|
2000
|
|
|
Gehiengoak aukera honi heltzen dio, agentzian esan digutenez. Veneziara ez da hainbeste jende joaten, baina, ihauteri dotore hauek ezagutu nahi dituenak 80.000 pezetatik gora ordaindu du astea pasatzeko San Markos plaza inguruan lo egin nahi
|
duenak
130.000.
|
|
|
Praktikatzen
|
duenak
halaxe egiten du gainera, eredu jasoa praktikatzen da. Bizirik dagoen idazle ezagun bat aipatzearren, Agustin Zubikarai, sekula ez duzu ikusiko
|
|
|
. Pablo Tillacen obra ezagutu nahi
|
duenak
Baionako Euskal Museoan eta Kanbon familiaren bilduman du parada; baita Donostiako San Telmo Museoan eta Robert Poupelek kudeatzen duen Kanboko Arnaga etxean ere. Itxura batean hala ere, bere fondo pribatuan ofizialki erakusgai dagoena baino askoz lan gehiago gordetzen du, gizalegez jokatuko balu bistarazi lukeena.
|
|
|
Boterearekin baina boterean edozein dagoela ere, negoziatu behar da. EAJ politika egiten duen alderdia da, eta politika egiten
|
duenak
amore eman behar du, osterantzean, inposatzea litzateke. Madrilen politika egitean gure printzipioak urratuak izaten dira sarritan.
|
|
|
Balorazioak balorazio, ezin esan HBk ezustekorik hartu duenik Ibarretxeren erabaki horregatik. Inork ez du ezustekorik hartu, eta eragin
|
duenak
ere bazekien gertatuko zela, seguruenik, iragarri ere hala aurreiragarri zaiolako. Presoen gose greban izango duen eragina ere ez da izango hari oihartzun handiagoa emateko; nola hartu parte, atzamar artean urtzen ari den prozesu zehazkabetu batean?
|
|
|
Ez ei da prozesua hondoratu dena, eredua baizik; beste eredurik
|
duenak
mahaigainera dezala bada, bestela Lizarra Garazikoa da duintasunez kudeatzeko moduko bakarra, eta horrek, jakina den moduan eta orain ikusten den legez, su etena eskatzen du. Lizarrakoa lehen urrats gisa, aurrerago ezinbestekoa baita espainiar identidadearekiko atxikimendua dutenak eta abertzaleen arteko beste prozesu bat. Lizarrak edo gisako batek gatazka armatua eta bere ondorioei eman behar dio amaiera, ez gatazka berari, euskal gizartean dauden ikuspegi desberdinek gatazka iraunaraziko dutelako.
|
|
|
eszenaratzearen freskotasuna batetik eta Paco Mir en testu bihurria bestetik, ateraldi, keinu, ironia eta amarruz betea. Erritmo bizia ematen laguntzen dion asmazioa ere badu, lerro hauetan argituko ez duguna, obra ikusteko asmoa
|
duenak
ezustea har dezan. Erreferentzia barregarriak ez dira falta eta zirto ugari aurkituko duzu bertan.
|
|
|
lauzpabost makina dauzkan umeentzako jolastokia (bata gidari eroa da, bestea martziano hiltzailea, eta gainerakoak, fabrika beretik atereak: ez harritu gero inoren desmasiez!), helduontzako taberna gaueroko kontzertua eta guzti eta nahi
|
duenak
brankan areto estalia du, irakurketan, itsasoari so, kuluxkan edo berriketan egoteko. Batzuk xakean ari dira.
|
|
|
Ni ez naiz inoiz apustuen kontra egon; apustuek motibatu egiten zaituzte zure kolorea defenditzeko. Nik beti defenditu izan dut nire kolorea, eta apustua jokatzen
|
duenak
exijitu egin behar du. Hori neurri batean falta da gaur egunean, exijentziak asko bizkortzen baitu pilotaria.
|
|
|
Gehientsuenak Bizkaitik emigratutakoak dira. Elkarte honetako kide izateko, euskal jatorrikoa izan behar du izena ematen
|
duenak
edo familiako kide batek behintzat. Euskal Etxeak duela 51 urte ekin zion bideari, eta ez da gutxi jaso duen uzta.
|
|
|
Interes handiak mugitzen dira gai honen inguruan". Egun gure inguruan kalamua sendagai gisa erabili nahi
|
duenak
legearekin arazoak izan ditzake, Ipar Euskal Herrian bereziki, Frantziako legedia zentzu honetan Espainiakoa baino gogorragoa delako.
|
|
|
Arraunerako behar da fisikoki indartsua den jendea, eta gero arraunean ongi erakutsi behar da, hor dago sekretua. Askotan ez dute indartsuenek irabazten, trainerua ongien eramaten
|
duenak
irabazten du. Jendeak uste duena baino askoz ere konplikatuagoa da.
|
|
|
Irakurketaren aldetik, hauxe dio: nahiz eta bera ez izan nor inori esateko zer egin, gogoan izateko egunean atal bakarra irakurtzen
|
duenak
101 egun edo gauerako duela irakurgaia liburuan. Hortik gora, bakoitzak ikusi behar.
|
|
|
Gure aldean ederki kudeatzen dituzte basoak eta kolonizatuarentzako pagotxa den artean. Haritzaren dirutza ordaindu nahi ez
|
duenak
Afrika, Hego Amerika eta Asiako zur tropikal merkeak erabiltzen ditu, gehienetan. Hau bai dela benetako kolonizatzea.
