|
2000
|
|
|
Enfasia egiteko moduko gertaera dela dirudi: Hego Nafarroako ingurumen sozialaren barnetik sekula emakume batek idatziriko kreaziozko lehen euskal liburua eman digu 2000
|
urteak
.
|
|
|
|
Urteak
dira Xalbador literatur sariketa instituzio publiko axolagabeen utzikeriagatik desagertu zela. Nafarroan izan dugun lehiaketarik ospetsuena izan zen hura.
|
|
|
|
Urte
askotako utzikeria eta atzerapenaz bat batean ohartu izan balira bezala, agintariek eraikin handi enblematikoen lasterraldiari heldu diote. Ondare arkitektonikoan inbertitzeko aldia da, hogei bat urtetan, gastua unean uneko ekitaldien antolaketan eta kaxet handiko artisten kontratazioan egin ondoren.
|
|
|
Urte askotako utzikeria eta atzerapenaz bat batean ohartu izan balira bezala, agintariek eraikin handi enblematikoen lasterraldiari heldu diote. Ondare arkitektonikoan inbertitzeko aldia da, hogei bat
|
urtetan
, gastua unean uneko ekitaldien antolaketan eta kaxet handiko artisten kontratazioan egin ondoren. Beste gisa batez ere esan daiteke:
|
|
|
une jakin bateko distira iragankorra baino nahiago dute orain denboran iraunaraziko dituen egitura. Halakok agintzen zuen
|
urtean
musturik, irakurri ahal izanen da gero eraikin horietako bakoitzean, mandatari eragileen oroitzapena betikotuz. Eta bide batez, 2000ko Nafarroako Jaialdiak aspaldian ez bezain koherenteak gertatu dira, aurrekontuetan motzago izan arren.
|
|
|
Balkanetako kulturetara hurbilpena proposatu dute. Zelofan gutxiagorekin, mami aberatsagoa, aurreko
|
urteekin
alderatuta.
|
|
|
Lege berri hobe baten proposamenari aupada emanez hasi zuten
|
urtea
Nafarroako euskal jendeek. Ekimena oraindik euskaltzaleen esku.
|
|
|
Arau berriak datoz, karramarroen moduan atzera egiteko.
|
Urte
hasieran iniziatiba harturik zebilen euskal jendea ahal bezala ari da defentsa lanean azken hilabeteotan. Erresistentzian eusteko indarrak biltzen.
|
|
|
Aurton, hiru
|
urterik
behin bezala, euskal herriko idazleoi egokitu zaigu Galeusca biltzarraren antolaketa, eta honezkero Ja ki n eko irakurle gehienek ondotxo dakiketen moduan urrian egin dugu Bizkaiko itsasaldean, Lekeition, Bermeorainoko egun bateko txangoarekin. Eta lehenengo eta behin, gure ostarien ustekabe polita aipatu behar dugu, benetako herri euskaldunetan zeudela konturatu baitziren.
|
|
|
Oro har, euskara eta euskalgintzaren alorrean garai ilunak datozkigula ezin ukatuko dugu. Aurreko
|
urtean
garbi geratu zen Kontseiluaren sorrera eta lana txalogarriak izan direla euskaldun guztiontzat, bai motor gisa (orain arte ikusi ez den maila batean, era bateratuan eta ukitu gabeko sektoreetara iritsita, industria adibidez), bai euskalduntze prozesuan sinesten duten gehienen ahaleginak bildu eta elkartzeko ardatz gisa ere. Baina, egungo errealitatea ikusita, itxaropentsu eustea ez da ahuntzaren gauerdiko eztula.
|
|
|
Alfabetatze eta Euskalduntze Koordinakundearen bideak bihurgune asko izan ditu sortu zenetik. Ia laguntzarik gabe bide luzea egina, era guztietako argudioak erabili izan dira
|
urtetan
ia ia klandestinitatean aritu behar izateko, irakasleen maila, titulazio eta eskarmentu faltatik ikasgaietan —ikastoletan bezalaxe— terrorismoa bultzatzen zela ziurtatzera iritsi arte. Eta oraingoan, urtetako isolamendua gaindituta eta homologazioaren bidez normalizazioa lortuta, Eusko Jaurlaritzarekin akordioa berritu eta ikasturte berrirako dirulaguntzak adostu direnean etorri da Garzonen bahimendua.
|
|
|
Ia laguntzarik gabe bide luzea egina, era guztietako argudioak erabili izan dira urtetan ia ia klandestinitatean aritu behar izateko, irakasleen maila, titulazio eta eskarmentu faltatik ikasgaietan —ikastoletan bezalaxe— terrorismoa bultzatzen zela ziurtatzera iritsi arte. Eta oraingoan,
|
urtetako
isolamendua gaindituta eta homologazioaren bidez normalizazioa lortuta, Eusko Jaurlaritzarekin akordioa berritu eta ikasturte berrirako dirulaguntzak adostu direnean etorri da Garzonen bahimendua.
|
|
|
Antzerkigintzaren bidea ez da orain
|
urte
batzuetakoa bezain txarra, esan beharrik ez dago. Aurreko urteko joerari jarraiki, badirudi sendotze prozesua aurrera doala, ez arinegi, baina bai etengabe.
|
|
|
Ez dirudi, beste batzuetan bezala, gehiegi puztu eta lehertzeko arriskurik dagoenik oraingoan. Eta ez dela gertatuko orain
|
urte
batzuk bezala, garai hartako talde nagusiak desagertu zirenean, basamortu bihurtzeko prozesua. Gaur egun badira baikor izateko arrazoiak eta sintomak.
