|
2000
|
|
|
Igoera handienak 1985 eta 1995 bitartean gertatu ziren; hamar
|
urte
horietan produkzioa bikoiztu zen, 21.000 tonatik 42.000 ingurura igaroz, muskuilua kontuan hartu gabe. Urraburua, lupina, erreboiloa eta izokina dira protagonista nagusiak.
|
|
|
Beraz, Jaurerri bezala ezagutzen dugun garaia istorio itzel horren ano biziki laburra besterik ez dela esan dezakegu.
|
Urte
horietan, ordea, bertako pagadi eta hariztiak harlauzazko hesi batez inguraturik geratu ziren, Bertizko Jaurerria mugatzen duena eta aste honetako mendi ibilaldian jarraituko duguna, hain zuzen ere.Bertizko ondare ere diren megalitoak topatuko ditugu gure bidean, denbora galdua eta gure garaiaren arteko zubia izango bailiran.
|
|
|
hasieran txikitoa alboan zutela ageri ziren langile bizardunekin, geroxeago Hormasprayko izenburuz hormak spray z betetzen zituen gaztearekin eta Mozorrozko, prekontseilari maskaratuarekin aurrerago.
|
Urte
horietan hasi ziren, halaber, Aleman, Artola, Zabaleta... euren irudiak astekarian argitaratzen.
|
|
|
Horien ezaugarri nagusia autoritarismo errepresiboa izan da, eta jarrera horrekin kutsatu dituzte erakunde unibertsitarioaren partaide eta gestio organo asko eta asko; gainera, horrekin batera eta aldi berean, izugarrizko sumisioa agertu dute espainiar estatuko botere zentralen aurrean. (...) Aurreko hamar
|
urte
horiek lotsagarriak izan baitira, Euskal Herriaren eskari nazionalekin zerikusirik izan duten arazoak elkarrizketa bidez ebazteko inolako ahaleginik egin ez delako unibertsitatean egin behar litzatekeen modura. Hemendik aurrera UPV EHU gobernatu nahi duen taldeak, ez luke ahantzi behar unibertsitate hau Euskal Herrian kokaturik dagoela, eta gure herriaren zerbitzurako izan behar lukeela(...)».
|
|
|
Castrok bere urrezko aroa bizi izan zuen garai horietan, harik eta XIV. mendearen amaieran krisian sartu zen arte.
|
Urte
horietan, eta soilik teorikoki bada ere, Castro Urdiales Bizkaiko jaurerriari lotua egon zen. 1366ko Libouneko hitzarmenean, Pedro I erregeak Eduardo III.aren seme Printze Beltzari eskaini zizkion Castro eta Bizkaiko jaurerria.
|
|
|
Nik liburu horrekin eta Sarriren" Narrazioak" ekin dudan oroimena da 15
|
urterekin
horiek kopiatzen saiatzen nintzela. Eta zentzu horretan badira erreferentziak.
|
|
|
Altxor mineral honek ondorio garrantzitsuak ekarri zituen, baina ez bereziki meagintzan. Izan ere,
|
urte
horietan berrikuntza gutxi ezagutu zuen burdinaren erauzketa metodoak; Behe Erdi Aroko eskuzko sistema erabiltzen zen oraindik. Eskulan ugari eta merkea eskura izanik mekanizazioak behar zuen inbertsioa ez zen errentagarri.
|
|
|
" un buen aldeano de Ororbia que a Pamplona vino(...) y en la botica le pregunto en lengua vascuence si le daria algo para curarse". Hots, egileak ongi baino hobeki ezagutzen zuen gure historia, jakin bazekien
|
urte
horietan Iruñerriak, Iruñeak zuten komunikatzeko hizkuntz garrantzitsuena euskara zela. Eta ez zuen ezkutatu, 1937 izan arren.
|
|
|
Zer gertatu zen bi
|
urte
horietan, Zarauzko Bandera ez ospatzeko?
|
|
|
Dena den, nik garrantzia 25
|
urte
horiei eman diet. Imanol Muruak idatzi du liburuaren hitzaurrea, 1976an, aurreneko edizioa antolatzen ibilia zen-eta. Nolako gorabeherak izan zituzten kontatzen du, traba franko izan baitzuten.
|
|
|
Zuberoako jauretxerik ederrenetakoa den hau XVII. mendean eraiki zen, Olorongo Apezpiku eta Kontraerreformaren gidarietako bat izan zen Arnaud Maite zuberotarraren aginduz. Berpizkundeko aurrealdearen barruan Harrera gela, Apezpikuaren Gela,
|
urte
horietako liburuak dituen Liburutegia eta Teilatondoa. Bisitak:
|
|
|
1980an preso sartu zuten eta hogeita zortzi urteko kondena ezarri zioten ETAko partaidea izateagatik. Kartzelako
|
urte
horietan liburuak idazten eta argitaratzen jarraitu zuen, harik eta, 1985ean Martuteneko kartzelan zegoelarik, ihesi joan zen arte, euskal abeslari ezagun baten kantaldiaren okasioaz baliaturik, eta baffle handietako batean gordeta. Ihesi joanez geroztiko hamabost urte inguru hauetan erregulartasunez iritsi dira argitaletxeetara eta bere izkribuak.
|
|
|
Ik., adibidez, AITZARTE,. Izatasun filosofia?, Euzko Gogoa, epaila iorraila, 1956, 46 etaepaila iorraila, 1957, 104(
|
Urte
horietan existentzialismoaren interesa euskal letretan oso zabaldutazegoela ikusteko ere. Ik. lan honexen amaierako eraskina).
|
|
|
Lehen Karlistada 1833 urtean hasi zen, Fernando VII.a hildakoan, eta zazpi urte luze iraun zuen.
