|
2000
|
|
|
Genero beltza11 20ko hamarkadaren hasieran Ipar Amerikan sorturiko generoa da. Eleberri poliziakoen generoarekin harreman estua duenez,
|
bi
genero hauen artean antzekotasunak badira: krimen baten ondorengo egoera; ikertzaile papera bereganatzen duen pertsonaia baten edo batzuen ikerketa; eta azkenik, errudunen harrapaketaren bidez korapiloa askatzen da.
|
|
|
Ezaugarri bakar honekin honelako bereizketa garrantzitsua egitea zilegi ez dela pentsa badaiteke ere, ezin da ukatu narrazio baten luzerak istorioa garatzeko baliabideak zeharo baldintzatzen dituela. Honela, denbora igaro ahala, ipuingintza eta eleberrigintza
|
bi
genero bereiztutzat hartu izan dira, bakoitzaren ezaugarriak zehaztuz joan direlarik. Ipuingintzan, esaterako, bi orrialde edo orrialde bakarreko ipuin laburrak ugarituz joan dira, bere ezaugarri bereziak bereganatuz.
|
|
|
Lehenago esan dugunez, kanal
|
biek
genero ezberdinak lehenesten dituzte berenemanaldietan. Pentsa genezake, hartara, emanaldietako ekoizpenen jatorrien ezberdintasuna bi kanalen genero berezitasunari zor zaiola, eta, beraz, genero batzuk errazagoekoizten direla Euskal Herrian, edo beste batzuk errazago lortzen direla kanpoan.Ordea, hau ez da horrela gertatzen; izatez, hurrengo taulan ikus dezakegunez, generoberaren barruko ekoizpenetan jatorri ezberdinak agertzen dira bi kanaletan.
|
|
2002
|
|
|
Saiakera eta biografia generoak oso baztertuak gelditzen dira, salmentetan ez da horrela islatzen, eta uste baino gehiago saltzen dira agian, baina kalean ez da hainbeste ageri.
|
Bi
genero hauek aberastasun izugarri eskaintzen diote literaturari oro har, saiakerak nolabaiteko oinarri bat ematen dio, baina kalean gutxietsia dago eta generoen estatus horietan beherago agertzen da agian.
|
|
|
Narratibaren bilakaerari dagokionez, aipagarria da 1980ko hamarkadatik aurrera ipuingintzak lortu duen maila eta aberastasuna, edo 1990eko hamarkadan eleberrigintzak berriro ere izan duen igoera. Horrekin batera, nabarmentzekoa da narratibaren eta poesiaren produkzio aldea 1980ko hamarkadak aurrera egin ahala sendotuz joan zela, izan ere, 1970eko hamarkadaren erdialdera
|
bi
generoen produkzio ehunekoak antzekoak baitziren. Torrealdairen arabera (1997: 332), 1985ean iritsi zuen poesiak epeko gailurra.
|
|
|
Ikusten denez, aipagai ditugun beste
|
bi
generoen, ipuinaren eta eleberriaren, antz handia du eleberri laburrak. Ipuinarekin honako zerrenda honetan aipatzen diren parekotasunak dituzte:
|
|
|
Ipuinarekin honako zerrenda honetan aipatzen diren parekotasunak dituzte: narrazioa pertsonaien eta giroen deskribapenari gailentzen zaie; bigarren mailako pertsonaiak eta narrazioa luzatzen duten hausnarketa pasarteak urriak izan ohi dira; teknika eta tonu antzekoak dituzte... eta, batez ere, emozio jakin bat eragin nahi da
|
bi
generoetan. Desberdintasunei dagokienez, berriz, bistakoa da luzera dela bi generoen arteko alde nagusia.
|
|
|
narrazioa pertsonaien eta giroen deskribapenari gailentzen zaie; bigarren mailako pertsonaiak eta narrazioa luzatzen duten hausnarketa pasarteak urriak izan ohi dira; teknika eta tonu antzekoak dituzte... eta, batez ere, emozio jakin bat eragin nahi da bi generoetan. Desberdintasunei dagokienez, berriz, bistakoa da luzera dela
|
bi
generoen arteko alde nagusia. Hamar hamabost orriko testu bat eleberri laburtzat har ez daitekeen moduan, berrogeita hamar orrikoa ezin ipuin kontsideratu.
|
|
|
Orobat, eleberriarekin konparatuz gero, luzera litzateke eleberri laburraren ezaugarririk bereizgarriena. Horrekin batera,
|
bi
generoen xedeak ere arrunt desberdinak direla esaten dute kritikariek: eleberriak errealitate bat, unibertso sinesgarri bat eraiki nahi du, xeheki deskribatua eta zehaztua; eleberri laburrak, aldiz, errealitatearen alderdi, ezaugarri edo zatiren batean jartzen ditu bere begiak.
|
|
2004
|
|
|
Jendartea
|
bi
generok osatzen dugu, bien interesak asetu behar dira
|
|
|
11
|
Bi
generotakoak badira ez erabili erdarakada hau.
|
|
2005
|
|
|
Pott bandak egundoko eragina izango zuen euskal literatura modernizatzen. Eragin hori berehalakoa izan zen aldizkarian jorratzen ziren
|
bi
genero nagusietan, olerkigintzan eta ipuingintzan.