|
|
|
Aldea baitago: ume mukizuon begitan herri hau" beti" egon da; historia bizi
|
duenak
lorpen gisa apreziatzen daki. Ondo eginak gogoan hartu behar baitira, gaizki eginak ahaztu gabe:
|
|
|
Ulertu behar
|
duenak
, uler beza, erabakiko zuten mezuaren egileek. Batzuk izango zituzten buruan, ziur aski.
|
|
|
Horrek lanketa bat eskatzen du. Hori beste bertsolariek ere egiten zuten baina karrera bat egin ez
|
duenak
ez dauka metodorik, baliabiderik, errekurtsorik nolabait zabaltzeko. Konparazio bat eginez, gure hizkuntzan literatura jasoa bertsolaritzatik oso aparte egon da.
|
|
|
Zergatik? Karrera bat egin ez
|
duenak
ez duelako ahalmenik bai hizkuntza bereko edo besteetako baliabideetara pasatzeko.
|
|
|
Komunikazio horretan ez dago joan etorririk. Elkarbizitzarako, bi hizkuntza ditugunok askoz eskaintza handiagoa egiten ari gara bakarra
|
duenak
baino. Besteak beste, nik ezagutzen dudalako halakok eta halakok egiten duen lana, eta hark ezagutzen ez duelako nirea, baldin eta bere hizkuntzara itzultzen ez badut.
|
|
|
" Ez daukanak ezin dezake eman", salbuespen bakarra lotsa da: lotsarik ez
|
duenak
bakarrik ematen baitio besteari lotsa. Eskolak ezin du irakurzaletasuna eta haur literaturarekiko maitasunik eskaini, irakasleek maitasun hori ez badute.
|
|
|
ibili luzea egin duela. Eta asko ibili ohi denak asko ikusi ohi du, eta asko ikusi ohi
|
duenak
, asko ikasi, eta horrek beti ematen du konfiantza.
|
|
|
Bat da lehenengo onanismoa, hau da, autoplazerra: idazten gozatzen ez
|
duenak
seguru asko nekez gozaraziko du liburu horretan. Iruditzen zaidana da bolada batean hori izan ote den hemen egin izan dugun poesiaren alde bakarra.
|
|
|
Perzepzio oso biziko narratzailea da. Euren eguneroko mingarri zein zital hori askatasunik ez
|
duenak
bakarrik dakien moduan eskribitzen du." (Egunkaria)
|
|
|
" Carverren istorioak irakurrita, iruditzen zitzaidan gauza handirik ez zela gertatzen, baina, halaber, zer edo zer transmititzen ari zela" (Egunkaria XI). Elkarrizketa egiten
|
duenak
berak Hauster ere aipatzen du.
|
|
|
Irakurleari aditzera eman beharrekoa dut, A. Kardaberazen testu hau, hitzik aldatu gabe, irakurketa errazteko, gaur egungo grafiaz jarri dudala. Bere grafiaren era jatorrean irakurri nahi
|
duenak
1761 ean inprimatu zen liburu hartara jo du, edo nik neuk Euskararen ostarteak liburuko 53 orrialdeetan azaldu nuen jatorrizko erara.
|
|
|
Horretaz gehiago jakin nahi
|
duenak
, gogorik baldin badu behintzat, beste agiri batzuen iturriak ere aurki litzake. Adibidez, Eusko Ikaskuntza erakundeak bere sorreratik laster argitara eman zuen liburuxka interesgarri bat:
|
|
|
Dena dela, albistegiak ordu erdiz notiziez osaturiko tarte hutsak direla uste
|
duenak
, programa mota hauen aurpegi bat besterik ez du aipatzen. Izan ere, albistegien bidezbeste saioetan baino agian argiroago islatzen dira kanalaren ildo editorialaren nondiknorakoak eta, oro har, erreferentziatzat dituen lurraldea, pertsonaiak eta gaiak, besteakbeste.
|
|
|
Arauketa irrati eta telebistari dagokionean bakarrik aztertuko da. Hain zuzen ere, idatzizkoetan agintzen
|
duenak
ez du horrenbesteko eraginik jardueraren antolamenduan. Ikus entzunezkoetan, ordea, sistemaren egiturazko zutabea da.
|
|
|
Hitzaldi bat idatziz ematea gainera, bi bider zaila da, hitzaldi txar asko, osteko mintzaldiaz konpondu baitira eta, kasu honetan, ez dago horretarako paradarik.Hala ere, eskertuko nuke testu hau klabe ireki horretan irakurtzea, artikulua irakurtzen
|
duenak
ez baititu galdera erantzunak aurkituko, kuestio proposamenak baizik. Izan ere, honako hauek ondorio biribilak baino gehiago burutazio itxigabeakdira, polemikarako gonbite eta eztabaidarako pizgarri izan nahi duten ideiak.
|
|
|
Psikoterapia edopsikoanalisia ez bezala, non horrelako bizipenak hitzez adierazten diren, psikodraman ekintza inprobisatua erabiltzen da. Horretarako, errepresentazio dramatikoaproposatzen
|
duenak
, edo horren protagonistak, beharrezko pertsonaia guztiakjartzen ditu ekintzan, eta, ego laguntzaileek? (terapeuta lagungarriak) adieraztendituzte.
