|
2000
|
|
|
Beranduago, Basauriko espetxean zegoela eskuratu zuen emazteak igorritako telegrama.
|
Urte
batzuk lehenago telegrama baten medio ezagutu zuen amaren heriotza, beste inolako abisurik gabe.
|
|
|
Gogora dezagun
|
urte
batzuk lehenago, 1855ean, hezkuntza alorreko ardura,. Ministerio de Gracia y Justicia, delakoaren ministeriotik eskualdaturik,. Ministerio de Fomento?
|
|
|
Ehiza txakurrek berehala erakutsi ziguten bidea, zeren eta, leize bazterretik beheiti beha jartzen zirela, zaunka amorratuan hasi baitziren... Eta hurbildu ginen guztiok leize bazterrerat eta leizean beheiti zegoen koskan doi ikusi genuen,
|
urte
batzuk lehenago osaba Joanikot sokaz jaitsi zen leku berean, hain zuzen ere, noiz eta erakutsi nahi izan baitzien etxeko sehiei ezen Pagabasoko leizea ez zela deabruen egoitza.
|
|
|
Udazkeneko arratsalde ilun bat izan zen, eta osabak printzipio haiek esplikatu nahi zizkidan, Descartesek
|
urte
batzuk lehenago adieraziak eta argiaren erreflexionea arautzen zutenak.
|
|
|
Osaba Joanikot, bertzenaz ere, Donibane Lohizunerat joaitekotan zen egun haietan, zeren bere liburua —lehen liburua, haren erranetan— akabatutzat jotzen baitzuen eta Piarres Oihartzabal kapitainari utzi nahi zion, ez irakur zezan, baina honek Bordeleko unibertsitatean lagun zuen irakasle bati eman ziezaion, zeren irakasle hau Montpellierko unibertsitatean ibilia baitzen
|
urte
batzuk lehenago eta zeren hango unibertsitateko bertze irakasle batzuen eraginaz balia baitzitekeen erregeren baimenduaren erdiesteko eta liburua han Monpellierren publikatzeko; eta, horrela, bidaia hartan osabak eta etxeko morroi batek lagundu zioten jaun Mar ce li, zeina don Frantziskorekin aitortu baitzen eta haren benedizionea jaso baitzuen, Baionarantz partitu aitzin....
|
|
|
—Ai, ikusi izan bahu zein amorio handiz mintzatzen zen Pierre Gassendi zientziaz —erraiten zidan osabak—, eta zein konbentzimendu handiz! Eta hala oroit zezakeat orain, konparazione, bere esperientzia hura, amorio eta konbentzimendu haietxekin kontatu ziguna, noiz eta jakinarazi baitzigun ezen teleskopiotik ikusi ahal izan zuela nola iragaiten zen Merkurio eguzkiaren gainetik, Keplerrek
|
urte
batzuk lehenago iragarri bezala, zeren eta orduantxe adierazi baitzigun harako hura: " Erraiten ditek ezen Indietan dagoela mundu berria, baina bada unibertsoan mundu berri gehiagorik:
|
|
|
Jauregiko behe solairuko pasabide luzetik nindoan, jostailu bat eskuan —zurezko kanoi tipi hura zen, aitak
|
urte
batzuk lehenago erregalatua—, noiz eta egongela tipian marmar batzuk aditu bainituen... Eta, orduan, atearen parean etzan nintzen, paratu nuen belarria ateak eta zolak uzten zuten zirritu edo irekidura hartan doi, eta entzuten hasi nintzen.
|
|
|
Honi buruz, utziko didazue kontatzen, diodanaren argiarri, pasadizo bat, duela hogei bat urte, Kaukasoan lehen aldiz izan nintzenean, Tbilisiko Unibertsitateko katedradun batek, Leo Gabunia paleontologoak, azaldu zidana.
|
Urte
batzuk lehenago, bere arloko kongresu baterako, aipatu irakasle hori Madrileko unibertsitate batera etorri zen. Bere alaba Salomek, orain dela urte batzuk Euskaltzaindiaren kide urgazle izendatuak, eskatua zion, Espainiako hiriburura egiten zuen bisitaz baliatuz, euskal gramatikaren bat eros ziezaiola, hark gure hizkuntza ikasteko gogoa baitzuen, tipologian haienarekin, georgierarekin alegia, antz handia du eta.
|
|
|
Hartan nolabait agertzen zituen geroago, Bilbon, 1901.eko Lore Jokoetan aski desegokiro plazaratuko zituen iritziak. Funtsean Herbert Spencer-en tesietan oinarritzen zen,
|
urte
batzuk lehenago Darwinek azalduriko eboluzionismoa soziologiaren eremura aplikatu nahirik. Izan ere, ingeles filosofo hark gizakiaren aurrerapidean elkarren ondoko hiru fase bereizten zituen gizartean:
|
|
2001
|
|
|
|
Urte
batzuk lehenago, seminarioko giro espiritualean murgilduta zegoen Angel. Arestiren artikuluren bat atera zain egoten ziren apaizgaiak:
|
|
|
Eta hil zenean, Rossettik poema liburu bat jarri zuen emaztearen zerraldoan. Hain zuzen ere, bere arrebak, poetisa estimatuak,
|
urte
batzuk lehenago poema bat idatzi zuen horretaz: neska bat hiltzen zela eta bere amoranteak haren zerraldoan poemak utzi zituela.
|
|
|
Azken guda karlista piztu baino
|
urte
batzuk lehenago, 1862an, Daniel Irujo Nafarroako Lizarra hirian jaio zen, hots, Jurramendi ondoko karlisten inguru maitatuenean eta aipatu XIX. mendeko gatazka armatuetan biziki borrokaturiko eremuan.