|
|
|
Eta hiritarren artean badago pentsatzeko eta sentitzeko modu oroko rra:
|
bi
generoen arteko ezberdintasuna eta tratu txarrak erabat onartezinak direla, nahiz eta gero, berdintasunaren kontuan bereziki, hainbat eta hainbatpe rtsona inkoherenteak izan pentsatzen dutenarekin. Badira tratu txarrak eragiten dituztenak, heriotza eragiterainokoak kasu askotan; baina berauek eragin dituztenek, atxilotuak izanez gero, merezitako zigorra jasotzen dute eta ez du inork zalantzan jartzen berauen zilegitasuna.
|
|
2006
|
|
|
Arkitektura eskultura bilakatuta. Eskultura arkitektura bilakatuta izenburupean, 6 atal honetan
|
bi
generoak nahasteko mende hasierako joera are nabarmenago ikusten da. Le Corbusier geometriatik urrundu zeneko Villa Savoye edo Frank Lloyd Wrighten New Yorkeko Guggenheim Museoa dira arkitektura eskultorikoaren adibide.
|
|
|
Italian ez dizute eztabaida gauzatzen utziko ipuinaren tradizioa dela-eta. Artearen komedia dela tarteko,
|
bi
generoak, antzerkia eta kontalaritza oso hurbil daude. Dario Fo aktoreak egiten duena asko hurbiltzen da kontaketara.
|
|
|
Kutsadura nagusiak Hegaztiak eta hegaztiak dira Salmonella eta Campylobacterrek elikagaietan eragindako toxiinfekzio gehienen erantzuleak. Epizootien Nazioarteko Erakundearen arabera (OIE), ingurunean presentzia orokorragoa duten
|
bi
genero dira, eta ostalari mota gehiago kolonizatzeko gaitasuna dute. Escherichia coli O157 ere elikagaien bidez transmititzen den patogeno zoonotiko garrantzitsutzat hartzen da, baina infekzioa nahiko arraroa da gizakiarengan, eta, mikroorganismo horri buruz gutxi dakigun arren, hausnarkariak, batez ere behiak eta ardiak, izan daitezke iturririk garrantzitsuena.
|
|
2007
|
|
|
Helduaroan, asmak emakume aurpegia du. 12 edo 13 urte arte, gaixotasunaren eragina handiagoa da haurrengan neskengan baino, eta nerabezarora iristean
|
bi
generoei berdin eragiten die. Baina 20 urtetik aurrera, emakumeengan duen eragina nabarmen handiagoa da, eta datu horrek bizitza heldu osoan irauten du, Biriketako Elkarte Amerikarraren ikerketa baten arabera.
|
|
|
Duela urte batzuk, ontzi bat hondoratzea, itsasontzi bat eraikitzea eta hondoratzea kameren aurrean. Gaur softwareak baketu egin du, eta merkatuta,
|
bi
generoak nabarmen. Dagoeneko ez dago hegazkin pilotu batera igo beharrik aktibatzaile hidrauliko batean, eta hasi astintzen seinale kontraesankorrak bidaltzen zaizkio irratiz, zer ikusteko egiten du.
|
|
|
EBn eta AEBn erregistratutako toxiinfekzio gehienen erantzuleak dira, bereziki, eskortako hegaztietan eta hegazkinetako produktuetan. Animalien Osasunerako Mundu Erakundearen (OIE) arabera,
|
bi
generok gaitasun handiagoa dute apopilo gehiago kolonizatzeko. AEBn, Gaixotasunak Kontrolatzeko eta Prebenitzeko Zentroak (CDC) diarreo gaixotasunaren ohiko bakterio kausatzat sailkatzen du Campylobacter bidezko intoxikazioa.
|
|
|
Bi autonomia erkidegoek beren gain hartu dituzte Gizarte Segurantzaren kargura sexua aldatzeko eragiketak. Gainera, beste
|
bi
genero identitate unitate daude Avilesko San Agustin ospitalean eta Bartzelonako Klinikoan. Azken hori Espainiako zaharrena da, 1986az geroztik baitabil.
|
|
|
«Etxeko lanak hartzen dituzte beren gain, familia zaintzea, eta, oro har, jarduera fisikoa garrantzi gutxiagokotzat hartzeko joera dute», azaldu du. Jarduera fisikoari dagokionez, parekotasuna
|
bi
generoen artean bakarrik berdintzen da 65 urtetik aurrera; etapa horretan, seme alabek familia utzi dute edo emakumeak erretiratuta daude. Nahiz eta azken 10 urteetan historia klinikoak apur bat ugaritu direla ikusi den, gaixoari ariketa fisikorik egiten duen eta praktikarik egin den galdetu zaio, semFYC azterketaren arabera, profesionalen% 44k bakarrik egiten die galdeketa gai horri buruz bisitetan.
