|
2000
|
|
|
esan zela.
|
Urte
horretan bada oraindik
|
|
|
Sarritan gertatzen da hori, guk etxean erabiltzen dugunetik zenbait eta urrinago, hori da hobesten duguna. Euskara batuaren historia, 10
|
urteetan
hori izan da. Hegoaldean eta zenbat eta mendebalderago, latzago.
|
|
|
Adibidez, hor ikusten duzun guztia (liburu ilara bat seinalatuz), eta beste aldean beste horrenbeste, denak dira emakumeek idatzitako liburuak. Pasatu nuen bi edo hiru
|
urte
hori bakarrik irakurtzen. Badakizu, irakurtzeko ohitura daukanak aukeratu dezake autore bat edo genero bat, ba, nik bolada luze batean aukeratu nuen hori.
|
|
|
gizarte heldu bat baloratzeko eta aukeratzeko gai da eta gehiengo argirik ez dagoenean negoziatzeko baita ere. Larriena konfrontazio hori erabakitzeko moduan kontsentsurik ez izatea eta, jakina, Europan eta 2000
|
urtean
horregatik hiltzea eta bizitza ematea da.
|
|
|
Alabaina 1983 urtea jotzen da INTERNETen jaiotza urtetzat, sarearen alde militarra eta zibila bereizten direnean.
|
Urte
horretan bertan sortu zen eremu izenen(". com",". edu" eta abar) sistema, gaur arte mantendu dena. 1984an William Gibsonek mundu berri honi izena jarri zion:
|
|
|
ARPANET 1989an desagertu zen, baina instituzio amerikar askok jada sortuak zituzten euren artean komunikatzeko sareak.
|
Urte
horretan Tim Berners Lee suitzar ikertzaileak partekatutako hipertestu sistema baten proposamena egin zuen: www aren lehen zirriborroa zen, zientzialariak elkar komunikatzeko ideiarekin sortu zena.
|
|
|
Udalak zailtasun handiak ditu aurrekontuak finkatzeko eta 20.000 laguni zuzendutako inbertsioak eskasak dira 40.000rentzako. 1999ko inbertsioak 15.000 milioi pezetara iritsi ziren, baina kopuru hori motz geratzen da
|
urte
horretan 2.150 etxebizitza berri egin zirela kontuan hartuz gero. Ur depuradora bat baino ez dago herrian eta ur deposito bakarra dute.
|
|
|
1998ko krisiak Asiako Hego ekialdea eta gogor astindu zituen arren, SPRIk lanean jarraitu zuen alde horietan euskal enpresen nazioarteratzeko xedean. Horrenbestez,
|
urte
horretan elkarlanean jarduteko 33 akordio itxi ziren, beste 80 lanpostu sortu ziren eta fakturazioa 1.000 milioi pezetako (40 milioi libera) kopuruan handitu zen. Akordio horietan aipagarri dira Kuban izenpetutako bi:
|
|
|
Eta, hala ere, ez zaizu iruditzen gero eta libreago gaudela? Azken
|
urteotan
hori asko zabaldu da.
|
|
|
Instalazio berrietako obrak 1995eko otsailean hasi ziren eta, 50.000 milioi pezeta inguruko inbertsioa egin ondoren, 96ko uztailaren 22an atera zen lehenengo labe elektrikoaren lehenengo galda. Lehenengo bobina, berriz,
|
urte
horretako urrian atera zen. 350 langilerekin 1.000.000 tona produzitu daitezke.
|
|
|
Dagokion autorearen inguruko liburua oinarri hartuta, irrati lehiaketa bat egiten da Azpeitiko ikasleen artean Loiolako Herri Irratian. Hala, ikasleek
|
urte
horretan omendua izan den antzerkigileari buruzko galderak erantzun behar izaten dituzte. Urtez urte kartel lehiaketa bat egiten da antzerki topaketak iragartzeko, eta ohiko bihurtu da kartel irabazleen erakusketa paratzea.
|
|
|
1995 arte ITPren negozioa motorren mantenimendurako jarduerara mugatu zen nagusiki.
|
Urte
horretatik aurrera sartu zen bete betean abiazio komertzialaren programetan. Jarduera horrek fakturazio guztiaren %49 bereganatzen du.
|
|
|
Seme alabak eskolatu nahi zituzten gurasoek ordea, ezin ba kexatu, beren haurrak ikasketarik gabe geldituko ziren beldurrez. Jokaera horren lehen lekukoetariko bat dugu, nik dakidanez behintzat, Nafarroako Galipentzu herriko maisua, 1730 urtean era horretan haurrak zigortzen zituena, Jose Mateo zeritzan galipentzuarrak
|
urte
horretako irailaren 14an Orreagako artxiboan utzi zuen lekukotasunak dioenez; Bernardo Estornés Lasak bere liburuetariko batera oso ongi eraman zituen euskarak historian zehar izan dituen gertakariak, Canto y cantares de Euskalerria. Poemario nacional vasco (1994) delakoan.
|
|
|
Euskal Surf Federazioak europar ofizialtasuna dauka 1989tik.
|
Urte
horretan Eusko Jaurlaritzaren diru-laguntzak izan genituen eta horrela izan daabuztura arte. Baina hilabete horretanespainiar federazioa sortu zen eta botaegin gaituzte.
|
|
|
|
Urte
horren amaierarako urak beren arrora edo biltzen ari zirela dirudi, zerenAtotxan bertan eta Donostiako Artzain Onaren elizan bederatziurren bikoitzak emanbaitziren (1940ko azaroan), bata euskaraz eta bestea erdaraz, Lizarralde kronikariakdioenez, eta hurrengo urteko data beretan berdin egin zen (Cronica: I,, 529, 530, 556).
|
|
|
Ospea berreskuratzeko saioak egin ziren arren, II. Mundu Gerran erbesteratutakoen aterpe bihurtu zen, Hitlerren aurka borrokatzen zuten frantsesena lehenegoz, eta alemanena ondoren. Gero, 1952 urtera arte itxita egon zen eta
|
urte
horretan bainuetxea Aita Palotinoen ordena italiarrari utzi zitzaion. Lau urte beranduago erlijiosoek erosi egin zuten bai nuetxea.