|
Urte
horietan arruntak izan ziren Karrantzako eta Sobako herritarren arteko gatazkak, sobatarrek Castañedo liberalaren agindura eta karrantzarrek, berriz, Andetxaga karlistaren esanetara borrokatu baitzuten.
|
|
|
etenik egin gabe fasera pasatu zen, Gerra Zibileko urteetara alegia.
|
Urte
horietan —tesian zehazten ditudan zenbait gertaera direla medio— urrats oso garrantzitsua eman zuen kanpo politikak, hamarkada batzuk lehenago hasitako prozesua punturik goreneraino eraman baitzuen (8 eta 9 kapituluak," Eusko Jaurlaritzaren nazioarteko jarduera(): I. Kanpo harreman instituzionalen finkapena" eta" II. Kanpo jardueraren oinarrizko tresnak.
|
|
|
Euzkadi Buru Batzarraren lehen biltzarra 1895eko uztailaren 31n izan zen, eta batzar hori Euzko Alderdi Jeltzalearen (EAJ) abiapuntutzat har daiteke. Mugimendu politiko hori XIX. mendeko azken hamarkadan eratu zen, haren doktrina, programa eta antolakuntza
|
urte
horietan finkatu ziren eta. Alderdiaren eragin soziala hazi egin zen harrezkeroztik, hauteskundeetan lortutako emaitzek hobera egin zuten hein berean; horren ondorioz, Euskal Herriaren gaur egungo historiaren osagai nagusietako bat izatera iritsi zen EAJ, erakunde garrantzitsu bilakatu baitzen Euskadiko errealitate soziopolitiko konplexuaren historian, ideologia, politika eta antolakuntza mailako formulazioetan islatu den bezala.
|
|
|
Jokin Zaitegik, Euzko Gogoa12 etxean argitaratzeko asmoz, Guatemalatik Euskal Herrira itzultzeko erabakia hartu zuen. Euzko Gogoa ren historia, ostera, 1949an hasi zen; urte horretan, Zaitegik, Andima Ibiñagabeitiaren laguntzaz, euskara hutsez eta goi mailako eduki kulturalez egindako aldizkari bat argitaratzeari ekiten dio, honela,
|
urte
horietan euskal kulturaren proiektu aitzindaria izango den lana aurrera eramanez. Zergatiak Zaitegik berak azaldu zituen:
|
|
|
Euzko Gogoa ren ibilbideak
|
urte
horietako atzerriratu askorena erakusten digu, hots, Hego Euskal Herritik gero eta gertuago egoteko grina, Penintsulan bertan ez zenean, Erregimenak horretarako zirrikituren bat utziz gero. Malgutasun txiki hori ikusita, aktibitate kulturalak eta artistikoak poliki poliki Hegoaldean berpiztuz joan ziren, eta baita aktibitate politikoak ere, horiek ezkutuan.
|
|
|
a) Argitaratu gabe dagoen materiala() argitaratu. Oroit Euskal Herriko Unibertsitatearen babespean argitaratu zela
|
urte
horiei dagokien materiala, 1996an, baina A B letrak bakarrik kaleratu dira. b) Eusko Ikaskuntzan sortu euskal bibliografiaren atala, mundu guztiak artikulu eta liburuen erreferentzia paperean eta ordenagailuan eskura izateko. c) Jakina, Jon Bilbaoren Eusko Bibliographia osoa ordenagailu bidez irakurle eta ikertzaile guztien eskuetan ezarri behar da.
|
|
|
Iraultza barruan, adin nagusitasuna hogeita bat
|
urte
horietan jarri zen. Ez dugu hori aldatu, aldatzeko arrazoi batzuk tartean izan arren.
|
|
2001
|
|
|
Nik karrera amaitu nuenean, duela 22 urte, pertsonak behin jubilatu ostean laster hiltzen ziren, handik 2 urtetara; gaur egun, ostera, jubilatuek 15 urte erraz bizi izaten dituzte. Gaixotasun gehienak 15
|
urte
horietan pilatzen dira, eta, datu bat ematearren, Gipuzkoako nagusiak populazioaren %18 badira ere, ospitaleratuen erdia eta osasun aurrekontuaren %70 suposatzen dute. Prozesu honek geriatren heziketan aldaketa handiak ekarri ditu, baina baita, esate baterako, kontsumoaren arloan, gaur egun nagusiek lehen existitzen ez zen merkatu zabala suposatzen dutelako.
|
|
|
Esan Ozenki Negu Gorriakekook sortu genuen, 10 urteko lana egin dugu, eta hauspo lana nik egin badut ere lan talde bat sortu da eta hazi egin da. Ziklo hau Negu Gorriakekin batera amaitu behar dela ikusi dugu, eta horrela, Euskal Herrian hamar
|
urte
horietan egon den musikaren argazki bat uzten dugu. Orain hemen dagoen taldeak diskoetxe berri bat sortuko du, baina filosofia, gune fisikoa, eta orain arteko lana mantenduz.
|
|
|
Joaquin Sorolla valentziarra eta Ignacio Zuloaga eibartarra. Obra garaikideak ziren, mendeko lehen
|
urte
horietan eginiko lanak izaki, baina une horretan Pariseko abangoardiaren lehen lerroetan zeuden espainiarrei
|
|
|
Hala ere, medikuntzaren aurrerapenak etengabeak ziren, eta XX. mendearen bigarren erdialderako gaixoei askoz errazago, merkeago eta erosoago suertatzen zitzaien pilula bat hartzea bainuetxe bateraino hurbiltzea baino. Gainera,
|
urte
horietan jendea kostaldeko turismo guneak deskubritzen hasi zen, eta doako hondartzaren aldean ordaindu beharreko bainuetxeen gainbehera etorri zen. Bata bestearen atzetik Euskal Herriko terma guztien ateak ixten joan ziren, gaur egun geratzen zaizkigun Nafarroako Fitero, Lapurdiko Kanbo eta Gipuzkoako Zestoa izan ezik.
