|
2000
|
|
|
1983ko Narrazioak ez geroztik beste
|
bi
narrazio liburu argitaratu ditu Sarrionandiak: Atabala eta euria 1986an eta Ifarraldeko orduak (1990).
|
|
|
Ifarraldeko orduak (Elkar, Donostia, 1990). Aurreko
|
bi
ipuin bildumak bezala, hamar narrazioz osaturik dago. Hamargarrena bere ipuingintzaren inguruko testu bat da eta, dagoeneko aipatu dugunez, idazle apokrifo baten obra hipotetiko baten bidez hitz egiten du.
|
|
|
Hamargarrena bere ipuingintzaren inguruko testu bat da eta, dagoeneko aipatu dugunez, idazle apokrifo baten obra hipotetiko baten bidez hitz egiten du. Sarrionandiak liburu honetan bildu dituen ipuinek zerikusi tematikoa badute aurreko
|
bi
ipuin bildumetakoekin: iragana, mitoak, leienda eta abarrez mintzatzen jarraitzen du, baina euskal historiaren iraganaldiko une erreal batzuetara ere egiten du Matalasen garaietara, guda zibilaren garaietara, Etxepareren garaietara...
|
|
|
Narraziogintza honen bilakaeran, Aitzpea Azkorbebeitiaren iritziz, lehenengo narrazio liburutik
|
bi
berriago hauetara leku denboren koordenadei dagokienez egileak determinazio gehiagorantz eta errealitaterantz egin du: " Badirudi, beraz, orain arteko indeterminazio joera aldatu egin dela, lekutasunari dagokionez bederen.
|
|
|
Bestalde, 1983kotik 1990eko narrazioetara bilakaera izan deneko hipotesiaren aldeko azaltzen da Azkorbebeitia, jadanik aipatua dugun kronotopo indeterminatuetatik determinatu eta errealagoetarako norabidea, beti ere denboraren urruntasuna mantenduz. Lehenengo
|
bi
narrazio liburuetan narrazio maila ezberdinekin jokoan dabilela, ametsa eta irudimen jokoak narrazio askoren zutabe direla ikusten badugu ere, azkenekoan, aldiz, joko hori alde batera utzia du. Horregatik, bat dator Azkorbebeitia Kirmen Uriberen garapen ikuskerarekin:
|
|
|
Sarrionandiaren ipuinen estiloa aski karakteristikoa zen sariak irabazi zituzten bere lehenengo
|
bi
ipuinetatik hasita, Jon Miranderen eragin handia nabari zuelarik baina narrazio liburu hau argitaratu zuenerako, narrazio estilo definitua eta guztiz pertsonala baitzuen. Idazle delikatua, fina, kosmopolita eta eruditotzat aipatu dute beti kritikoek.
|
|
|
Literatura, giza arauaren urradura. " Arima naufrago bakartiak" eta" Marinel zaharra", itsasoa eszenariotzat duten
|
bi
narrazioetan garbiki azaltzen zaigu, haste bereko gaztigutik: deabruarekin itsasoratzen bahaiz, berarekin egin duk bidaia.
|
|
|
Baina horretaz gain, zer da arteztasun hori, bizkaitarren" zuzentasuna eta leialtasuna" ala iparraldekoen adieraz," sutilitatea"? Sarrionandiak sinboloen eta orakuluen mintzaira nola maite duen ikusita, pentsatzekoa da
|
bi
arteztasunak izan dituela gogoan. Izan ere, ikusi dugun moduan, bere liburuek askotan halako testuinguru kulturalaren premia eta interpretazio exegetikoaren beharra izaten baitute nolabait ulertzen, obra interpretatzen saiatzeko.
|
|
|
Liburuaren balorazioa egitean, bereziki azpimarratzen dituen
|
bi
alderdi aipatzen ditu: alde batetik fabulazioari ekiten dionean dela liburua atseginen, alegia, ezagunak diren ipuinak reinbentatu, berrapaindu eta birsortzen dituenean, esate baterako" Poema epiko bat izkiriatzen"," Miletuko dontzeilak"" Tuez les tous, Dieu reconaîtra les siens" bezalakoak.
|
|
|
Gerardo Markuletak Zabaliken
|
bi
artikulu idatzi ditu Sarrionandiaren liburu honetaz, lehenengoa 1990 I 31ean" Sarrionandia: samurtasun berreskuratua" izenekoa (3 or.) eta II" Sarrionandiaren samurra zertan den." (3 or.)
|
|
|
Lopez Gasenik dioenez, istorio guztietan zehar noizbehinka errepikaturik agertzen da esaera hau" batasun ia erlijiosoa ematen diolarik liburu osoari". Arnaut Oihenartek Atsotitz edo errefrauak bilduman jasoriko Han izanik hona naiz esaera ilunaren azalpena euskal idazle hark azaltzen zuen modura,
|
bi
txoriren arteko elkarrizketa egoeran kokaturik ulertu behar da: " Txori batek, bere habia epelean dagoela, heldu berria den beste txori bati emandako erantzuna da, heldu berriak Orhi aldean eguzkiak bero jotzen duela eta hara joateko gonbitea luzatzen dio; kabi epelean dagoen txoriak, aldiz, iruzurra sumatzen du eta ezetz erantzuten dio" han izanik hona naiz" esanez.
