|
2000
|
|
|
Garai batean alkate izateko aukera izan zenuen eta
|
urte
luzez aritu zinen horretan...
|
|
|
|
Urte
luzetan errepikatutako egoerak bizi ditugu ETAren azken atentatuarekin: bonba auto bat Madrilen eta Pedro Antonio Blanco, Espainiako Armadako teniente koronela hilda.
|
|
|
Hori beste gauza bat da, eta hor bai, hor behar da eztabaida bat, baina ez euskaraz euskalkietan idatzi denean horretarako eredurik ez dagoelako. Beharbada,
|
urte
luzeetan beste bide batzuetatik ibili ondoren, ostera atzera begiratzerakoan ereduei begiratzen jakin ez delako edo. Ahozkoan, fonetika, fonologia eta beste gauza batzuk sartzen dira, baina idatzia baldin bada, hor morfologia, lexikoa eta sintaxia azken finean morfologian oinarritzen dena daude.
|
|
|
Pentsa daitekeenez, egun hori ez du sekula ahaztuko. 45 urte ditu, eta 20
|
urte
luze eman zituen kartzelan. Baldintzapeko askatasunean dago, ordea.
|
|
|
Zabala Aranaren gramatikarekin hasi zen eskolak ematen, gero Xabier Peñaren ikasbidea erabili zuen. 1955ean, euskaltzale talde horrek bultzatu eta Urkixo Mintegiak babestuta, Andoni Urrestarazuren Umandi gramatika argitara eman zen eta hau izan zen euskara ikasle askok
|
urte
luzeetan jarraitutako metodoa. 1968an euskara batuaren bidean lehen pausoak eman ziren eta Imanol Laspiurrek honen aldeko jarrera azaldu zuen.
|
|
|
Politikagintzak bete tzen zuen bazter guztietako haize freskoaren guraria; eta amesten genuen iraultzaren aldeko baitan kokatu ninduen, sinismenak eta naturaltasunak ematen duten indarraren poderioz. Egun, topikoa dirudien arren, nazional eta sozial iraultzaren xedeak uztartu nahian eta era berean teoria praxi bilakatu guran, gero
|
urte
luzeetan iraun izan duen ibilbideari ekin nion, bera zaharragoa izaki aitzindari zelarik. LAIA eta KASen sasoiak ziren; eztabaida, formazioa eta pil pilean; HBren sorrerarako ilusio eta itxaropena, atsedenik gabeko lana... baina pozik eta gustura!
|
|
|
Hainbat esparrutan eta
|
urte
luzez lan eskerga egindako Martin Ugaldek bere izena daraman Kultur Parkearen lehen harria jarri zuen joan den apirilaren 7an Andoaingo Labordeneko fabrika zaharrean. Era honetan eman zitzaien hasiera ofiziala Martin Ugalde Kultur Parkea taxutzeko obrei.
|
|
|
Baina hori museo gehienetan gertatzen da. Tamalez,
|
urte
luzez kultura, zentzurik zabalenean, luxutzat ulertu da. Kultura, ordea, ogia bezain beharrezkoa da gizakiarentzat, osatu egiten baikaitu.
|
|
|
Begi bistakoa da gizartearen sekularizazioak mugatu eta urritu egin duela elizak beregan duen eragina, noraino eta euskaraz alfabetatu diren askok, etxeko euskaraz berbetarako gai izanda ere, idatzirako edo hizkera formalerako unean (bertsotan aipatu kasuan adibidez) batuan bakarrik topatu dutela erreferentzia. Baina
|
urte
luzez idatzitako eredu hori, ingurune zehatz batzutan bakarrik eutsi zaiona, bizkaiera batuaren ernamuina izango da ziur aski.
|
|
|
Hogei
|
urte
luze iragan dira Jose Miguel Etxeberria" Naparra" errefuxiatua zegoela Lapurdin desagertu zenetik. Gazi ugari eta gozorik gabeko hogei urte Iruñeko Gazteluko Ingurubidean bizi den Etxeberria Alvarez familiarentzat.
|
|
|
XII. mendean iritsi ziren bertara eta XX. mendearen hasieran Pasai Donibanen bazen oraindik gaskoia hitz egiten zuenik.
|
Urte
luzeetan gaskoiera euskara rekin batera hitz egin zen. 1808an militar batek zera idatzi zuen:
|
|
|
Portuak bateratzen dituen gune ezberdinak, portuak berak banandu eta banantzen baititu. San Juan Hondarribiaren menpe egon da
|
urte
luzeetan eta San Pedro, aldiz, Donostiaren barruan. Trintxerpe, esaterako, 1931ean sortu zen galiziar arrantzale etorkinak hartzeko.
|
|
|
Ez da ahaztu behar, ordea, cannabisa droga bat dela eta kalteak ere eragin ditzakeela; dena den,
|
urte
luzeetan aipatu izan direnak baino gutxiago direla frogatu da azken urteotan. Oraindik ikerketa ugari dago egiteke esparru honetan eta trabak ere ez dira gutxi.
|
|
|
|
Urte
luzeotako joan etorria baloratzea zaila izanda ere, nire ustez, HBren nazionalismoa kontradiktorioa izan da azken 20 urteotan. Adibidez, bere abiapuntuan HBk Bizkaiko ezkerraldean izan zituen botoak ez ditu geroago izan.
|
|
|
|
Urte
luzez, telebistagintza, zerbitzu publikotzat, hartua izan bada ere, 90eko hamarkadaz geroztik panorama aldatzen hasi da, besteak beste, kanal pribatuen etorrerarekin batera.
|
|
|
Euzko Izat Agiria, Espainiako gerra garaian 1938an jaulkia Katalunian, eta hilabete batzuk beranduago Frantziako autoritateek onetsia.
|
Urte
luzez erbestean, EuzkoJaurlaritzak egoitza Parisen ezarri zuen. Gaur egun, historiaren ironiak tarteko, Avenue Marceau ko egoitza Espainiar Enbaxadaren Kultur Zerbitzuen egoitza da.