|
|
2008
|
|
|
Narrazioa literatura lantzen den ikastetxe guztietan lantzen da, eleberri zatiak nahiz ipuinak; poesia ere gainontzeko generoak baino gehiago jorratzen da Batxilergoan. Honela azaltzen du
|
bi
genero horien nagusitasuna irakasle batek:
|
|
2009
|
|
|
Lekukoek anisa edo koñaka aipatzen dute goizeko barausiaren osagaien barruan. Baina aipatu berri ditugun likore
|
biek
genero markatua izaten zuten gizarte tradizionalean. Koñaka gizonezkoena zen eta anisa andrezkoena, barausiaren adibidearekin ikusi arren, gizonezkoek batzuetan anisa ere hartzen zutela.
|
|
|
Inoiz baino film labur gehiago jaso dituzte aurten arduradunek; joan den urtean, esaterako, 52 film hartu zituzten, aurreko ekitaldi guztietan baino gehiago.
|
Bi
genero nabarmentzen dira aurtengo katalogoan: komedia eta dokumentala; drama, animazioa eta beste hainbat genero, berriz, katalogotik kanpo gelditu dira.
|
|
|
Ikerketek erakutsi dutenez, aipaturiko sindromeen prebalentzia ez da berdinamutil eta neskengan. Nerabezaro aurretik, ikerketek ezberdintasun gutxi azaleratudituzte
|
bi
generoen artean (Verhulst eta Koot, 1992). Nerabezaro ondoren, ordea, neskengan nahasteen prebalentzia handiagoa da mutilengan baino, bereziki nahastebarnerakoiei dagokienez.
|
|
|
Eskola adinekokiroletan, ordea, gero eta ohikoagoa zaigu neskek eta mutilek kiroletan. Nolako desberdintasunak daude, baldin desberdintasunik badago, kiroltasunean
|
bi
generoen artean. Kiroltasunaren aurkako jarrerak eta jokabideak mutilenzein nesken artean antzera daude zabalduta edo badago desberdintasun aipagarririk?
|
|
|
Gizartean, dirudienez, langabeziarekikotolerantzia maila desberdinak daude (Torns, 1995) irizpide sozial inplizituekinlotuak daudenak (Maruani, 2002). Irizpide horien artean, generoaren araberako rolen banaketak egitura sozialean
|
bi
genero kategorien arteko asimetria mantentzeadu helburu. Hau da, bai komunikabideetan, bai eta pertsona arteko elkarrizketetanlangabeziarekiko erreferentzia ohikoa da.
|
|
|
Izan ere, azken urteotan espezie desberdinen komertzializazioa handitu egin da. Dekretuak 58 espezie basati, 34 landatu eta
|
bi
genero biltzen ditu, merkaturatu ahal izateko, baita 91 taxon debekatu ere.
|
|
|
Irakurtzen ari naizelarik, ezin ditut perspektibok baztertu. ...an nukeela aholkatzen dit; teoria literarioko irakasleak ortodoxiaren araberako irakurketa agintzen dit; kritikariak zorrotz begiratzen die hutsei; zuzendari literarioak testuaren maila eta euskararen egokitasuna seinalatzen dizkit; orijinalen irakurlea, berriz, non moztu eta non hobetu aholkatzen hasten zait; gidoilariak elkarrizketak zaintzera narama, kazetariak errealitatera hurbiltzera, eta bi
|
biak
generoen inguruko konparazioak egiten hasten zaizkit nor bere terrenoaren talaiatik...
|
|
2010
|
|
|
Eta ez da.
|
Bi
genero, bi plazer desberdin.
|
|
|
Egia da bertsotan literatura egin daitekeela, badago hor ere literaturatik zerbait, baina oso margen txikia du horrek.
|
Bi
generoen arteko zubia norbere ahotsaren bilaketa da. Ez dut esan nahi zure ahotsa bertsotan eta narratiban berdina izango denik, baina seguru nago ezaugarri komunak izango dituela.
|
|
|
Zerrenda horretan, lehendabiziko, Uxue Alberdiren izena jarri behar dugu, bera baita
|
bi
generoetan, bertsoan eta eleberrian, joan den urtean gehien nabarmendu zena. Udaberrirako ateratako Aulki jokoa urteko eleberririk interesgarrienetakoa izan zen eta Donostiako Liburuaren Eguneko azokan euskal libururik salduena, Atxagaren Zazpi etxe Frantzian eleberriaren ondotik.
|
|
|
Finalerdia nuen larunbatean eta ostiralean entregatu nuen testua. Nobela batek burua horretan jarrita bizitzea eskatzen du eta, nire ustetan,
|
bi
generoak, literatura eta bertsoa, uztartzen zailak dira».
|
|
|
Baina
|
bi
generoak elkarren osagai ere badirela uste du Egañak. «Biak hizkuntzaren joritasunean oinarritzen diren neurrian dira osagarri.
|
|
|
Hitz ekoizpenean, generoak esanguratsuki eragin zuen, bai bertsio luzean (F (1,965)= 6,20; p< 0,05,? 2= 0,006), baita laburrean ere (F (1,916)= 7,71; p< 0,01,? 2= 0,008), eta kasu
|
bietan
generoak azaltzen du hiztegiaren ekoizpenean aldakortasunaren% 1 baino gutxiago. Eraginaren norabideari dagokionez, aurkitu zirenjoera ezberdinak:
|
|
|
Morfologiaren eta adizkien ekoizpenean oso emaitza antzekoak topatu ziren, aldagai
|
bietan
generoak esanguratsuki eragin zuen, eta horrela neskatoek ekoitzi zituzten marka morfologiko (F (1,965)= 8,95; p < 0,01,? 2= 0,009) eta adizki (F (1,965)= 12,02; p< 0,01,? 2= 0,012) gehiago mutikoek baino. Halere, eraginak tamaina oso txikia izan zuen (ikusi 11 eta 12 taulak).
