|
2000
|
|
|
Goian, ezkerraldeko argazkian ikusten den bezala, eskuhuskako partidak jokatzen ziren hasieran, baina berehala erremonteak hartu zuen txanda. 1933ko martxoaren 3an, Atano II.a eta III.a, Echave IV.a eta Urcelayren aurkako partida bukatzear zegoenean,
|
bat
batean sutea piztu zen. Gertaera honen lekukoa izan zen Miguel Pelay Orozcok «Pelota, Pelotari, Fronton» liburuan ederki kontatzen digu.
|
|
|
Ausardia EAJn, eta ez nolanahikoa, `erosotasunean' bizitzera ohitua dagoen alderdiari ezin baitzaio samur egin
|
bat
batean zikloiaren erdigunean egotea; bizi dugun gatazka giroak ezin diezaioke besterik eskaini euskal gizartean halako ordezkaritza eta erantzukizuna duen alderdiari, eta goxoa ez den gozokiari heldu behar diote jeltzaleek eta bereziki Ibarretxe lehendakariak.
|
|
|
Aldi berean, bere
|
bat
bateko hedapenak errotiko arazoa dakarkigu: ekonomia ereduen bateragarritasuna gizakiaren oinarrizko xedeekiko eta aukera berdintasunarekiko.
|
|
|
Eleberria errealistatzat jotzen duzu, baina magikotasun puntu
|
bat
bat ere badu nire irudiko.
|
|
|
PSOEren baitan eta haren inguruko esparruetan hauteskunde emaitzei buruz egiten den hausnarketak, noski, zerikusi zuzena du
|
bat
bateko hoztasun honetan. Iada hiltzaile frogatuak diren hauei urte askoz eman zaien babes konplizea dela porrotaren zergatietako bat aho batez aitortzen du mundu guztiak, eta onartzen da etapa beldurgarri hartan inplikaturik egon zirenak betirako baztertzea dela zulotik ateratzen hasteko lehen baldintza.
|
|
|
Urtez urte kopuruak gora egin zuen, eta 1989an, punturik gorenera iritsi zenean, 2.000 bertsopapera bildu ziren. Hainbesteko ume koadrila bideratu ezinda, geroztik ikastolei geletan bahea pasatzeko eskatzen zaie, eta egun 1.600 karpeta banatzen dira urtero, bertsoak izkiria ditzaten; eta
|
bat
batean 60 gaztek hartzen dute parte.
|
|
|
Hemen ez dago literatura egiten edo idazten ikas daitekeneko ikuspegia. Badirudi idazlea idazle jaiotzen dela, negutegitan dituztela eta
|
bat
batean idazle labealdi bat etortzen dela. EEBBetan kontrakoa gertatzen da.
|
|
|
Enkarguzko lanek oso fama txarra dute, baina gero zure buruarekin ezustekoak ere hartzen dituzu. Enkarguz lan batzuk egin eta
|
bat
batean pentsatzen duzu: " Kontxo, ba ez dira hain txarrak eta hau ez nukeen sekulan egingo eskatu izan ez balidate".
|
|
|
" Badirudi azken sei hilabetetan merezi duen lanik ez dela atera". Eta
|
bat
batean, hurrengo bi hilabetetan, hiru liburu on argitaratzen dira. Boladak izaten dira eta, orokorrean, ez zait iruditzen kalitatearen maila jaisten ari denik.
|
|
|
Behin, Izurgi izurdearen kontzertura joan zen Marmokiñe. Kontzertuaz gozatzen ari zela,
|
bat
batean, arrantza ontzi ikaragarri bat ikusi zuen hurbiltzen. Itsasora bolanta sareak bota eta beldurra nagusitu zen itsasoko biztanleen artean.
|
|
|
Eta lotu ditzagun komunikabide orokorrekin. Hauek,
|
bat
batean, sekulako berriemaile taldea izango lukete, berriemaile tokikoak, profesionalak eta multimedian trebatuak, edozein euskarritarako eduki hornitzaile izateko prest. Erdarazko komunikabideek ezin dute horrelakorik egin, hau euskarari diogun atxikimenduari esker bakarrik egin daiteke.
|
|
|
Esperientzia pertsonal batetik abiatu nintzen, eta terapia moduko bat izan zen niretzako. Egun batean nire gurasoak jatetxe batera joan eta afaltzen zeudela,
|
bat
batean aita hil egin zen. Amak deitu eta gertatutakoa kontatu zidan.
|
|
|
Lehenik ikusi duguna da guztion ustez gure hizkuntzaren batasuna behar beharrezkoa dugula. Batasuna noski ez da Euskaltzaindiak egin dezakean gauza, eta are gutxiago
|
bat
batean egin dezakeana. Batasun hori, euskara idatziaren batasunaz mintzatu geranez gero, euskal idazle eta irakasleen eskuetan dago, Euskaltzaindia gidari eta laguntzaile dutelarik.
|
|
|
Herri honen hizkuntzaren biziraupena ziurtatzeko Konstituzioa aldatzea eskatu dugunean, ez dela posible erran zaigu Paristik. Orain, aldiz,
|
bat
batean, erreferendum bat muntatzen da Konstituzioa aldatzeko; politikaren interes eta jokoaren arabera betiere. Jukutriaz beteriko joko horren aitzinean ABk uste du erreferenduma baliatu behar dela, baina ez bost urteko edo zazpi urteko agintaldia erabakitzeko, baizik eta erakusteko hemen bizi nahi duen herri bat dagoela.
|
|
|
Zein erabaki? Bada,"
|
bat
batean, Indian orain arte pribilejioz beteta bizi izandu diran 279 marajak, beste edozein erriko seme bezala begiratuak izango dirala Gobernuarengandik". Eta hori eginez, Z. ARGIArentzat," Indira Gandhik bere Erria justiziaruntz eramateko asmoa agertzen du, eta Indiako aro berezi bati bukaera ematen dio".
