|
2001
|
|
|
Geroztik gure planetak bira batzuk eman ditu bere ardatzaren inguruan, etaeuskal literaturaren egoerak aldaketa franko ezagutu du, horien artean deitoragarriena 1989az geroztiko Bernardo Atxagaren unibertsalizazio prozesua delarik?. Honetaz, bidezkoa dirudi orain arte erabilitako interpretazioari eustea, azkenhamar
|
urteetako
bilakaeraren argitan zer eman dezakeen ikusteko.
|
|
2002
|
|
|
Azken
|
urteetako
bilakaerari buruz, hazkunde joera 80ko hamarkadan apurtuizana da aipagarriena. Hego Euskal Herriak, oro har, 30 mila biztanle galdu ditu80ko hamarkadaren hasieratik hona.
|
|
|
Horrez gain, azken
|
urteotako
bilakaera ere aintzat hartzekoa zen. Hau da: ikasle kopuruaren beherakada.
|
|
|
Horrekin hirugarren gai blokera pasatzen gara, Aro Berrira. Hemen, AlbertoAngulok, bibliografiaren azken
|
urteotako
bilakaera azaltzen digu. Bibliografia, itxuraz genero historiko klasikoa bada ere, susperturik eta zaharberriturik datorkigu, eta, Angulok argitzen digunez, lan ildo emankorra gertatzen ari da Aro Berrikoikerketetan.
|
|
|
Indibiduoa, komunitatea eta, azken finean, nortasuna aldaketa kulturalak baldintzatuta egonik, gure bizitza eraikitzen doan prozesu modura ulertu dugu. Orain arte, besteak beste, familia nahiz lanbidea egitura egonkorrak eta gure bizitza antolatzeko eta segurtatzeko forma finkoak izan badira, azken
|
urteetako
bilakaerak egoera kualitatibo berria sortu digu. Noski, honek bere arriskuak baditu, baina baita aukera berriak ere.
|
|
2003
|
|
|
12
|
urtetan
bilakaera bat egon da. Memento onekin eta txarrekin.
|
|
|
Non ote dira orain saiakera klinikoetarako batzordeak, non ote laginaren diseinua, non pazientearen pribatutasuna, non azterketa konparatu bat, bestelako kontrolez eginiko lagin bat, 5 eta 10
|
urterako
bilakaera eta guzti?
|
|
|
Autonomia erkidego horien atzetik daude Nafarroa (705 analisi/ kasu), Katalunia, Extremadura eta Asturias, denak ere 1000 analisi/ kasu baino gutxiagokoak. Emaitza horiek BSEn nagusitasun handiena duten erkidegoak erakusten dituzte, eta aurreko
|
urteetako
bilakaera berresten dute. Argi ikusten da bilakaera hori, denborak aurrera egin ahala, Katalunia, Extremadura eta Asturias kaltetuenen egoerara hurbiltzen ari direla, hau da, Balearretara eta Nafarroara.
|
|
2004
|
|
|
Emaitzen arabera, BEE gehien duten komunitateak daude. Alde horretatik, aurreko
|
urteetako
bilakaera berresten da. Izan ere, urte horietan argi ikusten da denborak aurrera egin ahala, komunitateak 1.000 analisi baino gutxiago dituzten erkidegoetan biltzen direla, eta kasu bakoitzeko 1.000 analisi baino gehiago dituztenetan.
|
|
2005
|
|
|
Orkidea landareen artean aurreratuenetariko familia da. Ikaragarrizko espezializazioak landu ditu 65 milioi
|
urtetako
bilakaeran: polinizatzeko intsektu eme jakinen berdinak diren labeloa duten loreak, elikagaiak eta ura jaso eta egoki erabiltzeko sistemak...
|
|
|
Hizkuntza Gaitasunari dagokionean ere, azken 20
|
urteotako
bilakaeraren berri ematen dute datuek, Zentsuko datuetatik abiatuta. Adin taldekako grafikoetan (25 irudia, III. Mapa Soziolinguistikoaargitalpenean) argi ikus daiteke EAEko biztanlegoan zenbat eta belaunaldi gazteagoak izan, euskararen ezagutza altuagoa dela:
|
|
|
Azken hogei
|
urteotako
bilakaera ikusirik, beraz, EAEkobiztanlegoaren euskalduntzean aurrerapauso garrantzitsuak eman dira, baina belaunaldi gazteetan euskaldun direnetako asko" hiztun pasiboak" dira euskaraz, eta ondorengo urteetan erabilera aukera ugari eta desberdinak dituzte euskaraz" aktibo" bihurtu ahal izateko. Horretarako hainbat elementu berri dira, esaterako, aisialdirako eta kultur kontsumoan euskarazko eskaintzaeraka rgarriak (gutxienez gaztelaniazkoak bezain erakarg arriak), lanean euskara erabiltzeko aukera berriak, etab.
|
|
2006
|
|
|
Izan ere, “spamming a” berez negozio bihurtu da, eta enpresei posta elektronikoko helbide zerrenda zabalak saltzen dizkie publizitaterako. Europako Batzordeak, negozio honen azken
|
urteetako
bilakaera azkarrak kezkaturik, estatu kideei dei egin die Internet bidez “iruzurrezko eta delituzko” jarduerak zigortzeko neurriak har ditzaten, hala nola birusak, programa espioiak edo nahi ez den posta bidaltzea. Europako zenbait herrialdek arrakastaz lortu dute mehatxu horri aurre egitea, hala nola Herbehereek (“spams” kopurua %85 murriztu dute) eta Finlandiak (%80tik %30era murriztu dute bidali nahi ez diren mezuak.