|
|
|
|
Urte
horretakoa dugu oinarrizko irakaskuntzako ikuskarientzako araudia, ikuskaritza lanerako bereziki eta apropos prestaturiko funtzionarioen formazioaren beharrari aurre egingo ziona250; horrez gain, esan daiteke Jimenez ekin251 batera, ordura arte ezagutzen ez zen legaltasun printzipio garrantzitsua garatzen hasi zela. Gehitu genuke, halaber, ikuskaritzaren egiturak logika hierarkikoa segitzen zuela (lehenagoko batzordeak zutenen antzera):
|
|
|
Publikazio politikoak aztertzerakoan, berriz, hauek 1945 urteaz gero Iparraldean berragertze indartsua izan zutela garbi ikus dezakegu.
|
Urte
horretan Azk atasuna argitaratu zen (Donibane Lohizunen); 1946an, Jagi Ja gi (Miarritzen) eta Tie rra Va sca (Baionan); 1947an Euzko Langileen Alka rtasuna (Miarritzen) eta Ald erdi (Baionan); 1949an, Az ka ta suna (Baionan). Adibide batzuk besterik ez dira.
|
|
|
Jokin Zaitegik, Euzko Gogoa12 etxean argitaratzeko asmoz, Guatemalatik Euskal Herrira itzultzeko erabakia hartu zuen. Euzko Gogoa ren historia, ostera, 1949an hasi zen;
|
urte
horretan, Zaitegik, Andima Ibiñagabeitiaren laguntzaz, euskara hutsez eta goi mailako eduki kulturalez egindako aldizkari bat argitaratzeari ekiten dio, honela, urte horietan euskal kulturaren proiektu aitzindaria izango den lana aurrera eramanez. Zergatiak Zaitegik berak azaldu zituen:
|
|
|
1939
|
urte
horretan ere beste iniziatiba askoz umilagoa ezagutu zen, Itxartu. Jatxou aldizkariarena, hain zuzen.
|
|
2001
|
|
|
Euskal Herriari bere erabakiak hartzen uztea, bere etorkizuna libre eta demokratikoki erabakitzen uztea. Azken 150
|
urteetan
horregatik sortu dira gerrak hemen, erabakitzeko tarterik uzten ez duten ordenamendu juridikoak inposatu direlako. Gatazkak hortik sortzen badira, hori konpondu arte gatazkak jarraituko du.
|
|
|
Batzuk pentsatzen dute izozketa politiken bidez ezker abertzalea maniobra tarterik gabe uzten duela eta gu erakusten ari gara badugula tarterik. Indar gutxiagorekin egingo dugu, baina estrategia nazional hori potentzialitate handikoa dela erakutsi nahi dugu eta gutxienez datorren
|
urterako
hori da gure erronka, hori egin daitekeela erakustea.
|
|
|
Horrela, Mandelek dioenez, 1995etik 2000ra bitartean sortutako lanpostuen %60 kudeaketakoak edo profesionalentzat izan dira, eta teknologiaren beheraldiak kalte handia egingo die. Mandelek dioenez, lehenengo erasoaldia gertatu da dagoeneko 2000 urtean, giza baliabideen kudeaketan aritzen den Challenger, Gray & Christmas izeneko Ipar Amerikako enpresaren arabera, larri zebiltzan". com" enpresek 17.000 langile kanporatu baitzituzten
|
urte
horretan. Berrikuntza geldotzearekin batera, langile gutxiago da produktu eta enpresa berriak sortzeko, eta horrek langile kopurua murriztea eragingo du goi mailako teknologiako konpainietan.
|
|
|
Euskal Eskola Publikoa, gaur ezagutzen dugun bezala, Euskal Autonomia Erkidegoan behintzat 1993ko lege batekin sortu zen, ordura arte ez baitzegoen irakaskuntzari buruzko euskal lege autonomikorik, nahiz eta horren eztabaidak dozena erdi urte lehenago hasi.
|
Urte
horretara arte zeuden hiru sareak (publikoa, pribatua eta ikastolen mugimendua) bi bihurtu ziren, ikastolei publikotasunaren edo sare pribatuan sartzearen alternatiben artean erabakiarazi zitzaienean. EAEko gaurko euskal eskola publikoa beraz, lege eta prozesu horien emaitza da, Ana Izagirre Euskal Herriko Gurasoen Elkarteko lehendakariak azaltzen digun bezala.
|
|
|
Han hemenka entzun da Hizkuntzen Urte Europarra dela 2001 urtea. Baina zer da zehazki
|
urte
hori. Zer dakar euskararako?
|
|
|
2000 urtean 30.000 milioi bidaiari garraiatu zituen.
|
Urte
horretan 730.000 milioi pezetako diru sarrerak eta 40.000 milioi pezetako mozkin garbiak izan zituen (zergen ondoren). Aurreko urtean, 1999.ean, 646.326 milioi pezetako fakturazioaren bidez, 31.082 milioi pezetako mozkinak izan zituen.
|
|
|
Lehenengo jaulkipena 1869ko urriaren 21ekoa da.
|
Urte
horretan egin ziren lehen txanponak ere. Lehenengoa pezeta batekoa izan zen, zilarrezkoa, eta aurreko aldean Espainiako Behin behineko Gobernuaren goiburua zuen.
|
|
|
Lehenengo billetea 1874ko uztailaren 1ekoa da. Halaber,
|
urte
horretan eman zitzaion Espainiako Bankuari billeteak berak bakarrik jaulkitzeko eskubidea, ordura arte banku probintzialak ere aritzen baitziren egiteko horretan. Hortik aurrera balio ezberdineko hainbat billete egon da:
|
|
|
R. Saizarbitoriaren belaunaldiari" 64ko belaunaldia" deitu izan zaio,
|
urte
horretan argitaratu baitzuen Gabriel Aresti poeta bilbotarrak() Harri eta Herri ezaguna, eta euskararen batasuna bultzatu zuen Baionako Biltzarra ere urte horretan izan baitzen.