|
|
|
Eta sorreran, fundazioak 15 milioi pezetako (600.000 libera) kapitala izango du. Dena den, elkarte anonimotik fundaziorako bide hori ez da
|
bat
batekoa izango, eta pixkanaka egingo da 2001 urtera arte. Orain eratu berri den fundazioak patronatua sortu du, eta hauxe izango da museoaren aginte organoa.
|
|
|
Ni 77an hasi eta 80ko txapelketarako herriz herri ibili nintzen musika eta guzti bertso jarriak kantatzen. Eta idazten egiten den lana gero beti eramaten da zerbait
|
bat
batera. Horrek lanketa bat eskatzen du.
|
|
|
haiek batbateko jardunaren tartean Lorcaren poesiak kantatzen zituzten mahaian zutituta, eta haiek jardineroak ziren. Konturatuko dira
|
bat
batekoa eta poesia beste maila batekoak direla, baina eskailera berekoak direla ikusten dute. Txirritaren edo Xenpelarren buruan Lizardiren poemak kantatzea ez zen pasatzen.
|
|
|
Ahalegina egitea berez azaleko diren gauzatan (eszenografian...) polita izan liteke, baina barruko mugen esplorazioa da benetako esperimentazioa: hartu dezagun bertsolari bat edo bi eta inbestigatu
|
bat
bateko bertsolaritzaren mugak non dauden. Egun, bat bateko bertsoa eta idazten den literatura ez daude hain urruti kalitate literario esaten zaion horretatik.
|
|
|
hartu dezagun bertsolari bat edo bi eta inbestigatu bat bateko bertsolaritzaren mugak non dauden. Egun,
|
bat
bateko bertsoa eta idazten den literatura ez daude hain urruti kalitate literario esaten zaion horretatik. Niri ez dit ezer esaten ETBko programaren ahalegin nagusia enfokea, errealizazio ona... bada.
|
|
|
Momentu honetan dugun gabezia handienetako bat zera da: mundu zabalean
|
bat
bateko bertsolaritza zer den adierazten asmatu behar dugu. Gaur hemen dagoen bat bateko bertsolaritzak ez du inolako antzik ahozkotasunaren adituek deskribatzen duten ahozko poesiarekin.
|
|
|
mundu zabalean bat bateko bertsolaritza zer den adierazten asmatu behar dugu. Gaur hemen dagoen
|
bat
bateko bertsolaritzak ez du inolako antzik ahozkotasunaren adituek deskribatzen duten ahozko poesiarekin. Autoreak ez duela existitzen esaten dute, onomatopeia mordo bat daukala, joste lan asko baina originaltasun gutxi; sozialki liturgikoa dela baina ez errelebantea, komunikabide izateko batere onarpenik ez duena...
|
|
|
Autoreak ez duela existitzen esaten dute, onomatopeia mordo bat daukala, joste lan asko baina originaltasun gutxi; sozialki liturgikoa dela baina ez errelebantea, komunikabide izateko batere onarpenik ez duena... Bat batekotasunaren adituak dabiltzan mundu horretan
|
bat
bateko bertsogintza gizarte honetan zer den eta nolako barne prozesuak dituen adierazten asmatzen badugu, ondorengo 20 urteetan ahozko literaturaren gairik preziatuena mundu mailan bertsolaritza izango litzatekeela. Zeren gaur egun, 40ko urteetan Balkanetan egindako grabazioetatik ateratzen dituzte ondorioak, edo Afrikako ez dakit zer triburekin berdin.
|
|
|
Zeren gaur egun, 40ko urteetan Balkanetan egindako grabazioetatik ateratzen dituzte ondorioak, edo Afrikako ez dakit zer triburekin berdin. Eraiki den ahozkotasunaren teoria guztia, gehiago dagokio Koldo Ameztoi ipuin kontalariari
|
bat
bateko bertsolaritzari baino. Inork ez daki hau hemen dagoenik, maila horretan.
|
|
|
Dena dago egiteko. Ez bakarrik jaialdiak, aro bakoitzaren ikerketa egin behar da, beste formatoetako bertsoak,
|
bat
bateko bertsoak eta bertso jarriak; gure egungo entzuleen ikerketa sozio sikologikoa; barne prozesua, nola egituratu errimak...
|
|
|
Berean, bozkatzeko gai ez direnak zergatik ez ditugun penalki helduak bezala tratatu behar adierazten zen. Orain,
|
bat
batean, terrorismoari lotutako delituak (nahiz adin txikikoen delituak izan) beste era batean tratatu nahi dituzte. Horrek porrot egingo du.
|
|
|
" Lehen errakuntza" ren ondoriozko kaosak munduari zentzurik hartzea galarazten digu; egia deitzen dugun hori, berriz, hipotesirik egokiena besterik ez da. Horregatik, kaosa nagusi den errealitatearen aurrean, poesiak
|
bat
bateko ezagutza intuitiboa besterik ez lezake jaso; halere," poesiak psikiatriak baino errealitatearen ezagumen handiagoa ematen du, nahiz eta informazio gutxiago, esperientzia zientzia baino egiatiagoa delako, imajinazioa zientzia baino ahaltsuagoa delako." (141 or.)
|
|
|
Gerardo Markuletaren ustez, liburua poeta baten egunkaritik harturiko harribitxien antologia modura antolaturik dago: irakurketen harira, gogoeta zabalago baten barnean edota egunerokotasunaren lokatzen artean sortutako txinparta
|
bat
batekoak jaso, arnas poetikoaren iragazitik pasa eta bere hizketa poetikoaren fineziaz adierazi.