|
|
|
N murritza izaki, gazteen probaleku eta zailtzeko aukera izateari ere uzten ari zaio antzerki amateurra gaur egun. sIpar Euskal Herriko antzerkigintzan ez da sumatu aurrerapausorik azken
|
urte
honetan eta desintegrazioaren bide beretik doala esan daiteke; nahiz eta taldeek kalitatea<3 ren errekonozimendua lortu izan duten beti, nahiz eta bertako idazleek behin eta berriro sariak jaso, oso esparru txikian eskaintzen dira euren muntaiak eta kasu honetan muga ez da banaketa administratibo hutsa. Ipar Euskal Herrian emanaldiak eskaintzeaz gain, Hego Euskal Herrira ere iritsi lukete, baina urrats hori egitea ezinezkoa dirudi gaur egun. Ea eurak ere azken mohikanoez mintzatzen hasi diren une honetan bertako antzerkigintzari ateak zabaltzen zaizkion.
|
|
|
Honelako kultur balantzea urtero egitearen abantaila da (oraingo hau zazpigarrena da niretzat),
|
urtez
urte aldatuz doazen joeretan aldeak suma daitezkeela. Urtean izandako bizpahiru gertakari nagusi bilatu eta azaldu beharrean (Jaki n en enkargua hauxe baita) literaturgintzan" usaindu" ditudan joerak azaltzen ahaleginduko naiz, aurrekoetan bezalaxe modu intuitibo eta subjektiboan, eta inolako asmo zientifikorik izan gabe.
|
|
|
Honelako kultur balantzea urtero egitearen abantaila da (oraingo hau zazpigarrena da niretzat), urtez
|
urte
aldatuz doazen joeretan aldeak suma daitezkeela. Urtean izandako bizpahiru gertakari nagusi bilatu eta azaldu beharrean (Jaki n en enkargua hauxe baita) literaturgintzan" usaindu" ditudan joerak azaltzen ahaleginduko naiz, aurrekoetan bezalaxe modu intuitibo eta subjektiboan, eta inolako asmo zientifikorik izan gabe.
|
|
|
Honelako kultur balantzea urtero egitearen abantaila da (oraingo hau zazpigarrena da niretzat), urtez urte aldatuz doazen joeretan aldeak suma daitezkeela.
|
Urtean
izandako bizpahiru gertakari nagusi bilatu eta azaldu beharrean (Jaki n en enkargua hauxe baita) literaturgintzan" usaindu" ditudan joerak azaltzen ahaleginduko naiz, aurrekoetan bezalaxe modu intuitibo eta subjektiboan, eta inolako asmo zientifikorik izan gabe.
|
|
|
Honela bada, eta 2000
|
urteari
dagokiola, hauexek dira aipatu nahi nituzkeen gaiak: uholde berrien anonimotasuna, idazleen manifestuak, emakumeen opakotasuna, barietatea gaietan, kritikaren saio hutsa, eta, amaitzeko, euskal literatura kanporatzeko ahalegina, irakurzaletasunaren arazoa ahaztu gabe.
|
|
|
|
Urteak
zerbait pozgarria ekarri izan badu, idazle gazteen, hasiberrien eta ezezagunen ugaltzea izan da, eta joera hori nabarmen ikusi zen Lekeition urrian burutu zen Galeuscaren edizioan. Deigarria izan zen aspaldidanik elkar ezagutzen (oso aspaldidanik eta oso ezagutzen) dugun idazleen artean, behin eta berriz honelako galdera entzutea:
|
|
|
Horietariko askok atera berria (edo ateratzear) dute lehen liburua (Meabe, Etxaniz Rojo, Unzueta, Merino, Estankona, Urrutikoetxea, Gabiria, Suarez, Egaña), baina gazteak izanagatik, ez dira berriak idazgintzan. Batzuek baN dute
|
urtetako
lana atzean, eta hainbatek, ipuin edo poemak argitaratu dituzte han hemenka, eta kajoiak bete bes terik dituzte, lan ineditoekin.
|
|
|
Hala ere, eta honekin batera esan behar da," betiko izenek" ere erronkari eutsi diotela (Izagirre, Urretabizkaia, Lertxundi, Irigoien, Txiliku, Igerabide). Pozgarria da ikustea orain 20, 25 eta 30
|
urte
hasi ziren haiek zer nolako lan interesgarriak ari diren argitaratzen.
|
|
|
Jakin bagenekien (orri hauetan esana genuen) aurreko
|
urteetako
bonanza k ez zuela luze iraungo, eta halaxe konfirmatu da, urte honetan manifestuen inguruan sortu den iskanbilak agerian utzi duen bezala.
|
|
|
Jakin bagenekien (orri hauetan esana genuen) aurreko urteetako bonanza k ez zuela luze iraungo, eta halaxe konfirmatu da,
|
urte
honetan manifestuen inguruan sortu den iskanbilak agerian utzi duen bezala.
|
|
|
Harrigarria bada ere, euskal literaturgintzan aurten gauza positibo gehiago ikusi dut aurreko
|
urteetan
baino. Orain arte esandakoari, emakumeen literatura gehitu behar diogu.
|
|
|
Areago. Elkarren artean egindako liburua plazaratu dute
|
urtearen
hondarrean, Gutiziakizenekoa, non 29 emakumek hartu duten parte.