|
|
2007
|
|
|
2006ko euskararen kaleerabileraren emaitza orokorra %14, 2koa izan da eta beraz, 0,7ko hobekuntza izan dugu 5 urteotan. Emaitza, egindako aurreikuspenen barruan kokatu da; eta azken
|
urteotako
bilakaeraren jarraipena dela esan genezake.
|
|
|
2006ko euskararen kale erabileraren emaitza orokorra %14, 2koa izan da eta beraz, 0,7ko hobekuntza izan dugu 5 urteotan. Emaitza, egindako aurreikuspenen barruan kokatu da; eta azken
|
urteotako
bilakaeraren jarraipena dela esan genezake.
|
|
|
Euskararen erabileraren sustapenean aritzen garenok behar beharrezkoak ditugu aldian behin bilakaera soziolinguistikoak adierazten dizkiguten ikerketak. Ezagutza datuak izaten dira datu horietako batzuk eta azken
|
urteetako
bilakaera baikorra da, batez ere Hego Euskal Herriari dagokionean eta haur eta gazteen arloan. Erabileraren gaineko kezka gero eta zabalduago dagoen honetan kale erabileraren neurketa ezinbesteko datua da eta ildo horretan Soziolinguistika Klusterrak gidatzen duen taldeak egindako lana eskertu beharra dugu.
|
|
|
Azkenaldian, Europar Batasunaren White Paper onEuropean Governance (2000) eta Science and Society Action Plan (2002) txostenetan irakur daitekeenez, zientziaren ekarriak gizarteari jakinarazteko moduak ereproposatuko dira, hala nola, informazio zientifikoa hobetzea, Zientzia Astea antolatzea, Zientzia Museoak indartzea, zientzialarien agerraldi publikoak sustatzea, etab. Izan ere, azken
|
urteotako
bilakaerek aurreikusten dutenez, pentsatzekoa daondoko urteetan zientzia eta teknologia gaiei buruzko kezkak, aukerak, eztabaidakhaziko diren heinean, alfabetizazio zientifikoaren mailan ere hobekuntzak jazobeharko direla, politika publikoen egokitasuna sustatzeko: bioteknologiak, gaienergetikoak eta ingurumen arazoak behar bezala ulertzea funtsezkoa gertatuko dagizarte demokratikoentzat (Bauer, 1995; Durant et al., 1998).
|
|
|
Errealitatetik urruti. Espainia da automatikoki aldatzen diren autoen ehuneko txikiena duen munduko herrialdeetako bat 80ko hamarkadan horrelako aldaketak ahulak, mantentzeko garestiak eta konpontzeko garestiak ziren, baina azken 25
|
urteetako
bilakaerak bere eragozpenak indargabetu ditu eta bere abantailak zabaldu ditu: – Erosotasuna:
|
|
|
Baina bizi garen giroa ere esanguratsua da, eta dirudiena baino gehiago. Azken
|
urteotako
bilakaera teknologikoak etengabeko garapen, oparotasun eta erosotasunean jarri gaitu. Beste era batera esanda, eta txosten britainiarrak dioen bezala, obesogeniko giroan gaude, dagoeneko obesitatearen epidemia deritzonaren hedapena bultzatzen duena.
|
|
|
Azken 24
|
urteotako
bilakaerari begira, Euskal Autonomia Erkidegoan A eredua (gaztelaniazko eredua) %48tik %7ra pasatu da 1983 eta 2004 ikasturteak bitarte (Eustat, 2006). 2003 urteko matrikulazioa honakoa izan zen:
|
|
2008
|
|
|
Lehen artikuluan Euskararen Erakunde Publikoaren (EEPa) 2004ko sorrera aipatzen da" Estatua, lurralde aginteak eta Ipar Euskal Herriko hautetsiak biltzen dituen Interes Publikoko Elkargo" moduan," euskararen aldeko hizkuntza politika baten definitzeko eta plantan jartzeko". Ondorengo
|
urteetako
bilakaeraren inguruko datuak ere eskaintzen dira, esate baterako, eredu elebiduna bultzatuz" euskararen eta euskarazko irakaskuntza" plangintza egiteko 2006 urtean hizkuntza politikaren proiektua onartzea, eta abian jartzea" Hiztun osoak helburu, haur eta gazteak lehentasun" lemarekin. EEPak horrelako epe motzean lehen eta bigarren mailako irakaskuntzan egin duen lana goraipatzekoa da, izan ere, gurasoentzat aukerakoa izanik ere, eskola mota guztietan ikasgelak ireki eta irakasleak kontratatu ditu.
|
|
|
Tributu sistemen azken
|
urteotako
bilakaera hobeto ulertzeko, bi ideia azpimarratu genituzke. Alde batetik, tributu sistema ekonomi agerpen orori hedatu zaio, gastu publikoa etengabe handitu ahala gastu horri aurre egiteko diru iturri berriak bilatu direlako.
|
|
|
Lehenagotik bazegoen ere, 1992 urtean prezioak txikizkako salmentetan% 961,2 eta handizkakoetan% 2.525,2 hazi ziren. Hurrengo hilabete eta
|
urteetako
bilakaerak beheranzko joera bat erakusten duen arren, inflazioak oso altua izaten jarraitu zuen. Horren adierazle egokia soldaten bilakaera da:
|
|
|
Azken
|
urteetako
bilakaera eta gaur egungo populazioaren kopurua ezagutzeko ikusi beheko grafikoa.