|
|
|
R. Saizarbitoriaren belaunaldiari" 64ko belaunaldia" deitu izan zaio, urte horretan argitaratu baitzuen Gabriel Aresti poeta bilbotarrak() Harri eta Herri ezaguna, eta euskararen batasuna bultzatu zuen Baionako Biltzarra ere
|
urte
horretan izan baitzen.
|
|
|
|
urte
horretan sartu den guztirako muntaren %15 murritz daitekeen arren, ohiko bizitoki den etxebizitza erostean ezarritako kopuruak hurrengo lau urteetan inbertitu behar direla xedatua du Legeak.
|
|
|
Bete beharrekoak: laguneko eta familiako gutxienekoa konputatu aurretik, zerga oinarria 3.500.000 pezeta (aitorpen indibidualean) edo 5.000.000 pezeta (baterakoan) baino handiagoa ez izatea eta, gainera,
|
urte
horretan ordaindutako kopurua zergapekoaren etekin garbien %10 baino handiagoa izatea.
|
|
|
Jaio berriaren urdailaren edukiera 10 20 mililitrokoa da eta, bizitzako aurreneko
|
urte
horretan, 200 mililitroraino haziko da: horri esker, haurrak janari gutxiago baina, era berean, ugariago egin ahal izango ditu.
|
|
|
Ordainketa urtero egin behar izaten da eta zerga epealdiko lehen egunean sortzen da, urte naturalarekin bat etorriz (etxebizitza bat urtarrilaren 7an erosten badugu,
|
urte
horretako OHZ aurreko jabeak ordainduko du).
|
|
|
Beste aldetik, zazpi latek 2006 urtea dute iraungitze data: horrenbestez,
|
urte
horretara arte arau barnekotzat jo ditzakegu, 2000 urteko ekainaren 5a baino lehenago ontziratu balira.
|
|
|
885etik aurrera hasi ziren zailtasunak Banukasitarrentzat:
|
urte
horretan Kordobako emirrakZaragoza, Ebro arroako hiririk inportanteena, kendu zien. Aldi berean, orduan, Banukasitarreklehiakide arriskutsu bat aurkitu zuten:
|
|
|
Izan ere, 824 urtean karolingioakagertu ziren. Dakigunez,
|
urte
horretan Eblo eta Aznar kondeek gidaturiko armadabat Iruñeko lurretara abiatu zen, baina bere helburura ailegatu aurretik, Pirinioetandesegina izan zen (menditarren traizio eta gaiztakeriagatik, kronikek diotenez). Badirudi Orreagako bigarren gudu honetan, musulmanak eta baskoiak aliaturikborrokatu zirela. Eblo kondea Kordobara bidalia izan zen gerra trofeo gisa; Aznar, aldiz, askatu egin zuten eta Frantziara itzultzen utzi zioten.
|
|
|
Gortekosenior edo jaun garrantzitsu horrek 1059an egin zuen hilburukoa. Data interesgarria da, zeren
|
urte
horretarako nobleziaren boterea eta eragina sendotuko zueniraultza feudala hasi berria baitzen (edo hastear zegoen). Beraz, Oriol Iñigez entestamentuak, neurri batean, iraganeko egoera islatzen du, mutazioaren aurrekoaedo mutazioaren bezperetakoa.
|
|
|
Ur Apalategiren esanetan (1998: 70), «Sarrionandia, Atxagaren obra handia argitaratzen den
|
urte
horretan, askoz eresartuago dago helduentzako literaturaren merkatua osatzen duen irakurlego zabaleta herrikoian, popularitate hori gaizki ulertu batetik badatorkio ere». Eta azkenadierazpen hau honela zehazten du egileak (14 oin oharra):
|
|
|
ez da bertan bestelako azterketa sakonik topatuko, luze joko bailuke (eta ezbaita hori lan honen xedea). Izan ere, lan honen asmoa
|
urte
horretan argitaraturikolanen berri emanez, gaur egun indarrean dauden joera horien inguruan gogoetaegitea baita.
|
|
|
|
Urte
horretan eleberri ugari argitaratu ziren, eta 1999ko urteko argitalpenenkopuruarekin erkatuz, eleberri gutxi batzuk gehiago kaleratu direla dakusagu (1999an 13 eleberri eman ziren argitara, eta 2000.ean, ostera, 16) 1 Ipuingintzanigoera nabarmenagoa izan zen, 1999 urtean argitaratu ziren 15 bildumetatik 24raigo baitzen kopurua. Aurreraxeago bildu ditugu honen inguruko gogoetak.2
|
|
|
Euskara berreskuratzeko lehen pauso adierazgarriak1918an eman ziren, kualitatiboki garrantzitsuagoak direnak.
|
Urte
horretan EuskoIkaskuntza sortu zen, Hegoaldeko lau Aldundien eta Baionako eta Gasteizko elizbarrutien artean sortu ere, euskal lurralde guztiak lehen aldiz instituzionalki elkartuz. Oñatiko Kongresuak ospatu ziren, Eusko Ikaskuntzak antolatuta, Euskal Herria zentzu guztietan berreskuratzeko asmoz.
|
|
|
Alvarez Cascosek adierazi duenez, Batzordeari langile gehiago emateaz gain, “bere lana egiteko leku duina bilatuko zaio, aurten 1998 osoko txostenen argitalpena bizkortu ahal izateko, eta, ahal bada, 1999koak ere bai”. Aireko Istripu eta Gertakarien Ikerketa Batzordea 1998an sortu zen, eta harrezkero irekitako 210 espedienteetatik 198 “egiteke” daude, eta bat ere ez da argitaratu
|
urte
horretako martxotik aurrera, esan du Ayllonek.