|
|
|
Askoz harantzago doaz horiek. Zenbakia diseinatzean erredakziotaldeak izandako asmoaren berri emateaz edota indizearen haria agertzeaz gain, lankideen artikuluen bere irakurketa eskaintzen digu sarritan4 Normala da inoren idazlanaren aurkezpena egiten
|
duenak
berari deigarrien eta interesgarrien iruditzen zaizkioneta, gogokoen, dituen ideiak nabarmentzea.
|
|
|
Eta protagonistabeldur da erabakitzeko. Ezkontzea hautatu
|
duenak
, gaztaroa hil du. Are gehiago, gureaurrean zabalik zirudien etorkizunak, beharrezko bide itxi bat hartzen du(, hautatuondokoa?).
|
|
|
–Gizabanako etikoak bere zeregina norbere baitan dauka, ez beregandik kanpora?, dio Kierkegaard-ek. . Norbere burua etikoki hautatu
|
duenak
, eginkizun gisa hautatu dubere burua; ez posibilitate gisa, ez bere apeten jostetarako jostailu gisa?. Aurrenik, bada, bere hautua, hots, bere jomuga, bere balioak, bere obligazioa bere baitatik ateratzeko, bere burua, ezagutu?
|
|
|
Izena
|
duenak
izana baldin badu, izenetik has gintezke; euskaraz bakarrik, adibidez: Zuberoa jatetxea, edo euskaraz eta gaztelaniaz:
|
|
|
Izan bitez B gordailu bankua, Eenpresa eta L langilea. E enpresak, L langilea enplegatzen
|
duenak
, B bankuari 100moneta unitateko alokairua L langileari ematea agintzen dio, a ondasunarenordainketan, a delakoa harturiko epealdiko L ren produktua izanik.
|
|
|
Iturriak edo protagonistak dauzkan datuak agertuko ditu; hauek aski ez balira, irratilariak osatu egin lituzke, aipaturiko eskemari jarraikiz. Gogora dezagun ihardesten
|
duenak
ez duela zertan kazeta teknikarik ezagutu. Izan ere, kazetaria bera izan behar da eragozpen ahalgarri hauek gainditu behar dituena.
|
|
|
Esaldiak ere ezin dira moztu orrialdearen behealdean hurrengo orrira pasatzeko. Informazioak hurrengo orrialdean segitzen badu, gezi bat jarri behar dugu, irakurtzen
|
duenak
informazioa orri horretan amaitzen ez dela argiro jakin dezan.
|
|
|
Bere garagardoari begiratu zion, aldare baten aurrean mesedez zerbaiterako indarra eskatzen
|
duenak
bezala. " Iazko atentatuaz ari naiz.
|
|
|
" Neuk!", bota zuen Txemak dudazko une baten ondoren, esandakoa laster zuzenduko zioten susmoaz. Hiru irlandarrek txundiduraz begiratu zioten Txemari, txakur bat arraunean ikusten
|
duenak
bezala, eta Clay bibotedunak hartu zuen berriro hitza: " Mozkorti bi hauek badakite, eta ez zait ardura beste batek ere jakitea.
|
|
|
Baina dena dela, supituan isildu nintzen egongela hartara sartu eta, lurrean jesarrita, itxura zaharreko gizon hura aurkitu nuenean. Begiak zabal zabalik zituen, niri begira, jainko baten agerpena espero
|
duenak
bezala.
|
|
|
Eta haren jarraikian erran zidan: " Bitartean, disimulatzerat eta iduri egiterat ohitu duk, Joanes, zeren zuhurtzia baita itzalen artean bizi behar
|
duenak
bertze itzal bat izan dezan babes..." Hura, bai, mementuan ulertu nion, zeren huraxe baitzen nik bezperan ikasi lezionea ere, aitak eman zaflakoaren ondoren, nik hari eman errepuestagatik, komunionea zela kausa! Horregatik, aita ziegan sartu zitzaidanean, ni handik ateratzeko asmoz, eta galdetu zidanean, irri urduri bat betartean:
|
|
|
—Ongi hitz egin gogo
|
duenak
isilik egoiten jakin beharra du... zeren eta, bertzela uste badezakegu ere, isiltasuna ez da hitzaren ausentzia edo hitzaren ukoa, baina lehen hitza eta argia den hitza —hitzen hitza, alegia—, bertze hitzen beharrik ez duena, iturburuan argia delako eta bere argi horrekin guztia argitzen duelako eta guztia esplikatzen, esplikazionerik eman gabe...
|
|
|
Eta erraiten ziguten, konparazione, ezen pentsu lizunak geure baitarik urrundu behar genituela, baina zenbatenaz urruntzenago nahi izaiten nituen, hainbatenaz errotzenago zitzaizkidan eta hainbatenaz inguratzenago ninduten, zeren hura zen alfer lana, etxeko abereen eta kabaleen gisakoa, noiz eta buztanaz, hankaz edo gorputzaren bertze edozein mugimenduz eta higiduraz euliak eta mandeuliak uxatzen baitabiltza, guztiz alferrik, zeren euliak, mandeuliak eta bertze intsektu guztiak, uxatu orduko itzultzen baitira lehengo lekurat, eta zeren geratzen baitira, halatan, haien larrurat eta haien baitarat gero eta atxikiago eta josiago. Izan ere, pentsatzen
|
duenak
ezen ez duela pentsatu behar, pentsatzen baitu hondarrean bi aldiz: pentsatzen du, lehenik, pentsatzen duelako eta naturaleza halakoa delako, eta pentsatzen du, bigarrenik, naturaleza behartu eta bortxatu nahi izaiteagatik, zeren naturaleza behartzen duena naturalezak berak behartzen baitu, finean.