|
|
|
Denetik hoberena da berriak atera arren (Arrieta, Meabe, Urkiza, Osoro, Rozas, Unamuno, Oñederra, Goenaga, Kaltzada, Unzueta, Elosegi, Suarez, Egaña)," zaharrak" ez direla desagertu (Urretabizkaia, Lasa, Irastortza, Landa, Borda). Orain ia 20
|
urte
zebiltzan haiek, jardunean ari dira oraindik ere. Lehenengoz, belaunaldiez mintza daiteke idazle emakumeen artean.
|
|
|
Bestalde, euskaraz idaztea ez da traumatikoa. Ikastolakumeak dira 30
|
urtetik beherako
gehienak. Agian hori da berritasun handiena aurreko belaunaldietakoekin konparatuta.
|
|
|
Kritika gutxi eta eskasa izan arren, guztion buruan dago euskaraz egindako literaturak gero eta gehiago merezi duela, eta kanporatu beharra dagoela. Aurreko
|
urteetako
zurrumurrua oihu bihurtzen ari da: planifikazio sistematikoa behar da bertako lanak kanpoan ezagutuak izan daitezen.
|
|
|
Azken
|
urteetan
erakundeen eta editoreen aldetik irakurzaletasuna pizteko formula ahalegintzen ari dira bilatzen (eta gauzatzen). Baina prentsaren iragarkiak baino areago, literatura eta idazleak eskoletara eta auzoetara eramatea baino efektiboagoa, idazlan onak eskaintzea da.
|
|
|
Erdi erdian eta letra larrietan, Almanaka; hizki txikiagoetan, berri a. Apartekorik ez, Euskarazko egunaria esamoldea.
|
Urtea
, dena den, ezin goitik edo behetik nabarmendu, ezta albotik gaineratu ere. Beharbada, aspaldiko urteetan idatzia zen hura, eta norbaitek, ahazturik edo, liburu denda hartako zoko batean utzia.
|
|
|
Urtea, dena den, ezin goitik edo behetik nabarmendu, ezta albotik gaineratu ere. Beharbada, aspaldiko
|
urteetan
idatzia zen hura, eta norbaitek, ahazturik edo, liburu denda hartako zoko batean utzia.
|
|
|
Edozein akademiarentzat garrantzitsu izan ohi da hizkuntzaren hiztegia ontzea. Bere berea du Euskaltzaindiak euskararena eta horri ekin dio, buru belarri, azken
|
urteotan
. Askorentzat luzeegi joan doana, beste batzuentzat labur arin etorri dator, hizkeraren biziraupenari bagagozkio bederen.
|
|
|
Nolanahi ere, garai berri baten aurrean gaude, eta hurrengo
|
urteotako
euskalgintza eredua zehazten doa ezari ezarian.
|
|
|
Ez dakit kultura den, ez dakit
|
urte
honi dagokion. Badakit, ostera, urte luzeetan euskararen alde jardun duten norbanako franko susmopean direla, laster batean erruztaturik ikusiko dugun euskarazko kultura oso baten aitzindari gisa.
|
|
|
Ez dakit kultura den, ez dakit urte honi dagokion. Badakit, ostera,
|
urte
luzeetan euskararen alde jardun duten norbanako franko susmopean direla, laster batean erruztaturik ikusiko dugun euskarazko kultura oso baten aitzindari gisa.
|
|
|
Hogeita bost
|
urte
luze —oso luze! — joanak dira erregimen politiko berria dugunetik. Badirudi hogeita bost urte hauetan ez dugula desberdinak izaten ikasi, ezta desberdintasunetik abiatu eta elkarrekin bizitzen ere.
|
|
|
Hogeita bost urte luze —oso luze! — joanak dira erregimen politiko berria dugunetik. Badirudi hogeita bost
|
urte
hauetan ez dugula desberdinak izaten ikasi, ezta desberdintasunetik abiatu eta elkarrekin bizitzen ere.
|
|
|
2000
|
urtea
(ikusle gutxi ohi dituen) antzerkia eginez hasi zen euskarazko kulturarentzat, eta Mari Sorgin deituriko lan berria taularatu zuen Taupada taldeak Elgoibarren. Ezin zitzaion egokiago eman hasiera milurtekoari, ezen, metafora arrunt bat paratuz, antzerki, errepresentazio, edo itxuratzea baita maiz gure kulturako jendearen izanaren ezkutune eta babestoki.
|
|
|
Zoritxarrez, norbere doktrinaren postulatuak edo ideologiaren aurriritziak jakintza arlora eramateko tentazioak behin eta berriro errepikatu dira historian zehar. Hortxe ditugu, alde batetik, Galileoren astronomi aurkikuntzen eliz kondena biribila —oraintsu, laurehun
|
urte
geroago, Vatikanoak, eskuzabaltasun handia erakutsiz, hura amnistiatu digun arren— edo Darwinen eboluzio teoriaren gaitzespena, arrazoi bertsuengatik gertatua. Ezagunak dira, halaber, zer nolako hondamen kalteak ekarri zizkioten SESBaren ekonomiari Trofim D. Lysenkok nekazaritzan eta abel hazkuntzan eskala handitan eginiko esperimentuek, mitxurinismoaren urratsei jarraikiz, marxismoaren postulatuak biologiari aplikatuz hobekuntza genetikoak erdietsi nahi izan zituenean.
|
|
|
Honi buruz, utziko didazue kontatzen, diodanaren argiarri, pasadizo bat, duela hogei bat
|
urte
, Kaukasoan lehen aldiz izan nintzenean, Tbilisiko Unibertsitateko katedradun batek, Leo Gabunia paleontologoak, azaldu zidana. Urte batzuk lehenago, bere arloko kongresu baterako, aipatu irakasle hori Madrileko unibertsitate batera etorri zen.