|
|
|
Gaurtik begiratuta, ezinukatuzkoa da Saizarbitoriaren lehenengo nobelak euskal nobela modernoaren kanona definitu zuela. Bere" erruz" nobela esperimentalaren ereduaren arabera zehaztu zen gure nobelagintza modernoaren hastapen puntua, eta ez,
|
urte
batzuk lehenago, 1957an hain zuzen, euskal nobelako lehenengo heroi problematikoa aurkeztu zigun nobela existentzialistaren arabera. Kanon literarioaren berme garrantzizkoenetakoa izan ohi den instituzio akademikoak, eta konkretuki, 80ko hamarkadan sendotu ziren Euskal Filologia ikasketek, onartu zuten Saizarbitoriaren ekarpen literarioa.
|
|
|
• Urte horietan sendotu eta ugaritu ziren
|
urte
batzuk lehenago etxe partikularretan eta klandestinitatean sortu ziren ikastolak. 1960an 60 ikasle bakarrik bazebiltzan ikastoletan, 1978 ikasturterako 53.268ra igo zen kopurua.
|
|
|
– Urte horietan sendotu eta ugaritu ziren
|
urte
batzuk lehenago etxe partikularretan eta klandestinitatean sortu ziren ikastolak. 1960an ikastoletan 60ikasle bakarrik zebiltzan ikastoletan, baina 1978 ikasturterako 53.268raigo zen kopurua.
|
|
|
|
Urte
batzuk lehenago afari bat antolatuko zuten, elkartean edo, parranda giroan, eta kristorena botako zuten. Baina jada ez dituzte horrelako gauzak lehen bezain sarri egiten.
|
|
2002
|
|
|
Hasi, ordea,
|
urte
batzuk lehenago hasi zen prozesua. 1996ko apirila maiatza aldera hasi omen ziren aukera horretan pentsatzen eta urte bereko azaroan egin zuten eskaera.
|
|
|
Euskal Herrian, berriz, 1891 arte itxaron zen Carlos Shombergek Bilbon sortu zuen" Novedades Fotograficas" ikusi ahal izateko. Gurean
|
urte
batzuk lehenago izan zuten erreportari grafikoek bere lana egiteko aukera tamala, hirugarren Gerra Karlistaren garaian, eta baita egin ere. Historikoak dira, kasu, 1874an Bilboren setioa zela eta Charles Monneyk egin zuen argazki multzoa, Jose de Lejarretak 1873an Durangoko kaleetan eginikoa, Ladizlas Kornarzewski poloniarrak Santa Kruz apaiza eta bereei egin zizkien argazkiak edota Otero eta Agirrek iruditan jasotako Donostia eta Durango bonbardaketenak.
|
|
|
1985ean, La Matanza de Sendejon buruturiko bigarren topaketaren karietara tailerra gauzatzen hasi zen. Ez dok amairuk eragina zuen Rogeliorengan
|
urte
batzuk lehenago, «alegia, errezitala banaka eman ordez, jendea aspertu beharrean, zergatik ez kantuak abestu elkarrekin, ahotsak egin, perkusioa sartu hemen, gitarra hor...?» Horrela sortu zen «Taller» delakoa. Nola deitu, ordea?:
|
|
|
Olezaren aburuz, literatura espainiarrean 1980ko hamarkadan hasi ziren ildo errealistak ugaritzen, narratibari dagokionez.
|
Urte
batzuk lehenago utziak zituen espainiar poesiak esperimentalismoaren edo kulturalismoaren bideak, esperientziaren poesiari bide eginez.
|
|
|
Horretarako, Orixek idatzitako Urte guziko Meza bezperak jarraitzen ditu narratzaileak, eta C. Reisen Diccionario de Narratologíaren jatorrizko portugesezko bertsiora jotzen du. Narratzaile gogoetatsuak ez dio bere buruari antzematen
|
urte
batzuk lehenago idatzitako istorioan; bere logelara etenik gabe datozkio bisitan zenbait idazle ospetsu, hala nola Pavese, Dostoievski, Walser edo Villon, eta inolako dudarik egin gabe eskatzen dizkie aholku literarioak.
|
|
|
Bestalde, azken urteotan, erakundeek sorkuntza literarioari emandako diru-laguntzak desagertzen joan diren heinean, ekimen pribatu interesgarriak ere agertu dira. Hortxe dauzkagu, esate baterako, Euskalgintza Elkarlanean Fundazioak ematen dituen" Joseba Jaka Literatur Bekak" (1998...), edo duela urte parea Beasaingo Udalak sortu zuen" Igartza Saria" (Literatur Sorkuntza Beka Idazle berrientzat),
|
urte
batzuk lehenago Iruñeko Udalak idazle hasiberrientzat sortutakoaren antzekoa. Dudarik ez dago aipatutako diru-laguntzok eta Euskal Herri osoan oraindik indarrean dauden lehiaketa ugariek idazleen profesionalizaziorako oraindik dauden zailtasunak leuntzen laguntzen dutela.
|
|
|
Mugimendu horren aitzindariak
|
urte
batzuk lehenago kokatu dituzte idazle batzuek. Horien ustez, irrati askeen aurrekariak urtealdian Alemanian gertatu ziren, Kaiserren abdikazioa zela eta.
|
|
|
Hernaniko Molotoff Irratia 1987ko urtarrilaren 13an uhineratu zen lehenengo aldiz,
|
urte
batzuk lehenago hasitako prozesu baten ondorioz. Emisora abian jartzeko orduan udalak egoitza utzi zien arren, lokal horrek buruhauste batzuk eman zizkien irratiko arduradunei:
|
|
|
Radio 4 izeneko programa RNEren kanal autonomikoa izen zen, Radiocadena zenaren tokiko eta eskualdeko egituran oinarritua. Katalunian,
|
urte
batzuk lehenago martxan jarritako programazio ereduari jarraituz, 1989tik aurrera, eta Euskal Irrati Telebista (EITB) taldeko irratiekin lehiatzeko asmoz, emankizun autonomikoa jarri zuen abian kate estatalak. Beraz, bertako ekoizpeneko irratsaioak egiteazri eta Euskal Herria Irratiari lizentziarik gabe uztea euskararen aurka jotzea zela salatzen zutenen aurrean, baina proiektua ez da inoiz gauzatu gain, euskarazko irratsaio batzuk aurrera eramateko lan-talde batzuk eratu ziren garai hartan.