|
|
|
Juan Mari Atutxak eginiko aurkezpenarekin ematen zaio hasiera Eusko Legebiltzarra osatu duten guztien artean eginiko liburu honi," Denboraren lekukoak" izenburuarekin aipatu erakundeak bere XX. urteurrena ospatzeko gazteleraz zein euskaraz plazaratu duenari. Hogei
|
urte
horietan Eusko Legebiltzarreko eserlekuak inoiz erabili izan dituzten guztiei eskatu zitzaien orri batean laburtzeko erakunde honetan lan egin izanak sortzen zizkien oroitzapen, bizipen, hausnarketa eta ekarpenak. Hirurogeita bederatzik bete zuten eginkizuna eta horiexen lanak eta argazkiak osatzen dute liburua, non jasorik dauden politologoen diagnostikoak, zenbaitzuen gogoeta lasaiak, bidean gelditutako legebiltzarkideen oroitzapenak, kritikoen iritzi gupidagabeak eta marrazkilarien arkatz zorrotz bezain umoretsuen emaitza.
|
|
|
Aukera ez zen oso zabala; Deustuko Unibertsitatearekin batera Nafarroako Unibertsitatea (OPUS), Industri Ingeniaritza Goi mailako Eskola eta «Bilboko Unibertsitatea» zeuden. Frankismoaren amaierako
|
urte
horietan ikasleen mugimenduak «euskal barruti unibertsitarioa» zuen aldarri nagusia, Hegoaldeko Euskal Herrian Valladolid eta Zaragozako unibertsitate barrutietako menpekotasuna gainetik kentzeko.
|
|
|
«Euskal Unibertsitatea», ostera, ez. Bien bitartean,
|
urte
horietan UEUk bere udako ikastaldiak antolatu izan ditu, Ipar Euskal Herrian eta Iruñean. Beti «Euskal Unibertsitatea sortzen laguntzeko» ahaleginetan eta, beti ere, irakasleen prestakuntzan, materialen sorkuntzan eta euskararen normalkuntzaren alde lanean, hogeita hamar urte hauetan milaka pertsona igaro da UEUren ikasgeletatik eta ehunka batzuk dira UEUk argitaratutako liburuak eta ikasmaterialak «Uztaro» Giza eta Gizarte Zientzietako Aldizkaria barne.
|
|
|
13 aldiz ez zen izan; gerragatik batzuetan, Donostiako agintari kaskarin batzuengatik 1901etik 1909ra, arraunlariek ematen zuten ikuskizuna zarpailegia zelako orduko turistentzat. 87
|
urte
horietan Oriok 30 aldiz irabazi du bandera. Bandera horiek erakusten dute, beste ezerk baino hobeto denboraren iragana:
|
|
|
Eta hain zuzen, 1999 eta 2000 urteetan lehiaketa horretan irabazle suertatu zirenen lanak argitaratzen ditu orain, komiki itxurako liburu honetan. Hau da, aipatu bi
|
urte
horietan txapeldun izandako Jose Angel Labari Ilundainen" Naroa" eta" Gure aita" lanak; 1999an bigarren saria eta 2000.ean hirugarrena eskuratu zuen Gorka Espinosa Urraren" Telefilme" eta" Azkena"; duela bi urte hirugarren suertatu arren iazkoan bigarren postua lortu zuen Imanol Larunbe Goñiren" Ilargiaren beste aldean" eta" Barkaiztegi eroa... Komiki guztiei gaztelerazko itzulpena gehitu zaie.
|
|
|
Bildutako ia 60 lanekin unitate didaktiko bat osatu baitute. Obrak kronologikoki antolatu eta testu osagarriez lagundu dituzte, bisitariak, begi aurrean dituen harri eta metal puska landuez haratago, ehun
|
urte
horietan eskultura munduan izandako aldaketa handia ikus eta uler dezan. Britainia Handia, Estatu Batuak, Italia, Espainia eta Frantziatik ekarri dituzten piezak ez dira tamaina handikoak, erakusketaren koherentzia mantentzeko, batetik, eta eskultura erraldioek garraio eta espazio arazoak eragingo lituzketelako bestetik.
|
|
|
Ikastola hauek hasi ziren Sartagudan eta Lodosan duela hamalau urte, eta tarte honetan oso baldintza txarretan eutsi zioten amets horri, bazekiten noizbait aldatuko zela errealitate hori eta aldatzeko iraun behar zutela. Orduan, hamalau
|
urte
horien fruitua orain ari dira jasotzen. Nafarroa Oinez egitearen arrazoina hori da, fruitua ondu da.
|
|
|
Baina 1994tik 2000ra bitartean Gipuzkoan lortu zen langabeziaren beherakadarik nabarmenena, eta ondoren Araban.
|
Urte
horietan Bizkaian ez zen hainbeste jaitsi langabezia.
|
|
|
•
|
Urte
horietan sendotu eta ugaritu ziren urte batzuk lehenago etxe partikularretan eta klandestinitatean sortu ziren ikastolak. 1960an 60 ikasle bakarrik bazebiltzan ikastoletan, 1978 ikasturterako 53.268ra igo zen kopurua.
|
|
|
den beste bat jartzearen arrazoia Europako Parlamentuak 1994 eta 1999 urteen artean jarritako helburuak betetzea da,
|
urte
horietan hasi baitzen kutsadura atmosferikoaren aurkako borroka, osasun publikoaren eta ingurumenaren aldeko lehen lekuko gisa.
|
|
|
Eta bizitzako lehen hamarkadan hartzen du, hain zuzen, pertsonak ohitura hori; hamar
|
urte
horietan izaten da irakurtzeko plazera beharrizan onartu eta desiratu gisa eskuratzeko aukera.