|
|
|
Bertan, euskal kultura indarrez ezabatu nahi izateari Kultur genozidioa deituzion hitz lauz aurten hogei urte direla zendutako pentsalariak. Gaur egun, aipamenhaiek egin zirela ia hogeita hamar
|
urte
luze pasa ondoren, Sartre-ren mezuak ez dubatere baliorik galdu. Aitzitik, Espainiako Historiaren Errege Akademiak euskalhezkuntza horren erraz eta merke gutxiesten duen sasoi hauetan, J. P. Sartre-k beraksakondutako askatasunaren irakurketari berregiteak, gaurko Euskal Herria ulertuahal izateko honezkero ohikoa ez dugun baina, era berean, premiazkoa zaigun ikusmira berreskuratzen lagunduko digu.
|
|
|
Orobat, kausalitate printzipioaren korolario gisa nonbait, Aramaion zinema errotugaraian jaiotakoak izango ziren sistematikoki euskara alboratzen hasiko zen lehenbelaunaldia osatu zutenak. Handik aurrera, eta
|
urte
luzeetan barrena,, normala, izangoda garai hartako, ume?
|
|
|
Izan ere, politikagintzan edo ideologian, eleberrigintzan nahiz literaturanoro har, hizkuntzalaritzan edota soziolinguistikan bereziki... berak erein, hazi eta hedaturiko uztak nabarmenak ditugu oso. Pedagogiaz, ordea, ez du gauza handirik idatzieta, gainera, gure Filosofia eta Hezkuntza Zientzien Fakultatean egondako
|
urte
luzeetan erbesteratuaren jitea ez bide du inoiz guztiz galdu gure Joxeluisek.
|
|
|
nuke. Gaztetan klinika batean egon nintzen misioetan, eta gero, berriz,
|
urte
luzeetan egon naiz hemen, komentuko enfermeriako kargu hartuta.
|
|
|
Historian zehar baso autoktonoak baliagai iturri oparoa izan dira karrantzarrentzat; baso hauetako zur edo egurra izan zen
|
urte
luzez burdinoletan, baserrien eraikuntzan, ontzigintzan eta ikazkintzan erabili zena, baina jarduera horiek gainustiaketa ekarri zuten, XVIII. menderako baso asko desagerraraziz.
|
|
|
Lehen Karlistada 1833 urtean hasi zen, Fernando VII.a hildakoan, eta zazpi
|
urte
luze iraun zuen. Urte horietan arruntak izan ziren Karrantzako eta Sobako herritarren arteko gatazkak, sobatarrek Castañedo liberalaren agindura eta karrantzarrek, berriz, Andetxaga karlistaren esanetara borrokatu baitzuten.
|
|
|
|
Urte
luzeetan Europa, Afrika eta Amerika elkarren artetik urruntzearen ondorioz sortutako baldintzak mantendu baziren ere, duela 65 milioi urte, Tertziarioan, Afrika eta Europa gerturatzen hasi ziren. Horren eraginez, Iberiak Europaren kontra talka egin zuen; ordura arte itsas hondoan metatutako sedimentuak tolestu eta kanporatu egin ziren eta Pirinioak eta Euskal Herriko mendiak sortu zituzten (gertaera hau Orogenia alpetarra izenaz ezagutzen da).
|
|
|
behar du izan, aire korronteen eza beharrezkoa da eta ur emariak tantaketarik gabekoa eta egunean cm3 gutxi batzukoa izan behar du. Munduan ezagutzen diren kobazuloen artean, Pozalagua da estalaktita eszentriko gehien dituena; horren arrazoia, dolomita eta kaltzitak egitura desberdina izatea izan liteke, edo baita ere, ezagutu arte kobazuloak izan zituen kondizio mikroklimatikoak,
|
urte
luzez baldintzek aldatu gabe iraun baitzuten.
|
|
|
...nten arteko ezkontza sonatu hartarik itzuli zenean izan baitzen... bai, orduan izan zen, segur, zeren oroitzen baitut nola aitak, okasino hartan ere, bere ondoreak atera zituen gertaki hartarik, azpimarratzen zigularik ezen Eliza katolikoak bedeinkatu ezkontza hura ez zela soilik bi pertsonaren artekoa, Espainia eta Frantziaren artekoa ere bai, eta ezkontza hark bi estatuen eta bi erresumen arteko
|
urte
luzeetako gerlak eta guduak itzali, eta bakealdi sendoa ekarriko zuela, zeina ezin egokiagoa gerta baitzitekeen, bertzalde, bai frantsesen eta bai espainiarren prosperitatearentzat ere—; sasoin hartan, bada, jaun André, bertze bi presentekin heldu zitzaigun aita. Begi bistakoa zen ezen present haiek ez zirela, ohi bezala, berdinak, zeren fardeltxo bat luzea eta astuna zen, eta bertzea tipia eta arina.
|
|
|
Hartaraz gero, ez zen berriro ezkondu ez apez egin. Eta eskola emaiten ibili zen
|
urte
luzeetan, teologia eta erlijionea irakasten batik bat, Parisen aldi batez eta Baionako Apezpikutzako Kolejioan bertze aldi batez, harik eta gure aitak bere eskaintza egin eta jaun Marcelek onartu zuen arte, guri goizero eskola haien emaiten hasteko.