|
|
|
Baina zein aukerekin? Azken
|
urteetako
bilakaeran etena izan duela ematen du, Frantziako txapelketa irabaztea ohitura bilakatu ondoren. Final laurdenetako haga ezin du gainditu.
|
|
|
Nafarroa Garaikoak, salbuespenak salbuespen, eta behartzeak behartze, Francoren alde borrokatu ziren 1936ko gerran, eta Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoakoak Frantziaren alde gerra guztietan. Faxismoaren aurka Euskadiren izenean borrokatzeak eman zion hitz horri itzala eta begirunea, eta abertzale guztiek erabili zuten, lapurtarrek eta zuberotarrek barne, zentzu politikoan, hortxe berrogei bat urtean, baina azken hogeita hamar
|
urteetako
bilakaera politikoak hitz horren adiera bestelakotu du, eta EAEra eta kasik alderdi batera murriztu dute. Horregatik daukate segur aski 165 futbolari horiek atzerakoitzat atzera berriz Euskal Herritik Euskadira egitea.
|
|
2009
|
|
|
Orain, honako galdera egin daiteke: azken
|
urteetako
bilakaeraren datuak kontuan izanda, noranzko bidea da nagusi, onenean 2 elebitasuneranzko bidean?
|
|
|
Azken
|
urteetako
bilakaeraren datuak kontuan izanda, noranzko bidea da nagusi, onenean 2 elebitasuneranzko bidean?
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko Barne Produktu Gordinak %2ko urte arteko hazkundea izan zuen 2008an. Hala ere,
|
urtean zehar
bilakaera ezberdinak izan zituen datu honek: lehen seihilekoan hazkunde garrantzitsuak izan baziren ere, bigarrenean urteko batez bestekoaren azpitik izan ziren hazkundeak.
|
|
|
Tradizionalki iparramerikarrak eta australiarrak izan dira nagusi, eta testuinguru honetan, zera irakur daiteke ASPren webgunean: Aranbururen jardunak beste aurrerapauso bat suposatu du europar surfa munduko onenen artean nabarmentzeko ahaleginean, eta horrexen isla dugu azken
|
urteotako
bilakaera, izan ere, 2007an izan zuen ordezkari bakarraren aldean zazpi ordezkari izan baititu 2009an. Mundu Txapelketako hurrengo hitzordua, Santa Catarina n (Brasil), ekainaren 27tik uztailaren 5era bitartean jokatuko den Hang Loose Pro izango da.
|
|
|
Geroarte esango dio Juanma Lillok Anoetako zalegoari etzi Levanteren kontra. Azken
|
urtetako
bilakaera makurrak entrenatzaile ugari erre ditu oso denbora gutxian, baina tolosarrak,, aho zapore ona utziko du harmailetan. Donostiara iritsi zenean, aurreiritziz jositako entrenatzailea zen eta horiei sinesgarritasuna kendu die eguneroko lanarekin.
|
|
|
Aurreko kasuetan bezala, hanka eta errapengatik nabarmentzen dira. Abeltzainek atzera begiratzen dutenean, azken
|
urteetako
bilakaera begi bistakoa dela ikusten dute, eta neurri handi batean Aberekini egozten diote horren meritua.
|
|
|
TNS Worldpanel ek bildutako datuen arabera, abenduko lehen astean erositako elikagaien bolumena %4 hazi da 2008ko epe berarekin alderatuta. Azken hiru
|
urteetako
bilakaerarik onena da. Etxe bakoitzak, batez beste, 101,3 euro erabili ditu elikagaiak erosteko; iaz, berriz, 105,6 euro gastatu zituen, batez ere prezioak jaitsi zirelako.
|
|
|
Azken
|
urteetan
bilakaera handia izan dute teknologiek: Internet, argazki digitalak...
|
|
|
Kontaezin ahala altxor gordetzen ditu Munduak. Gizakiaren itzala eta lana dago haietako askoren atzean; milaka eta milaka
|
urtetako
bilakaera, aldiz, naturak marraztu eta zizelkatutako artelanetan. Munduko Zazpi Mirariak aukeratzeko lehiaketa antolatzea bururatu zitzaion Bernard Weber zinemagile suitzar dirudunari, 2000 urtean.
|
|
|
Eskolaren beraren ikuspegitik, bestalde, A ikastereduaren ezintasun nabarmenak dira nagusiki eta berehala gainditu beharrekoak. Bada horretarako behar beste eta gehiago adostasun bai hezkuntza elkartean, ikastereduen
|
urteotako
bilakaerak erakusten duenez, baita Eusko Legebiltzarrean ere (nahiz eta, zenbait diskurtsotan, A ereduaren babesa baino gehiago A ereduaren erabilera alderdikoi eta sasi ideologizatua sumatzen den, tamalez, A eredua B eta ereduen kontra bultzatzeraino eta gaztelania euskarari kontrajartzeraino).
|
|
|
Auskalo, ezin jakin, zer nolako aldaketak izango diren datozen hamarkadatan gure gizartean. Baina hogeita bost
|
urteotako
bilakaerak modu berean jarraitzen baldin badu, beste horrenbeste urte barru, berrogeita hamabost urtez azpitik euskal biztanleriaren %75 %80 elebiduna izango dela esatea ez da ameskeria, nahiz eta ez den neurri berean izango elebidun. Gure hizkuntza errealitatea asimetrikoa izango da, eta asimetria hori ez da lurraldeen araberakoa soilik izango, hiztunen hizkuntza gaitasunari dagokionez ere ugaritasuna gertatuko baita.