|
|
|
Batzuek barre egiten zuten. Esaten zuten gaztelaniaz nahikoa zela maskulino plurala, los,
|
bi
generoetarako; baina askotan, gehiegitan, gizartearen zati bat bakarrik hartu dugu kontuan los horrekin, eta bestea ezkutatu. Nik militante izatea erabaki nuen, bi generoak aipatzea beti, gizonezkoak eta emakumezkoak, vascos y vascas.
|
|
|
Esaten zuten gaztelaniaz nahikoa zela maskulino plurala, los, bi generoetarako; baina askotan, gehiegitan, gizartearen zati bat bakarrik hartu dugu kontuan los horrekin, eta bestea ezkutatu. Nik militante izatea erabaki nuen,
|
bi
generoak aipatzea beti, gizonezkoak eta emakumezkoak, vascos y vascas. Eta, erredundantziak erredundantzia, eta txisteak egin arren, konturatu ginen bagenuela arrazoia horrela hitz egiteko.
|
|
2011
|
|
|
Leloak: hiztegiaren termino nagusia modu sinplean (kirola) irakur daiteke,
|
bi
generoak aipatuz (kirola, va) edo aldaerak aipatuz (hemiplegia edo hemiplegia). Azken kasu horretan, lehen lema gomendatzen da, baina bigarrena ez da baztertzen.
|
|
|
Musikaren presentziaz galdetuta Camaron, Bach eta Salif Keita aipatzen ditu liburuan, musikarekin bat egiten duela aitortu zuen Korresek. Nobela baten ondoren olerki liburua atera duela eta,
|
bi
generoetako zein nahiago zuen galdetu zioten. " ez dut bataren edo bestearen alde egiten.
|
|
2012
|
|
|
Metamorfosi osoa osatzen dutenean, erabat ezberdinak dira
|
bi
generoak. Emeak aldatu gabe, lehengo itxuradunak; arrak, aldiz, euli txiki hori bihurturik.
|
|
|
Horregatik, gaztelaniaz idazten dugunean
|
bi
generoak erabili behar ditugu eta ez maskulinoa bi sexuak adierazteko genero orokor gisa, femeninoa sexu horretako pertsonak adierazteko erabil daitekeenean. Halaber, zenbait kasutan pertsonen lanbidea edo kargua adierazteko termino orokorra, bi sexuak biltzen dituena, erabiltzea komeni da.
|
|
|
Jimenez de Radaren historiografia bikoitz horren ondorioz,
|
bi
genero diskurtsibosortuko dira hurrengo mendeetan: diskurtso historiko gaztelau inperialista etajatorrien diskurtso euskaldun apologista.
|
|
|
. ren datuen arabera Estatistika Institutu Nazionala (EIN), exodo handiena joan den ekainean gertatu zen, 7.444 pertsonak herrialdea utzi zutenean. Zifrak antzekoak dira
|
bi
generoetan: bai gizonek bai emakumeek horizonte berri bat aurkitu dute laneko erbestean, lanerako sarrera urria arintzeko ezarri duena krisialdia. Enpresa bilatzeko orduan, antolaketa lana atzerrian emaitza onak lortzeko ezinbesteko baldintza da.
|
|
2013
|
|
|
Borroka feministaren helburu nagusia gizonak emakumearen gain mantendu nahi duen agintearekin bukatzea da, andreak pertsona libreak garela aldarrikatuz,
|
bi
generoen artean luzaroan sortutako zauri samingarriei amaiera emanez.
|
|
|
Espainiaren kasuan, kopuru hori% 50ekoa zen. Bestalde, alkoholak
|
bi
generoen arteko hilkortasun diferentziaren% 20 ordezkatzen zuen, gibeleko patologietan, eztarriko eta esofagoko minbizian eta abarretan adierazia. Espainian, datu hori% 17koa zen.
|
|
2014
|
|
|
Horrez gain, ikastetxe kanpoko aisialdiari dagokionez, hizkuntzarekin erlazionatutako abagunea irakurketa eta filmekin lotu da. Interesgarriak dira
|
bi
generoen artean dauden desberdintasunak eta ikasleek beraien denbora librearen gainean eman dituzten erantzunak.
|
|
|
2 3 urte tartean irakatsiko zaie mutilek pitilina dutela eta neskek potota, haien genero identitatea modu binario eta baztertzailean sailkatuz eta harremanheteropatriarkalaren oinarriak ipiniz. «Hau da nire gorputza» edo «Horrelakoa naiz»bezalako unitate didaktikoetan ikasiko dute
|
bi
genero identitate daudela, neska etamutila, eta bi gorputz posible daudela bakarrik (ume transgenero guztiak ikusezinbihurtuz eta horren ondorioz haien gorputza arazo bihurtuz), neskak eta mutilakdesberdinak direla eta desberdin portatzen direla (nesken mundua eta mutilenmundua bereiziz eta bakoitzak bere rola gainditzen duenean irainduz eta gutxietsiz).