|
|
|
...bazitzaidan ere, zeren jaun Marcel prezeptorearen ezpainetarik noizbait aditua bainuen, Bartolomé de Carranza artzapezpikuarenarekin baterat, zerbait gehiago jakin nahi izan nuen, eta orduan kontatu zenidan nola Barasoaingo doktoreak Fernando Katolikoaren indar armatuetarik ihesi ibili behar izan zuen, haren familiakoak Nafarroako errege legitimoaren aldekoak zirelako; nola apez ordenatu ondoren
|
urte
luzeetan Salamancan irakasle izan zen, Frantzisko Vitoriakoarekin batean, eta gero Portugalerat joan zen, non Coim brako unibertsitatean aritu baitzen, luzaroan han ere; nola, gero, Carranza artzapezpikuaren defendatzaile izan zen, Europa osoan sonatua izan zen auzian, eta nola hargatik gogotik sufritu behar izan zuen, halako tailuz, non etxean preso eduki baitzuten denbora batez, errege Filipe I... lehena, ez zuela onartzen Espainiak Nafa rroa bereganatu izana; bigarrena, Martinek erraiten zuela ezen erregek gorrotatzen zuela eta hargatik ez zuela haren Gorteetan kargurik; hirugarrena, nafarra zela eta Albre ten aldeko familia bateko kide eta partaide; laugarrena, Franziaren laguna zela eta Frantziako kulturakoa; eta kontatu zenidan, finean, nola Mar tinek ospitale batez dotatu eta hornitu zuen bere jaioterria, Barasoain, hil ondoren.
|
|
|
Ptolomeoren sistemaz ari zen Koperniko, eta zientziaz, azken finean, baina zenbatetan pentsatu izan dudan ezen hitz haiek ongi isla dezaketela gizonaren barrena, haren muina eta arima! ...bere aniztasunean osoa eta bakarra; aitzitik, ez al duzu uste ezen, noiz eta aniztasun horretan zati batek bertzeak irensten baititu, bihurtzen dela gizona, edo bihur daitekeela, nehoiz baino munstroago, zeren jabetzen baitzaio orduan osorik ideia bat eta behako bakar bat eta zeren, behako horretan itsuturik, hartzen baititu ondoren armak bertzeen hiltzeko, nola gertatu izan baita Europako lurrak
|
urte
luzeetan hondatu eta esteialdu izan dituzten gerla erlijionezkoetan.... Eta ez ote duzu uste, halaber, ezen, zenbatenaz zabaltzenago dugun bihotza eta adimendua, hainbatenaz gehiago uler dezakegula ezen hainbat partez eginik gaudela... eta parte batean garela ardi, bertze parte batean otso, eta gizon bakoitza bere ardiak bizi duela, nola otsoak ere bizi duen?
|
|
|
—Galileo hil zuan, baina bizi duk. Eta
|
urte
luzeetan biziko duk gizonon memorian —erran zidan osabak eta, haren jarraikian, zoruan zegoen harri tipi bat hartu, barandaren gainetik behatu, eta goiti beheiti jaurtiki zuen.
|
|
|
Izan ere, ongi dakizu, jaun André, zein zen sasoin hartako handikien eta odol garbiko jende noblearen iritzia —iritzi aski orokorra, bertzalde,
|
urte
luzeetako erroak zituena—, komertzioari eta antzeko betebeharrei buruzko zilegitasunaz eta bidezkotasunaz denaz bezainbatean... eta mesprezatzen eta arbuiatzen ere zituztela eginkizun haiek, erdeinatzen eta gutiesten, iritzi haren arabera, zeren haiek guztiak ez baitziren —nehoiz ere izan ez ziren— ohorezko gizonendako lan ohoragarriak, halako suertez, non, lan haiek eta egiteko ha... aita, halarik ere, aldiei eta aldien zaldiei aitzinatzen zitzaiela, ohartu zen ezen mundua aldatzen ari zela eta, urrunerat joan gabe ere, bertan zituztela mudantzak, ondasunen ata aberastasunen inportantzia gero eta handiagoa iragartzen zutenak... eta, are gehiago, zeren uste baitzuen, halaber, ezen, jatorrizko eta etorkiko odol garbitasunik ezean, nola baitzen bere kasua, arbasoak Nafarroako gerla haietan galtzaileetarik izan zirelako, dirua egin eta diruz eros zezakeela faltan zuena, noblezi tituluak ere diruaren esku egon zitezkeenez gero... zeudenez gero.
|
|
|
Eta nik ere euskaraz ihardetsi nion, neure leinuaren berri emaiten niola, baita neure esperientziarena ere:
|
urte
luzeetan studiatzen ibili nintzela, eta bortz sei urtez itsasoan barrena, marinel eta kontulari gisa. Eta hurrengo galdegitea gaztelaniaz egin zidan, nola eginen baitzidan beti handik aitzina.
|
|
|
Bai, egia da ezen ez zutela Pitagorasen teorema ezagutzen eta ez zutela itsasorratzik ezagutzen, baina haiek nekez galtzen ziren beren oihan haietan, nola galtzen baikinen gizon zuriok erremediorik gabe, itsasorratz eta guzti... zeren paraje haietan net alferrikakoa baitzen Piarres Oihartzabal kapitainaren harako erran hura: " Itsasorratza eskuan, eta ibili munduan", oihana, guretzat, leku guztietan berdina zelako, eta haiek, aldiz, zati bakoitzean eta landare bakoitzean ezagutzen zutelako, senak eta
|
urte
luzeetako esperientziak hartaraturik.
|
|
|
...lagoak, nolabait erraitearren— urratu nahi nituelako, eta Jainkoari promes hura egin niolako, zeina Antonio Ibarbiarekin batean berritu bainuen, biok zin egiten geniola elkarri ezen guztiz entseiatuko ginela, han geundeneino, mundu ustez lohigabe haren ez kutsatzerat, ez likisterat, eta ez hidoiztatzerat; halatan, bada, ez nuen emazteki haietarik bat bera ere ukitu, haiekin iragan nituen hiru
|
urte
luze haietan.
|
|
|
...n nintzen... eta ez lehendik ere haren antzeko hi tzik entzun izan ez nuelako, zeren guztion ahotan baitzebiltzan halako historiak, baina kontu egiten nuelako ezen aita kaputxino hura gizon zuhurra zela, jakinaren gainean mintzo zena... halako suertez, non haren iritzia ez baitzen kanpotik eraikia, baina oihanaren eta indiarren errealitatearen baitarik, bere misioneko indiarrekin egin zituen hamar
|
urte
luzeek frogatzen zutenez.