|
|
|
Nolanahi ere,
|
urteotako
bilakaeraren argitan, eta etorkizunean ibilbide bertsua urratuz gero, uste izatekoa da, hogeita bost urte barru, erdaldun elebakarrak gutxiengoa izango direla gure artean. Honek sekulako esangura daukalakoan gaude.
|
|
|
Bukatzera goaz. Aurreko atalean adierazi dugun ukazioa(" euskara ez dago hilzorian") egokitzat onartzeko argudio pisuzko ugari eman ditugu euskararen hogeita bost
|
urteotako
bilakaerari buruz egin berri dugun eta amaitzera goazen kontu pasa honetan. Oker dabil, beraz, urteotako perspektiba alde batera utzita euskararen egoera arrisku larrian irudikatzen duena, euskara aitzakiatzat hartu eta zuria beltz ikus dadin saiatzen dena.
|
|
|
|
Urteotako
bilakaerak argi erakusten du ezagutzak eta erabilerak hazkunderako arau ezberdinak dituztela, eta ezagutzaren hazkundeak ez dakarrela nahitaez berarekin erabilera areagotzea, ez behintzat neurri berean, ezta neurri bertsuan ere. Korapilo horren askabidera hurbiltzen ahaleginduko gara segidan, benetan helburu duguna erabilera areagotu eta sendotzea baita, dagoeneko azaldu dugunez, erabileraren plazan jokatzen baita iraupenaren dema.
|
|
|
Halere, ez bitza inork oker interpreta gure hitzak, diogunarekin ez baitugu inola ere esan nahi gezurretan ibili behar dugunik eta, beraz, euskararen etorkizuna erabat bermatuta dagoela edo gisa horretako ergelkeriak esan behar direnik. Uste dugu, ordea, eta zalantza izpirik gabe uste dugu hori, hizkuntzaren biziraupenerako arriskuez eta osasunaz
|
urteetako
bilakaeraren perspektibatik hitz egin behar dela, alegia prozesuaren abiapuntua eta azken saldoa nahitaez kontuan izan dituen perspektibatik; ezinbestekoa da hori, gure irudiko. Garbi esanik, perspektiba horretatik begiratuta ezin ulertuzkoak gertatzen zaizkigu, biktimismoa elikatzeko helburuaz, zenbaitek etengabe plazaratu ohi dituen mezuak.
|
|
2010
|
|
|
Horietatik, 165.541 kostaldean bizi ziren, beste 73.627 bitarteko zonaldean, eta 40.878 barnealdean. Datu horien azkeneko 40
|
urtetako
bilakaeraren analisia eginez ondoriozta liteke kostaldeko populazioa %1, 3 hazi dela (35.512 pertsona gehiago) eta bitarteko zonaldekoa %1, 8 (32.882 pertsona gehiago). Aldiz, barnealdean duela 40 urte baino 7.000 pertsona gutxiago bizi dira.
|
|
|
Has gaitezen irakastorduz kanpokoekin. Lehenengo irudian ikastaro horien lehen hamahiru
|
urteetako
bilakaeraren berri ematen da150 Liberaziorik gabeko matrikulazio kopuruen datuak azaltzen dira bertan. Hurrengo irudiak (2.ak) behe mailako ikastaroetan (hutsetik hasi eta EGAra arteko ikastaroetan) 1994 hona izandako bilakaera agertzen da:
|
|
|
Baina beste ikusmolde bat har daiteke, egoera hobeki aztertzeko. Bi
|
urteen arteko
bilakaera ikus dezagun. Lagunen erdiak edo gehiago euskaldun dituzten ikasle etorkinak %13tik %34ra goratu da eta denbora berean lagunarte osoki erdaldunak %30tik %15ra beheratu.
|
|
|
Hegoaldeko herrialde batzuen azken
|
urteotako
bilakaera ekonomiko positiboak orain arte ezagutu den nazioarteko ordena ekonomikoa zalantzan jarri du.Munduko zortzi herrialde industrializatuen eta boteretsuenek osatzen dute G 8taldea: AEB, Kanada, Japonia, Italia, Alemania, Frantzia, Erresuma Batua, etaErrusia.
|
|
|
Apirilean lortutako konfiantza handitzea adierazle horren goranzko joerari buruzko “alboko mugimendu gehiago” gisa uler daiteke, eta horrek 2010 urtean “kontsumo pribatua neurrian berreskuratzea” aurreikus lezake, KOIren arabera. Gainera, uste du interpretazio hori bat datorrela adierazlearen urtetik
|
urterako
bilakaera gero eta handiagoarekin, beste adierazle eta datu ekonomikoetan erregistratutako “hobekuntza motelarekin” eta Espainiako Nazioarteko Moneta Funtsaren (NMF) aurreikuspenen goranzko “berrikuspen arinarekin”. Joan den urteko bigarren erditik erregistratutako adierazlearen gorabeherak “koherenteak” dira datu ekonomikoek erakusten duten unearekin; izan ere, datu horiek erakusten dute nazioarteko errekuperazioa “lotsatia” dela Espainian, eta “ahula”, oro har, finantza merkatuen presioekiko.
|
|
|
Europako Batzordeak eta Europako Ingurumen Agentziak urtero aurkezten duten txostenaren ondorio nagusietako bat da. Arduradunen esanetan, azken
|
urteotako
bilakaera ona izan da: kostaldeko eremuetan nahitaezko balioak betetzea %80 hobetu da, 1990ean lortutakoa.