|
|
|
Revista Española de Cardiología aldizkariak argitaratu duen lan honen alderdi garrantzitsuenetako bat da ikusmenaren anomalia horrek argi eta garbi adierazten duela gaixotasun kardiobaskularra izateko arriskua dagoela. Antonio Alcalá Malagako neurooftalmologoak dioenez," pertsona batek bihotzekoa izan baino
|
urte
batzuk lehenago, koloreen aberastasuna hautemateko gaitasuna galtzen hasi da. Ikusmenak beti ohartarazten du infartuaren arriskua dagoela”.
|
|
|
Zuzendaria kanpoan zen egun haietan, eta, halakoetan, ikasketa burua zen zuzendari lanak betetzen zituena.
|
Urte
batzuk lehenago, irakaskuntzari apalegi iritzirik, Â politikan hasi zen. Mundua jan behar zuela ematen omen zuen.
|
|
2003
|
|
|
Hamarkada horretan landuko du gehienbat saio linguistikoa ere. Euskaltzaindiak
|
urte
batzuk lehenago argitaratu zuen saio elebidun bat: El libro blanco del euskara (1977)/ Euskararen liburu zuria (1978), eta haren erantzunez atondu zuen El libro negro del euskara eta bere kabuz eta diruz argitaratu (1984).
|
|
|
Jokabide hau ez zan barria Linorentzat. Bardin antzera jokatu eban
|
urte
batzuk lehenago Iratzeder Lertxundiren Salmoak bizkaieratu zituanean. Ez zan lanbide samurra hori egitea.
|
|
|
Hala ere, Kondairazuzentzen duten UEUko Historia Saileko kideen iritziz ekitaldi hartan esandakoak bere hartan publikatzeko modukoak dira, bereziki ondo egokitzen baitira Kondairaaldizkariak plazaratu nahi dituen zenbait auzitara: historiaren egungo estatus labainkorra zientzien artean, Euskal Herriko historiografiaren egoera, euskaraz historia lantzearen erronkak, etab. Izatez,
|
urte
batzuk lehenago, Iban Zaldua (Pruden Gartziarekin batera) antzeko auziez arduratu zen beste liburu batean (Historia: zientzia ala literatura?, UEU, Bilbo, 1995); eta horrek eta bere euskal idazle/ historialari kondizio bikoitzak, abiapuntu aparta eskaintzen zion gai hauetaz aritzeko.
|
|
|
Lehenengo jarreraren aldekoei, hau da, unibertsitateko agintari gorenei eta bertan lanean ari ziren irakasle gehienei, ez zitzaien burutik pasatu ere egiten posible zenik klaseak euskaraz ematea, ezta hurrengo urteetan unibertsitatearen arazo garrantzitsu bilaka zitekeenik euskararen gaia. Horren lekuko dugu, adibidez, laurogeiko hamarkadan behin behineko errektorea izan zen Arantza Mendizabalen pentsaera, unibertsitatearen kezkak, arazoak eta etorkizuna hausnartzean ez baitzuen euskara aipatu ere egin68
|
Urte
batzuk lehenago Martín Mateo errektoreak unibertsitatearen euskalduntzeak heziketa bide osoaren euskalduntzearen ondorio baino ezin zuela izan adierazi zuen. Haren ustez, «por la formación del profesorado de euskera» ari zen lanean unibertsitatea, ICEren bitartez.
|
|
|
izaerak euskararen aldeko mugimendua gizarte multzo murritz eta itxietara mugatu zuen, eta konpromiso praktikorik gabeko aldarrikapenetara zuzendu zuen bere jarrera. Iritzi bera azaldu zuen
|
urte
batzuk lehenago Jose Luis Lizundiak:
|
|
|
Beraz, oraingoan gure aldi da.
|
Urte
batzuk lehenago joaten ikusi nituen Nurcan en familia, eta gero Ayserena. Nork pentsatuko zuen hurrengoak gu izanen ginela!
|
|
|
–Heriotzara kondenatuak iragana tximistargi kolpe batez ikus lezakeen moduan ikusi nuen –jarraitu zuen–, emakumeak gurtu edo idolatratzeko gai izanik ere, ez zela egundo gauza izango inor maitatzeko, inorengatik sufritzeko, eta
|
urte
batzuk lehenago ni neu debozioz laztantzen ninduenean ere, artelan baten azala ukitzen den gisan ukitzen ninduela, zerbaiten ordezkapen edo bere asmazioetako izaki bat nintzelakoan beharbada, inoiz neu nintzena atzematera iritsi gabe, azal horren atzean tristuraz hiltzen edo desiraz urtzen ari zen haragizko emakume bat zegokeenik susmatu gabe. Beti iruditu izan zait literaturak ordezkatzen ziola bizitza, benetan sentitzeak edo beldur ematen ziolako seguruenik.
|
|
|
Kaleko galtzadatik begiratu nuen Monikaren etxeko leihoetara,
|
urte
batzuk lehenago, elkarrekin bizitzen jarri aurretik, maiz egin ohi nuen bezala, bera nire etxera eta ni berera joateko egun jakin samarrak genituenean alegia, hala izaten da maitasuna zuhurtziaz administratzen duten bikoteetan, poliki xahutzea nahi izaten dute, elkarrekin zabaldu berri duten kontu korrontea balitz bezala. Hala egin genuen guk ere denboraldi labur batez, Monikak bere gaztetasunarekin arauak hautsi eta nire etxeaz jabetu zen arte.
|
|
|
|
Urte
batzuk lehenago, Monikaren oheratu nintzeneko biharamun hartan ere bere liburuen artean begira ari nintzen esnatu zenean. " Zer zabiltza hor bazterrak miatzen?" galdegiten zidan bere gelatik esnatu berritan.
|
|
|
" Ez zituan jada garai onak damutuentzat", pentsatu duk.
|
Urte
batzuk lehenago hango eta hemengo aldizkarietan atera hinduten. Askorentzat hi eredu izatea nahi zitean, beste garai batean Inazio bezalakoentzat eredu izan hintzen bezala.