|
|
|
—Ordea, Espainiako Handi izan nahi
|
duenak
guztian izan behar du handi!
|
|
|
Homo fit sapiens bis non, sed saepe legendo.20 Eta, hartaz ari zinela, bertze komentario hura egin zenigun: " Liburu bat bi aldiz irakurtzen
|
duenak
bi liburu irakurtzen ditu", zeren ez baitzen berdin liburu bat irakurtzea bazkal aitzinean edo bazkal ondoren, eri egonik edo osasuntsu... eta zeren eguraldiak ere bere eragina izan baitzezakeen, halako moldez, non orzkarbiak, bertzerik gabe, arrai eta alegera jar baikintzakeen, eta lainoak triste, oraingo arraitasunak eta geroko tristeziak, bakoitzak bere oinatzak eta aztarnak utz ziezazkio... Eta, noiz eta ideia hura aditu bainizun, atsegin izan nuen, baina etxerako bidean, haatik, galdegite bat etorri zitzaidan:
|
|
|
Izan ere, Bolognan gertatuaren bertze bertsionerik ere aditu izan dut, hartaraz gero, jaun André, Galileoren teleskopio hark behar bezainbateko prezisionerik ez ote zuen, edo eguraldia ere halakoa ote zen, baina bizitzak anitzetan erakutsi izan dit ezen ez dagoela itsu handiagorik ikusi nahi ez duena baino, eta ez nintzateke sobera harrituko, baldin norbaitek afirmatuko balit ezen irakasle haiek itsuen sorta hartakoak zirela. Zeren eta itsu sinesten
|
duenak
bizitzako arrazoin bihurtzen baitu bere sinestea, eta hala makurtzen dira arrazoinaren arrazoinik arrazointsuenak ere sinestearen bertze arrazoin horretarat. Eta ulertzekoa da.
|
|
|
Zeren paretaren kontra adarka dabilen aharia kementsua eta ezin adoretsuagoa izanen da, baina nehola ere ez burutsua eta argia. Eta bertzeen buruetarat eta bertzeen baitarat argia eraman nahi
|
duenak
edo eraman nahiko lukeenak argi ibili beharra du edo ibili luke, eta argiago erabili bere burua. Urkabean, ordea, erortzen da burua, eta itzaltzen da buruko barren argia.
|
|
|
—Bizitza eskailera bat bezalakoa duk, mutilak, bere mailekin eta bere graduekin, eta goiti nahi
|
duenak
goiti behatu beharra dik —bere arrakastaren esplikazionea eman nahi zigun aitak Mattini eta bioi— Eta, hala, nik Villagrandeko dukea diat lagun, Villagrandeko dukeak balidoa, balidoak errege... Eta hala egiten dituk tratuak eta bertzelako negozioak mundu honetan...
|
|
|
Ez ote zuen, bada, sala hark erakusten, hasteko, aitaren boterea eta ahala? Zeren, nola ahal
|
duenak
ahal bitartean iraun nahi izaiten duen eta ez iraungi, hala, ez ote du boteredunak, ondorez, iduri egin behar eta itxura eman ezen denboraren gainetik dagoela eta bere esentzia ez dela nehola ere botere tenporala, baina eternala, eta ez behin behinekotasuna, baina betikotasuna. Eta zer hoberik, hartarakotz, iraganean akabatu pieza haien hezurrak eta adarrak erakustea baino, aitak guztiz berea balu bezala heriotza erabakitzeko ahala, jainko tipi bat iduri?
|
|
|
Kontseilu hura dugu, konparazione, noiz eta Ararat mendiaz eta libertatearen mendiaz mintzatu baitzitzaidan, haren zuhurtziaren erakusgarri: " Joanes, egia duk ezen aitzina nahi
|
duenak
buru egin behar diola zailtasun orori, baina jakik, bertzalde, ezen, batzuetan, uholdeari buru egiteko uholdearen alde jarri beharra dagoela, zeren eta ur lasterrei burugabeki buru egiten dien txalupak akabatzen baitu ur lasterrak irentsirik, Ararat menditik urrun". Eta hala entseiatzen zen bidean sortu traba eta behaztopei buru egiten, ez buruz buru eta bekoz beko, baina zeharka.
|
|
|
—Bai, seme, gu zaldunak gaituk, nobleak, eta ez didak halakorik oroitarazi behar; izan ere, alde batetik, handitasunaren mendi gaina galdu
|
duenak
, nola galdu baitzuen gure familiak eta gure leinuak, Gaztelaren aurkako gerla maradikatu haien ondotik, ez dik mendi gaina baizik oroitzen; eta, bertzetik, umetarik ez diat bertzerik erakutsi... Baina ez diat uste horrek zer ikusirik duenik herriko apeza honat ekartzeko eta gure mutilei eskola batzuen emaiteko deliberamenduarekin...