|
|
|
Bigarren atal nagusia euskal kausarekiko konpromezuarekin zerikusia duten gaiak leudeke: " Hazparne 1893"/" Hazparne 1987"
|
bi
istorioak," Tortura"," Euskal amen aienak"... Hirugarren multzo nagusi bat euskal literaturaren arloko gaiek osatzen dutela dio Lopez Gasenik, non bere zaletasunak eta etsaigoak azaltzen dituen.
|
|
|
Joseba Sarrionandiaren ibilbide narratiboari lehen
|
bi
ipuin sarituk ematen diote hasiera: 1980ko Xaguxarra aldizkariaren lehen alean argitaratu zen" Maggie indazu kamamila" (Arabako Diputazioaren" IX Ignacio Aldecoa" saria 1980an) eta Pott aldizkarian argitaraturiko" Enperadore eroa" (Bilboko Udalaren" I Ciudad de Bilbao" saria).
|
|
|
1983an argitaratu ziren oso tankera ezberdineko
|
bi
idazlan, aurrerago zehatzago aipatuko dugun Narrazioak eta Intxaur azal baten barruan. Lehenak salmenta eta difusio handia izan du, bigarrena aldiz, ezezagunagoa da.
|
|
|
Egileak erantsiriko hitzaurrean aipatzen duen moduan, Izuen gordelekuetan barrena liburuaren berrargitarapena proposatu bazioten ere, berak nahiago izan zuen liburu honetan bildu zituen beste
|
bi
poema sortarekin harremanetan jarrita argitaratu. Hiru zati ditu eta kronologikoki atzekoz aurrera bilduriko hiru aro ezberdinetako poema sortek osatzen dute Marinel zaharrak:
|
|
|
" Euskal poesiak bere izaera garatu nahi badu, kanpora begira egon duela erakutsi digute poeta biek. Eta horrela, politika bai ala ez eztabaidaren
|
bi
aldeak jartzen dituzte ageritan euren lanean."()" J. Sarrionandiaren kasua oso esanguratsua da.
|
|
|
Hamairu istorio labur dira eta ipuin bakoitzaren hasieran itzultzaileak egileen eta obren iruzkin eta aipamenak egiten ditu. Poesian bezala, narratiban ere Sarrionandiarengan Jon Miranderen eragina nabaritu genezake, aurrerago aipatuko ditugun bere lehenengo
|
bi
ipuinen estiloan eta taxuan ez ezik, umore beltzeko narrazio hauek itzultzeari ekin ziolako, zuberotarrak hasitako arloari jarraipena emanez. Bestalde, umore beltzeko ipuinen arloan badira zenbait adibide Sarrionandiaren ipuin originalen artean ere esate baterako," Ukabilka" ipuina Ifarraldeko orduak liburuan (1987).
|
|
|
Liburuaren hitzaurrea Txema Larreak egin zuen (13 or.) eta liburuaren zedarripena ere eskaintzen digu, zeharka bada ere," laberintoko egunkaria" dela esanaz. Izan ere, liburuak egunkari batean idatziriko hausnarketa laburren bilduma tankera baitu, egunkari bati dagokiona bezalakoa, eta liburuaren 1985eko edizioaren azalean
|
bi
data ageri dira, urtarrilak 17 eta uztailak 22, egunkariaren bi mugak zeintzuk diren zehaztuz. " Laberinto" aren sinboloak berriz, liburuak duen egitura justifikatzen du, beste hainbat iradokizun bideratzeaz gain.
|
|
|
Liburuaren hitzaurrea Txema Larreak egin zuen (13 or.) eta liburuaren zedarripena ere eskaintzen digu, zeharka bada ere," laberintoko egunkaria" dela esanaz. Izan ere, liburuak egunkari batean idatziriko hausnarketa laburren bilduma tankera baitu, egunkari bati dagokiona bezalakoa, eta liburuaren 1985eko edizioaren azalean bi data ageri dira, urtarrilak 17 eta uztailak 22, egunkariaren
|
bi
mugak zeintzuk diren zehaztuz. " Laberinto" aren sinboloak berriz, liburuak duen egitura justifikatzen du, beste hainbat iradokizun bideratzeaz gain.
|
|
|
Leiendazko denbora eta tokiak dira, fabularen edo narrazio fantastikoen koordenadetan kokatzen dituelarik: " denbora eta lekua, beste
|
bi
ezaugarrirekin zorretan egonik, legendazkoak direla, hau da ez denbora eta ez lekua direla, egileak sortuak eta historiatik kronologiatik lekoratuak baitira." (9 or.)