|
|
|
Batetik, reflex deituriko saila dugu zortzi narrazioz osatua; bestetik, polaroid deiturikoa hemezortzi narrazioz osatua. Lehenengo saileko ipuinak luzeagoak dira; bigarrenekoak, aldiz,
|
bat
bateko irudiak dira. Beraz, sail bakoitzean argazki kamara mota bakoitzari dagozkion irudiak dira eskaintzen zaizkigunak.
|
|
|
Izan ere, aldatze hori ez baita
|
bat
batean egiten; transizio garaia dago, non oraindik ikasle garaiko ohiturak mantendu nahi diren. Parrandak; pisu antolamendu kaotikoa, ajeak, sexu teorizazioak, baina era berean ikasle garaia amaitu den kontzientziarekin.
|
|
|
amodiozko gai bat jorratzetik genero beltza jorratzera igaro baita. Eleberri honetako pertsonaiak
|
bat
batean hilketa bat ikertu beharrean ikusiko du bere burua. Xabierrek aspaldian ikusten ez zuen anaiaren heriotzaren berri izan zuen.
|
|
|
bertatikobaten:
|
bat
batean, lasterbatean;. Moroloitaodoltsuzestalduzan gueureerreinuguztia bertaticobaten? (Icas II, 50).
|
|
|
abiadura azkarreko munduinterkomunikatuan bizi gara; edo hobeto esanda: euskalduna
|
bat
batean ohartu da, abiadura azkarreko mundu interkomunikatuan bizi dela. Hala ere, arazoa ez da euskaldunak modernia ostean bizi behar izatea; hori datu bat baino ez da.
|
|
|
Mila bider salatu du Txillardegik euskararen egoera diglosikoa, eta hortik irten beharra, benetako normalkuntza lortuko badu.Einar Haugen en. Elebitasunaren estigmak? artikuluaren berri ematean, eta horrenideietako baten kontrapuntu gisa, honako hau jaulkitzen digu
|
bat
batean: –... normalkuntza, ama hizkuntzak ohiko funtzioetan askitasuna lortzean datzala?
|
|
|
gizakiarentzat errealitateespezifiko bat adierazten duela, beste ezerentzat ez bezalakoa, galdutasun edo ziurgabetasunaren sentimendu mingarria inplikatzen duena, garapide ezbaikor dolorezkobatena denboran. Denborak, horrela, existentziak?, arrisku baten tankera hartzen duharentzat; amildegiarena, mehatxuarena, tximistarena,
|
bat
bateko errebelazioarena, beti ezusteko biharrarena... Gizakiaren denborazkotasuna izango da, hortaz, gizakiarenulerkera existentzialistan oinarrizkoa, ez haren natura edo esentzia (metafisikoa, denboragabea).
|
|
|
(Gogora Unamuno; Txillardegik puntu honetan ez die bioi guztiz jarraitzen, eta bere soluzio modua asmatu du). Kierkegaard-en kasuan, benetan, bizitzaeta pentsamendua (pentsamenduaren eboluzioa)
|
bat
bat ibili dira, berak exijitzen zuenbezala. Laburki gogoratuz:
|
|
|
2 Bat batekoa izaten da (idatzizkoa inoiz ez da
|
bat
batekoa).
|
|
|
Horrek ez zuen esan nahi, ordea, eliz jendeak, frankista izanik ere? bere hizkuntz ohiturak
|
bat
batean aldatu behar zituenik (ohitura arauturik ere zegoen toki edo zereginetan behintzat).
|
|
|
erdara zekien euskaldun askokgaizki zekien, artean, bigarren hizkuntza hori. Halako
|
bat
bateko administrazio kolpeakbaino min eta kalte handiagoa egin zizkion euskaldungoari, bere hizkuntz erabilpenetan, ondoko bi hamarkadetako hizkuntz politika orokorrak(). Hala ustedugu, behintzat, hori baieztatzeko azterlanik ez dagoen arren.
|
|
|
Eta horrela, hiru urte lehenago. Errepublikagaraian, hain zuzen? inoiz baino itxaropentsuago eta bizitzeko gogo gehiagoz agertuazen gizarte hura egoerarik goibelenean murgildu zen
|
bat
batean, indarrak arrasandeatuta.
|
|
|
Argi dagoenez, gaindituriko teoriak ez dira
|
bat
batean desagertzen; pixkanakaahitzen dira. Hori dela-eta, mundu osoko unibertsitateetan oraindik irakasten da ezenmonetak balioa daukala, ondasun errealek daukaten antzera.
|
|
|
erabat beharrezkoa dahorrela egitea. Moneta kopuru baten
|
bat
bateko sormen/ deuseztapena da emisioa.Banku bigarrendarren jarraiko hilabeteetako produkzio faktoreen ordainketa nominalerako moneta kopuruak emitituko ez balituzte, faktore horien produktu erreala formamonetario edo nominal batean ezin izanen litzateke gordailatua izan. Nahikoa erakutsidugu:
|
|
|
produktuen forma monetarioa beraien neurri objektibo bakarra denez, formahoriek egonen ez balira, orduan ekonomia nazionala kaos bat izanen litzateke: heterogeneoak diren produktu fisikoak neurgarri bilakatzeko, ekonomiak ez lukeelakoinolako mediorik eskutan. Harturiko hilabeteko produkzio faktoreen alokairuzko etaez alokairuzko ordainsari guztien ordainketan x moneta unitateren
|
bat
bateko sormen/ deuseztapenak produktu korrespondenteari joan etorriko mugimenduari behartzendio, zeinaren bidez produktua x moneta unitateek osatzen duten, moldean, jaurtitadagoen, hau da, estalki numeriko hutsean.