|
|
|
La Viñuelako urtegia (Malaga), Cuencatik igarotzen den Júcar ibaiaren bi zati eta Maitena eta Genil ibaiak Güejar mendilerroan (Granada). Hala ere, azterketak azken
|
urteetan
bilakaera ona izan duela adierazten du: 1990ean, barruko uren %60, 4k bakarrik betetzen zituzten baldintzak.
|
|
|
txikientzako balio kontu bat ireki eta Merkatu Jarraituan eta, are, nazioarteko merkatuetan kotizatzen duen konpainia baten alde egin besterik ez da egin behar. Komenigarriena litzateke balio egonkorrak hautatzea, defentsa osagai indartsukoak eta 10 edo 15
|
urtean
bilakaera positiboa izan dezaketenak. Ahal den guztietan, komeni da akziodunen artean dibidenduak banatzea, urtero omenduaren kontuan kapital txiki bat sortzeko.
|
|
|
Erreka bakoitzeko izokin populazioaren gaur egungo egoera aztertzeaz gain, azken 20
|
urteetako
bilakaera historikoa ere biltzen da.
|
|
|
Ikusi ditugu ikerketaren argitzaile batzuk eta saiatu gara aurreuste batzuk auzitan ipintzen ere. Idazlanaren azken atalean Europar Batzordeak zientziaren iritzi sozialen inguruan oraintsu egindako lanei arreta ipiniko diet. Azaletik bada ere, azken
|
urteotako
bilakaerak orri hauetara aldatuko ditut, gero momentu hauetan auzia zertan datzan zehaztuko dut eta, azkenik, gure ikerketaren laguntzarekin auzia beste modu batean ulertzea proposatzen ahaleginduko naiz. Nire ustea da instituzioek zientziaren pertzepzio sozialez egindako diagnostikoa ez dela egokia, hortik proposamenen desegokitasuna.
|
|
2011
|
|
|
EAJk uste du berari dagokiola «Euskadi indartzeko lidergo estrategikoa garatzea», akordio berri hori, «erabakitzeko eskubidea instituzionalizatzen duen akordioa», lortzeko asmoz.Izaerari buruz, luze aritu arren, txostenean ez dago zehaztasunik akordioaren edukiari buruz eta horretara iristeko estrategiari buruz. Halaber, txostenean ez dago arrastorik akordioak lurralde ezberdinetan izan lezakeen garapenari buruz.EAJren pisu politikoaAzken lau
|
urteetako
bilakaera politikoa aztertzean, EAJk zenbait aldaketa nabarmendu ditu: euskal abertzaletasuna Eusko Jaurlaritzatik kanporatu izana, PSE PP eta UPN PSN itunen bidez «Euskadiren asimalazio progresiboa», mapa politiko berria (ezker abertzalearen esku hartzearen ondorioz) eta ETAren indarkeriaren zikloaren amaiera.Mapa politiko berrian, «posizioak» eta «pisu instituzionala» galdu dituela aitortu du EAJk aipatutako txostenean.
|
|
|
2009ko ekoizpenarekin alderatuz, hazkundea% 120 izan da. Azken
|
urteetako
bilakaera ikusita, munduan ez dago horrenbesteko abiadurarekin hazten ari den beste sektorerik. Eta hazkuntza erritmo hori teknologia informatikoak lehendabiziko urteetan izan zuen goraldiarekin konparatu izan da.
|
|
|
naturaren bilakaeran antzematen ez diogun zailtasuna dago kulturaren bilakaeran. Milaka eta milaka
|
urtetako
bilakaera soziolinguistikoak ekoitzitako hizkuntz eta kultur ondasun ekologiko oparoa nekezago berregiten da kulturan naturan baino. Hizkuntz mosaikoaren aniztasunak arazo handiagoak ditu birsortzeko.
|
|
|
Juan XXIII.k, IIPapa buono, eliza katolikoaren gaurkotze eta modernizazio prozesua abiarazi nahi izan zuen bigarren Vatikano kontzilioaren bidez. Elizaren azken
|
urteotako
bilakaerak garai hartako itxaropena zapuztu izanak, nire ustez, ez dio meriturik kentzen aurreko eta ondorengo aita santuekin zer ikusirik ez zuen haren ahaleginari. Angello Giuseppe Roncallik hori baitzen haren izena— elizaren menpeko komunikabideetan ere modernizazioaren aldeko apustua egin zuen.
|
|
2012
|
|
|
Azken
|
urteetako
bilakaerari erreparatzen badiogu:
|
|
|
Hogeita bi urtetan, beraz, sei argazki atera zaizkio euskararen erabilerari Euskal Herri osoan. Argazki horiek aukera ematen dute une jakin bateko egoera zertan den jakiteko, eta, batez ere,
|
urteotako
bilakaera nolakoa den ezagutzeko. VI. Edizio honetan Euskal Herri osoko 97 udalerritan egin da neurketa, eta 154.277 elkarrizketen nahiz 363.616 hiztunen informazioa bildu da.
|
|
|
Hogeita bi urtetan, beraz, sei argazki atera zaizkio euskararen erabilerari Euskal Herri osoan. Argazki horiek aukera ematen dute une jakin bateko egoera zertan den jakiteko, eta, batez ere,
|
urteotako
bilakaera nolakoa den ezagutzeko.