|
|
|
–
|
Urte
horietan sendotu eta ugaritu ziren urte batzuk lehenago etxe partikularretan eta klandestinitatean sortu ziren ikastolak. 1960an ikastoletan 60ikasle bakarrik zebiltzan ikastoletan, baina 1978 ikasturterako 53.268raigo zen kopurua.
|
|
|
Horrez gain, beste bi gertakari garrantzitsu izan ziren
|
urte
horietan:
|
|
|
Edmond Roudnitska k hediona deituriko molekula berriak erabili zituen gizonezkoentzako Eau Sauvage perfumean.
|
Urte
horietan gizonentzako perfumeak hasi ziren fabrikatzen. Azken urteotan nazioarteko merkatua bi protagonistaren arteko lehian oinarrituta dago:
|
|
|
Euskadi, eta berriz ere Euskadi diot, Euskal Herria ez esateagatik, eta inork inoiz nire gauzak irakurri edo entzun baldin baditu, badaki nik beti Euskal Herria sartzen dudala, eta ez Euskadi, baina hemen nahitaez Euskadi edo Euskadiren antzeko zerbait sartu behar da eta ez Euskal Herria, nahasketa sortuko ez baldin bada. Guk dakigun garaian, azken bi mila urte honetan, lehen esan dudan bezala, Euskadiko eremua osorik hartzen baldin badugu, eskualde hori ez da inoiz, bi mila
|
urte
horietatik gora nik ez dakit zer gertatzen zen, osoro eta zeharo euskalduna izan.
|
|
|
horrela utzi zuen idatzirik Koldo Mitxelena maisuak euskararentzat etorkizuna aurkitzeko urratu beharreko bidea. Irudi luke, ordea, joan den hogei urte honetan leku hori, gure lekua, alegia, non egon daitekeen ezin asmaturik, bidean galdurik bezala gabiltzala, nahiz
|
urte
horietan gure eskuetan izan ditugun, botere politiko eta erabakimen tresna indartsu askoak, bai ugaritasunaren bai irismen mailaren aldetik ere.
|
|
|
Hor iraun nuen, adinez (eta zuhurtziaz?) hazten ari nintzen bitartean, sei urte luzez. Beste lanbide batzuk egokitu zitzaizkidan
|
urte
horien buruan: gerran, gerrakoak; gero, gerokoak.
|
|
|
Ez dugu oraindik, eta agian komeni ere ez, neurtzen hasteko behar bezain urrundua iragan berria, hainbeste gauzatan bizirik dirauen aldi joana. Hortaz, axaleko aipamen soil bati lotuko natzaio,
|
urte
horiek, gehiegikeria gabe ene ustez, hondamendi bezala azaltzeko, zaila delarik gure historian zehar antzekoa aurkitzea, inoiz honelakorik izan bada. Baina, herri oso bat ezin suntsitu denez, gorputzez eta izpirituz bizirik geldituok han eta hemen sakabanaturik nolabait jarraitu genuen, zeharo errautsia izan zen herri baten barrenean eta kanpoan, Gasteizko seminariotik" Eusko ikaskuntza" raino dena galarazita zegoelarik34, are paperik hutsalena ere.
|
|
|
Ez dugu pentsatu behar euskararen ibilbide luzean XXI. mendearen hasierakoa okerrena denik, ezta hurrik ere! Askoz ere latzagoa izan zen frankismo gorriko 50 urteetakoa eta, hori kontraesana,
|
urte
horietan berorietan kokatu ohi daeuskararen berpizkundearen sorburua. Hala zen, urte latz haietatik datorkigu euskararen biziberritzeko bultzadarikinda rtsuena.
|
|
2002
|
|
|
|
Urte
horietan argitaratu zen Noah Gordonen «The Physician», Massachussetts eko idazlearen lehen arrakasta. Zabaldu, ordea, beranduxeago zabalduko zen mundu osora.
|
|
|
E. MAJUELO.
|
Urte
horiek oso interesgarriak izan zirela iruditzen zait. Ez agian Erriberari begira eduki berriak eginak zeudela eta haiek beste modu batean lan eginez finkatuko genituela uste dudalako, ez.
|
|
|
Hori da asuntoa.
|
Urte
horiek oso interesanteak ziren agian beste gauza batzuk, poliki poliki, finkatzeko.
|
|
|
Baina finean, gizartean daude, eta beste askoren moduko familiak osatu dituzte 1.200 urteetako historian zehar.
|
Urte
horietan lan ezberdinak egin dituzte, miseriak bizi izan dituzte, euren arteko ezinikusi eta borrokak jasan dituzte. Eta dauden alde guztiekin, fraileak, mojeak eta mojak pertsonak dira.
|
|
|
Ez du kantatzen, ezin duelako kantatu.
|
Urte
horietan umeak barneratu eta barneratu egiten du. Ausardia handia behar du ume batek kantatzen hasteko.
|
|
|
Bertan kontatzen dira gaztetxea topaleku nagusi duen koadrila baten gorabeherak. Autoreak hurbiletik ezagutu zituen giro horiek Azkoitia jaioterrian, bertako gaztetxea oso aktiboa izan baitzen 1984ko otsailaren 5ean(
|
urte
horietan kokatzen da istorioa) herriko zenbait gaztek okupatu zutenetik. Obrak, zenbait pasartetan, kronika kutsua hartzen du, eta fikziozko unibertsoa sortzen du benetan jazo ziren zenbait gertakari (pintadak, okupazioa, panpina urkatzea, etab.) abiapuntutzat hartuta.
|
|
|
Literatur kritikari dagokionez, ezin azken urteetako datu zehatzik eman, daukagun azken datua epeari dagokiona baita.