|
|
|
Froga ondokoa da, alegia, hiru aste beranduago, kasu, produktu berberasaldua izanen da produktuen merkatuan x moneta unitateko azken gastuaren bidez; produkzio faktoreen merkatuaren gaineko x moneta unitateko emisioak determinatuaizanik, produktu korrontearen balioa produktuen merkatuan identikoki balio berberada, bankuek, produktu berari dagokionez, bigarren biderrez, x moneta unitatekokopurua (hiru aste beranduago) emitituko duen aldiunean: aldiune horretan produktukorrontea berriro
|
bat
batean x moneta unitatek osatzen duten forma numerikoan jaurtiaizanen da, mugimendu berean erretiratua izateko, eta, orain, behin betiko eran. Harturiko hilabeteko produkzioari dagokionez, x moneta unitateko lehen emisioak bankuetanerrenta korrontearen gordailua sortzen du, produkzio faktoreen onurarako.
|
|
|
Enplegu osoko produktua azpi enpleguko produktu bezalaxe produkzio faktoreen ordainsarietan dago gordailatuta: baldineta, monetaren sormen osagarri baten bidez, produktuaren estalki nominala handitzenbada, eragiketa horren
|
bat
bateko ondorioa moneta unitatearen erosteko ahalmenaneurri berean ahaltzea izanen litzateke: beraz, ekonomiaren erosteko ahalmen orokorrahasierako mailari lotuta egonen litzateke, eta enplegua, ez nahikoa izanik ere, berealdatu gabeko mailara gidatua izanen litzateke.
|
|
|
Gaurkotasuna puntuala, berehalakoa edo denboran luzatua izan daiteke. Badaude
|
bat
bateko edo berehalako gaiak, eta baita gaurkotasun iraunkorrekoak ere. Hauek guztiak izan daitezke erreportaian ikutzekoak.
|
|
|
Irrati idazkuntzan komenigarria da aparteko bi esaldi edo perpaus egitea, esaldi bakoitza bere balioarekin doalarik. Deskodifikazioa
|
bat
batekoa dela kontuan hartzen badugu, entzuleari ahalegintxo bat eskatuko genioke, entzuleak beti emango ez digun mesedea, alegia. Beste erremediorik ez badago, ondorengoa eduki behar dugu gogoan:
|
|
|
Urte erdi geroago, Gabon egunean, zoragarria zen jostailuaz oraindik ohiturik ez bazeuden ere, kapitainak Morse kodearen bidez Gabon mezu bat igorri nahi izan zion familiari. Telegrafista hori egiteko prest zegoelarik,
|
bat
batean ahots bat entzun zen, tokitatik zetorren baina entzungarri zen soinu bat, nondik arraio hel zitekeen inork ere ez zekiela, zeren kostaldetik oso urrun baitzeuden, Ingalaterra Berriaren parean. Jesukristoren sortzea eta aingeruak artzainei berri onaz egindako iragarpena kontatzen hasi zen.
|
|
|
3 Entzuleen
|
bat
bateko nahiz organizaturiko komunikazioei esker (dei telefonikoak eta gutunak, adibidez).
|
|
|
Hala, Estatu nazioarekin bat egiten ez duten nazioek horren pareko kultur garapena baldin badute, asimilazioari aurre egiteko egoera hobean egongo dira. Ezaguna den legez, Estatuaren aldetik erreakzioa
|
bat
batekoa da eta mespretxuzko etiketak sortzeari ekiten dio;, sektarioa?,, tribala, eta antzeko izenlagunak egosten dira Estatu nazioaren sukaldean.
|
|
|
Frantziako hezkuntza sistema nazionalaren sorreraz hitz egiteko, nahitaez iraultza frantsesari luzatu behar diogu begirada. Hezkuntza arloan sistema horrek izan dituen eraginak, nahiz
|
bat
batekoak ez izan, Frantzian ez ezik Europa osoan ere nabarmenak izan dira60 Helburuak gauzatzeko urte asko pasa behar izan arren, Iraultza frantsesak hezkuntza sistema nazionalaren zutabeak ezarri zituela esan daiteke, eta errealitate hau guztiz oinarrizkoa da Estatu Nazio frantsesa eraikitzeko gertatu zen prozesuan61 Horrela, 1789ko abenduan aldarrikatutako dekretu baten bidez, Nazio Biltzar Kon...
|
|
|
Badakigu helburuaren formulazio hutsak lege mailakoak ez duela helburu horren gauzatze materiala ziurtatzen; eta, alde horretatik, Iraultza frantsesean agerturiko hainbat asmok ez zuen
|
bat
bateko islarik izan. Edozein eratan, prozesu horren nondik norakoak ezagutzeko, nazioaren eraikuntzara zuzenduriko xedeen azalpena ezinbesteko baldintza dugu.
|
|
|
Bost haietan erreparatu nuen, izan ere ahopeka ari baitziren hitz egiten, eta horrek harritu egin ninduen. Eta
|
bat
batean, Enniseko bidetik, Chrysler zuri bat azaldu zen, luze horietako bat, badakizue; eta hondartza parean jiratu eta bere barrutik bi tipo irten ziren. Beno, uste dut bietatik bat neska zela.
|
|
|
Mundutxo hau harrigarria da: gaur, berbarako, amildegi baten ertzetik paseatzen genbiltzan, eta
|
bat
batean txilio deigarri batzuk entzun ditugu. Malkarrera hurbildu eta, zer izango, lanperna musu deitzen diren txori berezi horien kolonia bat aurkitu dugu.
|
|
|
Tabernetara sartzeko ere bai. Eta zertarako daude orduan
|
bat
bateko inpultsoak. Komeriak izango lirateke Tere hona baletor:
|
|
|
Tererekin egin dut topo kalean. Jabirekin gero eta zoriontsuagoa dela bota dit
|
bat
batean, eta nik ere Txema ondo zaintzeko, etorkizun luzea dugula aurretik eta, nire barruko zurrunbiloaren erruz, entzutera iritsi ez naizen gauza gehiago.