|
|
|
Iñaki Aldekoak argitaraturiko
|
bi
lan aipa daitezke bereziki atal honetan, alde batetik, 1993ko Antologia de la poesía vasca n egiten duen aipamena jasoz" El viaje como metáfora de la poesía: J. Sarrionandia y F. Juaristi" (30 or.) eta Hegats aldizkarian (1989, I. zb, 5 or.) argitaraturiko" Joseba Sarrionandiaren poesia:
|
|
|
Itsaso gartzelatua". Ikuspuntu berari eusten dio
|
bi
lanetan. Hegats aldizkarian 1989ko artikuluan zehaztasunez agertzen du ikuspuntu hori.
|
|
|
Iñaki Aldekoaren iritziz, liburuak egiten dituen ebokazio literario guztien artean
|
bi
dira sinbolo nagusiak: bidaiatu bai baina bere jomugara iritsiz gero fatua beteko zaion Ulisesen bidaia, eta bestetik, Kavafis poetaren ziutatearen zama," beste leku eta beste hirien bila dabilen bidaiari nekatuak pentsatzen du" Ez duk aurkituko beste itsaso eta beste lurrik/ Ziutatea hirekin joango duk beti./ Betiko kaleetara itzuliko haiz/ Suburbio berdinetan helduko zaik edadea/ ze, ziutatea berbera baita beti/ etzak besterik bilatu/ etzegok/ Ezta hiretzako bide edo barkurik ere." d) Bidaia literarioa
|
|
|
Jon Kortazarrek argitaraturiko beste
|
bi
artikulu ere aipagarri dira Sarrionandiaren lehenengo liburu honetako erreferentzia literarioen gai honi dagokionez, bata Idatz & Mintz (1982, 1, 34 or.) eta bestea Jakin aldizkarian (1982, 24 zk, 106 or.). Bietan garrantzia berezia ematen die, bi hitzaurreek, liburuaren hitzaurreak eta" bitakora kaiera" izeneko poemak, aditzera ematen duten kontzepzio literarioari," metalitera...
|
|
|
Jon Kortazarrek argitaraturiko beste bi artikulu ere aipagarri dira Sarrionandiaren lehenengo liburu honetako erreferentzia literarioen gai honi dagokionez, bata Idatz & Mintz (1982, 1, 34 or.) eta bestea Jakin aldizkarian (1982, 24 zk, 106 or.). Bietan garrantzia berezia ematen die,
|
bi
hitzaurreek, liburuaren hitzaurreak eta" bitakora kaiera" izeneko poemak, aditzera ematen duten kontzepzio literarioari," metaliteratura" edo" metapoesiaren" esparruan kokatzen duelarik.
|
|
|
1980an eman zituen ezagutzera lehen literatur sorkuntzak sariketa literarioen bitartez:
|
bi
ipuin," Maggie indazu kamamila" (Arabako Diputazioaren" IX Ignacio Aldekoa saria")" Enperadore eroa" (Bilboko Udalaren saria) eta poema liburu bat, Izuen gordelekuetan barrena (R.M.Azkue saria).
|
|
|
Lauaxetaren aipamena ez da alferrikoa, izan ere, nahiz asmoen eta munduko literaturaren ezagutza zabalaren aldetik, nahiz kosmopolitismo zaletasunaren aldetik, nahiz poesia landua eta" dekadentea" egite horretan, ahaidegoa aurkitzen baita
|
bi
idazle hauen artean, eta Sarrionandiak gerora ere Lauaxeta aipatu izan baitu euskal literaturan bere erreferentetzat Arestirekin batean. (Marinel zaharrak, 1987)
|
|
|
Poema bilduma bidai kaiera baten gisan azaltzen da, eta idazlearen beraren
|
bi
hitzaurre modu ditu, lehena prosan, liburu gehienen tankerakoa, eta bigarrena" Bitakora Kaiera" izeneko poesia, liburuaren egitura aurkezten duena. Zazpi etapa dituen bidaia da Sarrionandiak liburuan zehar egiten duen ibilaldi hori.
|
|
|
Izan ere, erabat argiak ez badira ere, gure irakurketaren arabera, hiru maila narratibo bereiz daitezke. Batetik, hirugarren pertsonako narratzaile estradiegetikoa dugu; bestetik,
|
bi
narratzaile intradiegetiko izango genituzke: lehena, amaren papera betetzen duen narratzaile autodiegetikoa; bigarrena, amamaren papera betetzen duen narratzaile metadiegetikoa, bizkaieraz mintzo dena eta bere esanak letra etzanez azpimarratuz bereizten dituenak.
|
|
|
Gainera, mende honetan kokatzen diren gertakizunetan kronotopoak garrantzia berezia du. Garai honetako gertakizunetan batik bat
|
bi
espazio bereiz daitezke (Argentina eta Euskal Herria), eta hauetako bakoitzean gertatzen direnak garai batekin hertsiki uztarturik daude. Honela, Ameriketako pasarteak gutxi gorabehera 1925 urtean koka ditzakegu (urte honen aipua egiten baitu), eta Euskal Herrikoak, berriz, Francoren garaitik gaur egun arteko epean.