|
|
|
Honi buruz, utziko didazue kontatzen, diodanaren argiarri, pasadizo bat, duela hogei bat urte, Kaukasoan lehen aldiz izan nintzenean, Tbilisiko Unibertsitateko katedradun batek, Leo Gabunia paleontologoak, azaldu zidana.
|
Urte
batzuk lehenago, bere arloko kongresu baterako, aipatu irakasle hori Madrileko unibertsitate batera etorri zen. Bere alaba Salomek, orain dela urte batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion, Espainiako hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz, euskal gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta.
|
|
|
Urte batzuk lehenago, bere arloko kongresu baterako, aipatu irakasle hori Madrileko unibertsitate batera etorri zen. Bere alaba Salomek, orain dela
|
urte
batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion, Espainiako hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz, euskal gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta. Sinposioan zehar Gabunia jaunak unibertsitate hartako errektorea agurtzera hurbildu eta, paradaz baliatuz, galde egin zion ea Madrilen zein liburu dendatan eros zezakeen euskal gramatika bat.
|
|
|
Horrek halako eskandalu txikia sorrarazi zuen, eta berehala erantzun zioten gure unibertsitateko irakasle batzuek, irakasgai hori euskaraz aspaldian ematen zihardutenek. Bide berean, duela bi
|
urte
, Madrilen, Kultura Ministerioan nengoela, mahai gainean nuen Euskaldu non Egunkaria ikustean, espainol idazle ezagun batek kortesiaz galdetu zidan —nolabaiteko lotsa aitortuz baina— ea egiazki euskara jadanik informazio bide egokia izateko egoeran aurkitzen ote zen. Ageri denez, Unamunoren behialako iritzi haiek atzetik segizio luzea utzi dute, gainditzeko aski zaila.
|
|
|
Hau guztiau, ordea, gure artean, batez ere 1968
|
urtetik
aurrera hasi zen mamitzen. Beraz, giro hori erabat urrun zegoen Unamunok, bizi zenean, inguruan zuen gizarte egoeratik, eta horregatik oso ondo eduki behar dugu hori kontuan bilbotarrak euskara alde batera uzteko izan zuen jarrera epaitzeko orduan.
|
|
|
Hartan nolabait agertzen zituen geroago, Bilbon, 1901.eko Lore Jokoetan aski desegokiro plazaratuko zituen iritziak. Funtsean Herbert Spencer-en tesietan oinarritzen zen,
|
urte
batzuk lehenago Darwinek azalduriko eboluzionismoa soziologiaren eremura aplikatu nahirik. Izan ere, ingeles filosofo hark gizakiaren aurrerapidean elkarren ondoko hiru fase bereizten zituen gizartean:
|
|
|
Joaten zaizkidan
|
urteen
nostalgia
|
|
|
" Zure begiak eneetan" edo" zure begietan eneak" dioenean transzendentzia bati ari zaio Artze, Espriuk —erreprotxe izpi batean, ene ustez—" betazalik gabeko begia" esaten zion berari... Artzek poema hau argitaratu zuen
|
urte
berean eman zuen ezagutzera Patziku Perurenak bere Emily liburua, eta hartan irudi berdina erabili zuen, bitxia da," zureetan eneak", hitanoz baina:
|
|
|
Egia da" Zazpiak Bat" izeneko poema egin zuela, egia da semeari aizkora eskuan hartu eta indarka hasteko esaten diola galdutako foruei eginikoan, baina funtsean ez du beste Euskal Herria bat amesten, eta ez da zapaldu bat, subjektiboki. Orixe zapaldu handi bat da, ezin du malenkonian aterbetu, atzean uzten duena herri baten suntsimendua izan da, eta
|
urteetako
alferrikako lan bat, maila pertsonalean. Bi polo horien artean," Amerikako pampetan" eta" Amate baten itzalpean" poemek hartzen duten mende erdi horretan eta biek ere ordezkatzen duten jarrera guztiz kontrajarri horien artean kokatzen da, nolabait, exilioko poesia.
|
|
|
Poeta lanbidea ikasten ari da, 1925ekoa zen poema. Modu errealistagoan landu zuen gai bera bost
|
urte
geroago:
|
|
|
Baina nire joera klasikoak Zurbaran pintore espainiarrarengana eraman nau berriro ere, Bilboko Arte Ederretako Museoa azken bizpahiru
|
urte
hauetan, Migel Zugazaren zuzendaritzapean, egiten ari den lan azpimarragarriaren azken isla. Ez dituzte pintorearen lan gehiegi zintzilikatu Bilbokoan, baina bai extremadurarraren maisutasuna nabaritzeko adina.
|
|
|
|
Urteak
, eta mendeak, daramatzagu instrumentalizazio ideologiko horri aurre egin beharraz mintzatzen, eta behin eta berriro horretantxe erortzen. Bizitzan gertatzen diren pasadizo gogorrenetan bezalaxe, artearen balio unibertsalaz diharduten borondate onez egindako diskurtsoez gain, denboraren joana izan da orain arte aurkitutako antidoto eraginkor bakarra.
|
|
|
Bizitzan gertatzen diren pasadizo gogorrenetan bezalaxe, artearen balio unibertsalaz diharduten borondate onez egindako diskurtsoez gain, denboraren joana izan da orain arte aurkitutako antidoto eraginkor bakarra.