|
Urte
horietan, literaturan argitaratzen zen% 4 zegokion kritikari. Handik aurrerako ehunekoei dagokienez, Torrealdairen estatistiketan, 1995etik aurrera," Literaturaren Historia eta Kritika" atala desagertu egin denez (atal horren ordez," Saioa"," Generoak nahasian" edo" Besterik" izenburuekin adierazitako atalak datoz) 5, ezin datu zehatzagorik eman.
|
|
|
Osaba iloben aldarri bihurtzen den" Ararat!" (89) oihuak, Galileoren beraren" E puor si muove!" (89) erantzun probokatzailea oroitarazten digu. Formazio
|
urte
horien adierazgarri, Joanikoti esker irakurgai bihurtzen diren Aristoteles, Quevedo, Rabelais, Zizeron, Virgilio,... eta hainbat maisuren obrak aipatzen dira Lur bat haragon. Erreferentzia guztiok moteldu egiten dute, nabarmen, lehenengo atal honetako erritmo narratiboa eta hausnarketa filosofikoekin etengabe eteten.
|
|
|
Manu Lopezek argitaratu zuen" Kritikak eta kritikoak azken euskal literaturan" (Jakin 49, 1988ko urria abendua, 73) artikuluan argi adierazi zituen
|
urte
horietako eztabaiden nondik norakoak, eta berdin generrake Jon Kortazarrek Luma eta Lurra (BBK Labayru Ikastegia, 1997: 29) liburuaren sarreran egiten duen azterketaz ere. Kortazarrek oroitarazi digunez, Felix Ibargutxi kazetariak 1987 urtea" Idazle guztiak aztoratu ziren urtea" izendatu zuen eta urte horretan sortutako eztabaida nagusiak laburbildu zituen.
|
|
|
Madrileko Universidad Complutensen irakasle den Redondo anderearekin izan genuen elkarrizketan jakinarazi zitzaigunez, gaur egun Espainiako egileen artean% 25 inguru da emakumezko. tu duen moduan (J. Savalek, kasu) 11, ordu arte bazter literatura izan ziren idazle hegoamerikarren lanak gaztelaniazko literatura kanoniko izatera iritsi ziren
|
urte
horietan. Hau da, ordura artean espainiar idazleen lanek izandako leku hegemonikoa hasi zen iraultzen urte horietan.
|
|
|
Savalek, kasu) 11, ordu arte bazter literatura izan ziren idazle hegoamerikarren lanak gaztelaniazko literatura kanoniko izatera iritsi ziren urte horietan. Hau da, ordura artean espainiar idazleen lanek izandako leku hegemonikoa hasi zen iraultzen
|
urte
horietan. Euskal literaturari dagokionez, azterketa sakonegirik egin gabe ere, badira zenbait adierazle antzeko emaitzetara iristen lagun diezaguketenak.
|
|
|
3 Aipatutako egileez gain, hogeiko hamarkadakoak dira joera tradizionalistagoari jarraitzen zion Maddi Elissage eta herri ipuinen ekarriaz baliatu ziren Errose Bustintza eta Maddi Ariztia. Politikaren arloari dagokionez,
|
urte
horietan sortu ziren Emakume Abertzale Batza (1922) Bilbon, edo Begiraleak (1934) Iparraldean. Espainiako Gerra Zibilak eta Bigarren Mundu Gerrak, ordea, mugimendu hau guztia eten egin zuten.
|
|
|
|
Urte
horietan, ikasgaietako edukien helburua, umea erritmoan, musikaltasunean eta tonuetan sartzea da, solfeoa nahiz diziplina akademikoa inondik ere azaldu gabe.
|
|
|
Hau da, bezeroak bi urteko hutsaldiko kreditua eskatzen badu, eskaturiko diru kopurua ez da itzultzen hasiko bi
|
urte
horiek igaro arte.
|
|
|
Erregimen frankistaren politika ekonomikoaren orientabidea muturretik aldarazi ez zuten neurrien multzo horrek, hala ere, eragile ekonomikoen jarduera bideratu zuen, industriaren hazkundearen ahalmenei probetxua ateratzeko bidean; hainzuzen, neurri horiek inguruko
|
herrietan
urte horietan gertaturiko tiraldi ekonomikoak eragin zituzten, eta aski izan ziren garapena oztopatzen zuten traba batzukdeuseztatzeko.
|
|
|
Industria kontuetan, hirurogeiko hamarkadan, Arabak gainerako herrialdeak gainditu zituen, eta Nafarroak ere nabarmen egin zuen gora 1960eta 1970 bitartean. Ipar Euskal Herrian, berriz, hazteari utzi gabe ere, halako moteltze bat antzeman zen
|
urte
horietan; geroago aztertuko duguna (2.4 irudia). Populazioaren hazkunde horrek, neurri handi batean Estatu Espainiarreko eremu behartsuago batzuetatik (Gaztela Zaharra eta Galizia) etorritako migrazio korrontebatean oinarrituta gertatu zenak?
|
|
|
|
Urte
horietako Europako ekonomien hazkundeak eta Espainiakoak bultzadahandia izan ziren Hego Euskal Herriko hazkunde industrialerako; bultzada horinabarmen aprobetxatzen jakin zen.
|
|
|
Administrazio publikoan bilakaera kontrajarria ageri da, EAEan administrazio publikoa adarrak hirugarren sektoreko BEGari eginiko ekarpena berehorretan mantentzen delako, baina Nafarroan nabarmen egin duelako behera; 1980ko %9, 5etik 1995eko %7, 8raino. Ostera, hezkuntza eta osasungintza adarrekhanditu egin dute beren partizipazioa hamabost
|
urte
horietan lurralde guztietan.
|
|
|
Euskal Herriko Unibertsitateetan eta1977ko itxaropenetik begiratuta, euskararen garapena ez zen gehiegi hurbilduamestutako tokira.