|
|
|
Baina artean ez genekien, ez, ekaitz hartarik atera, eta bertze ekaitz batean sartzerat gindoazela, noiz eta itsas lapur haiek agertu baitzitzaizkigun ustekabean...! Zeren
|
urte
luzeetan izan baitzen Trinidadeko uhartea itsas lapur ingeles eta holandesen habia. Denbora hartan, aldiz, frantsesak zebiltzan inguru haietan nagusi...
|
|
|
Zeren, Melius in oppidulo esse primum, quam in civitate secundum, 8 eta Pedrori ere halako zerbait gertatu zitzaion. Izan ere, Italian
|
urte
luzeetan nehor ere ez eta deus ere ez izan ondoren, norbait eta zerbait izaiten hasi zen Pedro Huizi, orduko Urbiainen. Eta egoera hark halako segurantza eta bere buruarekiko fidantzia eman zizkion.
|
|
|
Eta, neure Felisa galtzen nuela —ene haurtzain eta inude izan zena—, nola areagotu zitzaidan bertze amaren beharra —neure egiazko amarena: andere Grazianarena! —, zeren, Felisak enegan utzi zuen hutsaren betetzeko, non aurki nezakeen, bada, andere Graziana baino pertsona egokiagorik, doiagorik eta justuagorik, andere Grazianak eragin zidan
|
urte
luzeetako hutsa Felisak berak bete zuenez gero?
|
|
|
Ohitura hori ez bazenu, ordea, gauzak bidetik eta bere lekutik ateratzekoa, Jainkoaren donu eta dohaintzat hartuko zenuke, zeren zuri ere ez bailitzaizuke gaizki etorriko osabarenetik zentzatzea. Izan ere, heresia izurria baino kutsakorragoa da, eta osabarekin gehiegi ibili izan zinen,
|
urte
luzeetan. Eta, bertzela uste dezakezun arren, erabakia onbera eta bihozbera izan da, zeren heresiazko bekatua ez baitago munduko azote guztiekin ordaintzerik ez garbitzerik; ezta desterruarekin ere.
|
|
|
BIZI berri baterat jaio nahi nuen eta erabakia nuen guztiz, zeren eta ohartzen bainintzen, neure buruari so eginik, ezen neure kontzientzia hertsiaren menerat bizi izan nintzela ordu arte, eta hertsikeriak bizitzaren azken zokorat eraman ninduela, eta zoko hartan bizi izan nintzela, gogoa ere herdoiltzen hasi zitzaidan arte; ordea, nik ez nuen zokoan zetzan altzairu herdoildua izan nahi, baina altzairu distiratsua, nonahi den eta noiznahi den erabil daitekeena; eta ez nuen erabiltzen ez den harria ere izan nahi, zeren harri erabili gabeak ez baitu goroldioa baizik biltzen. Eta kontzientziaren baitan ostataturik nuen harra nahi nuen ostikatu eta handik igorri, zeren eta har penatzaile eta zehatzaile hark ez baitzuen enetzat,
|
urte
luzeetan, hitz gozorik izan, gaixto nintzenean gaixto nintzelako eta on nintzenean hobe ez nintzelako... Eta, Joben liburuan erraiten den bezala, gizona trabailurako eta hegaztia airerako sortuak izan zitezkeen arren, hegazti ere izan nahi nuen nik, gizon ez ezik.
|
|
|
Eta, gizon zuhurrak ez bezala, zeinak eskuinean prest baitu pozoina duen kopa eta ezkerrean kontrapozoina, bi eskuz edan nahi nuen nik atsegintasunaren kopa pozoindua... Eta, neure bizimolde berriaren bideratzeko, ez nuen esku hertsirik eta egitekotsurik nahi, zeren eta esku hertsiak itotzeraino eta arnasgabetzeraino hertsi baininduen
|
urte
luzeetan, baina esku laxoa eta alferra, zeren hats hartu nahi bainuen, eta biriketan munduko aire guztia sartu nahi nuen... Eta ez nuen bide malkarra nahi, baina plauna eta berdina.
|
|
|
Eta zeren, neure bide hartan barrena, lehenbizian batik bat, deliberatu bainintzen, denbora galdua reskatatu nahi banu bezala, neure buruarekin franko eta liberal izaiterat, ardi bat banintz bezala, goizeko guti jana —zeren eta ordu arte abstinentziak eta barauak izan bainituen arau— arratsaldeko betealdiaz berdin zezakeena. Eta hala abiatu nintzen, neure bakardadetik ihesi, bertze gorputz batzuen bila, zeren arau haiek hesiz hesi eta herstegiz herstegi inguratu izan baitzuten
|
urte
luzeetan ene kontzientzia eta nik hesietarik harat egin beharra nuen, ez itotzeko. Zeren, Montaigne mintzo zen bezala, baldin gorputzari atseginaren bide guztiak hertsi behar bazitzaizkion, nola erraiten baitzuten eliz gizonek eta kontseilu emaileek, zergatik ez genion aireari berari ere uko egiten eta hari bidea behaztopatzen eta hersten, zeren hats egitea ere bertze plazer bat baita?
|
|
|
Botikariari, berriz, arras libertigarria zitzaion, baita ostatuko jabeari ere. Ezagun zen bien arteko konplizitatea, barrako bi aldeetako
|
urte
luzez ondua.
|
|
|
Ez dakit kultura den, ez dakit urte honi dagokion. Badakit, ostera,
|
urte
luzeetan euskararen alde jardun duten norbanako franko susmopean direla, laster batean erruztaturik ikusiko dugun euskarazko kultura oso baten aitzindari gisa.
|
|
|
Hogeita bost
|
urte
luze —oso luze! — joanak dira erregimen politiko berria dugunetik. Badirudi hogeita bost urte hauetan ez dugula desberdinak izaten ikasi, ezta desberdintasunetik abiatu eta elkarrekin bizitzen ere.
|
|
|
Nire iritziz, luke berpiztea. Besteak beste, erreferentzia kontuetan behar beharrezkoa izan dugu
|
urte
luzeetan Jon Bilbaoren Eusk oBi bliographia eta oraindik ere, saihestu ezinekoa da.