|
|
|
lagun minak izaniko Amaia eta Andoniren topaketa. Amaia ezkonduta dagoenean eta
|
bi
seme alaba dituenean, Andonik eleberrian literatur saria jaso duela irakurtzen du egunkarian. Honen ondorioz, iraganeko sentimenduen indarrak bultzatuz Andoni ikusteko ahalegina egingo du.
|
|
|
honela, udara maitasun betearen sasoia izango da eta udazkena maitasunaren agorraldiaren sasoia. Harreman hau
|
bi
pertsonaiek ilusio xume baten modura biziko dute, izan ere, pertsonaiek bizitzaren aurrean sentitzen duten nekea, asperdura, ilusiorik eza... ahazteko bide gisa aurkezten baita maitasuna. Baina, narrazioaren bukaeran ametsetik ihes egiteko joerari eutsiz betiko bizimodura bueltatzeko erabakia hartuko dute.
|
|
|
Istorio honen berri emateko idazleak hirugarren pertsonan mintzatzen den narraziotik at dagoen narratzaile orojakilea darabil, narratzaile estradiegetikoa. Modu honetara, fokalizazioaren bidez,
|
bi
maitaleen ikuspegitik eskaini dakiguke narrazioa. Fokoaren mugimenduaren bidez, narratzaileak bereziki bi pertsonaiengana gerturatuko gaitu, bi maitaleengana.
|
|
|
Modu honetara, fokalizazioaren bidez, bi maitaleen ikuspegitik eskaini dakiguke narrazioa. Fokoaren mugimenduaren bidez, narratzaileak bereziki
|
bi
pertsonaiengana gerturatuko gaitu, bi maitaleengana. Haatik, pertsonaia hauen hausnarketa, zalantza... batzuk deskribatzen bazaizkigu ere, ez dugu bi pertsonaia hauen barne munduan sakontzeko ahalegin berezirik antzematen.
|
|
|
Modu honetara, fokalizazioaren bidez, bi maitaleen ikuspegitik eskaini dakiguke narrazioa. Fokoaren mugimenduaren bidez, narratzaileak bereziki bi pertsonaiengana gerturatuko gaitu,
|
bi
maitaleengana. Haatik, pertsonaia hauen hausnarketa, zalantza... batzuk deskribatzen bazaizkigu ere, ez dugu bi pertsonaia hauen barne munduan sakontzeko ahalegin berezirik antzematen.
|
|
|
Fokoaren mugimenduaren bidez, narratzaileak bereziki bi pertsonaiengana gerturatuko gaitu, bi maitaleengana. Haatik, pertsonaia hauen hausnarketa, zalantza... batzuk deskribatzen bazaizkigu ere, ez dugu
|
bi
pertsonaia hauen barne munduan sakontzeko ahalegin berezirik antzematen. Hau da, batik bat istorioaren gorabeherak hobeki ulertzeko beharrezkoa dugun informazioa azaltzen zaigu.
|
|
|
Oro har, kontalariak hirugarren pertsonan hitz egiten duela esan dugun arren, oroitzapenen berri ematean narratzaile intradiegetikora igarotzen da. Izan ere,
|
bi
plano bereizten baitira: narratzaile estradiegetikoak bi maitaleen oraineko harremana narratzen digu; eta narratzaile intradiegetikoak iraganeko gertaeren berri ematen digu.
|
|
|
Izan ere, bi plano bereizten baitira: narratzaile estradiegetikoak
|
bi
maitaleen oraineko harremana narratzen digu; eta narratzaile intradiegetikoak iraganeko gertaeren berri ematen digu. Narratzaile intradiegetiko honek gertaeretan parte hartzen du, Andoni bera da, eta narratario intradiegetikoari zuzentzen dizkio bere hitzak, hau da, istorioaren protagonista bati:
|
|
|
Honela, denbora aldaketa (narrazioaren iragana eta oraina) nahiz narrazio aldaketa azpimarra ditzake. Hots, narratzailearen zehaztasun honen bidez, iragan eta orainaldia,
|
bi
plano ezberdin hauek erabat bereiztea erdiesten du.
|
|
|
Emakume gazte honek ere, aspaldiko bere maitaleak bezala, Axun du izena. Honela,
|
bi
emakume hauek senideak direla ohartuko da, eta Axun iraganeko maitearen lekua betetzen joango da. Istorioa aurrera joan ahala, gertatu behar dena berehala igarri egiten da, izan ere, Udazkena eleberrian bezala, ez dago ezustekorik.
|
|
|
Oro har, pertsonaia ezberdinen berri eman ahal izateko narratzaile orojakilea aurki badezakegu ere, batzuetan, bere iraganeko pasarte batzuen berri ematerakoan, Pedro pertsonaiak hartuko du hitza lehen pertsonan. Honela,
|
bi
maila narratibo bereiz daitezke: batetik, orojakilea den narratzaile estradiegetikoa izango dugu; bestetik, maila intradiegetikoko narratzaile autodiegetikoa, berau istoriaren pertsonaia nagusia baita.