|
Urte
horietako protagonistek, bederen, garai berrietarakooinarriak jarri zituzten33.
|
|
|
Deustuko Unibertsitateak 2000 urtealdirako Hizkuntza Politikarako Planaonartu zuen 2000ko otsailean. Lau
|
urte
horietarako aurrekontua mila milioi pezetakoa da (6 milioi euro), Abrego errektore jaunak Euskaldunon Egunkariari adierazizion modura (E. Egunkaria, 25).
|
|
|
Horietarik 50 irakasle osasun zientzietakoakdira; hau da, arlo horretako irakasleriaren %5 Portzentaje hori mantendu egin daazken sei urteetan.
|
Urte
horietan (1993) 21 irakasle berri sartu dira osasun zientzietan honelaxe banaturik:
|
|
|
1978an, egile horrek zenbait artikulu liburubatean bildu zituen. Elorza-ren Ideologias del nacionalismo vasco, delakoa ondorengo urte askotarako oinarrizko erreferentzia liburu bihurtu zen.Bestalde, 70eko hamarkadaren azken
|
urte
horietan Jemeinen argitalpena nabarmenki gaindituko zuten Sabino Aranari buruzko bi biografia berri plazaratu ziren, Solozabal-ena lehena (1975) eta Larronde rena ondoren (1977). Baina garai horretako benetako mugarria Javier Corcuera ren liburua izan zen.
|
|
|
Bilera hauek, neurri handian, EuskalHerriko27 ekoizpen historiografikoaren heldutasuna markatu zuten. Zilegi bekit, beraz,
|
urte
horiek hausnarketa honen abiapuntutzat hartzea.
|
|
|
Gobernu frantsesak estatu esparruan irrati pribaturik kokatzea debekatuta zuen arren, euskal irratiaren ekitaldiak garatzen uzten zuen, eta ez zuen egoitza aurkitzeko edota ixteko ahalegin berezirik egiten, ofizialki ezagutzen ez zuen arren. Dena den, azkenean, Francoren Gobernuak
|
urte
horietan egindako presioek bere uzta izan zuten eta, 1954ko abuztuan, emititzeko debekua heldu zitzaion irratiari, François Mitterrand barne arazoetarako ministroa zela (Ibidem: 74).
|
|
|
|
Urte
horietan eskainitako programazioari dagokionez, Euzkadi Irratiaren emanaldietan informazioa eskaintzen zen bereziki, eta nazioarteko albisteek osatzen zuten tarterik handiena. Ez zen oso erraza, berriz, Euskal Herriko albisteak eskaintzea, eta estatu espainiarretik. Hego Euskal Herritik, bereziki?
|
|
|
Mende zaharreko hirurogeita hamarreko urteetan izan zen; enpresa asko eta asko jardun zuten euren produktuak nola etxe barruan hala munduko lau bazterretan komertzializatzen. Esperientzia ez zen erabat berria izan, baina
|
urte
horietan izan zen inoizkorik eta eztandarik haundienetako bat estatu mugak gainditzeko ahalegin komertzialean nahiz enpresarialean. Denon ezagunak dira Colgate, Ford, Coca Cola?
|
|
|
Jar dezagun adibide bat: Estatu Batuetako hamar publizitate agentziarik handienetakoak kontuan hartuta, beren herrialdean baino hamar aldiz gehiago fakturatu zuten atzerrian hirurogeita hamarreko
|
urte
horietan.
|
|
|
Harreman ekonomikoetan, garrantzi handikoa da jakitea jarioaren noranzkoa, edo, gure aditz paradigmaren jokoan adierazita, nork nori zer saltzen dion ikustea. Hirurogeita hamarreko
|
urte
horietan, esate baterako, kontuan hartuta 50 estatutako datuak, ikusi ahal izan da ezen munduan esportatutako telebistarako programazio ordu guztietatik %40k jatorri estatubatuarra zutela; Estatu Batuek, aldiz, euren telebista programaziorako %2 baino ez zuten inportatu, epe horretan. Argia da, beraz, jarioaren nondik norakoa; duela zenbait hamarkadatatik honako kultura hegemonia estatubatuarraren aurrean gaude.
|
|
|
Eta, nola komunikatu da aurregizakia eta gizakia bera milioika
|
urte
horietan?
|
|
|
Praktikan, “atzerasalmenta itun” esaten zaio, eta lau urteko iraupena du, berariazko itunik ezean.
|
Urte
horietan, adibidez, salerosketa kontratu baten ondorioz etxebizitza jakin baten jabetza eskualdatu zuen pertsonak etxebizitza berreskuratzeko eskubidea du, jasotako dirua eta aipatutako gastuak erosleari itzuliz. Ohiko uzkurdura eroslearen eskubidea dakarren objektua duen ororen aurka erabil daiteke, nahiz eta bigarren kontratuan ez den aipatu eskubide hori dagoenik, salbu eta erregistroan inskribatu bada eta erregistroan inskribatu ez bada.
|
|
|
Etxeetako ondare garbiaren eta herrialdeko enpresa ez finantzarioen bilakaeraren baturak Espainiako ondare garbia erakusten du; 2000 urtean, 4.21 bilioi eurokoa zen, 1985eko zifra bider zazpi. Aktibo nagusien balio handitzeak hamabost
|
urte
horietan bertan ekarri zuen ondarea herrialdeko errenta baino askoz azkarrago biderkatzea, lau aldiz baino ez baitzen biderkatu.