|
|
|
Baina aurreko urtean, kaletik bakarrik zihoala, agertu egin zitzaion. Horrela,
|
bat
batean. Ez zirudien segika ibili zitzaionik:
|
|
|
Holakoetan ez zitzaion pentsamendu positiboegirik etortzen. Jakin bazekien Eider
|
bat
bateko bidaia hura prestatzen ari zela, baina gonbidatu ere ez zuen egin, ezta hitz laurden bat ere, berarekin joan nahi zuen galdetzeko. Ezertxo ere ez.
|
|
|
Eta hala ere (pentsamendu gehienak kolore ilunekoak zituen arren), Txemak edozer justifikatzeko ahalmen estralurtarra zuen: Eiderren jokaera bere
|
bat
bateko ilusio itzelari egotzi zion. Modu berean saihesten zituen bere aurrean azaltzen ziren oztopo eta traba guztiak.
|
|
|
Nire ezpain txikienek musu ematen zioten sabelpe horretaraino ailegatu den bere esku jostariari; eta musu ematen zioten, hain zuzen ere, esku horrek abileziaz aurkitu duelako bilatzen ari zen garau txikerra. Ez dakit noiz, ez dakit nola, nire mingainak ez du gehiago Rocíoren aurpegia ukitu,
|
bat
batean hantxe behean baitzegoen, musu ematen eta lehenago inoiz sentitu ez dudan lurrikara bat sortzen nire erraietan barrena.
|
|
|
Bai, lurralde hark liluraturik utzi zuen Eider, eta miresmen horren lekuko ziren The Chieftains, De Dannan, Van Morrison, Mary Black, Christy Moore eta Davy Spillane, beste askoren artean. Azken horren kasetea sartu zuen pletinan, eta abdukziotik hurbil egon zitekeen zerbait sentitu zuen; hainbeste, Irlandako giroan murgilduta aurkitu baitzen
|
bat
batean, nahiz eta herrialde hura argazkietatik baino ez ezagutu.
|
|
|
Aurpegiak eskuin leihoan iltzatuta genituela anaia txikienaren begiratze urdurian erreparatu genuen
|
bat
batean. Paisaiak eskaintzen zuen edozein puntutan finkatzen zen haren begirada, eta gure gibelean desagertu arte jarraitzen zion aipatutako puntuari, gero eta beldur aurpegi handiagoz.
|
|
|
Dena dela, ondo zekien zuhurtziaz jokatu behar zuela: Eiderren etxera deituko zuen, baina ez zion Irlandari buruzko ezer aipatuko, ezta zeharka ere, bestela akaso bidaiatzeko
|
bat
bateko grina hura berpiztu egingo zitzaion-eta. Beranduegi hala ere.
|
|
|
Oreinaren begi galdu haien zirrararen eraginpean nengoen, beraz, hatsalboka, bigarren oreina atxiki zutenean —arra—, labana lepoan sartu... Eta,
|
bat
batean, ikusten ari nintzena ezin onarturik edo, ateskarat abiatu, hura ireki, eta barnerat sartu nintzen, oihuka, hirugarrenak —emeak— ihesari eman ziezaion. Eta jalgi zen oreina ate tipi hartarik, baita ni ere haren gibeletik, ezin alegerago, morroien garrasiei eta protestei entzungor egiten niela, neure buru bihotzetan biktorios...
|
|
|
" Guztia ez bat ez bi izan zuan! —erran zidan osaba Joanikotek, bihotza artean bero— Testamentaz ari gintuan, honetaz eta hartaz, noiz eta
|
bat
batean erran baitzidan: ‘So egiten diadan bakoitzean, ene arreba Joana ikusten diat, hire izeba Joana alegia.
|
|
|
Eta ikus dezazun halaxe izan zela, hatsarre hartako anekdota bat kontatuko dizut, arestian errana ilustra diezazukeena: osaba Joanikot, Pitagorasen teorema esplikatzen ari zitzaidan, noiz eta ohartu bainintzen bezperan hitz eman zidala ezen biharamunean kontatuko zidala nola sortu zen eta zergatik sortu zuen protestantismoa Lutherok; eta,
|
bat
batean, galdetu ere halaxe galdetzen niola, osabak ihardetsi zidan:
|
|
|
Den borak ere bere bihotza dik!" Eta nik, begiak hertsi, gogoa hots jarraiki haien konpasean kulunkatu, eta iduritu zitzaidan ezen denboraren bihotzean sartu nintzela. Gero, ordea,
|
bat
batean, haginetako min handi bat sentitu nuen, zeren eta baitakizu nolakoak izaiten diren usu ametsak, iduri bati bertze bat darraiola, nehongo loturarik gabe. Eta erlojuak diiin daaan, diiin daaan egiten segitzen zuen... baina beren laburrean zein luze egin zitzaizkidan dindan haiek!, harik eta amets hartarik haginetako minik gabe itzarri nintzen arte, bat batean orduan ere.