|
Urteak
pasa ahala, eta gertaera historikoak atzean utzi eta ahaztu egiten diren neurrian, orduan itzultzen da artearen benetako balioa lehen planora. Eta bitartean, gertaera historiko horiek ahaztu gabe daudenean, autorearen pentsamolde eta jokaerak pil pilean dauden bitartean, orduan artelan bati buruzko benetako balioa juzkatzea —edo artista jakin baten inguruko iritzi zehatza botatzea— gehiegi baldintzatzen da, nahikoa baita kritiko papera duenak artista jakin bat garaikide eta laguna izatea, askoren aurrean berak eman dezakeen iritziak balio guztia gal dezan.
|
|
|
Saiakera eta poesia berriro ere kaltetu. Jose Mari Sorsek Euskaldunon Egunka ri a n adierazten zuenez, Ingalaterran antzeko neurri bat hartu zuten duela lau
|
urte
eta liburu denden laurdenak itxi egin behar izan dituzte, argitaletxeen% 20 desagertu direlarik. Frantzian indarrean jarri zen prezioen liberalizazioa, baina azken unean atzera jo zuen bertako gobernuak.
|
|
|
Durangoko azokara begira, Joan Mari Irigoienen eleberria izango da ziur aski aurtengo izarretako bat. Bi
|
urte
t’erdi buru belarri lan horretan aritu ondoren seiehun orrialdetik gorako eleberria taxutu du Altzako idazleak. Ez da edonolakoa izan bere erronka:
|
|
|
Tamalez, komunikabideen esparruan honek eragin zuzena izan dezakeela ere susma daiteke. Bi
|
urte
lehenago, Egin egunkaria ixteko erabili ziren aitzakiak luzatu berri ditu Baltasar Garzon epaile espainiarrak, Ga ra egunkari abertzalea haren jarraipen/ oinordeko dela ondorioztatzeko. Ga ra egunkariaren kontrako mehatxu esplizitutzat har daiteke ebazpen hori.
|
|
|
Gara egunkariarekin antzeko egin dezakete: Gara eta Egin gauza bera omen dira orain, Garzonek dioenez, eta duela bi
|
urte
Egin eta ETA gauza bera zirenez, ba atera kontuak.
|
|
|
|
Urte
hasieran urre karrera genuen Internetekoa. Baina giroa epeldu egin da.
|
|
|
Diru aldetik, lapurreta txikia da hau:
|
urtean
6.000 pezeta inguru kostatzen da izen bat erregistratzea. Baina inplikazio larriak ditu:
|
|
|
Hasiera batean paperezko egunkaritik aukeratutako berri bakar batzuk sareratu zituzten eta poliki poliki handituz joan ziren edukien kopurua. Joan zen
|
urtean
La Vanguardia Digital ek zerbitzari propio bat sortu zuen, batik bat, taldearen produktu guztiak baliabide honen bitartez sareratzeko asmoarekin.
|
|
|
Bi
|
urte
geroago adierazpen hauek nola gauzatu ziren ikusteko, 1999ko martxoan PRISA taldeak Inicia izeneko atari berria nola kaleratu zuen begiratzea baino ez dugu.
|
|
|
El Pas Digital Estatu espainiarreko webgune bisitatuena da eta Europako bigarrena. Komunikabideen hedapena ikuskatzen duen OJD enpresaren arabera, 2000
|
urtearen
hasieran, egunero, batez beste, 92.000 lagunetik gora bisitatzen zuten on line gune hau. Egunkariaren iturrietatik azpimarratzen da kopuru honen% 50 atzerritik egindako deiek osatzen dutela.
|
|
|
Egunkari digital honek paperezko euskarrian erabiliko den informazioa ere sortzen du. Horretarako, orain dela bi
|
urte
internauten artean gai desberdinei buruz inkestak egiteko sortu zuen gunea erabiltzen du. Sistema honekin, galdera zehatz bat mahaigaineratuz, 1.500 erantzun lor ditzakete ordu gutxiren buruan; hau bai dela komunikazio elkarreragilearen sekulako lorpena!
|
|
|
Estatu espainiarrean sareratzen diren kazeta digitalak, beren nortasuna osatuko duen ezaugarrien bila dabiltza oraindik. Telebistaren edo irratiaren aurreneko
|
urteetan
gertatu zen bezalaxe. Urte batzuk dira komunikabide berri hau nolakoa izango den jakiteko.
|
|
|
Telebistaren edo irratiaren aurreneko urteetan gertatu zen bezalaxe.
|
Urte
batzuk dira komunikabide berri hau nolakoa izango den jakiteko. Oraindik hastapenetan gaude, baina, dena den, gero eta laburragoa da herrialde aurreratuenek ateratzen diguten aldea teknologia alorrean.
|
|
|
HTML lengoaiak eskaintzen dituen lotura hipertestualak, orain dela
|
urte
gutxira arte pentsaezinak ziren aukerak ematen ditu. Hau dela eta, behin eta berriz entzun dugun" egunkari pertsonalizatuari" buruzko leloak inoiz baino gaurkotasun handiagoa hartzen du eta beste dimentsio berri batean sartzen da.
|
|
|
Oraindik proiektu gehienek diru galerak izan arren eta irakurleak bereganatzeko lehiak bere aurpegi garratzena erakutsi, inork ez du bide ertzean gelditu nahi. Edizio digitalen errentagarritasuna da, hain zuzen ere, hurrengo
|
urteetako
erronka bai Europan, baita Estatu Batuetan ere. Eta gauzak horrela daude Atlantikoaren beste aldeko egunkari digital batzuek ikaragarrizko galerak izan dituztela jakin arren.