|
|
|
Esparrua dezente murrizten zaie bazter haietako txabola, aterpe eta leize zuloak okupatzen direnean. Txabola hori, berriz, uda nahiz negu, beti hutsik egoten da, ziurrenera ondoko iturria
|
urte
batzuk lehenago agortu zelako. Ordokiaren erdi erdian ageri da, teilatu hormak egurats zabalari emanak.
|
|
|
Zer orduan, populazio apatiko isilaz? Populazio apatiko horretan,
|
urte
batzuk lehenago abertzale bezala plazaratzen zirenak konta ditzakegu. Zerk bultzatzen ditu jendeak pentsatzen dutenaren isiltzera?
|
|
2004
|
|
|
Euskal idazle eta literaturarekin horren zekena den Jon Juaristik, bere El linaje de Aitor klasikoan, «obra cimera de la vascologia decimononica» deitzen zuen Campionen liburua.
|
Urte
batzuk lehenago, 1984ko irailaren 25etik 29ra bitartean, Euskaltzaindiak Gramatica de los cuatro dialectos literarios de la lengua euskara honen mendeurrena ospatu nahi izan zuen Iruñean, berariazko jardunaldiak antolatuz. Orduan Nafarroako lehendakaria zen Urralburu jaunaren hasierako mintzaldiaren ostean, komunikazio interesgarriagoak egin ziren, besteak beste, Granja Pascualen" La Gramatica de Campion y Luis Luciano Bonaparte" edo Mitxelenaren" Campionen Gramatica eta beste".
|
|
|
Eta, azken urteetan, oro har, umoretsu ibili bazen ere –hitz eta pitz beti, hori bai–, aldartea noiznahi txartzen hasi zitzaion, handik aurrera. Eta,
|
urte
batzuk lehenago bezala, ama hartu zuen bere haserrealdien jopuntutzat orduan ere.
|
|
|
Oso momentu latzak izan ziren niretzat haiek, aitari
|
urte
batzuk lehenago izan niòn ezinikusia berritu egin baitzitzaidan, berritu eta handitu... ezinikusia tabernari eta ezinikusia tabernako lanari! Baina aurrera egin beharra zegoen, eta ez zegoen beste irtenbiderik.
|
|
|
Izan ere, ongi bai ongi oroitzen nuen nola joan ziren Errealetik Barçara, nire aurretik,
|
urte
batzuk lehenago, Artola, Urruti, Alonso, Bakero eta Txiki Begiristain, eta nola haietako batek baino gehiagok arazoak izan zituen hainbat zaletu txuri urdinekin, batzuek traidoretzat ere hartu ez zituzten, bada! Nirea ez zen diferentea izan.
|
|
|
Bartzelonara iritsi nintzenean asko lagundu zidaten
|
urte
batzuk lehenago bertaratutako Errealeko futbolari ohiek: Bakerok, Txiki Begiristainek, Alonsok, Artolak, baina batez ere Urrutik.
|
|
2005
|
|
|
Zeruko ARGIA astekari bezala atera baino
|
urte
batzuk lehenago, Hondarribiko kaputxinoetan, nire anaia Kaietano eta beste batzuk, Zeruko ARGIA hamabostekari bezala ateratzen hasi ziren, egunkari formatuan, informatiboagoa edo egiteko, bestela Arantzazuko errebista eta horrelakoen oso antzekoa zela, eta usain hori kendu nahian. Baina Gipuzkoan, «Delegacion de Informacion» delakoaren arduradun Ugarte zegoen gero Donostiako alkate izan zena eta hark, hiruzpalau zenbaki ateratzen utzi, zorrak eginarazi, eta gero itxi egin zuen.
|
|
|
Bera, iparraldeko langabeziatik igesean Londresera etorria zan
|
urte
batzuk lehenago, adinez heldutasunera heltzear egoala, iraganagaz, hobeto esanez, bere iragan biekaz zirt edo zart egin beharra eukala ikusita.
|
|
|
Zorionak, nigan pentsau eta nigaz igarotako orduak gogoratu daizuzan emoten deutsut erloju hau oparitzat esan eutsan
|
urte
batzuk lehenago Jonek.
|
|
|
Berak amaitu arren, segundo batzuetan oraindino bere ahiztaren ahotsaren oihartzun eztitsua jatorko belarrietara, berak luzaroago iraun nahiko eukean oihartzuna. Oihartzuna ezezik laster bere ahots propioa be, bere aurpegia be ikusteko aukera izango daualakoan dago, ez eban eta alperrik egingo
|
urte
batzuk lehenago bere ahiztak egin eban bide berbera, leku berbereraino, hemen bere ahiztaren koaderno higatua aurkitzeko bere zain, Emiliaren zain.
|
|
|
Berehala, haren gorputzak liluratu ninduen, haren sexu kementsuak, haren abioak, hura ezagutu arte inoiz ez bainuen pentsatu ere egin hainbesterainoko gozamena senti zitekeenik. Hura nire bizitzan sartzen joan ahala, haren beharra gero eta handiagoa egin zitzaidan, ia eromeneraino, eta maitemina hondo hondoraino sartu zitzaidan, baina igoera baten gailur gisa, ezen ez lehen urratsetik; nik
|
urte
batzuk lehenago uste nuenaren alderantziz; izan ere, lehen pentsatzen nuen, jende gehienak bezala, hasieran izaten zela maitemin bortitza eta pixkanaka hoztuz joaten zela.
|
|
|
Horretara jo aurretik, baina,
|
urte
batzuk lehenago izandako gertaera baten berri emango dut, auzoa goitik behera astindu bai  tzuen: Joxe Arregiren hilketa, torturaturik; bailarako herri batekoa zen, eta haren familia ezaguna zen gure auzoan.
|
|
|
Xenaro bilatu dut,
|
urte
batzuk lehenago Maritxuren tabernako sukalde lohitik lehengusua bilatu nuen moduan. Gora dezakeen guztia goratu du kabroiak, bazekien ni heldu baino lehenago, bazekiten denek.