|
|
|
Gero, ordea, bat batean, haginetako min handi bat sentitu nuen, zeren eta baitakizu nolakoak izaiten diren usu ametsak, iduri bati bertze bat darraiola, nehongo loturarik gabe. Eta erlojuak diiin daaan, diiin daaan egiten segitzen zuen... baina beren laburrean zein luze egin zitzaizkidan dindan haiek!, harik eta amets hartarik haginetako minik gabe itzarri nintzen arte,
|
bat
batean orduan ere. Eta hala jakin ahal izan nuen amets hartan, bizitzan behin baino gehiagotan sentitu izan dudana:
|
|
|
Eta erran dizut ezen, jaun Marcelek utzi zizkidan liburuen artean, Sarako maisuarena zegoela. Eta, hala, hura Baionarat itzuli zelarik —non, derradan bide batez, handik gutirat hil baitzen—, liburua gainetik behatzen hasi eta... ikusi ez nituen, bada,
|
bat
batean, ohar haiek, hainbat orritan eginak! Gehienetan marra bat zen, paragrafo baten goiti beheitikoa hartzen zuena, eta orrialdearen ezkerreko bazterrean —in margine— trazatua; ezkerretarago, berriz, marratik harat, hitz bakar bat, maiuskulaz:
|
|
|
Eta osabak segidan eta
|
bat
batean erran zidan:
|
|
|
Eta,
|
bat
batean, hutsune handi baterat zabaldu zitzaizkidan bortz zentzuen leihoak, bortzak baterat, eta bihotzak ez ezik buruak ere ihes egin zidan hutsune hartarik, kordea galtzen nuela.
|
|
|
" Eta, azkenean bihurtzen dugu bizitza bera ere bizitzaren metafora, edo, hobeki, bizitzaren metaforaren metaforaren metafora". Eta eliztarren hasperen eta nigarrak gero eta ugariagoak egin ziren, eta, halako batean, giro arnastezinak kutsaturik eta larriak harturik,
|
bat
batean, barrenean boz bat itzarri zitzaidan, halaxe galdetu zidana, osaba Joanikotek irakatsietarik harat: " Eta aita Bartolomek dioena egia balitz eta ez metafora edo ipuin hutsa...?" Eta, odolean halako ikara nagusitzen zitzaidala, erdi nigarrez hasi nintzen ni ere, zeren eta mutil kondenatu harenganik hurbil egon bainintekeen ni ere, orduan hilez gero, eta ez sainduen saindutasunean lorifikaturik eta golardoaturik.
|
|
|
Zeren, amets hartan, jauregiko gelan sentitu bainintzen
|
bat
batean eta supituan: Mattin eta biok geunden, bakoitza bere ohe gainean biluzik; bi oheen arteko hutsunean, berriz, jainkosa bat bezala zetzan Elbira —Mattinek eta biok maite izan genuen neska—, hura ere biluzik; zakila zut nuen, eta argi bat nuen eskuan... eta argi hartaz zakila ukitu, eta zakila suge bihurtu zitzaidan, ustekabean; behatu nion Mattini, eta hark ere bertze hainbertze egin zuen; eta sugeak elkarrenganat abiatu, borrokan hasi, eta eneak Mattinena irentsi zuen; eta aitzina egin zuen sugeak Elbiraganantz eta, neskak irri lizun bat egiten zuela, zangoak zabaldu, eta han nonbait galdu zen animalia herrestaria; eta plazer handi batek inarrosi zizkidan orduan barrengo zainak eta barrenagokoak, eta halatan itzarri nintzen, hain bustirik eta hain xipaturik, non baitzirudien ezen Iruñan uholdeak izan genituela eta uholdeak betean harrapatu zuela, bere bidean, ene ohea.
|
|
|
Zeren, noiz eta plazerrak eta atseginak
|
bat
batean eta ustekabean atrapatzen eta harrapatzen baikintuen, ba al dakizu zer erraiten ziguten egin behar genuela. Erraiten ziguten ezen arimak bideratu behar zuela gorputzak desbideratua, eta ez zegoela hartarakotz deus ere hoberik pentsua eta endelegamendua dolorezko misterioren batean pausatzea baino...
|
|
|
Baina, liluraturik banengoen ere, hats har nezakeen oraino, uretan dagoen arrainak bezala. ...teko edo ordenatzeko asmotan haiek ere, ordena batean zein bertzean, zeren, jesuitak Salamancan eraikitzen ari ziren edifizio bikain famatua, non baitzuten kolejioa, ez baitzen enetako tokia, han irakasten ziren gaiak, trivium a eta quadrivium a, Iruñako kolejioan ikasi nituenez gero—, sareetarik libratu nahian lehorrerat jauzi egiten duen arraina bezala, hatsik gabe geratu bainintzen ni ere
|
bat
batean. Izan ere, nik uste nuen ezen jakintasunak —zinezko eta minezkoak— gorputz sendo eta gotor bat zuela eta, aldi berean, airosa, Burgosko katedralaren antzekoa.
|
|
|
Eta dardaraldi haiek ez zuten uzterat egin, baina errepikatzerat...
|
bat
batean haur bat bihurtu balitz bezala, alfereziak hartua.
|
|
|
Eta, ene orazinoaren ondotik, urtu zen ene arima elizako kanpai hots haietan, eta iduritu zitzaidan ezen Jainkoa hots haietarik mintzatzen ari zitzaidala, eta erraiten ari zitzaidala ezen elizarako nahi ninduela eta elizaren zerbitzuan. Eta bake handi bat sentitu nuen
|
bat
batean, bizitzaren eta heriotzaren gaineko bakea. Eta aita Bartolomeren hitzak sinetsi nituen, noiz eta erran baitzidan ezen txori baten kantutik edo kanpai hots batetik ere mintzo zekidakeela Jainkoa.
|
|
|
—Amets bat izan diat —ihardetsi zidan, hitzak elkarren ondoan paratzea neke eta gaitz egiten zitzaiola, boza dar dar— Gaua zuan, eta ni erreka ertzean nengoan, etzanik eta gogoa galdurik, noiz eta suzko begi bi ikusi baititut
|
bat
batean, basotik eneganat zetozela, eneganat zetozela... Eta, begi haiei beha, liluraturik geratu nauk halako batean... eta gero atzapar bat sentitu diat aurpegian, eta...
|
|
|
Eta goiti igan ginen eta goi argi batek ukitu gintuen
|
bat
batean. Zeren eta nola erran eta nola definitu, bertzenaz, osabak eta biok bizi izan genituen mementu labur bezain bete haiek?