|
|
|
anorexia, gai politikoak, langile mugimendua... Hartara,
|
bi
maitaleen arteko istorioaz gain, garai bateko egoera sozial eta politikoaren alderdi bat ere islatuko da liburuan. Sinesgarritasuna eta egiantzekotasuna irudikatzeko asmoz, noski, gertaera guztiak herri ezagunetan kokatu ditu:
|
|
|
Maitasunezko
|
bi
eleberri hauetan ikusi ahal izan dugun modura, iragan zoriontsuari begiratzen diote pertsonaiek ilusio txikien bila. Baina, azkenean harremana aurrera eramateko ahaleginak hutsalak izango dira, eta bakoitzak bere bideari ekingo dio.
|
|
|
Hortaz, hona hemen maitasunezko istorioak gustuko dituzten irakurleontzat
|
bi
aukera.
|
|
|
Eleberri honen egituraketaz jardutean, Edorta Jimenezek ere hiru hari bereizi zituen: " ehun eta hirurogeitik gora foliotako oihal zuria, zeinetan hiru hari ezberdin eta orratz bakarra idazluma baliatuz, ikutu sentimentalez hornituriko brodatu errealista burutu duen." (Egunkaria I) Itziar Belaunderen aburuz, bestalde, une batean bat egiten duten
|
bi
hari besterik ez daude: batetik, Mariok bere sexualitatearekin duen arazoa planteatzen zaigu, hemen bertan sartuko luke Afrikarekin duen harremana, honek lagunduko baitio bere arazoa gainditzen; beste aldetik, poliziarengandik ihesi dabilen Keparen istorioa genuke.
|
|
|
batetik, Mariok bere sexualitatearekin duen arazoa planteatzen zaigu, hemen bertan sartuko luke Afrikarekin duen harremana, honek lagunduko baitio bere arazoa gainditzen; beste aldetik, poliziarengandik ihesi dabilen Keparen istorioa genuke. Arestian esan bezala, Kepa eta Marioren harremanarekin aurreko
|
bi
planoak uztartzea lortzen da. Are gehiago, Itziar Belaundek eginiko iruzkinean liburu honetan aurki daitezkeen bikoiztasunak azpimarratzen dira.
|
|
|
Are gehiago, Itziar Belaundek eginiko iruzkinean liburu honetan aurki daitezkeen bikoiztasunak azpimarratzen dira. Bere iruzkinean aipaturiko
|
bi
plano horien bereizketaz aritzeaz gain, plano bakoitzeko pertsonaia bakoitzak pairatu behar duen bikoiztasuna azpimarratzen du: hots, Mario jaio dena eta sentitzen denaren bikoiztasunean bizi da; eta Keparen bikoiztasuna, ordea, ezkutuko eta azaleko bizitzan oinarritzen da.
|
|
|
pertsonaia hau izango da fokoa, pertsonaia honen ezaugarrien berri emateko batik bat barne fokalizazioa erabiliz. Honela,
|
bi
seme alaba dituen andre baten bizipenak aipatuko ditu: Karmenen bizipenak.
|
|
|
Tramaren zatirik nagusiena Donostian gertatzen da, nahiz eta Madril ere maiz aipatzen den. Hala ere, leku hauen eginkizuna gogoeten norabidea gidatzea izan ohi da, batez ere
|
bi
funtzio hauen bidez; batetik, oroitzapenak gogora ekarriz; eta bestetik, paisaia eta egoera animikoaren arteko lotura eginez. Hona hemen honen guztiaren inguruko hainbat iruzkin:
|
|
|
Egunkariako iruzkinean aipatzen zen bezala(), nerabezaroko oroitzapenek
|
bi
bide irekitzen dituzte: batetik, Alvaroren izaera ezagutarazteko lekukotasunak eskaintzen dizkigute:
|
|
|
Erzilla gogoeten bidez hizkuntza lantzeko aukeran lan egin du; Oñederrak, aldiz, gogoeten bidez sinesgarritasunez pertsonaia baten gogoetetara hurbildu, eta ezinegona adierazi nahi izan digu. Bi jomuga ezberdin,
|
bi
saio ezberdin.
|
|
|
Honako
|
bi
eleberri hauetan fikziozko pertsonaia batek bere bizitza kontatuko digu, ohiko autobiografiaren bideak jarraituz.
|
|
|
Hasierako mendeku hori dela-eta, protagonistak ihes egin du, eta herri ezberdinetan bizitzen egon ondoren, Urduñan ezkondu eta seme alabak izango ditu. Dirua eskuratzeko, merkataritzan lanean hasiko da bere
|
bi
lagunekin, Tomas eta Ferminekin. Baina, Urduñan gertaera tamalgarri batean parte hartu du, eta herritik kanporatuko dute.