|
|
|
Hori ez zigun inork esan.
|
Urte
batzuk lehenago Iru zen tokiaren izena, baina Aurelio beti nire tabernan hau, nire tabernan hura ibiltzen zenez, jendea El bar de Aurelio esaten hasi zen. Handik gutxira, Riverren kartelak inprimatzen zituzten moldiztegian El bar de Aurelio jarri zuten eta, bezeroek eskatuta, Maritxuk izena aldatu zuen.
|
|
|
Diabetesak eroan zion, ordea. Eta salbatuko zuen baldin eta,
|
urte
batzuk lehenago, River bigarren mailara igo izan balitz.
|
|
2006
|
|
|
X.L. Diputaziora sartu baino
|
urte
batzuk lehenago utzia nuen kantaritza. 1978 urtean hain zuzen.
|
|
|
Lope Garcia de Salazar Bizkaiko ahaide nagusia zen eta bandoen arteko gerretan aktiboki parte hartu zuen. Pozoitua hil baino
|
urte
batzuk lehenago idatzi zuen Bienandanzas e Fortunas, bandoen arteko borroken inguruko kronika, Somorrostro haraneko San Martin de Muñatoneseko bere dorretxean, bere semeen aginduz preso zegoela.
|
|
|
Monreal-ek uste du aldearen bilakaera Bizkaikoarekin paraleloan joan zela Nafarroako eta Gaztelako erresumen artean, nahiz eta Gaztelan azken aldiz apur bat geroago sartu zen, 1200ean, Gipuzkoa eta Arabarekin batera114 Hori horrela gertatu zen,
|
urte
batzuk lehenago bi erresumen arteko muga Henrike II.a Ingalaterrako erregearen arbitrazioan edo erabakiaren menpe jarri zutelako Alfontso VIII.a Gaztelakoak eta Antso VI.a Jakituna Nafarroakoak. Henrikek ez zuenez erabaki, azkenean Itziar eta Durango nafarren esku geratu ziren bi urte geroago, 1179an, Bizkaia gaztelarraren esku geratutakoan115 Ondoren, Gaztelaren eskuetara igaro zen Durango ere 1200etik, esandako moduan, eta 1212an Navas de Tolosako garaipenaren zerbitzuengatik, Durangaldea Alfontso VIII.ak Diego Lopez Harokoari eman zion, eta bertako egiturak mantenduta, Bizkaiko jaurerrian sartu zuen.
|
|
|
Konbentzio bat baino gehiago, zerbitzariari kontuko zenbatekoaren %10 eta %15 bitartean bermatzen dion araua da ia. Espainian, berriz, borondatezko ohitura bat da,
|
urte
batzuk lehenago oso errotua baina denborarekin esanahia galdu duena. Badirudi kontsumitzaileak ohitura hori uzten ari direla.
|
|
|
Ordutik aurrera kafe etxeak literaturaren eta politikaren mundu txikiak izan ziren Vienan eta gainerako hiri europarretan. Izan ere, Vienan kafe etxeak bezala Marseillan kafe denda bat jarri baitzuten
|
urte
batzuk lehenago –1661 urtean–, Egiptotik ekarritako hainbat kafe zaku saltzeko, eta harrera ezin hobea izan zuen ale haiekin egiten zen edabe beltzak. Geroztik, kafearen erabilera arrunta bihurtu zen Europako hiriburuetan (eta, denborarekin, beste hainbat herri txikiago baina" zibilizatuetan").
|
|
|
–Blanchek esan didanez, etxegintzan ari zara, ezta?
|
Urte
batzuk lehenago lankideak izan gintezkeen. Ni Asian barrena izan nintzen gobernurako lan egiten.
|
|
|
Izaten dira ba nonbaiten sartu edo nonbaitetik irteten direnean ateari danbatekoa eman behar izaten diotenak jendea beren existentziaz jabe dadin? Halaxe, haserre bizian, alde egin zuen Leo Steinitzek,
|
urte
batzuk lehenago katoliko egin zen botikari juduak. Gurasoek zerbait esan zioten elkarri.
|
|
|
Bada, orain axola digun arazoari dagokionez, faxisten altxamenduak guztiz zigilatu zuen ordura arte franko problematikoa zen aliantza politiko intelektual bat, alegia, bat batean espainiar nazionalista liberalek kataluniar errepublikazaleekin eta euskal nazionalistekin ikusi zuten beren burua, guztiak itsasontzi berean, eta komunisten eta bestelako iraultzale batzuen eskutik. Aliantza hori (tazitoa edo esplizitua, orain berdin dio) berez
|
urte
batzuk lehenago Errepublika ezartzeko eta kudeatzeko abiatu bazen ere, gerrak halabeharrezkoa bihurtu zuen, baina, adi, ez zen erraza inorentzat. Horrek esplikatzen du sektore guztietatik etengabeko desmarkajeak, ñabardurak eta barne borrokak gertatzea.
|
|
|
Mayflower izenekoan. 1620an izan zen hori eta, horra Country honen zurien historiaren hasierako bat; bestea
|
urte
batzuk lehenago jarri genuke, Virginia sortu zutenen historiara joz. Zergatik ez den beste horretara jotzen, sakonago sartzea litzateke.
|
|
2007
|
|
|
Baina, etxean gazteleraz hezitako ume gehiago zegoen ikastolan, eta, kalean ere, jende gehienak erdaraz hitz egiten zuen. Gainera,
|
urte
batzuk lehenago euskarazko marrazki bizidunak izan ziren bezala, garai hartan beste erreferentzia batzuk zeuden indarrean: " Operacion Triunfo" eta antzekoak.
|
|
|
Nik lehen lagun batekin euskaraz hitz egiten banuen orain ez naiz gazteleraz hasiko, ezta zinean erdaraz ikusi dudan azken pelikularen laburpena egin behar badiot ere. Agian,
|
urte
batzuk lehenago banuen arrisku hori, jarrera ez baineukan oraindik definitua. Orain oinarriak ongi ipinita daude, lehengo erreferentziek zutabe sendoak eraiki dituzte, eta ia ezin naiteke egun batetik bestera lagunekin erdaraz hitz egitera igaro, ohitura eta inertzia batzuk eraikita daudenez errazagoa baitzaigu elkarrekin euskaraz aritzea.