|
|
|
Hau da, sexu arauak betetzen dituzten gorputzakgizakitzat joko dira eta sozialki garrantzitsuak izango dira (Butler, 2008), arauakbetetzen ez dituzten gorputzak abjektuaren esparrua osatuko dutelarik (Butler, 2007: 224). Ondorioz,
|
bi
genero normatiboetara (emakume, gizon) moldatzen ez direngorputz irudiak, subjektuak, gizatasunetik (humanoaren kategoria idealetik) kanpogelditzen dira, alor sozialaren eremu bizigaitzak eta egongaitzak osatuz. Bestetik, behar beharrezkoak direnak, Butleren ustez, «humano»a (gizakia) sortzeko, zerenez humanoaren kontra sortzen baita, bazterketa harreman gogor batean.
|
|
|
6 ‘Lioso deserosoa’ 2007ko komedia honek (‘Knockedup’) ernaldiaren erdian kokatzen du haurdunaldia, eta 24 urteko etorkizun handiko kazetari baten istorioa kontatzen du, gau batean mutil alfer eta heldugabe batekin abentura bat izan ondoren. Kritikak nabarmendu zuenez, «komedia erromantikoa eta komedia ganberroa bezalako
|
bi
genero oso kontrajarri fusionatzeko saiakera» izan zen. Bestalde, The New York Times ek adierazi zuenez, «gure garaiko nahasmendu sexuala eta anbibalentzia morala, behartu gabe, sentituta edo moneadora gabe».
|
|
|
Oraingo distribuzio zirkuituetan ere dantza eta antzerkia bereizten dira. Kantua eta opera
|
bi
genero dira, ez da hondarrean txarrago, nomenklatura erabil goxoa eskaintzen du sistemak programazioen orekatzeko.
|
|
|
Generoaz aurreko kapituluan arduratu gara. Laburbilduz zera esaten genuen,
|
bi
genero baino gehiago bereizi dituzten kulturek auzitan jartzen zutela Mendebaldeko dualismoa edo sistema binarioa. Bestela esanda, alde batetik, generoaren inguruko guztia kultura jakin baten baitan baino ezin dela ulertu, eta, bestetik, Mendebaldeko kultura murriztaile agertzen zaigula, beste behin ere.
|
|
2016
|
|
|
Butlerrek performance nozioarekin batera garatutako planteamenduari esker ohiko maskulinotasunetik eta femeninotasunetik ihes egin nahi izan dutenak aukera topatu dute identitate berriak eratzeko edo irudikatzen hasteko. Horrela, bere burua ohiko
|
bi
generoetatik kanpo ikusten dutenak, ondorengo izendapenak erabili ditzakete10:
|
|
|
nobelak irakurtzeko presta ditzakeelako: istorioak antzera garatzen dira
|
bi
generoetan
|
|
|
|
Bi
genero saritzen dira, poesia eta narrazioa, eta 10 eta 17 urte bitarteko gaztetxoei zuzenduriko deialdia da
|
|
|
Euskaltzaindiak eta Bilbao Bizkaia Kutxa Fundazioak Resurreccion Maria Azkue Literatura Sarien deialdi berri bat zabaldu dute. Sari hauen xedea idazle gazteak literatura mundura erakartzea da, eta, jakina denez,
|
bi
genero saritzen dira: narrazioa eta poesia.
|
|
|
Komeni da gazteak komikiak irakurtzen trebatzea, horrek nobelak irakurtzeko presta ditzakeelako: istorioak antzera garatzen dira
|
bi
generoetan (intriga, pertsonaiak, deskribapenak).
|
|
2017
|
|
|
Baina oso pentsamolde mendebaldarra da hori: modernitatean, XV. mendean hasi ziren
|
bi
generoak errotik ezberdintzen, orduantxe hasi zen emakume eta gizonez hitz egiten eta hori egia zalantza ezintzat jotzen. Chirixen ikuspegitik, berriz, gorputzaren deskolonizazioari heltzeko beste binomio hauek jarri behar dira zalantzan:
|
|
|
|
Bi
generoen lehen uztarketa elkarren epaile aritzea izan zen: Mustafa Yodari payada bat epaitzeko eskatu zioten eta Emanuel Gabottori freestyle lehiaketa baterako deitu zioten geroago.
|
|
|
|
Bi
generoak uztartzeak aukera berriak zabaldu dizkie bi mugimenduei, payadoreak hip hoparen giroko inguruetara iritsi dira, eta raperoek tokia aurkitu dute emanaldi tradizionalagoetan; gainera, “batean edo bestean kokatzen ez diren espazio berrietara iristea” lortu dute, Yodak dioenez. Gabottok ere hala azaltzen du:
|
|
|
Sari emate ekitaldian egon dira Andres Urrutia euskaltzainburua eta Gorka Martínez BBK Fundazioko burua. Akademiak berak eta Bilbao Bizkaia Kutxa Fundazioak 1991etik antolatzen dituzten sari hauek idazle gazteak literatura mundura erakartzea dute helburu nagusia.Jakina denez,
|
bi
genero saritzen dira Azkue Sarietan: narrazioa eta poesia.