|
|
|
Baina kontu hura ere ez zuan behar bezala joan, eta etxeko andereak saloi batean musuka harrapatu gintuèn egun batean eskandalua sortu zuan... Eta, nola manatzen duenaren etxean manatzen
|
duenak
baizik ez duen arrazoin, hala, gure artekoen falta eta hobena niri egotzi zidatean... egotzi ninditean, finean, gabrielitarren etxetik. Egia duk ezen ez zidatela Fulberto kalonjeak Abelardori egin ziona egin, noiz eta Fulbertok jakin baitzuen ezen Abelardo bere iloba Eloisarekin ibiltzen zela, eta neurekin daramatzadala oraino, halatan, neure gizonezkotasunaren frogak, nahiz eta zertarako ez dakidan, geroztikako haratuzte luzea kontuan izanik... baina ikusten duzue ene harreman haien ondore gaixtoa.
|
|
|
—Mundu honetan ez dago libertaterik, Joanes —erraiten zidan aita Bartolomek—, edo, hobeki, Jainkoaren hitza betetzea eta nork bere buruari uko egitea da libertatea, zeren eta, Kristok erran zuen bezala, zerurat nahi
|
duenak
ate meharra baitu ireki beharra, ez zabala.
|
|
|
Eta ez ote dira artezagoak eta xuxenagoak, baita erranahitsuagoak ere, hainbatetan, zeren eta keinuak, hitzak jaso ezin dituen ñabardurak izan baititzake, pertsonaren historiarekin eta haren izatasunarekin lotuak, pertsona bakoitzak bere keinuak dituelako eta bere keinuen adierazteko modua eta manera? Eta ez ote da horregatik keinua anitz koloretako fletxa, kolore bakoitzean arrazoin bat eraman lezakeena, eta ez ote du fletxa jaurtikitzaileak kolpean jotzen xedea eta helmuga, halako moldez, non keinua ikusten
|
duenak
ere kolpetik uler bailezake guztia, keinuaren azpian egon litezkeen ñabardurak eta bertze korapilo guztiak ere bat batean deskorapilatu balira bezala. Eta ez ote da, ondorez, mezurik bizkorrena eta eraginkorrena keinua, zeren hitz bakar batez —keinuaren hitz bakarraz— guztia signifika baitezake, erabili gabe, hartarakotz, bertzela erabili ohi ditugun hitzak eta eleak, zeinek, aldi berean, bertze mila hitzen beharra izan ohi baitute usu, haien argitzeko eta esplikatzeko?
|
|
|
—Artea ikusi nahi
|
duenak
, beraz, Erromarat joan luke, eta teatro ona ikusi nahi duenak Pariserat.
|
|
|
—Artea ikusi nahi duenak, beraz, Erromarat joan luke, eta teatro ona ikusi nahi
|
duenak
Pariserat.
|
|
|
—Jainkoa pentsatu nahi
|
duenak
, galtzen du azkenean Jainkoa. Aldiz, pentsatzen duenak ezen Jainkoak pentsatzen gaituela, eta Elizak pentsatzen gaituela, ez du Elizaren manuen betetzea bertze buruhausterik.
|
|
|
—Jainkoa pentsatu nahi duenak, galtzen du azkenean Jainkoa. Aldiz, pentsatzen
|
duenak
ezen Jainkoak pentsatzen gaituela, eta Elizak pentsatzen gaituela, ez du Elizaren manuen betetzea bertze buruhausterik.
|
|
|
Zorionekoa ene burutazio hura, kontzientzian nuen karga astuna guztiz arindu zidana... harik eta iduritu zitzaidan arte ezen ene arima hegaldatzerat zihoala, artean eri nengoen arren! Eta, nola hura Jain koaren garazia garaziatsutzat eta haren dohaintzat hartu bainuen, eta nola guti behar baitu arimaren desertuan gose denak, bakarrik dagoenak eta deus ere ez
|
duenak
, haize bortitzak eraginikako hareazko eta legarrezko lehen tormenta Jainkoaren eta goiko zeruen mana euritzat har dezan, hala, eliztar sutsu egin nintzen handik aitzina, eta, behin sendatuz gero, debozinoan sartu eta orduak eta orduak emaiten hasi nintzen jauregiko kaperan, non —derradan bide batez— aita Bartolome bizi baitzen, zeren kapera hark bere bizitokia baitzuen, kaperau jaunaren... Ate batek kanpoarekin lotzen zuen, eta bertzeak kaperauaren bizitokiarekin.
|
|
|
Izan ere, ez ote da zuzen ari gaurko hainbat nafar gazte, Espainiaren izenean pizten diren gerla horiei uko egiten dietenean, zeren nafartzat baitute, lehenik eta behin, beren burua? Eta nola anitz
|
duenak
gero eta gehiago nahi duen eta, hargatik, kendu dionari are gehiago kendu nahi izaiten dion, hala, ez ote da piztuko berriro gerla noizbait, ez Katalunian, baina hemen Nafarroan, Espainiaren kontra, eta ez ote ditugu pairatu behar izanen berriro zinak eta minak...?
|
|
|
—Bai! Zeren eta nahi ez
|
duenak
dei dezaten oilo, ez dezala jantz oilo lumarik, eta zeren hik oiloaren antz handiagoa daukak ezpata utzi huenetik...!