|
|
|
Errepresioak gizarteko esparru guztietan jarraitu zuen. Adibidez, 1941ean,
|
urte
batzuk lehenago fusilatuak izan zirenak, 250 pezeta ordaintzera kondenatuak izan ziren! Eta bizirik atera zirenak 1.000 eta 2.000 pezeta.
|
|
|
Lugi Lilio kalabriar mediku eta filosofoak
|
urte
batzuk lehenago proposatutako ereduari jarraiki egin zuten aldaketa. Batetik, urtearen iraupena finkatzeko orduan, Alfontso X.a Jakintsuak emandakoa hautatu zuten:
|
|
|
1958an estatubatuarrek Explorer jaurti zuten, haien lehen satelite artifiziala, von Braunek eta haren taldeak sortutakoa. Izan ere,
|
urte
batzuk lehenago, von Braunen burugogorkeriari esker eta hainbat taldek erakutsitako interesa zela medio, AEBko agintariek argi berdea eman zioten satelitea sortzeko proiektuari. Baina, von Braunen zoritxarrerako, ez zuten Orbiter programa jarri martxan, Vanguard proiektua baizik.
|
|
|
|
Urte
batzuk lehenago ez zidan bakerik emango: jakin minarekin nahasten den elkartasun horrek konplizitate ia gaixoti bat sortu ohi du nerabeen artean, baina urteen joanean laxotuz doaz lokarri horiek, apurka apurka, eta kasik pena eta guzti eman zidan zama goxo hori banatu ezinak.
|
|
|
Harrituta gelditu zen Greta
|
urte
batzuk lehenago aurreneko aldiz ikusi zuenean. Lorategiaren ertz batean zegoen, soinean galtzamotxak eta aurpegian pikorrak zituzten maitaleak ere nekez iritsi ohi ziren bazter apartatuan.
|
|
|
1890 hamarkada bitartean, errebelatu astiroko paper (Slow speed Developing out Papers) ugari agertu ziren, eta
|
urte
batzuk lehenago bere garaian bromuro paperak baino jende gehiago erakarri zuten. Astiro, kontaktu arineko errebelatzeko paperak ezagunak egin ziren, gaslight paperak bezala, bi argi motatan jarri zitezkeelako:
|
|
|
Euskadin, prebentzio prestakuntza ez da sortu lan arriskuak prebenitzeko ekimen plan integralarekin batera,
|
urte
batzuk lehenago baizik. Gure herrian, Itsasmendikoi arduratzen da nekazaritza eta arrantza prestakuntza eskaintzeaz.
|
|
|
Etorkizun handiko tresna Aurkitu diren zelula berriak etorkizun handiko tresna dira parkinsona, alzheimerra edo diabetea bezalako gaixotasunetan lesionatutako organoak konpontzeko. Oraindik ere antzeko esperimentuak gizakiekin egin baino
|
urte
batzuk lehenago egin behar badira ere, zelula ama horien eskuragarritasunak etorkizuneko ikerketa erraztuko du, amniozentesiak bezain esku hartze sinpleak ahalbidetzen baitu horiek lortzea. Amniozentesiak bezain erraza da horiek lortzea Wake Forest Unibertsitateko taldeak proposatu du haurdun dauden emakumeek likido amniotikoa gorde eta izoztea, orain egiten den bezala, zilborrarekin, etorkizunean haiek edo haien seme alabak tratatu ahal izateko, errefusatzeko arriskurik gabe.
|
|
|
Duela gutxi, Ingalaterrak argi berdea eman zien osasun agintariei, eta badirudi Australiak laster emango diela oniritzia. Ingelesek New England Journal of Medicine aldizkarian azterlan bat argitaratu eta gutxira hartu zuten erabakia,
|
urte
batzuk lehenago Kanadak hartutako erabakia zientifikoki berresten zuena. Ondorioetan, ikerketak adierazten du 1993tik 1997ra bitartean deformazioek mila jaiotzako 1,58 eragin zutela fetuan.
|
|
|
Nolanahi ere, txerri haragiak koipe profil ona badu ere, ezin da elikagaitzat hartu gaixotasunak saihesteko, gantz kontzentrazioa eta bihotzerako osasungarri diren beste elikagai batzuena (fruitu lehorrak edo oliba olioa) oso desberdinak baitira. Hala ere, esan daiteke txerrikia neurriz kontsumitzeak, bai maiztasunean bai kantitatean, ez duela hainbeste kalte egiten bihotz hodietako osasunari,
|
urte
batzuk lehenago esan bezala. Beraz, txerri haragia, zatirik gihartsuenei lehentasuna emanez, dieta kardio osasungarri baten barruan sar daiteke.
|
|
|
Nafarroako kasua aztertzerakoan, gerta daiteke prozesu horrek zer suposatu zuen ongi ez ulertzea, bere egitura ekonomiko eta sozialaren azterketa sozio-ekonomiko hori hamarkadaz hamarkada egiten badugu. Argi dago tarteko egoera oso ezberdina izan zela lurralde horretan, baina baita ere aldaketa sakonak ez zirela justu 1960an hasi baizik eta
|
urte
batzuk lehenago. Grafiko eta estatistika askok datuak hamarkadaz hamarkada islatzen dituztenez, ez dira oso garbi gelditzen Nafarroan bizitako prozesu sakon horren ondorioak.
|
|
2008
|
|
|
Kikuyu jendeak gaur ere kenyarren ia laurdena giro horretan hartu zuen etnia izatearen kontzientzia. 1945etik aurrera Rift haraneko goialdeetan baserri handietako ugazabak soroak mekanizatzen hasi zirenean,
|
urte
batzuk lehenago bertara eramandako langile kikuyuei bizibaldintza okerragoak ezarri zizkieten. Hauek saiatu ziren beren sorlekuetan berriro nekazaritzan hasten, baina ez zuten lortu, eta Nairobi inguruko txabolategietara jo behar izan zuten, nola edo hala bizimodua ateratzera.