|
|
|
Azkenean, bere nobela idazteko liburutegitik zortzi urtetan ez ateratzea erabakiko du. Honela, hasiera eta amaierako
|
bi
ipuinek Berardoren istorioa kontatzen digute, eta beste guztiek Berardoren nobela amaigabearen zati lirateke. Beraz, besteak beste, ipuin arteko lotura istorio honek sorturiko marko narratiboan, ildo bereko gaia erabiltzean eta absurdurako duen joeran dakuskegu.
|
|
|
Amaia Iturbideren iritziz, ipuin bilduma landu baten aurrean gaude: " landua, ipuingintzan oinarrizkoak diren
|
bi
arauok, idazkeraren tentsioa eta oreka, tajuz eta antolamenduz betetzen dituelako hiztegi propio baten bidez." (Egunkaria XII)
|
|
|
Juan Luis Zabalak ere" batzuetan Kafkarengandik gertu, bestetan Borgesen bidetik" doala aipatzen du. (Egunkaria XI) Bestalde,
|
bi
ezaugarri hauek azpimarratu zituen: " irudimen agortezina eta irakurlea giza-izaeraren alderdirik laiotzenetan barneratzeko erraztasuna." (Egunkaria XI)
|
|
|
Harremanen inguruko gaiak guztiz alde batera utzi ez dituen arren, oraingo honetan Montoiak hiri bat hartu du protagonista nagusitzat. Gasteizen kokaturiko hogeita
|
bi
ipuin eskaintzen dizkigu ipuin bilduma honetan: hiri baten lekuko diren ipuinak.
|
|
|
Emakume bibotedunak hain lortuak ez zituen
|
bi
tasun dituela esatera ausartuko naiz: erregulartasuna eta batasuna, nahiz eta, agian, ipuin bakanen batean sartzen apur bat kostatzen den.
|
|
|
Narrazioaren egituraketari dagokionez, ipuin guztietan
|
bi
plano ageri direla aipagarria da. Batzuetan, bi plano hauek leku aldaketaren araberakoak dira; beste batzuetan, garaiaren aldaketaren araberakoak.
|
|
|
Narrazioaren egituraketari dagokionez, ipuin guztietan bi plano ageri direla aipagarria da. Batzuetan,
|
bi
plano hauek leku aldaketaren araberakoak dira; beste batzuetan, garaiaren aldaketaren araberakoak. Kronologia nahiz topologia darabil hauek azpimarratzeko.
|
|
|
Paddy Rekaldek ildo bera jarraituz idatzi ditu bere
|
bi
ipuin bildumak: Aizu, Paddy!
|
|
|
Gainera,
|
bi
liburu hauetako ipuinak kokapen geografiko jakin batean gertatzen dira: Euskal Herrian eta Irlandan kokaturik daude, bere esperientzian oinarritu baita liburuak idazteko.
|
|
|
Besteak beste,
|
bi
ipuin bilduma plazaratu zituen irundarrak hizpide dugun hamarkada honetan. Errealismo zikinetik gertu dauden ipuinak eskaini dizkigu Jabier Muguruzak bere bi ipuin bilduma hauetan.
|
|
|
Besteak beste, bi ipuin bilduma plazaratu zituen irundarrak hizpide dugun hamarkada honetan. Errealismo zikinetik gertu dauden ipuinak eskaini dizkigu Jabier Muguruzak bere
|
bi
ipuin bilduma hauetan.
|
|
|
Laura kanpoan da (1999) deituriko bigarren ipuin bilduma honetan
|
bi
ipuin argitaratu ditu. Ipuin hauek aurreko bildumaren jarraipentzat har daitezke, ildo beretik baitoaz:
|
|
|
Hortaz,
|
bi
ipuin hauetan egoera bertsuan kokatu ditu bi pertsonaia nagusiak:
|
|
|
Hortaz, bi ipuin hauetan egoera bertsuan kokatu ditu
|
bi
pertsonaia nagusiak:
|
|
|
Bestalde, bere
|
bi
ipuin bildumetan argi geratzen da idazleak berak elkarrizketa batean aitortu zuen bezala" begirale amorratua" dela, beste pertsonaien irudiak egoki marrazten baititu. (Mendizabal, Iñaki:
|
|
|
Harkaitz Canoren ipuingintzan
|
bi
alderdi bereiz ditzakegu: batetik, Goizean behin irratsaiorako prestaturiko lanen bi bilketa ditugu:
|
|
|
Harkaitz Canoren ipuingintzan bi alderdi bereiz ditzakegu: batetik, Goizean behin irratsaiorako prestaturiko lanen
|
bi
bilketa ditugu: Radiografiak (1995) eta Bizkarrean tatuaturiko mapak (1998).
|
|
|
eskaintza zabala eta aberatsa. Adimen eta irudimenez osaturiko narrazio laburren aurrean aurkitzen gara, honela,
|
bi
hauek garatzeko aukera ezin hobea eskaintzen zaigu. Canok ikusi ez dituen hiri horiek irudimenaren bidez bereganatu eta ezagutzen ditu.