|
|
|
Hain zuzen, joan zen urteko otsailean Noticias de la Comunicacion aldizkariak aipatzen zuen The Chicago Tribune egunkariaren on line bertsioak 5.000 milioiko galerak izan zituela 1998ko ekitaldian. Eta The New York Tim es eta The Washington Post kazeta entzutetsuek ere
|
urtea
zorrekin amaitu zutela (2.900 eta 1.400 milioi pezeta, hurrenez hurren). Antza denez, The Wall Street Journal izan zen urtea irabaziekin amaitu zuen bakarrenetarikoa, eta hori, ordaindu behar diren zerbitzuak dituelako.
|
|
|
Eta The New York Tim es eta The Washington Post kazeta entzutetsuek ere urtea zorrekin amaitu zutela (2.900 eta 1.400 milioi pezeta, hurrenez hurren). Antza denez, The Wall Street Journal izan zen
|
urtea
irabaziekin amaitu zuen bakarrenetarikoa, eta hori, ordaindu behar diren zerbitzuak dituelako. Argi dago, beraz, datu hauek adierazten duten bezala, martxa ez dela erraza izango eta bidea harri koskorrez beteta dagoela.
|
|
|
Estatu espainiarrean egunkari ugari dira bere webgunean zerbitzu hau dagoeneko eskaintzen dutenak. Kataluniako La Va nguardiaizan zen aitzindaria ekimen honetan eta azken
|
urte
honetan asko eta asko izan dira bide berari ekin diotenak.
|
|
|
Estudio General de Medios (EGM) delakoak joan zen urteko lehen hiruhilekoan egindako ikerketa baten arabera (ikus http//www.aimc.es), Estatu espainiarreko 14
|
urtetik gorako
biztanleen artetik% 8k (2,7 milioi lagun inguru) du Internet erabiltzeko aukera. Kopuru honetatik 2 milioik erabili zuten Internet hilabete horietan.
|
|
|
Kopuru honetatik 2 milioik erabili zuten Internet hilabete horietan. Zenbaki hauek zibernauten kopuruak azken
|
urteotan
izan duen gorakada adierazten digute. Kontuan eduki behar da 1996 urteko lehen hiruhilekoan Estatuko populazioaren% 1,4 soilik zegoela konektatuta.
|
|
|
EGMren datuak bat datoz, gutxi gorabehera, Kaixo bilatzaileak eta Eustatek (Euskal Estatistika Institutua) 1998ko abenduan egindako azterketarekin. Euskal Herriko internauten artean% 75,17 gizonezkoak dira (Interneteko Publizitate eta Marketin enpresak dagoeneko hasi dira ikertzen zergatik sareak ez duen interesik pizten emakumeen artean) eta ia erdiak(% 47,29) 31
|
urtetik behera
du.
|
|
|
Orduan urriak ziren komunikabide honen harpidedunak, telebista aparailuetan deskodetzaile bat jarri behar izaten zuten seinalea jaso ahal izateko. Esan dezakegu, bada, duela 20
|
urte
jaiotako kazetaritza elektronikoa telebista kateetan finkatu zela teletestuari esker.
|
|
|
Estatu espainiarrean, El Temps aldizkari valentziarrak 1994
|
urtean
jarri zuen lehen edizio digitala martxan. Urte berean sareratzen da ere Espainiako Boletn Oficial del Estado agerkaria.
|
|
|
Estatu espainiarrean, El Temps aldizkari valentziarrak 1994 urtean jarri zuen lehen edizio digitala martxan.
|
Urte
berean sareratzen da ere Espainiako Boletn Oficial del Estado agerkaria. 1995ean Bartzelonako hiru egunkari nagusiak — La Vanguardia, El Periodico de Catalunya eta Avui— Interneten irakur zitezkeen.
|
|
|
Euskal Herriaren kasuan, El Diario Vasco izan zen aitzindaria arlo honetan, 1995eko abuztuan jarri baitzuen sarean asteko edizio bat.
|
Urte
bete geroago, 1996an, astekari hau egunkari bihurtu zen. El Correo Español ek 1997an sareratu zuen bere webgunea, Euskaldunon Egun karia k 1998an eta Deia izan zen azkena, 1999ko udazkenean.
|
|
|
Aurten argitaratutako Informe Anual de la Comunica cion en arabera, 1999
|
urtearen
amaieran Estatu espainiarrean 81 ziren sareko edizioa zuten egunkariak. Hauetariko batzuek gainera —La Estrella Digital, adibidez— ez dute paperezko bertsiorik.
|
|
|
Hauetariko batzuek gainera —La Estrella Digital, adibidez— ez dute paperezko bertsiorik. Bernardo Daz Nostyren arabera, 1999
|
urtearen
amaieran mundu osoan gaztelaniaz idazten ziren 930 egunkarietatik 403k, ia erdiek alegia, zuten bertsio digitala sarean. Hauetatik, 100 Mexikokoak ziren; 81, Estatu espainiarrekoak, arestian aipatu bezala; 64, Argentinakoak; 23, Venezuelakoak; 20, Perukoak; 19, Kolonbiakoak; 14, Txilekoak; 12, Estatu Batuetakoak; 10, Ekuadorrekoak; 10, Uruguaykoak; 7, Boliviakoak; eta beste 43 herrialde desberdinetan sakabanatutakoak.