|
|
|
Holanda, 1636 eta 1637 Historiako lehen burbuila espekulatibotzat jotzen dena gertatu zen. Holanda aitzindaria zen finantza kontuetan;
|
urte
batzuk lehenago, 1602an, Amsterdameko burtsa sortu zen Ekialdeko Indietako Konpainia Holandarraren eskutik. Berez, munduko lehen burtsa Anbereskoa (Belgika) dela esaten da sortua, baina Amsterdamekoa izan zen aktibo finantzarioekin negoziatzen lehena.
|
|
|
Oxford (Ingalaterra), 1650 Ekialdetik zetorren edabe iluna Europa mendebaldean sartzen hasia zen; Vienan lehen kafetegiak zabaldu zituzten
|
urte
batzuk lehenago eta Ingalaterrako unibertsitate nagusietakoa zuen hiriak ez zuen atzean geratu nahi. Kafetegi berriak, ordea, eztabaida piztu zuen.
|
|
|
Gerra baino
|
urte
batzuk lehenago izan zan doña Julia izeneko maistra bat be, Primo de Riveraren diktadura sasoian. Gure etxeko sala eta geletako hormetan argazki eta oroigarri asko zintzilikatu ebazan gure amak.
|
|
|
Nazariok, une hartan, iraganeko gertaera bat behar zuen gogoan, Mateo Sukunzarekin berarekin bizi izandakoa.
|
Urte
batzuk lehenago ezagutu zuen arren, Mateok ez zuen artean Nazarioren fabrikan lan egiten, baina ikusi bai, igande askotan ikusten zuten elkar, interes komun samarrak zituztèn lagunak ziren, azken batean?, hartarako Mateok bere herritik Nazarioren herrirako bidea egiten zuela, zaldia hartuta.
|
|
|
|
Urte
batzuk lehenago, andaluziar giroko musika, 1895eko Vizcaytik Bizkaira antzezlanean ere gisa honetara aipatu zuen: «si el Gobierno os manda Vives y Almendralejos [maisu erdaldunak], para que sus familias no mueran de hambre, no les neguéis pan, pero en vez de la llave del corazón de vuestros hijos dadles una guitarra para que canten tangos y malagueñas»373.
|
|
|
Kasu honetan, Azkueren asmoa, euskarak lortuko zuen estatus publiko hobea baliatzea zen, eskari posible bati erantzuteko eta bide batez euskal neologismoak sustatzeko. Izan ere
|
urte
batzuk lehenago, diktadurak euskarari ezarritako bazterketa testuinguruan, halako hitzak hedatzeko bitarteko faltaz, zentzu gutxi izango zuen arlo horretan indarra jartzeak. Hortaz Azkueren helburuetan argi dago Akademiaren hiztegia erabilera zuzenekoa izan behar zela, bai bezeroentzat eta bai euskararentzat.
|
|
|
Goizeko izarraIndatzu Goikoa117 Bilboko Gran Vian 1926 aldera Sotak sorturiko etxe blokearen hiru portalei(, Indatzu Erdikoa eta Indatzu Bekoa), zein Getxon sorturiko Ondategi auzuneari ere (1930etan), Azkuek jarri zien izena118 Tartean, Azkuek izendatu zuen baita Sotak Areetako pinadi paraje batean 1907 aldera sorturiko txalet berria ere: Lertegi,
|
urte
batzuk lehenago Victor Txabarrik handik gertu eraikitako El Pinar txaletari ihardespena emanez119 Lertegi/ El Pinar izenetan, Sotaren ideologia abertzale euskaltzalearen eta Txabarriren ideologia dinastiko espainolistaren arteko kontrajarpena ikus badaiteke ere, ez da pentsatu behar euskal izendapenak nazionalismo politikoari erabat loturik zeudenik.
|
|
|
376 Azkuek 1923.11.06an Juan Artzaduni idatzitako gutunean aipatzen du «Hace ya muchos años que quise entablar con V. relaciones de amistad» eta gehitzen du
|
urte
batzuk lehenago Gaceta, del. Norten legenda bat idatzi eta eskaini ziola.
|
|
|
Inspiratzaile nagusia Prim jenerala izan zen. Prim erbesteratuta zegoen,
|
urte
batzuk lehenago espainiar gobernuak Mexikora bidalitako espedizioaren buru zela, soldaduak itsasontzi ingelesetan sartu eta Kubarantz bidali ostean. Maximiliano enperadorea usurpatzaile bat zen mexikarrentzat, eta indar espainiarrekin hura sostengatzeari uko egin zion.
|
|
|
|
Urte
batzuk lehenago Richard Stallman ek GNU proiektua proposatu zuen, software librearen mugimenduari oinarria emanez. Linux sistemetan liburutegiak eta utilitate programak (konpiladoreak, editoreak...) GNUtik datoz eta izen zehatzena GNU/ Linux izango balitz ere, erosotasunarengatik Linux izena erabiltzen da GNU/ Linux multzoa izendatzeko.
|
|
|
Ekitaldi honetarako, Gizarte Segurantzak gutxieneko oinarri gisa 817,20 euro eta gehienez 3.074,10 euro ezartzen ditu, eta muga berezi bat 49 urtetik gorako langileentzat, 1.601,40 euro. 2008ko urtarrilaren 1etik aurrera, ekintzaile berriak behartuta daude gertakizun edo gaixotasun arrunten ondoriozko aldi baterako ezintasunagatik kotizatzera
|
Urte
batzuk lehenago, autonomoak hala nahi izanez gero, kontingentzia arrunt horiengatik ere ez zuen kotizatzen. Oso ohikoa zen bere konturako langile batek gutxienekoa ordaintzea," ematen zitzaien estaldura oso urria zelako", Salvador Reyna Espainiako Profesionalen eta Langile Autonomoen Batasuneko (UPTA) idazkari nagusiak gogorarazi duenez.