|
|
|
Jatorria du horrek Frantziako Iraultzan. Orduko saio eta ahaleginak aipatu behar dira, beraz, ordukoek baldintzatzen baitituzte egungo hauek,
|
urte
luzeetan baldintzatu dituzten modu berean. Baldintzatu eta beharbada, baldintzatuko ere, kodearen aroa ez baita agortu, aurkakoa aspalditik aldarrikatu bada ere1.
|
|
|
Iritsi, ostera, nekez eta lorrez iritsi zuten azkena zibilaren arloan. Halperin ek artoski adierazi dizkigu orduko ahaleginen nondik norakoak, eta horiek Kodearen edukian izan zuten eragina3 Zernahi gisaz ere, Frantziako Iraultzak ondu zuen hamalau
|
urte
luzez() halako zerrenda osotua, lege zibilen ikuspegitik aurreko legeria ezabatu eta arloz arlo bestelako legeen hariak bilbatu zituena. Aldikada horren azken bi urteotan() onetsitako hogeita hamasei lege bildu ziren, buruen buruenik, Kode Zibil berrira4.
|
|
|
Seme alaben heziketak
|
urte
luzeetan galdatzen ditu gurasoen artapen erkideak. Gizakiak eurak bizitzen ikasten baino aurreragokoak dira.
|
|
|
Hemezortzi
|
urte
luze daramatza gatibu Antxonek. Espetxe mordoskatik pasatua da, gehiegi.
|
|
|
Balio handikoak ziren, geroago jakingo nuenez, etxean, Ordizian nintzela; aitak ikusi zizkidan nire terrailazko jostailuak, eta beretzat hartu zituen, lanerako, mekanikaria baitzen gure aita. Gerraosteko
|
urte
luzeetan terrailarekin, errodamenduekin eta horrelakoekin kontrabandoa eginez aberastu ziren batzuk. Aberasteko kinkan izan nintzen, bada, Oloteko aurkikuntza harekin!
|
|
|
Jipoiei, gaixotasunei, jazarpenei gainditu gatzaizkie, eta hemen gaude. Gure ahaide eta lagunek ere eutsi egin diote
|
urte
luzeetako erasoari, eta hor daude, zutik.
|
|
|
Zarateko Benta izandako etxe zahar abandonatutik Zaskarate landaturismo baserri dotore berriturako tartean zegoen hilarriaren parera heldu nintzelarik, haren aurrean geratu nintzen pixka batean. 1925ean hildako gizon baten izena zegoen idatzia harrian, iragandako
|
urte
luzeek ia ia irakurtezin bihurtzeraino higatua. Bizkar zorrotik argazki makina atera eta, zergatik edo zertarako jakin gabe, argazkia egin nion.
|
|
2001
|
|
|
PSOEren Gobernuak plan nuklearrak
|
urte
luzez geldirik eduki ondoren (luzamendu nuklear ospetsua) Lemoizko bi erreaktoreek (I eta II) luzamendu horren eragina jasan zuten. Luzamendu nuklear horren aurretik eta ondoren, euskal herritarren multzo garrantzitsuek borroka luze, tinko, iraunkor eta larria burutu zuten euskal itsasertz ez nuklearraren eta Lemoizko zentral nuklearra desagertaraztearen alde.
|
|
|
Bilduma honek artistaren izaera multidiziplinarra uzten du agerian, baita teknika desberdinak menperatzen zituela ere.
|
Urte
luzetako bilakaeraren testigantza dago 250 lan horietan, 7 urterekin burututako marrazkiarekin hasi eta 80ko hamarkadako lanekin amaitzen baita bilduma. Enric Sabater i Bonany Daliren idazkari pertsonala izan zen urte luzez eta Amaricako erakusketa honetako komisarioa ere bada.
|
|
|
Urte luzetako bilakaeraren testigantza dago 250 lan horietan, 7 urterekin burututako marrazkiarekin hasi eta 80ko hamarkadako lanekin amaitzen baita bilduma. Enric Sabater i Bonany Daliren idazkari pertsonala izan zen
|
urte
luzez eta Amaricako erakusketa honetako komisarioa ere bada. Bere hitzetan," Salvador Daliren biografia bere lanetik abiatuta egiteko saiakera da" erakusketa.
|
|
|
nik baino askoz hobeki, noski, eta badaki, baita ere,
|
urte
luzeetan ez duela aginte makila arriskuan ikusiko. Lasai eta eroso ibiltzeko prestatzen ari dira.
|
|
|
Ez gaude garapenaren aurka, eta ezta energia eolikoaren aurka ere... Baina eolikoen kontu honekin gure mendietan
|
urte
luzeetan egin den erasorik handiena eragiteko arriskua dago...".
|
|
|
Nafarroa Behereko Ortzaize herriko Piarres Trounday eskualtzalea eta Gironda eskualdeko euskaldunen aitzindaria dugu. Bera da
|
urte
luzez eskualdunek buruturiko ekimenen kudeatzaile kartsua. Piarresek berak lagundu digu Bordeleko diaspora amini bat gehiago ezagutzen.
|
|
|
La guerrilla vasca()". Gaur arte historialariek bazterrera utzia izan den historia, hau da, Euskadiko Gerrillarien Elkartearena, zeinek apenas laguntzarik eta baliabiderik gabe hogei
|
urte
luzez borrokatu zuen faszismoaren, nazismoaren eta Francoren diktaduraren aurka, 1936ko gerran, Bigarren Mundu Gerran eta gerora ere. Borroka desorekatu hori aurrera eraman zuten gizon eta emakumeen gerrillari bizitza eta jasan behar izan zuten jazarpena ezagutu ahal dira Mikel Rodriguezek Txalaparta argitaletxean plazaratu duen lan honen bitartez.
|
|
|
Eta hara hemen hainbeste buruhausteren ondoren esan beharreko zuena: " Hogei ta bost
|
urte
luze ta astunen buruan etzuan bazkal-ondoko lo kuluskarik egin. Zergatik?