|
|
|
Egun horretan, herritar guztiei dei egiten zaie kontsumo arduratsua soilik dela ona esateari buruz, eta horregatik lan egiten dute bai kontsumitzaile elkarteek bai kontsumoko erakunde publiko guztiek. Kennedyk iragarkia jarri zuenetik gaur egun arte igaro diren 30
|
urte
horietan, kontsumitzaileek aldaketa asko izan dituzte eta bizi izan dituzte. Kontsumo bitarteko berri bat agertu da:
|
|
|
Fitxategia zein fitxategitan dagoen, sei urtekoa (ASNEF EQUIFAXen) edo 30 hilabetekoa (RAIn) izan daiteke, zorra kitatuta egon arren. 6
|
urte
horien zenbaketa (Legeak ezarritako gehienekoa) fitxategian kontrako datua sartzen denetik hasi behar da, eta, betiere, bete ez den betebeharra amaitu eta laugarren hilabetetik aurrera. Irizpide hori martxoaren 1eko 1/ 1995 Instrukzioan ezarritakoa da, eta zenbait epaik berretsi dute, azkena, 2000ko martxoaren 3ko Auzitegi Nazionalarena.
|
|
|
% 4ra jaisten bada, zifra 1.028 euroraino gutxituko da. Beraz, hileko 40
|
urte
horietan, zerga honen maximoa eta minimoa ordaintzeko, 122 euro inguru behar dira bizitza emankor osoan. Ez dirudi asko, baina, sozialisten kopuruak aplikatuz, jaitsiera horrekin Estatuak 27 milioi euro jasoko lituzke.
|
|
|
zazpi zauritu ziren. “1992ko istripuak,
|
urte
horietako bosgarren garrantziak, talkak zergatik gertatzen ziren ikertzera eraman zuen konpainia. Orduan hasi ginen Kanarietako zetazeoen populazioa aztertzen”, azaldu du Michel André ingeniari eta biokimikariak.
|
|
|
Edonola ere, orain lotsatu egiten nau nire bizitzako
|
urte
horiek hain funts gutxiko gizon bati eskaini izanak eta lotsa naiz, halaber, orain ere horrelako bati hainbeste lerro eskaini izanagatik. Baina gauza batek bakarrik zuritzen du, ezerk zuritzekotan, kontakizunean egin dudan parentesi luze hau:
|
|
2003
|
|
|
Jakina,
|
urte
horietan haurra prozesu handi batean dago. Eta gainera, euskal haurrak aztertzerakoan Vygotski errusiarra hartu dut nik kontuan, eta hark esaten du bi eratako kontzeptuak daudela:
|
|
|
Horrela sortu zen Kukubiltxo, dagoeneko 25 urte luzeko historia duen taldea. Eta
|
urte
horietan hartutako bideak, ilusioak, erabakiak eta kezkak daude liburuxka honetan bilduak.
|
|
|
Hirurogeiko hamarkadan sortutako gainerako ikastolen antzera, bide ofizialetatik kanpo eratu behar izan zen Lekeitiokoa. Hasierako
|
urte
horietan, Uribe ikastetxearen tutoretzapean zuzendu behar izan zen ikastola. Orduko eskola ereduaren alternatiba gisa jaio zen ikastola, bere inguruan komunitate oso bat sortuz:
|
|
|
Zein eginkizun zuen BIEk hasierako
|
urte
horietan?
|
|
|
Gure filma, edo nahi bada, zineklubaren historia 1953an abiatu zen. Dani Soloagak ondo gogoan ditu hastapeneko
|
urte
horiek: " 21 urte besterik ez nituela, San Bizente parrokiako abadea, Julian Ikaza ezagutu nuen, zinemazalea zen oso eta katekesia ematean proiekzio solteak eskaintzen zituen".
|
|
|
Hala ere, ebakuntza txar horren ostean ere lan egitera behartu zuten Institutuan.
|
Urte
horiek oso latzak izan ziren berarentzat, osasun txarraz eta irakaste jardunari erantzun beharrez.
|
|
|
Badago, bide horretan, gutxi azpimarratzen den elementu bat; euskara hutsean lan egiten zuten taldeen bakartasuna laurogeiko hamarkadan. Talde horietako kide asko Herri Batasunaren ingurukoak izan arren, erakunde politiko horrek elebitasuna defendatu zuen bere hauteskunde programetan; eta,
|
urte
horietan Eusko Legebiltzarretik kanpo aritzean, babesik gabe utzi zituen euskalgintzako taldeak Jaurlaritzaren aurrean17 Bakartasun hori are nabarmenagoa izan zen, Herri Batasunak 1978tik 1988ra bitartean, zuzenean euskararen alde antolatutako mobilizazio urriei erreparatzen badiegu. Jose Manuel Mataren arabera, euskararen inguruko ekintzek HBk egindakoen %5 ziren, energia nuklearraren aurkakoak, aldiz, %418.
|
|
|
Euskara hutsez sortutako taldeek bere horretan irauten zuten, prentsan, irakaskuntzan edota kultura munduan, elebitasuna defendatzen zutenak, ordea, erdaldun bilakatu ziren.
|
Urte
horietan sortutako komunikabide gehienek (Garaia, Berriak, Punto y Hora, Deia, Egin, Ere, Muga) elebitasunaren aldeko apustua egin zuten arren, gehienbat gaztelaniaz argitaratzen zuten. Hegoaldean euskara hutsez argitaratzen ziren astekariak (Zeruko Argia, Anaitasuna, Goiz Argi) krisi larrian sartu ziren eta azken biek ateak itxi zituzten laurogeiko hamarkadaren hasieran115 Zeruko Argia ren iraupena lan-talde berri baten eskutik etorri zen, aurreko kazetari, kolaboratzaile eta publizitate ugari galdu ondoren.
|
|
|
«ikaslegoak erakusten zuen euskalduntzeko eta alfabetatzeko gogoari eta beharrari unibertsitateko esparruan modu akademiko eta emankorrean erantzutea». Era berean,
|
urte
horietan hainbat ikerketa gai euskaraz landu ziren. 1976an Deustuko ikasleek itxialdi bat egin zuten ikasketa planean Euskal Herriko Historia ikasgaia ezartzeko eskatuz.