|
|
|
Gaixo maniaiko depresiboen %50 baino gehiago diagnostikatu gabe daude edo, gainera, eskizofrenia edo depresio kasu bat dute. Espainiako ospitaleetan
|
urte
horretan larrialdietan ingresatutako pazienteen %80k euforia fasean ingresatu zuten. Paziente horiek gertaera ziklikoak izaten dituzte:
|
|
|
6.572 kasu, guztizkoaren% 11,8 Biriketako minbiziak Madrilen duen eragina% 4 hazi da 1996az geroztik. Ondoren, Valentzian dago, 1998an 3.154 kasu izan baitziren,
|
urte
horretan kopuru osoaren% 5,6 Aldiz, kasu gutxien erregistratu zituzten erkidegoak Melilla, Ceuta eta Soria izan ziren, nahiz eta Avilak bi kasu bakarrik erregistratu zituen 1996an eta Nafarroak 11 erregistratu zituen urte horretan bertan. Nafarroan, biriketako minbiziaren eragina 1996an 11 kasu izatetik 1999an 826 izatera igaro zen.
|
|
|
6.572 kasu, guztizkoaren% 11,8 Biriketako minbiziak Madrilen duen eragina% 4 hazi da 1996az geroztik. Ondoren, Valentzian dago, 1998an 3.154 kasu izan baitziren, urte horretan kopuru osoaren% 5,6 Aldiz, kasu gutxien erregistratu zituzten erkidegoak Melilla, Ceuta eta Soria izan ziren, nahiz eta Avilak bi kasu bakarrik erregistratu zituen 1996an eta Nafarroak 11 erregistratu zituen
|
urte
horretan bertan. Nafarroan, biriketako minbiziaren eragina 1996an 11 kasu izatetik 1999an 826 izatera igaro zen.
|
|
|
Azken honek ez du oraindik erabaki akordioarekin bat egingo duen. Itunak ez dakar kabiarraren nazioarteko merkataritza etetea, ukitutako lau herrialdeei dagoeneko gordeta dagoen uzta esportatzen jarraitzeko aukera ematen baitzaie,
|
urte
horretarako finkatutako kuoten arabera. Parisen konpromisoak berekin dakar, halaber, lau herrialdeek 2002rako esportazio kuoten banaketa adostea, bahitura osoaren mehatxupean, egiten ez badute.
|
|
|
Atzo Genevan aurkeztutako Nazio Batuen Erakundeko Europarako Batzorde Ekonomikoak eta Europako Batzordeak egindako azterlan baten arabera, ingurumeneko adituek aztertutako Europako basoen ia laurdena hondatzen ari da. Europako baso masak etengabeko narriadura izan zuen 1986tik 1995era bitartean, eta, azken
|
urte
horretatik aurrera, “kalte maila handi batean egonkortu da”, adierazi du txostenak, eta Kontinente Zaharreko basoetan ingurumen kutsadurak duen eragina aztertzen du. Prozesu hori azkartu duten faktoreen artean daude meteorologikoak muturreko baldintzak, intsektuak eta onddoak eta kutsadura atmosferikoa.
|
|
|
Kalitate arauak perretxiko jangarrientzat 1984ko martxoaren 12ko Aginduaren bidez onetsi zen perretxiko jangarriek, basatiek nahiz landatuek (boilurrek eta txanpinoiek izan ezik, berezko erregulazioa baitute) izan behar dituzten kalitate, ontziratze eta aurkezpen ezaugarriak arautzen dituen araua. Arau horrek 1984ko irailaren 17an hartu zuen indarra,
|
urte
horretan bertan aplikatu ahal izateko haren xedapenak. Inportaziora bideratutako perretxiko jangarriek ere badute beren kalitate araua, nahiz eta 1980ko urtarrilekoa izan eta “basatitzat” hartutakoei soilik dagokiena.
|
|
|
Lehen
|
urte
horretan, bai. Gauden pixka bat, ea zerbait datorkigun burura...
|
|
|
Noski, ba...
|
Urte
horretan abiatu zen Txillardegi, goian ikusi dugunez, bere ibilaldi latz eta luzean euskal letretan barrena. Orduantxe ezagutu zuen zapalkuntza edota, berak ezagutzearekin, zapalkuntza sortu egin zen.
|
|
|
Harenek, ordea, jakite hutsari ez zegozkionak gainera, huts egin zuten ia zeharo, Â ikusi dugunez. Urte atzerriratua, berriz, ez dugu ezagutu, gramatika eta itzulpen, 1900 arte, eta biribiltasunaren bila eskaini dut
|
urte
hori. Hiztegia, hasia eta bere laburrean aski hazia, ez da oraindik argitara irten.
|
|
|
2 1700ean,
|
urte
hori ezarri digutenez gero abiapuntutzat, zenbait gauzaren jabe da oraindik Euskal Herria, pare baten jabe batik bat, eta diodan bidenabar hemen eta gero izen horretaz izendatuko dudana ez dela XIX. mendean Zazpiak bat ikurpean bilduko den lurralde mordoa baizik. Euskaldunez kanpora, bada hor, dakigunez, erdaldunik ere.
|
|
2002
|
|
|
Euskal poesia sortu berria aztertzen du Jon Kortazarrek Zarauzko Olerti Etxeak kaleratu dituen bi liburuxka hauetan. 1999ko urteari errepasoa egiteko, Pili Kaltzadaren «Ur tximeletak» eta Jose Luis Padronen «Ibaia euri erasotan bezala» hartzen ditu abiapuntu, emakume poeten lana ugaria baina poesiaren argitaratzea urria izan zen
|
urte
horretan. Bide batez, 90eko hamarkadan hazitako emakume poeten lana aipatzen du.
|
|
|
Oraingoan, gizarte horri kontuak ematera dator, urtero egin ohi duen bezala, euskaraz, gazteleraz eta frantsesez osatu duen «Euskaltzaindiaren Oroitidazkia 2000» honekin.
|
Urte
horretan zehar izan dituen ekitaldi eta harremanak, akademia jarduera, erakunde zerbitzuak, aurrekontu gorabeherak, den dena agertzen da bertan. Jakina, luze zabalera handiena batzordeen akademia lanari eskaintzen dio, eta atal horren barruan, gertakari nagusi gisa, Hiztegi Batuaren argitaratzea nabarmentzen du, euskararen batasun bidean urrats handi bat izan delako, eta horrez gain aipatu Hiztegi Batuak aurreko urteetako jarduera sakonaren emaitza biltzen duelako.