|
|
|
Sakanan, euskararen egoera hobetzeko Bierrik izeneko elkartea sortu zenetik
|
urte
luzeak pasa dira, eta ez alferrik, horrez geroztik hamaika harpidetzari, publizitateri nahiz udal, mankomunitate edota nafar gobernuaren laguntzei esker inguru hartako euskal komunikabideak ugaldu baitira. Izan ere, aspaldi" Guaixe" hilabetekari euskalduna martxan jarri eta, hilero, milaka ale sakanar etxeetan dohainik banatu ohi da.
|
|
|
|
Urte
luzez hizkuntzei bizkar eman dieten estatuen baitan jarrera aldaketa nabarmena igarri dute adituek aspaldion, Grezia salbu. Estatu helenikoak gutxiengo turkiarrari eskubide gutxi batzuk onartzen dizkio eta gainontzekoei (albaniarrak, eslaviarrak eta latinoak) ezer ez.
|
|
|
Duela hiru urte pisu bat alokatu eta berak bakarrik ordaintzea zaila ikusi zuenez, gelak alokatzea erabaki zuen. AEKn irakasle 12
|
urte
luzez jarduna da eta Karrikiriren sorreran ere parte hartu zuen. Horregatik, berehala izan zuen zerbitzuaren berri eta azken bi urtetan langileak hartu izan ditu etxean, «gipuzkoarrak gehienak, azken unean irakasle postu bat eskaintzen dietenak eta».
|
|
|
"
|
Urte
luzetan herri aldizkari bakoitzak bere aldetik jo du, eta bat egitea ez da samurra izan, baina denontzat hobea izango zela erabaki genuen", dio «Goienkaria»ko zuzendari Eneko Azkaratek. Dena den, herri aldizkarien birmoldaketaren aurkakoak ere egon dira, jende askok pena handia hartu baitu ohiko aldizkariak gehiago ikusiko ez dituelako.
|
|
|
Gaitz arriskutsua da, pertsona bat infektaturik egon eta gaitza transmiti baitezake, gaixorik dagoela jakin gabe, hepatitisa sintorik gabekoa izan daiteelako
|
urte
luzez.
|
|
|
Bost
|
urte
luze hauetan egin duguna ikusita, begi bistan dago prozesu horigeuk ere bizi izan genuela. Honetan geu izan gara ikasleak, guretzat ere ikas prozesua izan da:
|
|
|
Kondaira hauekpentsamolde herrikoiaren barnean daude, honen zati bat dira eta pentsaera honekkondaira hauen egiazkotasuna ez zuen zalantzan jartzen. Sakratuaren kontaketadimentsio metahistorikoaren barnean dago, eta dimentsio horren froga historikoabere izaera erlijiosotik dator67 Gainera, ikerketa hagiografikoak dimentsio teologiko moral batez inguratuta egon dira
|
urte
luzez, denboraz kanpokotasuneanerortzeko eta ondo zehaztutako testuinguru politiko sozial bat erauzteko zorian68.Horregatik, dagokion ikuspuntu historikoan kokatu behar ditugu santuen sorreraeta bilakaera hagiografikoa, haien kondairen errealitate politikoa, soziala, ekonomikoa, kulturala eta, dudarik ez, erlijiosoa erakutsiz; hau da, santuaren memoriahistorikoa, Guy Philippart en hitzetan69....
|
|
|
Erein, 1998, 38 or. Nolanahi ere,
|
urte
luzeetan zehar literatur sistema ofizialarenbazterrean bizi izan ondoren, badirudi gauzak aldatzen ari direla. Zentzu honetan esanguratsua da, eta poztekoa?
|
|
|
Zortzi urte! Zortzi
|
urte
luze eraikuntza txuri hartatik irteten ez nintzela. Baina, eroetxeko izaki zitalenak lorratza jarraitu zidan eta aurkitu egin ninduen.
|
|
|
Bi herrialdetako nagusi bizardunek(?),
|
urte
luzeetako ahalegin tirabiratsuen ondoren, biltzea erabaki zuten aspaldiko liskarrak konpontzera. Eta halaxe bildu ziren, bada, agindutako toki egunetan bi patriarkak, nork hamalauna gudari zituela lagun.
|
|
|
|
Urte
luze ugari pasatu zan eta Txomintxo eta Maritxu barri asko jaio zan bazterretan Â. Txomin eta Mari izena hartu eben nagusitzerakoan.
|
|
|
" Gerrateak hiru
|
urte
luze iraun eban. Bien bitartean, mutikoa hazi egin zan.
|
|
|
Zinez, ez dut uste gaurko euskararen egoera sozial mugatu eta ahula zuzen uler daitekeenik kontuan hartu gabe
|
urte
luzeetako elebakartasun ofiziala, hizkuntz zapalkuntza gutxi edo gehiago ezkutua, eta euskararen aurkako irudikapen sozial negatiboen ezarpena (euskara, baserri giroaren eta atzerapenaren ikur). Hori dena ahantzi gabe, ez dugu deus askorik aurreratzen euskaldun askok eta askok aspaldiko denboretatik euskarari buruz erakutsi izan duten utzikeriaren edo zabarkeriaren aitzakia edo estalgarri gisa erabili nahi badugu.
|
|
|
Bide berrien bila agertu zitzaigun Lauaxeta (Euskaltzaleaken joerarekin zituen harremanez zerbait gehi dezaket neronek ere) eta giro berrien aitzindari bezala Lizardi: ez ziren lekuko izan, igarle baino
|
urte
luzeen buruan baizik mamituko ez ziren bide eta giro berrien igarle. Ernamuina han zegoen, ordea, gero inork asma zezakeen lehorte gogorrenaren erdian hozituko zen ernamuina.
|
|
|
1976ko azkenetaraino lortu dena, nahi adina ez izanik ere, gutxiestekoa ere ez da. Euskaltzaindia,
|
urte
luzeetan isilik egon ondoan, goi mailako ikerlanak egin arren ez zen ia erabakirik hartu?, zentzuzko erabaki apal batez hasi zen; beronek dioenez," euskal hitza" aspaldidanik euskaldunek erabili duten eta darabilten hitza da, datorren lekutik datorrela36: bestela esan, quod semper, quod ubique, quod ab omnibus.