|
|
|
Inkesta soziolinguistikoa bost urterik behin burutzen den azterlana da, eta honakoa bosgarrena da. Beraz, gaur egun euskararen egoera nolakoa den adierazteaz gain, azken hogei
|
urteotako
bilakaera nolakoa izan den azaltzeko aukera ematen digu. Artikulu honetan, inkesta honen emaitza nagusiak aurkeztuko dira.• Hitz gakoak:
|
|
|
Inkesta soziolinguistikoa bost urterik behin burutzen den azterlana da; orain arte bost burutu ditugu. Beraz, gaur egun euskararen egoera nolakoa den adierazteaz gain, azken hogei
|
urteotako
bilakaera nolakoa izan den azaltzeko aukera ematen digu.
|
|
|
Inkesta soziolinguistikoa bost urterik behin burutzen den azterlana da; orain arte bost burutu ditugu. Beraz, gaur egun euskararen egoera nolakoa den adierazteaz gain, azken hogei
|
urteotako
bilakaera nolakoa izan den azaltzeko aukera ematen digu. v. Inkesta Soziolinguistikoa. 2011 – Jon Aizpurua eta Agurtzane Ortiz de Landaluze
|
|
|
Iparraldean gora egin du euskara erabiltzen dutenen ehunekoak 35 urtetik beherako gazteen artean. Baina emaitza hori tentuz hartu behar dugu, eta datozen
|
urteetan
bilakaera gertutik jarraitu. Hala ere, pentsatzekoa da, EAEn eta Nafarroan gertatu den bezala, eskola bidez euskaldundu diren gazteak hazi ahala, euskara erabiliko dutenen ehunekoa jaitsi egingo dela.
|
|
|
Azken 20
|
urteotako
bilakaera aztertuz gero, euskararen erabilerak gora egin du EAEn, bere horretan dago Nafarroan eta behera egin du Iparraldean.
|
|
|
Azken 20
|
urteotako
bilakaerari dagokionez, Lapurdin, Nafarroa Beherean eta Zuberoan erabilerak atzera egin du nabarmen, aztertutako eremu guztietan egin ere. Lurralde horietan gertatzen ari den bilakaera adinaren arabera aztertuta, bada esperantzara gonbidatzen gaituen argi izpirik.
|
|
|
Aurreko artikuluan (ikusi aldizkari honetan" Metodozko hainbat proposamen euskararen erabilera zertan den aztertzeko") euskararen erabilera zertan den aztertzeko ditugun bi iturri nagusietako informazioa alderatu ahal izateko metodozko proposamena aurkeztu dugu. Honako artikulu honetan, irizpide horiekin sortutako datu zaharberrituen lehen irakurketa bat egin dugu, gaur egun euskararen erabilera eremuz eremu zertan den eta azken 20
|
urteotako
bilakaeraren nondik norakoen sintesi ikuspegia eskaintzen ahaleginduz. Bertan ikus daitekeenez, egungo egoera zein azken bi hamarkadotako joera asko aldatzen da erabilera eremuak, lurraldeak eta adin tarteak aintzat hartuta.
|
|
|
Beste kasu batzuk aztertzeko ikerketa ildoak eta zantzu sendoak eskain ditzake honek, baina ikertzaileek ondo kontuan izan dituzte kasu bakoitzean aztertzeko asmoa duten hizkuntza gutxituaren inguruko zenbait irizpide, hala nola: hizkuntza horren ezagutza, erabilera, esparru geografikoa, penetrazioa, funtzio sozialak, prestigioa, hiztun tipologiak, hizkuntza ideologia, hizkuntzarekiko aktitudeak, hizkuntza jokabideak, hizkuntza politika eta plangintza, estatus juridikoa, presentzia esparruka (administrazioa, hezkuntza, justizia, hedabideak, eremu sozioekonomikoa...), azken
|
urteetako
bilakaera eta abar.
|
|
|
%20k euskararen erabilera trinkoa egiten du, hau da, euskara erdara beste edo gehiago erabiltzen du eguneroko jardunean; %8, 9k euskara erabiltzen du, baina erdara baino gutxiago; eta gainerako guztiek (%71, 1ek) erdara erabiltzen dute beti edo ia beti (hauen artean %8, 3k, oso gutxitan bada ere, euskara ere erabiltzen dute). Azken 20
|
urteotako
bilakaera aztertuz gero, euskararen erabilerak gora egin du apurkaapurka EAEn (batez beste 4 puntu). Erabilerari buruzko emaitzetan alde handiak daude lurralde batetik bestera.
|
|
|
Urbanizazio horrek, ezinbestean izan behar du eragina herriko demografian eta bizimoldean. Oso da adierazgarria aldagai horien guztien
|
urteetako
bilakaeraren grafikoak ikustea. Hau da, biztanleena, etxebizitzena, euskaldunen dentsitatearena, ama hizkuntzarena eta etxean erabiltzen den hizkuntzarena.
|
|
|
Diagnostiko hauek guztiak erabat arbuiatu gabe, Sassen ek laugarren aukerabat proposatu digu, azken
|
urteotako
bilakaera politikoa hobeto ulertzeko: estatuakez du globalizazioa ukatzen, aitzitik, globalizazioa indar dadin ezinbestekoeremu estrategikoa da estatua.