|
|
|
Gizonezko gehiago hil ziren emakumezkoak baino (195.255 eta 175.847, hurrenez hurren), eta gizonen artean heriotza kausa nagusia bihotzeko gaixotasun iskemikoa izan zen bitartean, emakumeetan gaixotasun zerebrobaskularra gailendu zen. Dementziagatiko heriotzetan ere alde nabarmenak daude sexuen artean, heriotza kopurua bikoitza izan baitzen emakumeetan (7.320
|
urte
horretan), gizonezkoen kasuan baino (3.471).
|
|
|
Horrela dira kontuak, eta oraingoz 2001eko datu ofizialak argitaratu gabe daudenez gero, 2000koez jardungo dugu. Komertzioko Estatuko Idazkaritzaren datuen arabera, Hego Euskal Herriko eta Espainiako enpresek 1.300 milioi euroren balioko material militarra esportatu zuten
|
urte
horretan. Datu hori jaso dute Espainiako gobernuak argitaratzen duen «Estadisticas españolas de exportacion de material de defensa y de doble uso 2000» izeneko liburuxkan.
|
|
|
Baina, hurrengo mendean baztandarrak izan ziren erabiltzaileak. Liskarrak 1785 urte arte iraun zuen eta
|
urte
horretan hitzartutako tratatuaren bidez konpondu ziren arazoak. Baigorriarrek lur hauetan bazkatzen zuten bost zerrietatik bat nafarrei eman behar zieten hitzarmen honek zioen moduan.
|
|
|
Hemen irudi hori baitzeukaten alboko herrialdeek, bizimodu hobea, aurrerapena, euskaltasunak halako faszinazio bat pizten zuen gainera. Baina azken
|
urteotan
hori galdu egin da. Eta proiektuak atraktiboa izan behar du.
|
|
|
6 Espainiako 1998ko liburugintzari dagozkion datuen arabera (ik. Ministerio de Educación y Cultura, Panorámica de la Edición Española de libros, Madril, 1999),
|
urte
horretan 60.426 liburu argitaratu baziren,% 18, hau da, 10.875 liburu, literaturakoak izan ziren. " Historia de la Literatura.
|
|
|
Egunkaria,):
|
urte
horretan, 250.000 bisitari izan zituen azokak eta ia 300 milioikoak izan ziren salmentak. Emaitzak eta bakoirtasuna erlatibizatuz, azokaren inguruko dinamikaren diagnostikoak (benetako salmentak, irakurleen soslai eta ohiturak, nobedadeen iraunkortasuna,...) egiteke dirau.
|
|
|
Manu Lopezek argitaratu zuen" Kritikak eta kritikoak azken euskal literaturan" (Jakin 49, 1988ko urria abendua, 73) artikuluan argi adierazi zituen urte horietako eztabaiden nondik norakoak, eta berdin generrake Jon Kortazarrek Luma eta Lurra (BBK Labayru Ikastegia, 1997: 29) liburuaren sarreran egiten duen azterketaz ere. Kortazarrek oroitarazi digunez, Felix Ibargutxi kazetariak 1987 urtea" Idazle guztiak aztoratu ziren urtea" izendatu zuen eta
|
urte
horretan sortutako eztabaida nagusiak laburbildu zituen. Ordukoak dira, halaber, Jon Juaristik Antología de la narrativa vasca actual liburuari egindako kritikak; Antton Azkargortak Atxaga, Iturralde eta Ordorikaren Henry Bengoa Inventariumi egindakoak; Pako Aristik A. Urretabizkaiaren Saturno nobelari egindako kritika misoginoa; Joxerra Garziak Laura Mintegiren Bai... baina ez!
|
|
|
Hau guztia kontuan hartuta, adierazgarria da 1994ko emaitzetan gaztelaniazko egileek zuten garrantzia. Kontu egin
|
urte
horretan inkesta egin zitzaien ikasleak unibertsitarioak zirela eta derrigorrezko hezkuntzan irakurri behar zituzten liburuetatik libro zeudela. Horregatik aipatzen zituzten gaztelaniazko hainbeste autore:
|
|
|
Oro har donostiar kritikariaren planteamendua onartu zuela esan genezake, baina ohiturazko eleberrigintzari zegokion aldian berrikuntza bat sartu zuen. Garateren aburuz, euskal eleberria ohiturazkoa izan zen bere sorreratik 1946 arte,
|
urte
horretan, J. A. Irazustak Joanixio argitaratu baitzuen eta 1957 arte iraun zuen euskal eleberri errealistari hasiera eman baitzion lan harekin. Ana
|
|
|
Altunaren eriotzako lenengo Eunurteburuan gagozan ezkero, urrengo
|
urte
ortan, bitartearen ondorengo egoki bezala, euskaldun errimaiteak epe gogoangarri ori egokiro ospatzea, bearkizuna litzatela dirudi.
|
|
|
|
Urte
horretan bere autobiografia idatzi zuen eta argitaratu: James Brown, The Godfather of Soul ospetsua.
|
|
|
|
Urte
horretan bertan, 1972an, eta ez kasualitatez, Stockholm-en egindakoNazio Batuen Ingurumen eta Garapenari buruzko Konferentzian, ingurumenarenzainketak eta hobekuntzak mundu osoaren garapen ekonomikoan eta ongizateaneragin egiten dutela aitortu zuten aurreneko aldiz. Europako Batasunak berak ereez zuen ingurumenaren zainketaren alorrean inolako ekimenik abian jarri 1972urtera arte.
|
|
|
Bilboko Portuak 28,6 milioi tonako merkantzia trafikoa izan du 2000 urtean, estatu espainiarreko rankingean hirugarren postuan kokatzen duena (Algeciraskoaren eta Bartzelonakoaren atzetik). Pasaiakoak, bere aldetik, 4,6 milioi tona mugituzituen
|
urte
horretan bertan (urtebete lehenago, Estatu espainoleko 27 portu agintaritzen artean, 18 postuan zegoen).
|
|
|
Lege hori Eusko Jaurlaritzak eta Administrazio zentralak sinatuzuten 1981ean:
|
urte
horretan bertan sartu zen indarrean, eta bere iraupena hogeiurtekoa izatea erabaki zuten. Beraz, aurten, 2001 urtea amaitu baino lehen, berriznegoziatu behar da1.