|
|
|
hau da, bigarren mailako pertsonaien atzean gordetzen dena. Izan ere,
|
bi
sentimendu kontrajarri azalaraztea lortzen baitu idazleak: batetik, irribarrea (maitale eroaren istorio ezohiko eta umoretsuak sorrarazten duena); bestetik, zirrara (kontatu ez zaigun maitale mindu edo hilaren egoera irudikatuz). (Pergola 92)
|
|
|
Hiru ataletan dator banaturik ipuin bilduma, itxura batean,
|
bi
erizpide oso ezberdineri jarraituz: kontatutako istorioaren garaia (beti ere galtzear dugun Euskal Herri sakonaren sasoia lehen" eldarnioan"; istorio garaikideagoak bigarren eta hirugarrenean) eta ipuinen luze laburra:
|
|
|
kontatutako istorioaren garaia (beti ere galtzear dugun Euskal Herri sakonaren sasoia lehen" eldarnioan"; istorio garaikideagoak bigarren eta hirugarrenean) eta ipuinen luze laburra: lehen
|
bi
ataletan ipuin luze eta laburrak tartekatzen dira; hirugarrenean, berriz, ipuin labur" ustekabeko bukaeradunak" ditugu gehientsuenak. (Egunkaria XI)
|
|
|
Kontateknikei dagokienez ere, aberatsa da oso liburua: aitorpen itxurako lehen pertsonekoak, narratzaile orojakilea dutenak,
|
bi
orrialdetan mundu bat eraiki eta birrintzen dutenak, giro kafkiano xamarrekoak, bai eta ikutu sinbolista dutenak ere. (Egunkaria XI)
|
|
|
Rikarteren lehen liburu honetan tramari dagokionez elkarrekin harremanik ez duten
|
bi
narrazio luze eskaintzen zaizkigun arren, desioa da ipuinon ardatza. Batetik, Rakel Beaumont narrazioan gizon jaio eta emakumea izan nahi duen pertsonaia baten gorabeherak kontatzen dira (luzeraren aldetik eleberritzat har daitekeena); bestetik, Apopiloetxea kontakizunean esistitzen ez den emakume batekin maitemindurik dagoen gizon bat aurkezten zaigu.
|
|
|
honen fokalizazioak pertsonaia batzuetatik urrundu eta beste batzuetara gerturatuko gaitu. Haatik, aurretik aipaturiko
|
bi
pertsonaiak dira narrazioen ardatza: lehenengoan, Rakel Beaumont transexuala, eta bigarrenean, amodioa itsuki desiratzen duen Luis Korta.
|
|
|
Desioen hiri honek, bestalde, ez du kokaleku finkorik. Hau da,
|
bi
narrazio hauek ez dira leku jakin batean kokatzen. Hiri edo herri konkretu batzuen izenak aipatzen diren arren (Bartzelona,...), desiraren inguruko gorabehera nagusienak non gertatzen diren ez da zehazten.
|
|
|
Ipuin bilduma hau
|
bi
sailetan banaturik dago. Batetik, reflex deituriko saila dugu zortzi narrazioz osatua; bestetik, polaroid deiturikoa hemezortzi narrazioz osatua.
|
|
|
Barne bilaketa horretan, pixkanaka pertsonaien irudi ezkutuak azaleratuz joango dira. Honela, gauzen
|
bi
aldeen berri ematea lortzen du, argazkiek osaturiko hezurdurari haragia gehituz: iraganari oraina erantsiz.
|
|
|
Honela, argazkiek ere betierekotasuna eta hilezkortasunaren ispiluak lirateke. Teknikari bagagozkio, plano ezberdinekin jolasteko joera nabaria da, aipaturiko gauzen
|
bi
aldeak azpimarratu asmoz: batetik, dirudiena edo uste duguna; eta bestetik, dena edo uste dutena.
|
|
|
Bere aurreko narrazioetan jada zeharka aipatzen ziren hauek narrazio hauen ardatzak izango dira. Beraz,
|
bi
hauek izango dira luzera ezberdineko sei ipuin hauen hari nagusiak: herioaren eta desiraren zantzuak nonnahi ikusi ahal izango ditugu, hots, eros eta thanatosen zantzuak.
|
|
|
Bidaiak alde batera utzi eta Montoiaren antzera Gasteiz aldean kokatu ditu Arretxek honako
|
bi
ipuin bilduma hauek: Ostegunak (1997) eta Ostiralak (1999).
|
|
|
Ostegunak (1997) eta Ostiralak (1999). Trilogia baten lehen
|
bi
aleak ditugu hauek.
|
|
|
Zarauzko Lanbide Eskolako sortzaile eta zuzendari izan zen fraidea hartu du oinarri horretarako Andoni Egañak, haren
|
bi
argazki ikusi eta gero. Francoren aurrean ageri da bietan Egañak eleberrian Frai Kandido deitu duena.