|
|
|
Alabaina, borroka hegemonikoa ez dago kopuru aritmetikoaren baitan bakarrik.Azken
|
urteotako
bilakaera politikoak askotan erakutsi digu «euskal herritar» tipikoa, hegemonikoa, neurri handi batean, euskal abertzalea izan dela, euskal naziokidea.Esan nahi da, euskal nazioa izan dela hegemonikoa Euskal Herriko lurralde eremuzabaletan. «Euskal» adierazlea, abertzale, euskaldun, separatista, borrokari...edukien sinonimotzat jo izan da, batik bat.
|
|
|
Hainbatetan, gaur egungo euskal nazionalismoak immigrazioarekiko bazterkerian oinarritutakojarrera duela frogatutzat ematen da; eta, horretarako, nazionalismo horren sorrerako ildoa azpimarratueta, gutxienez, azken 60
|
urteetako
bilakaera saihesten da. Ikuspegi horrek nolabaiteko isla du euskalnazionalismoaren izaera etnikoa, modu ezkorrean ulertuta?
|
|
|
LABURPENA: Gasteizen 2012ko hiriburutza berdearen balorazioa egiten du artikuluak, bai eta hiriko hirigintzaren azken
|
urteetako
bilakaera azkarrarena ere. Alor horretan ere jazo den hazkunde amaigabearen mitoa kritikatzen da, beste hainbat mehatxurekin batera.
|
|
|
Hasteko, urteko orrialde kopuruak zifra absolututan agertzen dira. Ondoren, urtetik
|
urterako
bilakaera, eta hirugarren lekuan urteko liburuaren orrialde kopurua.
|
|
|
Egun batzuk lehenago Soziolinguistika Klusterrak hizkuntzen kale erabileraren VI. neurketaren emaitzak aurkeztu zituen Euskaltzaindiaren egoitzan. Bi ikerketetan 2011koak dira jasotzen diren datuak, eta informazio horiei esker azken 20
|
urteetako
bilakaera azter liteke.
|
|
|
Euskararen erabileraren azken hogei
|
urteetako
bilakaera baikorra da Euskal Herrian, nahiz eta, normala denez, ez duen gaitasunaren bilakaeraren proportzioa jarraitu. Hori Euskal Herri osorako egia bada ere, herrialdeka datuak ez dira hain baikorrak:
|
|
|
Horrez gain, euskara erdara baino gutxiago erabiltzen dutenak %8, 9 dira EAEn, %8, 9 Iparraldean eta %4, 6 Nafarroan. Azken 20
|
urteetako
bilakaera jorratuz gero, euskararen erabilerak gora egin du EAEn, bere horretan jarraitzen du Nafarroan eta behera egin du Ipar Euskal Herrian.
|
|
2013
|
|
|
Azterketa honen jomuga honako hau da: euskal ikerkuntza soziolinguistikoaren izaera eta azken
|
urteotako
bilakaera ezagutzea, azaletik bada ere. Aurrera egin aurretik argitu behar dugu euskal ikerkuntza soziolinguistikoaz zer ulertzen dugun.
|
|
|
Orain, %65 aurreratuko die laguntza eskatu dutenei, eta gainerakoa, laguntza zuritu ostean. Azken
|
urteetako
bilakaerari begiratuta, jaitsiera handia izan du Lanhitz deialdiak. 2009an, 2,70 milioi eman zituen Gasteizko gobernuak.
|
|
|
Bost urteko epean, esan bezala, %3 murriztu da aurrekontu hori, baina urtetik
|
urterako
bilakaera ez da izan gorabeherarik gabea: 2007.
|
|
|
|
Urteekin
bilakaera izan du gizarteak.
|
|
|
Pirinioak euskaldunon paradisu bihurtzen dira neguan. Aralar Kirolak kirol dendan eskiatzeko beharrezkoa den materiala saltzen dute eta azken
|
urteetako
bilakaeraz hitz egin digute. Krisiak gogor astindu ditu sektore guztiak eta hau ez da salbuespena.
|
|
|
Batetik, azaldu duenez, joan den 20
|
urteetako
bilakaera begiratu nahi dugu azterketa soziolinguistikoen datuak kontuan harturik. Bereziki herritarren jarrera begiratu nahi dugu.
|
|
|
Aditu batzuen ustez, urtea ezin txarragoa izan den arren, okerrena azken
|
urteetako
bilakaera da;
|
|
|
Daniel Lobo Europako Ingurumen Agentziak (EIA) berriki egindako txosten batek hiriko hondakin solidoen (HHS, gehienak etxeko hondakinak) kudeaketa aztertu du Ebko 27 estatu kideetan (Kroazia, Islandia, Norvegia, Suitza eta Turkia). 2001 eta 2010
|
urteen arteko
bilakaera aztertzean, arduradunek ziurtatzen dute herrialde gehienek «aparteko ahaleginak» egin dituztela 2020rako HHSen erdia birziklatzeko gutxieneko helburua lortzeko. AEmaren arabera, Espainia da Europako birziklatze konpromisoan huts egin dezakeen herrialdeetako bat Espainia da Europako konpromisoan huts egin dezakeen herrialdeetako bat:
|
|
|
Eta herri bakoitzaren fitxan sartuta, Xenpelar Dokumentazio Zentroan bildutako datu gehiagorekin osatzen da: herri horretako bertsolari eta eragileen biografiak, azken urteko saio kopurua eta 10
|
urteotako
bilakaera, antolatutako sariketak eta lehiaketak, jasotako grabazioak... Etengabe eguneratzen diren datuak dira.