|
|
|
1988ra arte eskumen fiskalak nahiko gutxigaratu ziren, eta, beraz, ia gatazkarik gabe ezarri ziren neurriak. Hala ere,
|
urte
horretatik aurrera, administrazioen arteko gatazkak areagotu egin ziren, eta hamarkadabatean Estatuko administrazioak lurralde historiko bakoitzeko 30na arau fiskal baino gehiagoren kontrako errekurtsoak aurkeztu ditu. Helegite gehienak Sozietateengaineko Zergari buruzkoak badira ere, beste zerga batzuei ere eragiten diete.
|
|
|
Nafarroari dagokionez, esportazioen eta inportazioen kontzentrazio geografikoa muturrekoa da, Hego Euskal Herriko gainerako lurraldeenagaindituz. Nafarroako esportazioen %88 Europako Batasuneko merkatura zuzentzen ziren 2000 urtean, eta inportazioen %87 Europako Batasuneko herrialdeetatikerosiak izan ziren
|
urte
horretan. Nafarroako kanpo merkataritzaren kontzentrazioaren ispilua da, halaber, bertako inportazioen erdia baino gehiago Alemaniatik eginizana.
|
|
|
Aipatu dugun bezala, emaitza horiek gorabeherahandiak dituzte; esaterako, Nafarroan, 1997koarekin konparatuz, 1998ko atzerrikoinbertsioa %14, 5koa izan zen. Egoera hau Nafarroako ekonomiak atzerriarekikoduen menpekotasunaren isla ere bada; izan ere, euskal ekonomian atzerriko kapitalen etorrerak historikoki oso apalak izanik, inbertsio zehatzen zantzuak oso nabarmenak izaten dira
|
urte
horretako emaitzetan. Laburbilduz, 1990eko hamarkadanzehar euskal ekonomiak atzerriko kapitalen sarrera garrantzitsuak izan dituelabaiezta daiteke, horrela merkataritza arloko irekitasun hazkorrak adierazten zuenkanpo loturen trinkotzea egiaztatuz.
|
|
|
1961 urtean Donostiako Goi Mailako Ingeniarien Eskola sortu zen, eta ISSA (Instituto Superior de Secretariado y Administracion), 1963an. Euskararena eta euskal kulturaren garapena ere, geroxeago ikusikodugunez,
|
urte
horretan hasi zen, Jose Migel Barandiaranen etorrerarekin batera.
|
|
|
Garai horretako ekintzarik garrantzitsuenak 1986 urtean egin ziren.
|
Urte
horretako udaberrian Deustuko Unibertsitateko Euskal Kultur Mintegiak Enseiucarrean kaleratu zuen. Euskara hutsezkoaldizkari horrek gizarte zientzien esparru guztiak jorratu nahi zituen.
|
|
|
2000an, Euskal Herriko unibertsitateetako argitalpen zerbitzuek 33 unibertsitate liburu argitaratu zituzten euskaraz. Argitaldari handienak UD DU (12 liburu), UEU (9 liburu) eta UPV EHU10 (9 liburu) izan ziren
|
urte
horretan.
|
|
|
Ikerkuntza produkzioari buruz, atal batzuk bereiz ditzakegu. Guztira, 35ikerkuntza proiektu gehiago bideratu ziren osasun zientzietan 1992tik 1998rabitartean, eta azken
|
urte
horretan proiektu guztietatik% 16,7 ziren. Tarte berean543 tesi egin ziren osasun arloan, unibertsitate osoko %26, 8, beste ezagutza arloekin konparatuz ugarienak, beraz (guztira 2.025 tesi EHU/ UPV osoan).
|
|
|
Paleopatologiari buruzko ikerketa sistematikoen hasiera Aranzadi ZientziElkartean hasi zen gauzatzen 1980tik aurrera.
|
Urte
horretan, Francisco Etxeberriaketa German Tamayo k Cuon alpinus europaeus animalia herexa edo aztarnetanageri ziren zauriak deskribatu zituzten. Geroago, Angel Armendarizek KalkolitoAroko eta Brontze Aroko Gipuzkoako ehorzketa kobetako aztarnategiak ikertu zituenean, Francisco Etxeberriak horien azterketa antropologikoa nahiz paleopatologikoa egin zuen.
|
|
|
Hilobia eraikitakoan kontuan izan beharreko testuinguruetako bat honek estaliko duen lur-azala dugu, hots, tumuluaren azpiko oroia edo orubea (paleozorua). Hemen jasotako ikatz zatiak edo kimoak erradiokarbonoz datatuz gero, monumentuaren eraikuntza unera hurbiltzeko balio dezakete; horrela lortutako datak adierazten du hilobia
|
urte
hori baino berriagoa dela (ezin da zehaztu zenbat), edogehienez garai berekoa. Uste izatekoa da, hilobia eraikitzen hasi aurretik toki horietan zegoen landaretza garbitzeko erre egingo zutela, eta, horren ondorioz sortukozirela ikatzok.
|
|
|
Non jarri muga kronologikoa? Guztiz konbentzionala eta artifiziala dela jakinda ere, egia esanda, Erdi Aroa eta Aro Berria ere denboraren zatiketa konbentzionalak dira, berez?, 1520 urtea hautatu dute muga gisa.Ondorioz, artxibo bateko agiriak editatzeko orduan, ez dute
|
urte
horren ondokoagiririk transkribatuko. Irizpide kronologiko horrek abantailak ditu udal artxiboetako dokumentazioa editatzeko.