|
|
|
Faktore horiek dira, besteak beste, adin aurreratua eta sexu maskulinoa. Biriketako minbizia ohikoagoa da gizonetan emakumezkoetan baino, baina emakumeen tabako kontsumo handiagoak eragin du kasuen kopurua pixkanaka handitzea
|
bi
generoen artean. Nola diagnostikatzen da biriketako minbizia?
|
|
|
Jakina denez,
|
bi
genero saritzen dira Azkue Sarietan: narrazioa eta poesia.
|
|
|
Horrez gain, botere (neo) kolonialen esportazio pozoitsuenetako bat ere bada, beren berragerpen neoliberal kapitalista modernoan hizkuntza bat eta bakarra behar baitute (ingelesa, batez ere) bateratu eta konkistatu ahal izateko, hau da, saldu ahal izateko. Ikusmolde liberal horrek ezin hobeto egiten du bat heteropatriarkatuarekin; izan ere, askoz hobeto saltzen da, azken buruan,
|
bi
genero daudenean eta bitartekaritzarik behar ez duen hizkuntza bakar bat dagoenean.
|
|
|
Josebak bat batean konprenitu zuen nondik zetorren Txatoren janzteko manera. Tipoak alkandora koadrodunetik hasi eta kamiseta nabarretara zihoazen, ia
|
bi
genero osatzeraino; batetik, koadrozko alkandorak, bakeroak, eta kolore bakarreko elastiko eta goikoak, askotan bibote eta bizarrekin horniturik; bestetik, kolore nabarreko jendea, galtza multikoloreak, elastiko gorri beltzak, more asko, kolore fuerteak. Emakume koloreak, ausartu zen pentsatzera Joseba, berehala damutzeko.
|
|
2018
|
|
|
Egiaz, eta hertsiki esanda, ingelesez ez zaio [sic] generoaren markarik ezartzen ez objektu bizigabeei, ez gauzei, ez eta gizaki ez diren izakiei ere. Baina pertsona kategoriei dagokienez, hein berean dira hizkuntza
|
biak
genero markadun» («Generoaren marka», 51 or.) Ikus 26 oharra.
|
|
|
sexuen arteko etsaigo politikoaren seinale linguistikoa da. Generoa hemen singularrean erabilia da, ezen ez dira
|
bi
genero, baizik eta bat: femeninoa, «maskulinoa» genero bat ez denez.
|
|
|
2015ean berrikusi zuen neskentzako eta mutilentzako izen zerrenda. Izendegi horren arabera, ez dago
|
bi
generoentzako balio duen izenik. Ez eta ere, beraz, generoekin identifikatzen ez direnentzako izenik.
|
|
|
Alde horretatik, Gotzon Barandiaranek liburu honetan aipatzen duen tesietako baten adierazle dira. Alegia, idazleen eta musikarien arteko harremanak ekarpen ederrak egin dizkiela
|
bi
generoei, baina batez ere musikari. Horretarako, baldintza, abiapuntu eta helburu ezberdinekin egindako saiakerak biltzen dira ondoko orrialdeotan.
|
|
2019
|
|
|
Hitanoak
|
bi
genero bereizten ditu, horretan oinarritzen da. Hori hala izanda, Legorburuk ulertzen du feminismo batzuentzat hitanoa balekoa ez izatea, baina berak subjektu politiko moduan, emakume den neurrian, hitanoaren berreskurapena aldarrikatu nahi du.
|
|
|
Feminismo batzuek bi sexuak eta
|
bi
generoak banatzearen aurkako diskurtsoa landu dute. Nola uler daiteke feministak nokaren berreskurapenean aritzea?
|
|
|
Gerrako kronikak laneko protagonista nagusiak bere emaztea leihotik behera botata hiltzea erabakitzen du. Hori dela eta, liburuaren beraren analisiarekin hasi baino lehen, euskal fikzio kriminala kontuan hartzeari garrantzitsu deritzogu, izan ere, Jon Juaristik liburuaren gaztelaniazko itzulpenaren aurkezpenean (1999) aipatu moduan, eleberri honetan
|
bi
genero ezberdinen ezaugarriak elkartu dira: batetik, pertsonaiaren inguruko gertaera barregarriek eratzen duten endredozko komediari dagozkionak daude, baina bestetik bada krimen eleberriei dagokien alderdia ere.
|
|
|
Hitz gutxitan azalduta, gizonen eta emakumeen arteko botere harreman asimetrikoen ondorio gisa definitu ohi da genero indarkeria. Gizarte antolamendu jakin batean du jatorria, zeinak, oro har, pertsonak
|
bi
generotan sailkatzen dituen: gizon eta emakume.
|
|
|
Artikulu honetan lan hori oinarritzat hartu da, genero bateko pieza bat txantiloi moduan hartu eta beste generobatetik eredu estatistikoa eraikita
|
bi
generoen ezaugarriak konbinatzen dituzten doinu berriak sortzeko. Kasuhonetan Bach konpositore klasiko ezagunaren ezaugarri estilistikoak dauzkaten bertso melodiak sortzea izango dahelburua.