|
|
|
Eta erran zuen: " Ez dut, bada, hemendik alde eginen, jarleku hauek probatu gabe..." Eta,
|
bat
batean halako ezinegona jaundu balitzaio bezala, gaineratu zuen: " Eta uste dut ezen orain berean probatu behar dudala".
|
|
|
Baina osaba ez zen aise bentzuturik geratzen zen gizona, eta argi errainu batek,
|
bat
batean, dir dir egin zuen haren begi malenkoniatsuetan. Eta erran zuen:
|
|
|
Eta, esperimentu hartan murgiltzen ginela, piztu zuen osabak kandela bat, ipini zuen mahai gainean, estali zuen hura zurezko kaxa handiaz, eseri zen aulkian, ipini zuen begia behatokian... baina, ipini orduko, hasperen eginik, zutik jarri zen; gero, kendu eta baztertu zuen kaxa... eta kakontzi aulkirat joan zen xuxen xuxen,
|
bat
bateko larrialdiak jorik.
|
|
|
Eta egin zuen osabak bere egitekoa, eman zidan ondotik bere lezionea... eta, aulkitik kakontzia hartu zuen, kanpoan husteko asmoz. Osabarekin nindoan ni, hura
|
bat
batean gelditu zenean. Eta ustekabean erran zidan:
|
|
|
Eta irri karkaraka hasi zen
|
bat
batean, eta nik ez dakit hargatik edo zer bertze arrazoinengatik, kontua da ezen hurrengo urratsean behaztopatu eta eskaileretan beheiti joan zela, lehen solairuraino arrodaka, pixontzi eta guzti.
|
|
|
Ez dakit amets haren arrazoina ene ezinegona ote zen, bidaiaren kontu harekin urduri nengoelako, edo afalorduan izan genituen konbertsazioneak ote zeuden guztiaren azpian, zeren haietarik batean Alessandroren gidariak aditzerat emaiten baitzigun ezen bazirudiela egun batzuk lehenago bidelapurrek noble batzuen kotxea akometatu zutela, eta noble haietarik bat hil zutela ez dakit non, eta zeren ene ametsa guztiz haren idurikoa izan baitzen: Urbiaindik Donibanerat gindoazela osaba, Alessandro eta hirurok,
|
bat
batean bidelapur batzuk atera zitzaizkigun... eta, zalapartaren erdian tiro baten hotsa entzun, eta Alessandro lurrean ikusi nuen zerraldo, bekokian zulo bat zuela eta zulo hartarik odola zeriola.
|
|
|
Eta gau batean erlijioneaz eta zientziaz aritu ziren: ...risto ez zela Jainkoa baina salbazionearen bitartekari hutsa; zientziaz denaz bezainbatean, berriz, Evangelista Torricelli zeritzan zientzilariaz aritu zitzaigun, zeinak agerian jarri baitzuen airearen presioaren existentzia, zeinak esplikatzen baitzuen, aldi berean, zergatik ezin zen ura jaso eta igan, ponpa xurgatzaile baten bidez, hogei cubitumetarik goiti; eta Marcok hala galdetu zion osabari,
|
bat
batean:
|
|
|
Hogei urte gehiegi dira, izan ere, semerik ikusi gabe... Eta okerrena izan zen ezen, Pedro Italiarat joan zenetik zazpi urte baizik iragan ez zirenean,
|
bat
batean hil zitzaidala senarra, baita handik gutirat Pedroren bertze anaia ere, Timoteo —izan ditzala Jainkoak biak ere zeruan—, eta semeari skribatu niola itzultzeko, zeren egoera hark ez baitzuen jada zentzurik, etxean bakarrik geratu nintzelako eta Pedro zelako, Timoteo hil ondoren, gure etxearen eta gure ondasunen heredero legitimoa. Eta hark ihardetsi zidan:
|
|
|
Eta segidan pentsatu nuen ezen urroztarren bordarat joana izan zitekeela —osabak heredatu zuen borda hartarat, aitona Nikolasek testamentean deliberatuaren arauaz—, zeren batzuetan harat joaiten baitzen urtxintxen eta bertze animalia batzuen ohituren studiatzerat. Edo, Maddalenekin ote zegoen?, bururatu zitzaidan
|
bat
batean, zeren eta ez bainuen hura sukaldean ikusi... Eta, bihotza guztiz bizkortzen zitzaidala, ez nuen, ez, handik harat, atsedenik hartuko, bordarat iritsi arte, norat hurbildu bainintzen ezkutuka eta itzalgaizka... aditu nituen boz batzuk barrendik zetozenak, igan nintzen paretaren kontra zegoen harri handi baten gainerat, jarri nintzen pareta eta teilatuaren artean zegoen zirritu batetik beha... eta, handik aitzina, ikusi nuena ikusi nuen, eta eszena labur hura aski izan zitzaidan amorioaren handian sinesteko.
|
|
|
Eta ez ote dira artezagoak eta xuxenagoak, baita erranahitsuagoak ere, hainbatetan, zeren eta keinuak, hitzak jaso ezin dituen ñabardurak izan baititzake, pertsonaren historiarekin eta haren izatasunarekin lotuak, pertsona bakoitzak bere keinuak dituelako eta bere keinuen adierazteko modua eta manera? Eta ez ote da horregatik keinua anitz koloretako fletxa, kolore bakoitzean arrazoin bat eraman lezakeena, eta ez ote du fletxa jaurtikitzaileak kolpean jotzen xedea eta helmuga, halako moldez, non keinua ikusten duenak ere kolpetik uler bailezake guztia, keinuaren azpian egon litezkeen ñabardurak eta bertze korapilo guztiak ere
|
bat
batean deskorapilatu balira bezala. Eta ez ote da, ondorez, mezurik bizkorrena eta eraginkorrena keinua, zeren hitz bakar batez —keinuaren hitz bakarraz— guztia signifika baitezake, erabili gabe, hartarakotz, bertzela erabili ohi ditugun hitzak eta eleak, zeinek, aldi berean, bertze mila hitzen beharra izan ohi baitute usu, haien argitzeko eta esplikatzeko?