|
|
|
Alde batetik arrain ekoizpenak saltzerakoan elkarren arteko lehia zela-eta sortutakoak daude. 1646anDonostiako San Pedro kofradiako maiordomoak,
|
urte
horretan Bizkaiak Gipuzkoaren antzera Ipar Euskal Herrikoekin komertziatzeko baimena lortu ondoren, BilboraNorvegiatik zetorren balea saina eramaten zutela kexatu ziren; ziotenez, Conversaren arabera Ternuatik ekarritako bakailao barrunbeen koipea baino ezin zezaketenekar36 Hau ez zen horrela, ordea, 1619az geroztik lapurtarrek ekarritako sainabertakoa bezala kontsideratzen baitzen saltzeko garai... Aldiz, ontziaren jabeekConversaren arabera harrapaketa hori legez kanpokoa zela argudiatu zuten40.Egoera berdintsua gertatu zen urte horretan bertan Lazaro de Castillo Hondarribiako kapitain kortsarioak Baionako pinaza bat atzeman zuenean41.
|
|
|
1646anDonostiako San Pedro kofradiako maiordomoak, urte horretan Bizkaiak Gipuzkoaren antzera Ipar Euskal Herrikoekin komertziatzeko baimena lortu ondoren, BilboraNorvegiatik zetorren balea saina eramaten zutela kexatu ziren; ziotenez, Conversaren arabera Ternuatik ekarritako bakailao barrunbeen koipea baino ezin zezaketenekar36 Hau ez zen horrela, ordea, 1619az geroztik lapurtarrek ekarritako sainabertakoa bezala kontsideratzen baitzen saltzeko garaian37 Urte batzuek geroago, 1669an Donostiako balea ontzien jabeek Arrasateko Biltzar Orokorretan eskatuzuten beren sainak lehentasuna izan zezala Lapurdikoarekiko; baina biltzarrak ezzuen eskakizuna onartu, Conversaren arabera saina libreki sal baitzezaketenLapurdiko arrantzaleek38 Bestetik, dirudienez, hitzarmen horiek sinatuagatik ere, bateko edo besteko kortsarioek erasoak egiten zituzten aldizka; esate baterako, 1655ean Donostiako San Pedro kofradiako maiordomoa eta Gipuzkoako arrantza ontzien jabeak La Rochelleko kortsarioen erasoez kexatzen ziren39 Kortsarioekedozein aitzakia nahikoa zuten erasotzeko; horrela, 1696an Hondarribiako Miguelde Yarzagaray kapitain kortsarioak Lapurdiko ontzi bat atzeman zuen, eta, kontrabandoa zekarrenez, harrapaketa ontzat emateko eskatu zuen. Aldiz, ontziaren jabeekConversaren arabera harrapaketa hori legez kanpokoa zela argudiatu zuten40.Egoera berdintsua gertatu zen
|
urte
horretan bertan Lazaro de Castillo Hondarribiako kapitain kortsarioak Baionako pinaza bat atzeman zuenean41.
|
|
|
|
Urte
horretako datuak agian ez dira osoak izango, nahiz eta 2000 urteko RIEV aldizkariarenlehen zenbakia erabili den datuak biltzeko. Zenbait aldizkari edota datu baseren atzerapena (TESEOrena, adibidez) oztopo larria da era honetako azterketak burutu ahal izateko.
|
|
|
1924ko uztailaren 24an amaitzen zen emititzeko baimena eskatzeko epea, eta Emiliano Amann lehendakariak eskatu zuen irrati klubaren izenean. Erantzunaren itxaronaldian, Bilboko lehenengo emisora
|
urte
horretako udan bertan emititzen hasi zen, baimen legalik ez zeukan arren.
|
|
|
Hasieran eguneko sei orduz emititzen zuen arren, 1986an ordutegia zabaldu zuen. Era berean, informazio arloa indartzeko asmoz,
|
urte
horretan Informazio Zientzien Fakultateko22 ikasleak sartu ziren albistegietako idazlaritzan. Bazkideen kuoten bidez sostengu finantzarioa zuen arren, oso diru iturri beharrezkoa zen Aste Nagusian konpartsak jartzen zuen txosna.
|
|
|
1980an Radio Paraíso izena hartu eta mantendu zuen 1984an itxi artean.
|
Urte
horretan egindako inkesten arabera, oso audientzia handia zuen irrati aske horrek: 6000 pertsonak inguru entzuten zuten irratia Iruñean, FMko emisora komertzial entzunenak zituen 30.000 entzuleen bostena, alegia31.
|
|
|
Hasieran hiru pertsonak lan egiten zuten arren, 1982an oso krisialdi sakona izan eta gero, langile bakar bat geratu zen. Gorka Palaziok dioenaren arabera, gobernuaren diru-laguntzarik eza, batetik, eta
|
urte
horretan Baionako udalak sortutako Radio Bayonne8 eta Radio Adour Navarre izeneko emisoren lehia, bestetik, izan ziren krisiaren arrazoiak (Palazio, 2000: 29).
|
|
|
Beste aldaketa bat gertatu zen 1993an.
|
Urte
horretako martxoan kazetaritzako ikasleentzako bi beka deitzea erabaki zuenean udalak. Programazioa profesionalizatzea eta baita euskarazko irratsaioak sartzea zuten helburu arduradunek.
|
|
|
Eliza parrokialak baztertu gabe, 1959an Cadena de Ondas Populares, COPE, izeneko elizaren emisoren katea sortu zen, Espainiako apezpikuen batzarraren ardurapean. Halaber,
|
urte
horretako urriaren 12an, katearen barruko estazioek. Herri Irratia/ Radio Popular, adierazlea izango zutela erabaki zuten.
|
|
|
Araban, Gasteizko Aurrezki Kutxaren Radio Vitoria emisoraren bidez eskaintzen zen kate musikalaren programazioa 1982ra bitartean, FMn zuen maiztasunean.
|
Urte
horretan Eusko Jaurlaritzak erosi zuen emisora, eta emankizunak bertan behera geratu ziren. Entzuleria gasteiztarra ez galtzeko asmoz, SER kateak Miranda de Ebron zuen maiztasunaren bidez emititu zuen programa hori, 1987an Radio 40 Vitoria sortu zuen arte, Eusko Jaurlaritzak egindako banaketan SER kateak maiztasuna lortu eta gero.