|
|
|
Dena dela, publizitatea apurka apurka ari da sartzen ziberespazioan. 1998
|
urtean
El Mundo k ia 100 milioi pezeta fakturatu zituen arlo honetan. Recoletos Taldea (Mar ca, Expansion, Diario Medico, Actualidad Economica, Telva eta Gaceta Universitaria) kopuru horretatik hurbil ibili zen ere.
|
|
|
Hurrengo
|
urteei
begira, badirudi ziberpublizitatearen esparru interesgarri bat iragarki sailkatuena izan daitekeela. Estatu Batuetan Los Angeles Times, Chicago Tribune, Washington Post edo Knight Ridder taldeko egunkariak hasi dira esparru berri hau jorratzen.
|
|
|
Estatu espainiarrean gertatutako aurrerapen digitalaren abiapuntua bilatzeko 1995
|
urtera
jo behar dugu. Baliabide telematiko berrien informazio uholdea egunkarietako erredakzioetara ailegatzen den heinean, kazetariak behartuta sentitzen dira erantzun bat ematera.
|
|
|
Baliabide telematiko berrien informazio uholdea egunkarietako erredakzioetara ailegatzen den heinean, kazetariak behartuta sentitzen dira erantzun bat ematera. Hilabete batzuk pasa ondoren, 1996
|
urtean zehar
, gai hau egunkari guztien orrialdeetan azalduko da sakonki jorratuta. Informatikari buruz tutik ere ez zekiten kazetari haiei ezinbestekoa egin zitzaien gai honi buruz beren iritzia plazaratzea irakurleen artean zegoen egarria asebetetzeko.
|
|
|
1996ko hastapenetan Estatu espainiarrean sortzen den pizkunde teknologiko honekin batera, Ozeano Atlantikoaren beste aldetik zetozen albisteen arabera, 50 milioitik gora ziren Internet erabiltzen zutenak mundu mailan. Berri hauek ez zuten lo harrapatu Vicent Partal katalana,
|
urteak
baitzeramatzan begirik kendu gabe Estatu Batuetan gertatzen ari zen iraultza digitalari. Estatuko" ziberpentsalaririk" ospetsuena bera dela diote, aurrenetarikoa Internet erabiltzen eta baita amaraunaren hedapena iberiar penintsulan ikertzen ere.
|
|
|
Liberalismoak kultura alboratu izanagatik zenbait autorek ideologia honen gaurkotze eta egokitze lanari ekin diote. Haietatik guztietatik, egin duen gutxiengo kulturalen defentsagatik nabarmendu da azken
|
urteotan
Kymlicka filosofo kanadarra, liberalismoaren parametroen barne beti ere (1989, 1996) 7 Autore honen ustez, gutxiengo nazionalek8 aldarrikatzen dituzten eskubide kolektiboak liberalek horrenbeste estimatzen dituzten eskubide indibidualekin bateragarriak dira, nork bere bizitza onaz aukeratzea ahalbidetzen dituzten eskubideak, hain zuzen ere. Eskubide kolektiboak eta indibidualak, orduan, ez lirateke elkarren kontra egongo, eguneroko diskurtsoetan hainbat ahotsek behin eta berriro kontrakoa aditzera ematen duten arren.
|
|
|
1) Kanpo jardueraren hasiera geldoa: aurreko elementu batzuk ahaztu gabe (2 kapitulua," Kanpo jardueraren aurrekinei buruzko erreferentzia laburrak"), kanpo jarduera XIX. mendeko bukaeran eta XX. mendeko lehen
|
urteetan
hasi zela esan daiteke. Garai horretan sortu eta hazten hasi zen euskal nazionalismoa, eta bere kanpo politikaren lehen urratsak eman zituen poliki poliki (3 kapitulua," Euskal nazionalismoaren lehenengo kanpo ekintzak, fase aranista()").
|
|
|
nazioarteko gertaerak aintzakotzat hartzea eta aztertzea; ekintza txikiak (telegramak bidaltzea, bidaia bat edo beste); lurraldez kanpoko afiliazioa bultzatzea eta Amerikan EAJko ordezkariak izendatzea (4 kapitulua," Kanpo jarduera fase postaranistan I. (19031913): kanpo jarduera ahuleko
|
urteak
"). Nazioarteko harremanak eratzea bigarren mailako xedea zen.
|
|
|
3) Kanpo jardueraren susperraldia eta finkatze aldia: 30eko hamarkadaren lehen bost
|
urteak
—II. Errepublika espainiarraren garaia— oso garrantzitsuak izan ziren gure gaiarentzat. Nazionalismoaren kanpo jarduera sendo finkatu zen ia eremu guztietan (7 kapitulua," Kanpo jarduera Bigarren Errepublikaren garaian():
|
|
|
4) Kanpo jarduera instituzionala: etenik egin gabe fasera pasatu zen, Gerra Zibileko
|
urteetara
alegia. Urte horietan —tesian zehazten ditudan zenbait gertaera direla medio— urrats oso garrantzitsua eman zuen kanpo politikak, hamarkada batzuk lehenago hasitako prozesua punturik goreneraino eraman baitzuen (8 eta 9 kapituluak," Eusko Jaurlaritzaren nazioarteko jarduera():
|
|
|
etenik egin gabe fasera pasatu zen, Gerra Zibileko urteetara alegia.