|
|
|
Leo aita zahartzen ari da. Emaztea hilda dauka, eta hiru semeek ez dute beren artean inongo harremanik,
|
urte
batzuk lehenago izandako gaizki ulertze batzuen ondorioz. David, Max eta Simon semeek ez dute familia batere baloratzen.
|
|
|
Frantzisko Txurrukaren eta Teresa Elorzaren laugarren semea, 1761eko irailaren 27an ikusi zuen argia Mutrikun (Gipuzkoa) Kosme Damian Txurrukak. Hain zuzen ere, ahaide zuen Antonio Gaztañeta itsasgizon sonatuak
|
urte
batzuk lehenago eraiki zuen jauregian. Eroso bizi zen sendi batean hazia, artean nobleziak soilik jasotzen zuen hezkuntza garestia eta osatua jaso zuen.
|
|
|
Portugalgo Fernando II.a erregeak agindu zuen jauregia eraikitzeko 1836 urtean.
|
Urte
batzuk lehenago, erregea printze zela, emaztearekin Sintra eta inguruak bisitatzera joan zen. Bidaia hartan, egun Da Pena jauregia dagoen lekua ezagutu zuten.
|
|
|
Iñaki de Juanarena ez da Wintersen abokatu bulegoan izan duten lehen estradizio auzia. Alemaniak eskatuta, 2007ko maiatzaren 21ean, Roisin McAliskey atxilotu zuen Poliziak Irlandan,
|
urte
batzuk lehenago IRAk Alemaniako Osnabruckeko barrakoi militarren aurka egindako erasoan parte hartu zuelakoan. Euroagindua aplikatzeko eskatu zion Alemaniak Britainia Handiari.
|
|
|
Alde batetik, nabaritu genuen gaiaren inguruko kezka argi bat zegoela,
|
urte
batzuk lehenago ez zegoena. Baina ikusi genuen euskal prentsan oro har tratamendua ezbeharren berrien tankerakoa zela eta batik bat albiste laburrak argitaratzen zirela (testuen %76).
|
|
|
Nazariok, une hartan, iraganeko gertaera bat behar zuen gogoan, Mateo Sukunzarekin berarekin bizi izandakoa.
|
Urte
batzuk lehenago ezagutu zuen arren, Mateok ez zuen artean Nazarioren fabrikan lan egiten... baina ikusi bai, igande askotan ikusten zuten elkar –interes komun samarrak zituztèn lagunak ziren, azken batean–, hartarako Mateok bere herritik Nazarioren herrirako bidea egiten zuela, zaldia hartuta. Bisita haiek aski berdintsuak izaten ziren –honetaz eta hartaz hitz egiten zuten, zernahiz... baita Nazariok lantegi berri bat irekitzeko zuèn proiektuaz ere, labe garai eta guzti–, baina behin edo behin egin izan zion Mateok tupusteko bisitaren bat –1897ko abuztuaren 8ko igande hartan egin ziòn bigarren bisita, esate baterako–, ilunabarreko hura ez baitzen batere ohikoa eguerdiko bisita egin ondoren, zerbait izugarria gertatu ezean.
|
|
|
Lokalizazio zehatzen aldeko eta kontrakoen arteko liskarrak bortitzak izan ziren, baina lehenengoen alde egin zuten 1861 urtean Broca neurologo paristarrak berak egindako autopsia baten konklusioak agertu zituenean.
|
Urte
batzuk lehenago ezagutu zuen gaixo batena zen autopsia hori. Gizon horrek mintzaira galdu egin zuen bat batean, eta ulertzeko gauza zela bazirudien ere, erantzuterakoan zentzurik gabeko hitz bat errepikatzen zuen behin eta berriro:
|
|
2009
|
|
|
Elisabet II.a Borboikoa, Espainiako erregina, Donostian zen oporretan.
|
Urte
batzuk lehenago hasi zen udaldiak bertan pasatzen, itsasoan bainu hartzeak mesede egiten ziolakoan. Baina 1868ko uda hartan urak nahasita zeuden eta irailaren 17an, Iberiar penintsularen beste erpinean, Cadizen, armadako adarrik aurrerakoiena erreginaren aurka altxa zen, monarkiak autoritarismorako joera gero eta nabarmenagoa zuela eta.
|
|
|
|
Urte
batzuk lehenago, Aita Santuak Elisabeten seme Alfontso XII.a bataiatzeari uko egin zion, adulterioaren emaitza zela argudiatuz. Baina 1868an bertan Pio IX.ak Urrezko Arrosa, Vatikanoko sari preziatuena, eman zion Espainiako erreginari.
|
|
|
Baina keinua berandu iritsi zen. Berehala Serrano jeneralak
|
urte
batzuk lehenago erreginaren amorante izanak Pavia garaitu zuen Alcolean. Irailaren 29an, erreginak gaua Irunen igaro zuen eta biharamunean muga zeharkatu eta Hendaiara iritsi zen.
|
|
|
Lau hizkuntzetan (euskara, katalana, galegoa eta gaztelania) egin genuen.
|
Urte
batzuk lehenago bestela egingo genuen, bata gaztelaniaz Madrila bidaltzeko eta besteak.
|
|
|
Los Angeles (AEB) 1909 Max Factor kosmetiko enpresa ezaguna sortu zen. Baina Max Factor bera hobeto esanda, Maximilian Factorowitz,
|
urte
batzuk lehenago, 1877an, sortu zen Lodz-en (Polonia), garai hartan Errusiar Inperioaren baitan zegoen herrian. Aitak ezin zuen hamar seme alaben hezkuntza ordaindu eta Maximilian dentista botikari baten negozioan aprendiz sartu zen 8 urte zituela.
|
|
|
Egoera horrek estutasunean ipiniko du polizia Kovalski inspektorearen aurrean.
|
Urte
batzuk lehenago, Schneider ospetsu egin zen Louis Subra gaizkile arriskutsua atxilotzeagatik. Erredentzio erlijioso baten harira, aske utziko dute.
|