|
|
|
|
Urte
horietan nabarmendu zen euskal kulturaren loraldi berria, eta arte arloan, literaturan eta musika munduan izan zuen isla. Berrikuntza hori mendebaldeko beste lurraldeetako kulturaren egoerarekin eta bizikizunekin lotura zuten pertsonek bultzatu zuten:
|
|
|
Aurreko hamarkadan enfrentamendu nagusia, zaharrekin?, hots, jeltzaleekin izan zen.
|
Urte
horietan, ordea, alde batean ETA VI (LCR) eta MCE ditugu,, españolistak, garaiko hiztegian; bestean ETA V eta orokorrean abertzaletasuna eta euskaltzaletasuna gizarte arazoaren parean jartzen zituztenak, gorago ez zenean.
|
|
|
Ardi aziendaren BSE ardi batetik bestera pasa daiteke Britainia Handian aldaketa esklusibo bat izan zen lehen hirurogeita hamarreko hamarkadan.
|
Urte
horietan, ikertzaileek diotenez, baserritar britainiar asko animalia jaioberriak elikatzen hasi ziren, egun gutxi batzuetan, haragi irinekin. Hori guztia azalduko luke, diote, baina ez dago baieztapen esperimentalik, kutsatutako haragi irinez elikatutako adin goiztiarreko animaliak gaitzik jasan ez dutenak baino gehiago izan daitezkeenik.
|
|
|
Adituak aspalditik ari dira pentsatzen, eta 1979an, Internet aurreko garaian, azterketa batek erakutsi zuen erabiltzaileek ia etengabe pasahitz desegokiak aukeratzen zituztela.
|
Urte
horietako tresna zaharrekin ere erraza zen sistema informatikoari atea irekitzen zion hitza ematea.
|
|
|
Horregatik, hamarkada honetan, adinera iristen den gizateria osoari eragiten dion osasun arazo horren larritasunaz kontzientziatu nahi dute.
|
Urte
horietan hezurren suntsiketa saihestu, atzeratu edo arintzeko botikak ikertuko dira. Emakumeen% 40k eta 50 urtetik gorako gizonen ia% 10ek hezurrak hausten dituzte, osteoporosia dela eta.
|
|
|
Ebakuntza hori joan den astean aurkeztu zen Valentziako Ahoko Kirurgiaren Espainiako Elkartearen Kongresu Nazionalean, eta bost urteko esperientzia du, Paulo Maló sortzaileak azaldu zuenez. Hark nabarmendu zuen
|
urte
horietan lortutako emaitzek itxaropenerako atea irekitzen dietela Europako hortzik gabeko lau milioi europar baino gehiagori eta pieza solteak birjarri behar dituzten beste askori. Teknika hori, “All on four” izenekoa, kokotsean modu estrategikoan kokatutako lau inplanteren diseinu berezian oinarritzen da.
|
|
|
Ikerketak, Espainiako kontsumitzaileak gaur egun pentsatzen duenaren oso argazki esanguratsua sortzeaz gain (lagina herrialde osoan egindako eta behar bezala segmentatutako 5.000 inkestek osatzen dute), elikagaietako konfiantza eta segurtasunari buruzko iritzi eta itxaropenen bilakaeraz arduratzeko aukera ematen du, kontsultatutako beste gai batzuez gain. Hauek dira aztertutako hiru
|
urte
horietako aldaketa aipagarrienak: Elikagaiekiko konfiantzaren hobekuntza motela baina jarraitua (salbuespena:
|
|
|
Ondoren, elikagaien eta edarien sektorea (6), arropa eta oinetakoak, etxeko produktuak (sukaldeko tresneria, etab.).), aisia eta kultura, eta ostalaritza, denak 5,9 punturekin. Hiru
|
urte
horietako bilakaerari erreparatuta, ikusten da nabarmen hobetu dela elikagaietako eta edarietako gastuaren konpentsazio sentsazioa (5,7 puntutik 6ra), zerbitzu medikoetakoa (6 puntutik 6,3ra) eta okerrera egin duela etxebizitzan (5etik 4,8ra). Gehienak neurri batean hobetzen dira, baina garraioa, komunikazioak eta kultura ia ez dira aldatzen.
|
|
|
Baina bere lana kultura alorrera mugatuta egongo da.
|
Urte
horietan artikuluak idazten hasiko da, Eusko Deia n". 1956an Tierra Vasca aldizkaria sortu zen eta bertan kolaborazioak egingo ditu, artikulu asko idatziz".
|
|
|
25 urte geroago Espainiar ekoizpena ikaragarri ugaritu dela. Espainieraz daudenekin alderatuz euskarazko prentsak zer egin duen konparatzera pasa zen ondoren
|
urte
horietan.
|
|
|
Garbi dago alfabetatu kopurua asko ugaritu dela baina ez ordea erosle kopurua. Azpeitian bertan kokatuz denok ikusi genuen orain 25 urte eta gaur egun dagoen euskal alfabetatu kopurua oso desberdina dela,
|
urte
horietan ikastolatik/ eskolatik pasatako jende asko dela euskaraz alfabetatua baina ez da neurri berean ugaritu, ezta gutxiago ere, euskal produktuen erosle kopurua.
|
|
|
Bikoteengan gau inauguralaren memoria berritzeak sortzen duen atseginarekin berritzen genituen guk ere elkarrekin egin genituen lau
|
urte
horietan lehen gau hartako zertzeladak, eta ez ginen inoiz bat etortzen. Monikak behin eta berriz gogorarazi didanez, ez omen nuen ezer esan, ez agindu, ez adierazi, baina begiradan sumatu omen zidan irrika.
|