|
|
|
Hori erraitea erraza da, baina maite duzun norbait eritzen zaizunean, ezin zara harenganat joan, eta erran: " Erradazu numero
|
bat
batetik hamarrerat, zeren erraiten duzun numeroak sendatuko baitzaitu". Edo, zergatik uste duzu nagoela ni hemen...?
|
|
|
Halarik ere, eman egin nahi nion, baina ez nekien zer estakuru asmatu, harik eta bihotzean
|
bat
batean zerbait sentitu, eta bihotzari hitz egiten utzi nion arte, neure mihitik:
|
|
|
—Napolitarrari eman dizkiot bi errealak bart gauean, eta... —eta, filosofo tipiari, gutitan bezala, upela hustua baino hutsago geratu zitzaion burua,
|
bat
batean... eta haur bat bezala sentitu nintzen, babesik eta gerizarik gabe.
|
|
|
Eta, halako batean, hain hunkiturik sentitu nintzen, non, begiak bustirik, erran bainuen: " Nik ere sinetsi nahi nuke, Jauna, sinetsi nahi nuke..." Eta,
|
bat
batean, aita Bartolomeren iduria figuratu eta tartekatu, eta hark Urbiainen eman zituen misioneetako sermoi baten errana oroitu nuen: " Eliza katolikoa Kristorekin jaio zen; protestanta, aldiz, Lutherorekin, eta, beraz, Kristok fundatu zuen Eliza Katolikoa eta Lutherok protestanta.
|
|
|
Eta, aditurik osabaren hitzak, oroitu nintzen,
|
bat
batean, Pedro Huizik Italian kontatuaz, noiz eta, Domenico Vicentini pintorearen laguntzaile zelarik, galdetu baitzion bertze laguntzaileetarik bati —Lucari—, ea maisu handi bat izaiteko bidean ote zegoen... zeren hura izan baitzen Lucak Pedrori eman errepuesta ere: " Zer nahi duk, egia erraitea edo gezurra?".
|
|
|
Harik eta jakin nuen arte ezen herrirat jaitsi zela, ez dakit zeren egiterat. Sua
|
bat
batean iraungi balitzait bezala sentitu nuen, zeren iragan baitzitzaizkidan trenpea eta orena, denbora eta sasoina, eta ez zegoen iragan denbora atrapatzerik... Baina ez...
|
|
|
Eta hartan nebilela, gogorat etorri zitzaizkidan,
|
bat
batean, aita Bartolo mek noiznahi den errepikatzen zizkidan hitzak, san Inaziok Xabierko Frantzis kori erranak: " Zertarako zeureganatu mundu osoa, baldin arima galtzen baduzu?" Eta galdegite haren gibeletik, bertze galdegite hura etorri zitzaidan, neure buruari behin baino gehiagotan egin izan niona, nahiz eta azken bolada hartan ez, zeren eta, Elbiraz amorosturik nengoela, ez bainuen buruan bertzerik:
|
|
|
—Aita, ene kontzientziaren urak ez dira itsaso barearenak... —hasi nintzaion, ene aulkitik... eta,
|
bat
batean, hitzik gabe geratu nintzen, zeren eta txori erdi galdu bat baitzen ene bihotza, hegada bizkorregian zebilkidana... eta hegadaren bizkorrak ahitzen eta errendatzen ninduen, eta pentsatzeko indarrik eta kemenik gabe uzten.
|
|
|
Eta, ene hitzak aditu bezain fite, erresortak bulkaturik bezala, ukabila altxatu zidan, ez ordea Italiako hartan bezala goian geldi uzteko, baina muturreko baten emaiteko, muturreko beldurgarria... Eta muturrekoarekin batean iduritu zitzaidan ezen urteetan argitu izan ninduen eguzkia
|
bat
batean iraungi eta mila zatitan hautsi zitzaidala.
|
|
|
Norat joan behar nuen nik, baldin ez banuen norat joan? Edo, benturaz, bai... zeren eta,
|
bat
batean, napolitarraren kontseiluz Pisako katedralean aditu nuen meza etorri baitzitzaidan bururat, eta, harekin batean, oihu erdiragarri hura, erro errotik eta bihotzaren erditik atera zitzaidana: Credo!, apez izaiteko dei bat ere izan zitekeena, eta ozentki eta bortizki deitu ninduena... eta, uste nuen arren ezen, irririk gabeko egun goibel haien ondotik, ahantzia izan nezakeela zer zen irri egitea, aldiz, irri egiten ikusi nuen neure burua... zeren eta gurasoek ere apez nahi baininduten, eta, baldin erraiten banien ezen apez izan nahi nuela, kolejio edo komenturen baterat igorriko baininduten, Iruñarat edo Baionarat, uda finatu bezain fite, jauregitik eta osaba Joanikotenganik urrun...
|
|
|
Ordea, ni bekatu mortalean nengoen, osaba Joanikoten erranetarat urte batzuetan protestant izan nintzenez gero... Eta Elbirarekin inozentziaren ertzetik bizi izan nituèn amoriozko mementu gogoangarri haiek ere, gohaingarri egin zitzaizkidan
|
bat
batean, haragikeriazko bekatu zital. Zeren eta berriro etorri baitzitzaizkidan bururat, ez ordea handik alde egiteko, baina bertan errotzeko, aita Bartolomeren hitzak, egun batzuk lehenago aintzakotzat hartu ez nituenak:
|