|
|
|
Izan ere, gauza bat garbi dago: marañon ek gerla irabazi izan balute, gaur egun ez lirateke traidoreak izanen, eta horrek erakusten digu ezen hitzak eta ideiak baino eraginkorragoak direla, ondikotz, armak, zeren arma bidez gerla irabazten
|
duenak
erabakitzen baitu hitzaren norabidea, erabakitzen du nor den traidorea eta nor ez...
|
|
|
—Joanes, egia duk ezen aitzina nahi
|
duenak
buru egin behar diola zailtasun orori, baina jakik, bertzalde, ezen, batzuetan, uholdeari buru egiteko, uholdearen alde jarri beharra dagoela, zeren eta ur lasterrei burugabeki buru egiten dien txalupak akabatzen baitu ur lasterrak irentsirik, Ararat menditik urrun...
|
|
|
—Mundu honetan aitzina egin gogo
|
duenak
beldurra dik gibelatu beharra, Martin... Eta zientziaren argiak eta esperimentazioneak bakarrik gibela zezaketek eta ezaba beldurraren itzal luzea.
|
|
|
—Mundu honetan aitzina egin gogo
|
duenak
.... Eta nork egin du mundu honetan aitzinago, hik edo nik...?
|
|
|
Ordea, enetzat harrigarriena ez duk nehor urgainean oinez ibiltzeko gai izaitea, baina arrazoinaren aitzinatzeko gai izaitea eta, ondorez, filosofia naturalaren korapiloen laxatzeko gai izaitea, konparazione, nola egin baitzuen Arkimedesek, noiz eta formulatu baitzuen bere printzipioa, untzi eta belauntzien flotazioaren harroin dena. Zeren eta untzi on bat
|
duenak
untziz egin baitezake, oinez ez ezik, lasterka ere, ur gainean... baita hegan ere, haize oihala hegaltzat harturik.
|
|
|
—Bada, horixe eginen diagu. Izan ere, ikerlarioi plazent zaiguk ideien eta teorien kontrastatzea, honako tesien edo harako antitesien frogatzea behin eta bi aldiz, zeren zientzia maite
|
duenak
berez izan behar baitu begiluze eta ikusnahi. Eta jondone Tomas apostolua diagu etsenplu eta jarraibide:
|
|
|
Nik bezain hobeki dakik hik hori! Gizon izan nahi
|
duenak
, beraz, gizonaren ezaugarriak erabili behar ditik, eta baldin hi gizona bahaiz, badakik zer egin behar duan contradictius in terminus batean —halaxe erran zidan, jaun André, latinean don Frantziskoren eskolakoa balitz bezala— sartu nahi ez baduk behintzat... Eta ez kezkatu bekatu egiten duan ala ez, zeren aditua bainago munduan badela jende bat, pentsatzen duena ezen xuxenagoa izan daitekeela ohetik iragaiten den bidea elizatik iragaiten dena baino, Jainkoaren baitarat iristeko.
|
|
|
gure arbasoek galdu zituzten gerla haiei buruz, alegia —eta, mahaiaren alde baterat eta bertzerat so egiten zigula eta barrendik hats hartzen, gaineratu zuen—: Aitzina egin nahi
|
duenak
aitzina egin behar du eta ez gibela beha bizi, lezioneren bat ateratzeko ez bada... Eta hauxe duzue, bi hitzetan, gerla haietarik nik ateratzen dudan lezionea:
|
|
|
Eta benturaz horregatik iragan zitzaidan burutik sententzia hura, istanteko haize bat bezala, oharkabean. Baina haizea batetik bertzerat dabil, eta harat egin
|
duenak
honat egin dezake berriro ere... eta niri ere hala gertatu zitzaidan, haize hura berriro etorri zitzaidala, ez alde egiteko, baina buru buruan sartzeko, eta neure burmuinetan errotzeko. Maleruski!
|
|
|
Hitz eginen diot aita Bartolomeri, baina ez dakit horrek nehongo eraginik izanen ote duen. Halarik ere, jakizu ezen gaizki egiten
|
duenak
nola edo hala ordaindu behar izaiten duela, eta osabak egina ez zela nolanahikoa izan... Zeren mundu honetan ordaintzen ez den bekatua bertzean ordaindu beharra baitago, eta hobe da honetan ezen ez bertzean...
|
|
|
—Nor zara zu, Elizako autoritatearen kontra horrela aritzeko? Edo, ez al dakizu ezen Eliza Spiritu Sainduaren emaztea dela, eta emazte hura lohitzen
|
duenak
ordaindu beharra duela. Ohitura hori ez bazenu, ordea, gauzak bidetik eta bere lekutik ateratzekoa, Jainkoaren donu eta dohaintzat hartuko zenuke, zeren zuri ere ez bailitzaizuke gaizki etorriko osabarenetik zentzatzea.
|
|
|
"... Zorionak, beraz, akusatzaileari, eta zorionak lekuko guztiei, zeren beren lekukotasunarekin eta beren testimonioarekin erakutsi baitute zein handia den beren karitatea, zeren ardi galdua are galtzenagorat uzten
|
duenak
ez baitu ardi galdua maite, eta bai ordea salatzen duenak eta bide bidezkorat ekartzen laguntzen duenak..."