|
|
|
Madrilen, diktadore ohiak eskolari emandako saria jasotzerakoan. Eta elkarren ondoan jarriz gero
|
bi
argazkiei darien ironia baliatu du Egañak eleberria osatzeko. (Gara II)
|
|
|
Bi istorio hauek kontatzeko
|
bi
plano ezberdin erabiltzen ditu: batean 1930eko gertaeraren berri ematen digu; bestean, 1960ko gertaerak kontatzen ditu:
|
|
|
Beraz, ikuspuntu ezberdinak darabiltza
|
bi
plano hauek bereizteko: 1930eko gertaeren berri narratzaile estradiegetiko batek emango digu; 1960koez, ostera, narratzaile autodiegetiko batek.
|
|
|
Haatik, hasieran bereizturik aurkezten zaizkigun
|
bi
istorio hauek, narrazioak aurrera egin ahala, espazioan eta denboran gerturatuz joango dira. Eta hurbilketa hau azaleko nahiz sakoneko alderdietan suma daiteke.
|
|
|
Eta hurbilketa hau azaleko nahiz sakoneko alderdietan suma daiteke. Bestalde, bien arteko honen aurretik, plano bakoitza eratzeko orduan, oso aukera ezberdinak hautatu izana (ikuspuntuari nahiz estiloari dagokionez)
|
bi
planoen arteko urruntasuna ere azpimarratzen lagundu du.
|
|
|
(Egan 51) Iban Zaldua ere iritzi berekoa da. (Hegats 23/ 24) Baina, bestalde, azken honen aburuz, ez da argi geratzen
|
bi
planoen arteko lotura. (Hegats 23/ 24)
|
|
|
Lubakietako egoeraren berri emateko, soldaduen arteko harremanak deskribatuko dizkigu. Bereziki,
|
bi
pertsonaien arteko harremanak ditu kontagai: Jean Etxegoien eta David Mandel errusiarraren arteko harremana:
|
|
|
Frantziaren alde borrokan, gerra haren ankerkeriaren oihala josteko erabiltzen ditu
|
bi
pertsonaia horiek gasteiztar idazleak. Bizirik irautea helburu bakar bilakatzen den uneetan gizakiak erakuts ditzakeen jarrerak ikusgai.
|
|
|
Narratzaileak batik bat kanpo fokalizazioa hautatu du hauen berri emateko: eta noski, pertsonaia hauen hizketa zuzena, aipaturiko zeharkako estilo librearen bidez. Hortaz,
|
bi
maila narratibo bereiz ditzakegu; batetik, narratzaile estradiegetikoak hirugarren pertsonaren bidez giroari buruzko xehetasunak eskaintzen dizkigu; bestetik, pertsonaiek hitza hartzen dute elkarrizketetan: kasu honetan, narratzaile intradiegetikoa izango genuke.
|
|
|
Kronika liburu hauekin batera, bere joerari jarraiki bidaiak hizpide dituzten eleberriak ere idatzi ditu. Beraz, bidaia aitzakiatzat erabiliz eraiki dituen bere
|
bi
eleberriak izango ditugu mintzagai bere eleberrigintzaz aritzean.
|
|
|
Bidaia ardaztzat duten
|
bi
eleberri plazaratu zituen Arretxek 90eko hamarkadan: Urrezko triangelua (1995) eta Oroituz (1998).
|
|
|
Urrezko triangelua (1995) eta Oroituz (1998). Hortaz,
|
bi
eleberri hauetan kronotopo zehaztua darabil, batik bat lekuaren zehaztasunari garrantzia ematen badio ere.
|
|
|
Bestalde, triangeluak berak eleberriaren hari hirukoitza gogora dakarkigu. Izan ere, eleberri hau
|
bi
zatitan egituratua dago. Lehen zatian plano bakarra aurkezten zaigun arren, bigarren zatitik aurrera aurreikusgarria zirudien narrazioa korapilotuz joango da.
|
|
|
Izan ere, hasieran narratzaile autodiegetikoa mintzatzen hasten bada ere, liburuaren bigarren zatitik aurrera, narratzaile autodiegetikoa alde batera utzi eta narratzaile estradiegetikoak hitz egiten digu. Honela, maila narratibo bakarrekoa zela zirudien istorioa
|
bi
maila edo hiru maila narratiboetara igarotzen da. Joko honek, irakurlearen arreta piztea lortzen du, izan ere, bigarren atalera iristean irakurritakoa pixkanaka hanka motz geratuko baitzaio.
|
|
|
Joko honek, irakurlearen arreta piztea lortzen du, izan ere, bigarren atalera iristean irakurritakoa pixkanaka hanka motz geratuko baitzaio. Are gehiago, bigarren zatitik aurrera, narratzaile estradiegetikoak beste
|
bi
pertsonaia gehiago aurkeztuko dizkigu, eta beraz, beste bi planotan bi narratzaile intradiegetiko izango ditu. Gainera, hasieran narratzaile autodiegetikotzat genuena, narratzaile intradiegetiko homodiegetikoa dela ohartuko gara.
|