|
|
|
Berrogei urteko zentsura eta ukazio ofiziala jasan eta gero, Hego Euskal Herriko emisora askok euskaldunen eskakizunei egokitu behar izan zieten irrati hizkuntza. Elizaren emisorek euskara erabiltzen zuten hainbat irratsaiotan, eta beste emisora batzuetan ere bazeuden euskarazko saioak, baina egoera tamalgarria zen 1977an, Punto y Hora aldizkariak
|
urte
horretako azaroan argitaratu zuen txostenaren arabera. Astekariaren erreportajeak agerian utzi zuen bezala, Franco hil zenean oso gutxi ziren euskaraz eskainitako irratsaioak2:
|
|
|
1948an, berriz, beste urrats bat eman zuten erbesteratuek uhinen gerra horretan, barruko emisoren seinalean sartzea, alegia.
|
Urte
horretako uztailean Radio San Sebastián delakoaren emanaldietan sartu ziren, uztailaren 18ko eta abuztuaren 15eko ospakizunetan, hain zuzen ere (Ibidem: 107).
|
|
|
1952an hogei bat ziren eta, urtebete beranduago, hogeita hamar. Sortzen ziren emisora berri horiek EFJ9 adierazlea zeukaten eta horrela deitu ziren 1958ra bitartean;
|
urte
horretan. Radio Juventud de?, izena hartu eta CAR10 izeneko katea osatu zuten.
|
|
|
Kolore eta aupegi eitearen arabera detektaerrazak diren etnietako pertsonaiei egindako argazkiak,
|
urte
horretako argazkien %20 besterik ez ziren izan. Proportzioa esanguratsua da.
|
|
|
Lau urte geroago, 1988ko hauteskunde kanpainan, 228 milioi dolar gastatu ziren, iragarki politikoetan bakarrik.
|
Urte
horretako kanpainaren benetako kostua 2.700 dolarretik gorakoa izan zen. Eta Estatu Batuetan orduan zer, munduan gaur huraxe.
|
|
|
45 urtearen ondoren filosofian bilatu zuen atsegina eta nekeen atsedena.
|
Urte
horretan idatzi zituen galduriko lan bi: Consolatio, Tulia alabaren heriotzean, eta Hortensius, filosofia ikasteko dei sutsua.
|
|
|
Gobernuaren arlo ekonomikoak hilabeteak daramatza sistema berritzeko beharra azpimarratzen, Lan Ministerioaren planteamendu bera. Enpresaburuen erakundeetako eta sindikatuetako arduradunek Gobernuari eskatu zioten Rodrigo Rato presidenteorde ekonomikoak iragarri zuenez, bere indar erreformistak geldiaraz ditzala,
|
urte
horretan bertan aldaketa nabarmenak izango baitira lan harremanen sisteman eta langabezia babesean. Exekutiboko beste sektore batzuek, kontu handiz, adierazi zuten Espainiak aldaketa garrantzitsuak dituela egiteko, baina baztertu egin zuten azkar eta gizarte eragileekin eztabaidatu gabe egitea.
|
|
|
2000ko otsailean, Segurtasun Nuklearreko Kontseiluak (CNS), adituek osatutako erakunde independente batek, zehapen espedientea irekitzea proposatu zion Ascoko zentralari, 32 elementu erregai biltegiratzeagatik, “zehaztapenetan adierazitakoa baino aberaste handiagoarekin”. Geroago,
|
urte
horretako martxoan, Energia Politikako Zuzendaritza Nagusiak hutsegite arina egin zuen eta 9.015 euroko isuna jarri zuen. Erakunde horrek justifikatu egin zuen bere erabakia, zentral nuklearrak baimena eskatu baitzuen II. Unitatean erregaiaren aberastasuna handitzeko.
|
|
|
Europar Batasuneko exekutiboak zabaldutako datuen arabera, bahituraren eragina jasango duten inportazioak 327,7 milioi eurokoak izan ziren 2000 urtean. Txinak, ordea, zenbait produktu esportatzen jarraitu ahal izango du Batasunera, gehienak itsaso zabaleko arrantzatik etorriak, eta horien merkataritza 400,4 milioi eurokoa izan zen
|
urte
horretan bertan. Batzordeak hurrengo egunetan hartuko duen erabakia Txinako agintariek ematen duten informazioaren eta Europar Batasuneko ikuskapenen emaitzen arabera berrikusiko da.
|
|
|
Turismoaren Mundu Erakundearen (OMT) ustez, ekoturismoa da ekologia maila handiko eta industria garapen txikiko eremuak dituzten herrialdeak aberasteko biderik eraginkorrenetako bat, erakunde horretako idazkari nagusiak, Francesco Frangiallik, atzo esan zuenez, Nazioarteko Turismo Azokan (Fitur), Ekoturismoari buruzko Munduko Gailurraren atarian (maiatzaren 19a) egingo den mintegi batean.
|
Urte
horretan, Nazio Batuek Ekoturismoaren Nazioarteko Urtea izendatu zutenean, turismoa Latinoamerikako herrialdeetan duela urte batzuetatik egiten ari den garapen iraunkorreko estrategia garatzeko estrategia operatibo gisa txertatzeko beharra nabarmendu nahi du MMEk. Halaber, esan zuen Quebeceko Gailurrean alde anitzeko topaketa bat egiten saiatuko direla, OMTko 140 kideen egoerari buruzko informazioa trukatzeko eta ekoturismoa planifikatu, kudeatu eta merkaturatzearen inguruko informazioa trukatzeko.
|
|
|
Indarrean dagoen Hondakin Erradiaktiboen V. Plan Orokorrak ezartzen duenaren arabera, 2010ean egongo da martxan. Jarduera handiko hondakin erradioaktiboen kudeaketari eta biltegiratzeari buruz PSOEk egindako galderei erantzunez, Gobernuak adierazi du aldi baterako biltegi zentralizatu bat prest egongo dela 2010etik aurrera, Frantzian birprozesatutako Vandellós I zentral nuklearretik datozen hondakinak eta
|
urte
horretatik aurrera Espainiara itzuliko direnak gordetzeko, bai eta horien edukiera agortzen ari diren zentralen erregai agortua ere. Egoera horren aurrean, Enresak, hondakin atomiko horien kudeaketa integralaz arduratzen den enpresak, aurreproiektu bat prestatu du lehen ATCrako.
|