|
|
|
"... Zorionak, beraz, akusatzaileari, eta zorionak lekuko guztiei, zeren beren lekukotasunarekin eta beren testimonioarekin erakutsi baitute zein handia den beren karitatea, zeren ardi galdua are galtzenagorat uzten duenak ez baitu ardi galdua maite, eta bai ordea salatzen
|
duenak
eta bide bidezkorat ekartzen laguntzen duenak..."
|
|
|
"... Zorionak, beraz, akusatzaileari, eta zorionak lekuko guztiei, zeren beren lekukotasunarekin eta beren testimonioarekin erakutsi baitute zein handia den beren karitatea, zeren ardi galdua are galtzenagorat uzten duenak ez baitu ardi galdua maite, eta bai ordea salatzen duenak eta bide bidezkorat ekartzen laguntzen
|
duenak
..."
|
|
|
" Atxik zeure bi hotza goiti, mutila! Paradisuko ateak behin zabaldu dizkizut, eta berriro ere zabalduko dizkizut, zeren merezi
|
duenak
merezi baitu bere merezimenduen ordaina...", eta nik irri batekin eskertu nizkion konfiantza eta merezimendua... baita erakusten ari zitzaidan ardura ere, zeren zinez baitzirudien ezen gogoan barrenago nindukala ni, bere etxeko kea eta itaxurak baino.
|
|
|
" Erran nian —egotzi zidan lagunetarik batek—: ezti horretarik dastatzen
|
duenak
ez dik bertze eztietarik nahi izaiten..."
|
|
|
Hilerriko joan etorrien kontakizuna erakargarria eginen zitzaion noski irakurleari, baina, kazetari naizen aldetik, bigarren zati horretaz nengoen harroago. Esklusiba bat argitaratuz lehiakideen lepoa zanpatzeak dakarren plazerraren berri
|
duenak
baizik ez dezake jakin zergatik. Forentseak hilerrian emandako datuez baliatua nintzen soilik.
|
|
|
" Jainkoak estutu bai, baina ez du sekula itotzen". Eta horrexegatik, planteamendu hori hain arin egin
|
duenak
ez du iraina eta begiratu gaiztoa besterik jaso, eta, horrez gainera, lurrean zerraldo uzteko moduko kolpe zaparrada bortitza.
|
|
|
Gehiegi dakienak ez daki ezer. Asko gogoratzen
|
duenak
ezin ikas dezake. Enuresia, bada; horrek bultza, eraman, behartu omen ninduen lehorrean igeri egiten ikastera.
|
|
|
Mutikoak esan zion neskatoari jaits zedila bere begietatik. Gizagaixoa, pentsatu nuen nire kabutan, hori esaten
|
duenak
oinaze esanezinetarako prestatu behar du bere burua. Baina neskatoa isilik gelditu zen.
|
|
|
Urteak pasa ahala, eta gertaera historikoak atzean utzi eta ahaztu egiten diren neurrian, orduan itzultzen da artearen benetako balioa lehen planora. Eta bitartean, gertaera historiko horiek ahaztu gabe daudenean, autorearen pentsamolde eta jokaerak pil pilean dauden bitartean, orduan artelan bati buruzko benetako balioa juzkatzea —edo artista jakin baten inguruko iritzi zehatza botatzea— gehiegi baldintzatzen da, nahikoa baita kritiko papera
|
duenak
artista jakin bat garaikide eta laguna izatea, askoren aurrean berak eman dezakeen iritziak balio guztia gal dezan.
|
|
|
Era berean, Haur eta Gazteentzako Euskarazko Euskadi Literatur saria irabazten
|
duenak
, saritutako lana nazioartean aurkezteko katalogoa egiteko eta beste hizkuntza batean argitaratzeko kontratua egiteko dirulaguntzak jasoko ditu.
|
|
|
Kultura Sailak, katalogazioaren hizkuntz politikari dagokionez, sareko bibliotekei hizkuntza hautatzeko aukera eskainiko die. Horrela, euskaraz katalogatu nahi duen liburutegiak euskaraz egin ahal izango du eta gaztelaniaz nahi
|
duenak
gaztelaniaz. Horretarako, behar diren tresna tekniko egokiak eta katalogatzeko arauak eskainiko dira.
|
|
|
Dirua balio guztien zeinua da; onura edo fruituak ematen dituen oro eskuratzen du. Zergatik, bada, zeinu baten beharra
|
duenak
, horren erabilera ordaindu ez, premiazko dituen objektu guztien erabilera ordaindu duen modu berberean. Beste gauzen antzera, dirua dohainez, mailegutan, akuran edo salerosian eman daiteke.
|
|
|
Dirua balio guztien zeinua da; onura edo fruituak ematen dituen oro eskuratzen du. Zergatik, bada, zeinu baten beharra
|
duenak
, horren erabilera ordaindu ez, premiazko dituen objektu guztien erabilera ordaindu duen modu berberean?
|
|
|
Gure egitekoan jarri diren itxaropen zintzoen azpian gelditu gara, zalantzarik gabe. Lagungarri dugu, alabaina, gure errakuntzak ezinbestekoak ez izatea; eztabaida mamitsu eta argiak zuzenduko ditu horiek eta frantziar herriak, izkiluen bidez askatasuna eskuratu
|
duenak
, legearen bitartez gorde eta finkatuko du askatasun hori.