|
|
|
Lan honetan
|
bi
generoen arteko nahasketa kontsidera daitekeen musika sorkuntzako metodoa azaldu da. Horretarako bertso doinu ezagun baten koherentzia estruktura atera da, doinuaren barruan agertzen diren erlazionatutakosegmentuen analisi baten ondoren.
|
|
|
XVII. mendeak) poesia lirikoaren eta errefrauen arteko harremanak aztertu dituzten adituek (Frenk, 1961; Sánchez, 1969; Barrio, 2001) agerian jarri dituzte
|
bi
generoen arteko loturak. Esaterako:
|
|
|
Kronologiak ezartzeko garaian zaila gertatzen da arau orokorrak aurkitzea:
|
bi
generoen arteko harremanak oso estuak izateaz gain, kasuistika zabala da. Hori dela-eta, kasuz kasu aztertu beharreko gaia dela iruditzen zaigu; izan ere, kontserbatu diren lekukotasunen eta dokumentuen arabera konparaketarako datu gehiago edo gutxiago izango ditugunez esku artean, emaitzak oso desberdinak izan daitezke.
|
|
|
Eta orduan konturatu nintzen asexuala nintzela, ez lesbiana. Denbora pasatu ahala, asexual etiketaren ezaugarri guztiak deskubritu nituenean, asexual bierromantikoa nintzela ohartu nintzen; hau da, ez dut sexu erakarpenik sentitzen inorekiko, baina erromantikoki
|
bi
generoek erakartzen naute. Jendeak zelibatoarekin lotzen du kontu hori, baina ez da gauza bera, nik ez dut sexurik ez izaterik erabaki, ez da nire aukera.
|
|
|
" Gertatu izan zait gizon bertsokide bati eta
|
bioi
genero sistemarekin lotutako gairen bat jartzea eta ohartzea hark umoretik ihes egiten duela. Nik zeresan handia sentitzea eta kideak alde egitea, diskurtsoan gain hartuko ez zidalakoan beste toki batetik jotzea eta nire diskurtsoa deslegitimatzea, bide batez.
|
|
2020
|
|
|
Noiz aipatu ote dut jende aurrean
|
bi
generoz hitz egitea errealitatearen parte handi bat baztertzea dela? " Generoa" kontzeptuak multzokatu egiten gaituela, lotu eta mugatu, eta, agian, norbaitek ez duela gizarteak ezarritako puzzlearen pieza soila izan nahi.
|
|
|
jendarteko zenbait aspektu azaltzeko, irakasten zizkiguten teoria asko nola estrapolatzen ziren ikustea. Zenbaki bitarren kasuan, adibidez, soilik 1 ak eta 0 ak egotea parekatzen zen jendartean soilik
|
bi
genero egotearekin. Hausnarrerako ematen zidan.
|
|
|
Literaturaren funtzio nagusiena betetzen dute
|
bi
generoek, bizitza ulertzen, hots, bizitzen laguntzen baitute. Baina modu oso ezberdinean egiten dutela iruditzen zaio Elenari:
|
|
|
Kapitulu honetan heteropatriarkatua kategoria sartu dugu, baina azpimarratu nahi dugu patriarkatu oro, orain arte, heteronormatiboa izan dela (heteronomian eraikitzen baitira emakumeak), hau da, patriarkatu oro oinarritzen da
|
bi
genero nagusietan: gizon eta emakume, eta horrek erregimen heterosexual baten inposaketa eskatzen du.
|
|
|
Espezialistak eskatzen badu, jokabide terapia ere erabil daiteke, baita botikak ere, medikuak agintzen baditu. Elikaduraren beste arrisku batzuk nerabezaroan Azken urteotan joerak aldatzen ari diren arren, seguru asko
|
bi
generoei ezarritako gizarte arauek arrisku handiagoa emango diete neskei alferrikako dieta argalgarriak egiteko, pisua galtzeko modu ez osasungarrian eta ariketa fisiko gutxiago egiteko. Mutilek, bestalde, elikagai osasungaitzak kontsumitzeko aukera handiagoa dute, hala nola opilak, janari lasterra edo edari azukredunak.
|
|
|
Mutilek, bestalde, elikagai osasungaitzak kontsumitzeko aukera handiagoa dute, hala nola opilak, janari lasterra edo edari azukredunak. Alkohol gehiegi hartzea
|
bi
generoetan dagoeneko gertatzen den arriskua da. Komunikabideek (publizitatea eta sare sozialak barne), familiakoek eta haien zuzeneko inguruneak jokabide negatibo horiek susta ditzakete nerabeengan, baina ikuspegi osasungarriagoak sartzen ere lagun dezakete, elikadura eta edariak barne.
|
|
|
igartzen baita poetaren sentsibilitatea saiakera modura argitaratutako lanetan, eta filosofoak ere beti uzten baitu arrastoren bat poema bilduma gisa ateratakoetan.
|
Bi
generoak paraleloak direla dio egileak, baina muga ez da iragazgaitza.
|
|
|
pertsonak muturreko bi multzotan sailkatu eta banaketa honen arabera, produkzio edo erreprodukzio rolak eman. Modu honetan, pertsonen generoak, queer teoriak azaldu bezala, berez anitzak direnak, muturreko
|
bi
generotara sinplifikatzen dira: emakumeak eta gizonak.