|
|
|
Hor iraun nuen, adinez (eta zuhurtziaz?) hazten ari nintzen bitartean, sei
|
urte
luzez. Beste lanbide batzuk egokitu zitzaizkidan urte horien buruan:
|
|
|
Eta" barojalariak" ahora orduko, Santiago Aizarna idazle bipil beldurgabea dator gogora. Arlote pobrea naiz, baina bertso pare bat eskaini nahi nioke egunen batean(
|
urte
luze emankorren buruan baizik ez ahal zaio etorriko!) izango duen hilarrian ipintzeko. Franklinenak daramatzanen antzekoak dira34:
|
|
|
Te rrorismo kulturala edo terrorismoaren kultura aplikatu du UPNk aurten euskal kutsua edo euskal kulturarekin lotura duen edozein eragileren aurka. Eta, erasoa orokorra dela erakusteko frogarik onena, Euskaltzaindia eta Eusko Ikaskuntza bezalako erakunde susmagarriek
|
urte
luzetan jasotako dirulaguntzak (ez da ahaztu behar Nafarroako Diputazioak hartu zuela parte hasieratik —Hego Euskal Herriko beste hiru Diputazioekin batera— bi erakundeon sorreran orain 80 bat urte, 1918an Eusko Ikaskuntza eta 1919an Euskaltzaindia) barregarriak izatea, orain bi urteko datuekin konparatuz gero, iaz ere jaitsiera nabarmenak izan baitzituzten euskalgintzako sektore guztie...
|
|
|
Alez ale, emanaldien informazioa emateaz gain, arte eszenikoetako lan berrien aipamenak, elkarrizketak, azterlanak eta beste gai asko jorratuz jantziz joan da Elorrioko inguru emankorrean argia ikusi zuen aldizkari hau. Eta, horrela, lau
|
urte
luzetan, nahitaezko errefe rentzia bilakatu da Euskal Herrian eszena gainean zer egiten den jakin nahi duen ororentzat. Esparru honetan zulo handia zegoen eta oso zaila zirudien era honetako informazioa ematen duen aldizkariak aurrera egiterik izateak, baina hileroko hitzordua txukun baino txukunago betetzen ari da.
|
|
|
Abertzaleek eta ez abertzaleek partekatzen duten ondasun bat da euskara. Hala izan luke, baina historikoki
|
urte
luzetan ez da izan, eta hori da gure desgrazia handienetako bat. Abertzaleek bakarrik egin dute berea euskararen errebindikazioa.
|
|
|
Agian batzuren batzuk kokilduko ziren, entzun eta irakurri diren astakerien aurrean. Baina astakeriok, juxtu hain direlako astakeria zabarrak, eragin eskasa izango dute
|
urte
luzeetan zehar tinkotu den euskalgintzan. Ez da, hala ere, arriskurik falta.
|
|
|
Euskalgintza deitzen dugun jardun hori, mila jardun txikiz osatutako sare edo andamioa da, euskaltzale askoren atxikimenduzko lanari eta erakundeen babes eta diruari esker eraiki ahal izan dena. Oro har, elkarlan ona egin da
|
urte
luzez, eta azken urteotan gizarte ekimenaren eta administrazioen arteko zubiak ugaldu eta tinkotu egin direla esango nuke. Euskararen kanpotik egindako helegite eta salaketak, edo une berezi bateko interes politikoek ekar dezakete —ez al dute ekarriko! — euskararekiko jarrera epelagorik euskal administrazioen aldetik.
|
|
|
1. Zerbait izaten hasi eta etorkizunari begira egoera" normaldu" bat amets egiten hasi garenean euskaldunok kultura eta hizkuntza bakarra ezarri nahi dituztenen erasoak indartzea ulergarria da, batez ere, pribilegiozko egoera bat kolokan jartzen hasi zaiela eta gerora oraindik hori areagotu egingo dela ikusten dutenen aldetik.
|
Urte
luzetan euskara mendekotasun egoeran ikusi dutenean, ez zuten benetan hartzen eta agian bigunenak aldekotasun faltsuzko adierazpenak egitera ere iristen ziren. Baina berek espainolari aitortzen dioten" normaltasun" hori bera guk euskarari eta euskal kulturari egotzi nahi izatea, eta batez ere, egoera horrek berek aspaldiko urteetan lortutako estatusa EAEn arriskuan jartzea ezin dute inondik ere jasan.
|
|
|
Pertsona askorekin tratatu beharra izan dut nire bizitza eta filosofia lan
|
urte
luzeetan. Liburu honen idazlaria benetan aparta iruditu izan zait beti, bere pentsaera kapazitateagatik batez ere.
|
|
2002
|
|
|
Hori da jarrera ofentsiboan aritzea edo proposamenak egitea. Ildo horretan, azkeneko hilabete hauetan, hainbat erakunde politiko, sindikal eta sozialekin bildu garenean Ibaeta izeneko bilgunean bildu gara orain bi hilabete berriz ere; duela bi
|
urte
luze parte hartu zuten sektore berekin ikusi dugu jendea prest dagoela «Presoak Euskal Herrira» lemaren alde lan egiteko. Guk lema hori teorikoa izatetik praktikoa izatera eraman nahi dugu preso politikoen eskubideak errespetatuak izan daitezen.
|
|
|
(...) Esku bateko hatzamarrez zenbatzen dira espainiar merkatura ausartu direnak, eta, ondorioz, hemen dabiltzan gehienek bezero bakarra daukate, dela ETB, telebistaren kasuan, edo Kultura Saila, zinemarenean. (...) ETBk berezko politika dauka, eta politika horretan ez dute lekurik izan, azken
|
urte
luzeotan, euskal merkatuaren oinarriak ezar litzaketen erabakiek(...). Eta gidoilariok, zertan gabiltza bien bitartean?