|
|
|
[O] inarrizko objekzioak daude cartesiar ikusmoldearen aurka. Munduaren ikusmoldea edota sistema zientifiko bat sortu nahi
|
duenak
ezbaiko premisekin aritu du. Tabula rasa batetik abiatuz eta egiazko lez onarturiko enuntziatu multzo bat finkatuz, munduaren irudia sortzeko ahalegin bakoitza nahitaez iruzurrez beterik dago.125
|
|
|
Eta enuntziatu hauek ezin zuten hutsik egin, ‘uste’ bat pribatua eta eztabaidaezina baita. Haatik, uste hori
|
duenak
‘gorria orain eta hemen’ adierazpenari buruz mintzatzerakoan, adierazpen hau munduko zerbaiti ote dagokion ala ez jakitea beste gauza bat da. Jakina da ilusioak ez direla ez egiazkoak ezta faltsuak ere, baina hain zuzen horregatik daude ezagutza corpusetik at:
|
|
|
(Itxurazko) proposizio batek,(...) eduki faktikorik ez
|
duenak
, ezin du ezta ere inolako gertakaririk adierazi, ezta pentsagarria den gertakari bat ere; hau da, ez da proposizio bat, esanahirik ez duen soinu edo marra pilaketa hutsa baizik.56
|
|
|
Norbaitek hurrengoa esan lezake: " Beltaneko jaiaren kontakizunaren bidez hunkitu nahi
|
duenak
ez du, inolaz ere, jatorriaren hipotesia azaldu, baizik eta gure aurrean materiala (hipotesira eramaten duena) jarri, besterik gehitu gabe". Orduan, hurrengoa esan daiteke:
|
|
|
Baina ez da horrela. Bada, biktima salbatzen
|
duenak
irabaziko duela prestatuta egon arren, hala eta guztiz ere, antzezpen dramatiko batek ez duen izaeraren gehigarri bat dauka gertatutakoak beti. —Baina, oso antzezpen hotza izan arren, kezka handiz geure buruari hurrengoa galdetuko genioke:
|
|
|
" Hor daude", esaten zenion zeure buruari edo alboko lagunari;" hor dauzkagu, ez gaude bakarrik, ez gauzkate ahaztuta". Bizi izan ez
|
duenak
ezin irudika lezake zein mailataraino zaizun lagungarri animo emaileen atxikimendua. Ez dago hitzekin esaterik, ez dago ezagutu ez duenari bere osotasunean adierazteko modurik.
|
|
|
Horrela ikusten nituen nik behintzat, horrelaxe ikusarazten zizkidan horrenbeste urtetako errutinak. Bizi izan ez
|
duenak
ez daki: eguna joan eta eguna etorri, urteetan eta urteetan, hainbeste liburu eta aldizkari, hainbeste margo, eskultura, instalakuntza eta perfomance, hainbeste kanta, disko eta sinfonia, hainbeste aktore, pailazo eta txotxongilo, hainbeste aurreskulari, zamaltzain eta koreografo, hainbeste kopla, bertso, bertsopaper eta txapelketa, hainbeste sariketa, antologia, izendapen, omenaldi, hileta eta urteurren...
|
|
2001
|
|
|
Alde txarren artean, genero guztiak ukitzeak dakarren ahuldadea aipatuko nuke. Dena dela, helduen literaturan arrakastarik ez izanagatik haur literaturara jotzen
|
duenak
porrot egingo du normalean. Umerik maite ez duten gizon emakumeak haurra egitea erabakitzea bezala iruditzen zait hori.
|
|
|
Idazleak, bere burua idazletzat
|
duenak
, independientetzat beraz, ez du bere burua makurtzen sekula santan. Ez du baldintzarik onartzen, eta areago ez du bere lana baldintzatzen.
|
|
|
Bilboko Guggenheim museora sartu eta Arte Ederren museoan dagoen ondarea bilatu nahi du jendeak. Arte klasikoa ikusi nahi
|
duenak
zer egiten du Guggenheim museoan. Jendeak espero duena ez du bilatuko, museoz erratu delako.
|
|
|
Hori ez zen errespetatu eta sistema haiek porrot egin zuten, baina ez haiek bakarrik, eredu haiei kritika egiten genuenoi ere izugarri eragin digu. Gizarte hau aldatu nahi
|
duenak
ezin du besteekin edozer gauza egin, eta orain ondorioak pairatzen ari gara. Gaur egun, milaka eta milaka ezkertiarrek beren pentsamendu ezkertiarra Gobernuz Kanpoko Erakundeetan eta halakoetan eskaintzen du bere lana erakunde politikoetan egin beharrean.
|
|
|
. Egia da hemen lana
|
duenak
nahiko bizimaila ona duela. Baina bestelakorik ere bada.
|
|
|
Izenburuak adierazten duen bezala, oso trebe ez izan arren, mendira igotzea gustuko duen edonorentzako aholkuak ematen ditu. Horrela bada,
|
duenak
, argazki eder eta mapa zehatz baina eskematiko askoz gain, Erdialdeko Pirinioetan zehar, Val d' Aranetik hasi eta Andorrako Serrera Estanyo mazizora arte egin daitezkeen mendi ibilbideen aukera zabala aurkituko du bertan. Aran, Montgarri, Aneu, Boi, Cardos, Ferrera, Couserans, Aulus, Vicdessos, Aston, Ordino, Segre, Noguera Ribagorçana eta Noguera Pallaresa haranak ere kontuan hartuak izan dira.
|