|
|
|
Marko politikoaren legitimazioaren inguruko eten politikoak baldintzatu du hogeita hamar
|
urteotako
bilakaera hedabideen gaian ere. Eten horrek zeharka determinaturik jokatu dute gizarte ekimeneko erakundeek eta erakunde publikoek.
|
|
2014
|
|
|
Azken 20
|
urteotako
bilakaera aztertuz gero, euskararen erabilerak gora egin du apurka apurka EAEn (batez beste 4 puntu). Igoera hori hiru lurraldeetan eta lehenengo hiru gune soziolinguistikoetan gertatu da.
|
|
|
Urbanizazio horrek, ezinbestean izan behar du eragina herriko demografian eta bizimoldean. Oso da adierazgarria aldagai horien guztien
|
urteetako
bilakaeraren grafikoak ikustea. Hau da, biztanleena, etxebizitzena, euskaldunen dentsitatearena, ama hizkuntzarena eta etxean erabiltzen den hizkuntzarena.
|
|
|
Beroaldiak arrantzari era eragingo dio. Azken
|
urteetako
bilakaerak jarraitzen badu, ura berotu ahala arrain espezie asko mugitu egingo dira, eta tropikoan eta Antartikoan, adibidez, arrantza aukera erdira jaitsi daiteke. Txostenaren ondorioak «argiak» direla esan du Oxfam Internationaleko Tim Gorek:
|
|
|
Sei
|
urteetako
bilakaera aintzat hartuta, gastua %12 apaldu dela ikusten da, baina KPIak urtero izaten duen eragina kenduko bagenio, are handiagoa litzateke jaitsiera: %20koa, hain zuzen.
|
|
|
UPV EHUko datuak.Arduraldi osoko irakasleei dagokienez, azken
|
urteetako
bilakaera eta etengabeko igoera ikus daiteke 16 taulan: mota horretako irakasleen artean ia erdiak elebidunak dira dagoeneko.
|
|
|
Eskuineko indarrek, karlistek eta monarkikoek bizkarra eman zioten aldatzeko ahaleginei eta sutsuki babestu zuten altxamendu militarra. 1936 eta 1939 bitartean gertatu zen gerrak eten egin zuen aurreko
|
urteetako
bilakaera, eta, ondorioz, gizarte berria eraikitzeko ahalegina bertan behera geratu zen.
|
|
|
Goizean Azpeitian, lehengo geltokian jarria den tren museoari egin diote bisita, hau Europako garrantzitsuenetan dagona. Osoki berrituak, 60 garraiogailuek erakutsi deie Euskal Herrian garraio molde hunen 150
|
urteren
bilakaera. Erloi zaharrak ere hor daude ikusgai.
|
|
2015
|
|
|
Hala da. Azken
|
urteetako
bilakaerak burujabetza galarazi digula esaten da, eta oraingo itun hauek are gehiago galaraziko digutela. Hori agerikoa da, baina kontuan hartu behar dugu Lisboan galdu genuela burujabetza horren zati handi bat.
|
|
|
Lana egoki egiten badugu, zalantzarik ez dugu fruituak jasoko ditugula. Azken 30
|
urteotako
bilakaera soziolinguistikoak zerbait argi erakusten badu, hain justu, horixe baita: lanak bere fruituak ematen dituela.
|
|
|
Laburpena. Gaindegiak UEMAren enkarguz udalerri euskaldunetako azken
|
urteotako
bilakaera sozio ekonomikoa aztertu du hainbat arlotan. Emaitzak argiak dira, etxebizitza berri kopuru handiak eraiki dira, bertako biztanleek lehen baino proportzio txikiagoan lan egiten dute herrian bertan, gazteen artean gero eta proportzio txikiagoa da herrian bertan bizitzen jarraitzen duena.
|
|
|
Ehunekoetara etorrita, inkestan azaltzen ziren Euskal Herriari buruzko datu orokorrak honako hauek ziren: euskaldunak, %22, 5; elebidun hartzaileak, %14, 5; erdaldun elebakarrak, %63, 0 Datu horiek gogoan, azken
|
urteetako
bilakaeran ez zela hobekuntzarik sumatzen ondorioztatu zuen Iñaki Larrañagak, 137 baina baita puntuan zera gaineratu ere (1998b: 25):
|
|
|
Grafiko honetan, erdian, beltz edo gris ilunez dauzkagu elkarte autonomoko udalerri guztiakhartuta zein izan den bilakaera hizkuntza gaitasunean, eta zehazki euskaldunen ehunekoa nolaaldatu den [6 irudia]. 10
|
urtetan
bilakaera goranzkoa eta nahiko jarraia izan dela ikusten dugu: %21 %37ra.
|
|
|
Politika eraginkorrak asmatu, eta errealitate hauetan eragin. Nikuste Euskal Herriko azken
|
urteetako
bilakaera soziolinguistikoak zerbait argi adierazten badu hauxedela, lanak fruituak ekartzen dituela. Duela 30, 40, 50 urte euskararen aldeko indarrek apustu garbia egin zuten belaunaldi berriak euskalduntzeko; zehazki irakaskuntzan ahalegin handia egin zen, lehenengo ikastoletatik, gero eskola publikoaren euskalduntzetik eta abar, eta gaur egun belaunaldieuskaldunak ditugu euskaldunenak bai ezagutzan bai erabileran.
|
|
|
Etorkizuneko aukerak aztertu aitzin, beharrezkotzat jo da gaur egungo egoera eta azken
|
urteetako
bilakaera ezagutzea. Komunikabide bakoitzaren egoera agertuko da atal honetan.
|