|
Urte
horietan —tesian zehazten ditudan zenbait gertaera direla medio— urrats oso garrantzitsua eman zuen kanpo politikak, hamarkada batzuk lehenago hasitako prozesua punturik goreneraino eraman baitzuen (8 eta 9 kapituluak," Eusko Jaurlaritzaren nazioarteko jarduera(): I. Kanpo harreman instituzionalen finkapena" eta" II. Kanpo jardueraren oinarrizko tresnak.
|
|
|
Hori baino lehen, 1936
|
urtera
arte, kanpo jarduerak zentzu nazionalista zurruna izan zuen. Izan ere, jarduera hori doktrina oso konkretua zeukan mugimendu politiko baten jarduera espezifikoa izan zen.
|
|
|
Euzkadi Buru Batzarraren lehen biltzarra 1895eko uztailaren 31n izan zen, eta batzar hori Euzko Alderdi Jeltzalearen (EAJ) abiapuntutzat har daiteke. Mugimendu politiko hori XIX. mendeko azken hamarkadan eratu zen, haren doktrina, programa eta antolakuntza
|
urte
horietan finkatu ziren eta. Alderdiaren eragin soziala hazi egin zen harrezkeroztik, hauteskundeetan lortutako emaitzek hobera egin zuten hein berean; horren ondorioz, Euskal Herriaren gaur egungo historiaren osagai nagusietako bat izatera iritsi zen EAJ, erakunde garrantzitsu bilakatu baitzen Euskadiko errealitate soziopolitiko konplexuaren historian, ideologia, politika eta antolakuntza mailako formulazioetan islatu den bezala.
|
|
|
Lehen Eusko Jaurlaritzaren eskutik sartu zen Euskadi orduan, nazio bezala eta eskubide osoz, nazioarteko bizitzan. Urratutako bideari hurrengo
|
urteetan
ere jarraituko zitzaion, zeren atzerriratu bazen ere Eusko Jaurlaritza ez baitzen Gerraren ostean desegin. Aitzitik, Euskadik aktore izaten jarraitu zuen nazioarteko eszenatokian, estaturik gabeko gobernua izanik.
|
|
|
euskal nazionalismoa garai eta erakunde politiko desberdinetan antolatu zen, mugimendu politiko sozial bezala, eta XIX. mendeko 90eko hamarkadatik —sortu zenetik— XX. mendeko 30eko hamarkadaren amaierara arte areagotu zuen bere kanpo jarduera. Lehenengo
|
urteetan
, jarduera ahul eta irregularra izan zuen nazionalismoak, ondoren indartu egin zuen, eta errepublikako urteetan garapen garrantzitsu eta esanguratsua izan zuen.
|
|
|
euskal nazionalismoa garai eta erakunde politiko desberdinetan antolatu zen, mugimendu politiko sozial bezala, eta XIX. mendeko 90eko hamarkadatik —sortu zenetik— XX. mendeko 30eko hamarkadaren amaierara arte areagotu zuen bere kanpo jarduera. Lehenengo urteetan, jarduera ahul eta irregularra izan zuen nazionalismoak, ondoren indartu egin zuen, eta errepublikako
|
urteetan
garapen garrantzitsu eta esanguratsua izan zuen.
|
|
|
Horretan, kolaboratzaile bezala Gil G. Reicher, Rene Lafon eta Manuel de la Sota aipatzen ziren. 1947
|
urteaz
gero Baionan publikatzen ziren beste bi aldizkari ere eramango zituen: Eusko Jakintza.
|
|
|
1946
|
urtean
, Donibane Lohizunen, gerra ondorengo euskal kulturaren pentsamendu heterodoxoaren kasu goiztiarra dugu, Hordago!," Bulletin des Muslari consacre aux touristes, Kaskoinak, Beharri Motzak et Zazous" lemapean agertzen den aldizkari satirikoarena, hain zuzen. Enpresa hau Marc Legasse euskaltzale anarkistaren eskutik sortu zen eta modu irregularrez 1978 urtea arte luzatu zen.
|
|
|
1946 urtean, Donibane Lohizunen, gerra ondorengo euskal kulturaren pentsamendu heterodoxoaren kasu goiztiarra dugu, Hordago!," Bulletin des Muslari consacre aux touristes, Kaskoinak, Beharri Motzak et Zazous" lemapean agertzen den aldizkari satirikoarena, hain zuzen. Enpresa hau Marc Legasse euskaltzale anarkistaren eskutik sortu zen eta modu irregularrez 1978
|
urtea
arte luzatu zen.
|
|
|
Publikazio politikoak aztertzerakoan, berriz, hauek 1945
|
urteaz
gero Iparraldean berragertze indartsua izan zutela garbi ikus dezakegu. Urte horretan Azk atasuna argitaratu zen (Donibane Lohizunen); 1946an, Jagi Ja gi (Miarritzen) eta Tie rra Va sca (Baionan); 1947an Euzko Langileen Alka rtasuna (Miarritzen) eta Ald erdi (Baionan); 1949an, Az ka ta suna (Baionan).
|
|
|
Publikazio politikoak aztertzerakoan, berriz, hauek 1945 urteaz gero Iparraldean berragertze indartsua izan zutela garbi ikus dezakegu.
|
Urte
horretan Azk atasuna argitaratu zen (Donibane Lohizunen); 1946an, Jagi Ja gi (Miarritzen) eta Tie rra Va sca (Baionan); 1947an Euzko Langileen Alka rtasuna (Miarritzen) eta Ald erdi (Baionan); 1949an, Az ka ta suna (Baionan). Adibide batzuk besterik ez dira.
|