|
|
|
(...) Kantatu ere egin behar da, beste gauza asko egin behar diren bezala Euskal Herri honetan. Gu horretan ari gara
|
urte
luzez, eta zergatik ez jarraitu. Jende askok egiten du, gero eta gehiagok, esaterako, jende gazteak.
|
|
|
urte hauetan zehar guk errore handiak egin ditugu. Nolabait euskaldun sentitzen garenok
|
urte
luzez identifikatu ditugu euskaldun izatea izan, pentsatu, kantatu edo dantza egiteko modu batekin. Badaramagu denbora bat oker hori zuzendu nahian, baina luzaz erori gara horretan.
|
|
|
Bestalde, eta gaiaren garrantzia kontuan izanik, komunitatearen ezaugarri esanguratsuenetako bat" kideen interes handia" dela esan digu elkarrizketatuak, eta baita" gunearen fundatzaileen inplikazio maila altua" ere. Gaixotasuna arras ongi ezagutzen duten paziente oso kualifikatuak dira komunitate honetako kide,
|
urte
luzez ikerketa lan garrantzitsua egin dutenak. " Gainera, bertsio ofizialarekin kritikoak dira, eta sistemak eman ezin dien informazioa jaso eta eskaintzen dute".
|
|
|
Gaitzaren terapiari buruz, eta
|
urte
luzetan garrantzirik gehien gaixotasunaren fase akutuari eman ondoren, egun gero eta gehiago hartzen da kontuan zer gertatuko zaion pazienteari iktusaren ondoren. Ezinbestekoa da bigarren iktus bat gertatzeko arrisku faktoreak identifikatzea (horretan estatinak edo IECA izenekoak aipatu behar dira ondoriorik egokienak eskaintzen dituzten botikak bezala)
|
|
|
Elixabete Perez Gazteluk eta Esther Zulaika Ijurkok eginiko bilketa eta testu paratze lana medio osatu ahal izan da Patxi Altunak urtetan zehar eginiko idazlanen bilduma hau. «Haizeak ez eramango!» liburua, 40
|
urte
luzetan Deustuko Unibertsitateko Giza Zientzien Fakultateko irakasle izandako Patxi Altunaren omenez argitaratu da, eta bertan Etxepare, Oihenart, Larramendi eta Mendiburu idazle klasikoak aztertzen ditu, eta baita Aizpitarteren hiztegi argitara gabea Loiolan, Bonaparte eta Aita Aranak elkarri egin kartak, Jose Inazio Arana jesuitaren bizitza, Mr. D' Abbadie eta Jose Inazio Arana, joan zen mendeko jesuita gazteen euskal olerkiak, eta abar.
|
|
|
Bitoriano Gandiaga gogoan: heriotza bizitza hazia, Euskalkia eta Administrazioa, Nafarroako euskara 2002an, Irakaskuntzaren berbalizazioa, Lehen sektorea aldatzen Euskal Herrian, Euskararen gizarte erakundeen Kontseiluaren historia eta egitasmo nagusiak, Irakasle kaleratuak hamar
|
urte
luze unibertsitateko atean Euskal Unibertsitatea eskatzen, Eukaristia: erreiñuaren sakramentua, Bakea prestatu:
|
|
|
Bitarte horretan, Txetxeniako agintea eta bere tropak nahastu, sakabatu eta kakaztuz joan ziren: petrolioaren garrioaren inguruko interesak eta lehengai garrantzizko horren inguruko trafikoaren kontrola batetik, Errusiako mafia bestetik,
|
urte
luzez horren barruan dabiltzan txetxeniarrak bestetik, txetxeniarrei laguntzera Ekialde Hurbiletik etorritakoak ere bai, Errusiako zerbitzu sekretuen manipulazioak tartean... Txetxeniako gerrillariak eta beren agintaritza osoa mafioso, lapur eta gaiztaginez osatutako taldea direla, Errusian errez saltzeko moduko irudi bat bihurtu zen.
|
|
|
Hamabi
|
urte
luzeetan egindako lana dugu Jesus Altunak eskaintzen digun hau; hamabi urte, ez gaude hortara jarriak».
|
|
|
Jendeari maila bateko literatura arazoz kargaturiko literatura dela iruditzen zaio, hori ikuspegi desegoki bat da, ez dakit non sortua. Ziur asko uste horrek asko zor dio garai bateko esperimentuei, azaren truke porru dezente sartu zaigu
|
urte
luzeetan, ez bakarrik euskaraz, erdaraz ere bai; irakurlearengan kontrako sentsazio bat utzi zuen, maila horretako literatura zaila ote den sentsazioa n
|
|
|
Lenengoa zaarregi egin barik il zan, baiña euskera ao miñetan eta bere luma zorrotzean erabillela; bigarrena asi bai egin zan asi, joranez atan be, baiña beste arlo batzukaitik utzi egin eban euskerea bertan beera, geienbat. Azkue gurea, Jaungoikoak emondako
|
urte
luzeetan egundo etenik egin baga langille ta euskera maite sutsu agertu izan zan beti.
|
|
|
Bizkaiko Diputazinoiak Euskal katedra zalakoa nun da gaur, eratu ebanean, maisu izentau eben, eta orretan ekin eutsan
|
urte
luzeetan, arik eta ordezkotzat" Kirikiño" itzirik, andik alde egin eban arte. " Euskaltzaindia" sortu zanean, ango Buru izan zan, il zan arte, atan be.
|
|
|
Eta orrelaxe joan zitzaigun, aztarna aundirik uzteke, artista argi ura. Geroago, Belasko ospatsua izan zan organista txit ona
|
urte
luzeetan, eta urrena, Alex Valdes Goikoetxea, gure musika irakaslea.
|
|
|
Euskalerriak ez al ditu aaztuko, ez bata eta ez bestea,
|
urte
luzeetan.
|
|
|
Edu orretako azalpenok, beranduegi datoz, gure ustez.
|
Urte
luzeak iges egin dabe, gai ori bear dan moduan azalduteke. Ba dirudi, sindikatuen izaerea bardin samarra izan bearko dala alderdi guztietan.
|