|
|
|
Akademiak berak eta BBK k 1991etik antolatzen dituzten sari hauek idazle gazteak literatura mundura erakartzea dute helburu nagusi. Jakina denez,
|
bi
genero saritzen dira Azkue sarietan: narrazioa eta poesia.
|
|
|
Mendebaldeko pentsamoldea errealitatea aztertzeko kategoria dikotomikoan edo binarismoan oinarritzen da (Alvarez Uria, 2013). Binarismo horrek, izenak dioen bezala,
|
bi
genero ezartzen ditu: esklusiboak eta baztertzaileak, osagarriak eta haien artean hierarkiakoak, maskulinoa femeninoa baino balioetsiago izanik (Platero, 2014; Segato, 2016).
|
|
2021
|
|
|
Xabier Alberdiren hitzetan (2003) 2: " Hots, itxura guztien arabera, hikako
|
bi
generoen arteko aurkakotasunean, noka da buru markatua (edo markaduna) eta toka markatu gabea (edo markagabea)".
|
|
|
Ez nuke esan gabe utzi nahi, gizaki moderno bilakatzeko bide horretan, primateen ordenako
|
bi
genero edo kondenatu zirela ostrazismora. Batetik, Homo Habilis delakoa, espezie gisa ageri zaiguna, baina paleogenetista askoren ustez, homo z aparteko beste genero batean sailkatu litzatekeena.
|
|
|
Mª Azkue Literatura Sarien deialdi berri bat zabaldu dute. Sari hauen xedea idazle gazteak literatura mundura erakartzea da, eta, jakina denez,
|
bi
genero saritzen dira: narrazioa eta poesia.
|
|
2022
|
|
|
Lehenago ere idatzi dut futbolarien aitzakian egin diren dokumentalen izurriteaz; Paris Hilton, Britney Spears eta abarren bueltan egin direnek celebrity en (ustezko) bizipenak erakutsi dizkigute. Bada, Soy Georgina
|
bi
genero zoro horien uztarketa are zoroagoa da. Cristiano Ronaldoren bikotekide den Georgina Rodriguez da protagonista, eta funtsean, bi gauza erakusten ahalegintzen da:
|
|
|
Baina bada beste kausa garrantzitsu bat ere: kiroleko desberdintasunak
|
bi
generoen artean, bai ekipamenduari dagokionez, baita soldatari dagokionez ere. Ekipamenduko ezberdintasunak argi ikusten dira hondartza boleian adibidez:
|
|
|
Nik uste dut orain gehiago daudela.
|
Bi
generoetan hazi da, eta bereziki, futbolean aritzen diren emakumezkoen kasuan oso modu argian handitu da kopurua. Gizonezkoetan baino sarriago gertatzen da.
|
|
|
Prozesu sozialak berebat distortsionatu, gezurtatu, konplikatu, ukatu, txikiagotu edo aldatu dezake gorputz diferentzia. Prozesu sozialak genero bat defini dezake(" unisex" moda, genero neutraltasuna),
|
bi
genero (Hollywood), hiru (Ipar Amerikako hainbat kultura natibo), lau (europar kale kultura, XVIII. mendearen ostean homosexualak sailkatzen hasi zirenean), edo zati, aldaera eta ibilbide sorta oso bat. Prozesu sozialak birmoldatu egin du gorputz sexudunekiko dugun pertzepzioa, Thomas Laqueur en historia bikainak agertzen duenez:
|
|
|
Adam Singerrek dioenez," gogora dezakedan bezain gaztetatik oso sexuala" izan da. Lehen nahiz bigarren hezkuntzako
|
bi
generoetako lagunekin egindako sexu jolasen xehetasunak ematen ditu; tartean, lehen hezkuntzako mutikoek eskolako hesiaz haraindi basoan ezarritako" kolonia nudistaren" irudi zoragarria. Jonathan Hampdenek berebat gogoratzen ditu bi generoekin izandako haurren sexu jolasak, baina ez dira horren idilikoak.
|
|
|
Lehen nahiz bigarren hezkuntzako bi generoetako lagunekin egindako sexu jolasen xehetasunak ematen ditu; tartean, lehen hezkuntzako mutikoek eskolako hesiaz haraindi basoan ezarritako" kolonia nudistaren" irudi zoragarria. Jonathan Hampdenek berebat gogoratzen ditu
|
bi
generoekin izandako haurren sexu jolasak, baina ez dira horren idilikoak. Alboko etxeko neskarekin jolasean harrapatu zuten, zazpi urterekin.
|
|
|
|
Bi
generoetako kideekin haurtzaroan izandako sexu esperientziak heldu heterosexual nahiz homosexualen bizitza historietan aurki daitezke. Mutiko edo gizonekiko sexu kontaktu goiztiarrak berez ez du heterosexualitatea eragozten.
|
|
|
Edozein modutan ere, literaturaren funtzio nagusia betetzen dute
|
bi
generoek, bizitza ulertzen, hots, bizitzen laguntzen baitute. Baina modu oso ezberdinean egiten dutela iruditzen zaio Elenari:
|