|
2000
|
|
|
Es ese precisamente su carácter activo, de compromiso militante incluso, de ese humanismo renacentista que él profesaba. Ese saber enlazar la cultura con la reivindicación de la dignidad de la
|
persona
. Ese no sucumbir a la tentación, tan frecuente aún en nuestros días, de confundir el saber con la simple erudición estéril y descarnada.
|
|
|
Dagoeneko kontatu dugun bezala (ikus 54 orrialdea, eta bertan aipaturiko Henriette Walter-en liburua), Frantziako Estatuaren barnean XVI. mende hasieran erabaki zen
|
pertsona
bakoitza bere hizkuntzan epaitu beharra. Bazirudien behingoz bide egokia hartu zela, baina ez zuen asko iraun, eta geroztik hango hertsitasuna nabarmenagoa izan da.
|
|
|
Horregatik, nekeza egiten zaigu
|
pertsona
bakoitza berari ulerterrazena zaion hizkuntzan ezin epaitu izana. Giza eskubideen arabera, hori ez baita zilegi.
|
|
|
Baina, behin eta berriz hain arduratsu galdetzen zidanez, esan nion nire iritzi pertsonala 1948an ONUk Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsal hartan zehazten zela, Frantziak beste nazio demokratikoekin onartua, eta han zetorrela edozein
|
pertsonak
zein talde edo herrik, hauteskunde bidez, burujabetzarako eskubidea duela. Orduan ez zekien zer erantzun ere, eta eman zidan erantzun bakarra honako hau izan zen:
|
|
|
ONUren Adierazpen horren 22 artikuluan irakur genezake beste honako hau ere: ?
|
Pertsona
orok du, gizarteko kide denez gero, gizarte segurantza izateko eskubidea eta, herrialdearen ahaleginaz eta nazioarteko laguntzaz, Estatu bakoitzaren antolaketa eta baliabideak kontuan izanik, norbanakoaren duintasunerako eta nortasuna garatzeko ezinbestekoak diren ekonomi, gizarte eta kultura mailako eskubideak asetuta izatekoa?.
|
|
|
Considerando que los pueblos de las Naciones Unidas han reafirmado en la Carta su fe en los derechos fundamentales del hombre, en la dignidad y el valor de la
|
persona
humana y en la igualdad de derechos de hombres y mujeres; y se han declarado resueltos a promover el progreso social y a elevar el nivel de vida dentro de un concepto más amplio de la libertad;
|
|
|
Artículo 2 1 Toda
|
persona
tiene todos los derechos y libertades proclamados en esta Declaración, sin distinción alguna de raza, color, sexo, idioma, religión, opinión política o de cualquier otra índole, origen nacional o social, posición económica, nacimiento o cualquier otra condición.
|
|
|
24 artikulua.
|
Pertsona
orori dagozkio atsedenerako eskubidea, aisiarakoa, lanaldiaren iraupen mugatua izatekoa eta aldian aldian ordaindutako oporrak izatekoa.
|
|
|
25 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du bizimodu egokia izateko eskubidea, bai berari eta bai bere familiari osasuna eta ongi izatea bermatuko diena, eta batez ere janaria, jantziak, bizitokia, mediku sorospena eta gizarte zerbitzuak; eta baita lanik eza, gaixotasuna, elbarritasuna, alarguntasuna, zahartzaroa edo bizibidea nahi gabe galtzeko beste kasuren bat gertatzen denerako asegurua izateko eskubidea ere.
|
|
|
26 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du hezkuntza eskubidea. Hezkuntza dohainekoa izango da oinarrizko ikasketei dagokienez behintzat.
|
|
|
27 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du eskubidea komunitateko kultur ekitaldietan aske parte hartzeko, artelanez gozatzeko, eta zientzi aurrerakuntzan eta horri darizkion irabazietan parte hartzeko.
|
|
|
2 Zientzia, literatura edo arte mailan egindako lanen egile diren
|
pertsona
guztiek dute horregatik eskubidea dagozkien interes moralak eta materialak babes dakizkien.
|
|
|
28 artikulua.
|
Pertsona
guztiei dagokien eskubidea da, Adierazpen honetan azaldutako eskubide eta askatasunak era eraginkorrean gauzatuko dituen gizarte mailako eta nazioarteko ordena ezar dadin.
|
|
|
29 artikulua. 1
|
Pertsona
orok komunitatearekiko betebeharrak ere baditu, komunitatea baita bere nortasuna guztiz eta era askean garatzeko toki bakarra.
|
|
|
2
|
Pertsona
orok, bere eskubide eta askatasunez baliatzeko orduan, legeak ezarritako mugak baino ez ditu izango, helburu honekin: gainontzeko herritarren eskubide eta askatasunen begirunea ziurtatzea, eta gizarte demokratiko batean moralak, ordena publikoak eta ongizate orokorrak dituzten bidezko eskakizunak betetzea.
|
|
|
Artículo 23 1 Toda
|
persona
tiene derecho al trabajo, a la libre elección de su trabajo, a condiciones equitativas y satisfactorias de trabajo y a la protección contra el desempleo.
|
|
|
2 Toda
|
persona
tiene derecho, sin discriminación alguna, a igual salario por trabajo igual.
|
|
|
3 Toda
|
persona
que trabaja tiene derecho a una remuneración equitativa y satisfactoria, que le asegure, así como a su familia, una existencia conforme a la dignidad humana y que será completada en caso necesario, por cualesquiera otros medios de protección social.
|
|
|
4 Toda
|
persona
tiene derecho a fundar sindicatos y a sindicarse para la defensas de sus intereses.
|
|
|
Artículo 24 Toda
|
persona
tiene derecho al descanso, al disfrute del tiempo libre, a una limitación razonable de la duración del trabajo y a vacaciones periódicas pagadas.
|
|
|
Artículo 25 1 Toda
|
persona
tiene derecho a un nivel de vida adecuado que le asegure, así como a su familia, la salud y el bienestar, y especialmente la alimentación, el vestido, la vivienda, la asistencia médica y los servicios sociales necesarios; tiene asimismo derecho a los seguros en caso de desempleo, enfermedad, invalidez, viudez, vejez u otros casos de pérdida de sus medios de subsistencia por circunstancias ind...
|
|
|
Artículo 26 1 Toda
|
persona
tiene derecho a la educación. La educación debe ser gratuita, al menos en lo concerniente a la instrucción elemental y fundamental.
|
|
|
Artículo 27 1 Toda
|
persona
tiene derecho a tomar parte libremente en la vida cultural de la comunidad, a gozar de las artes y a participar en el progreso científico y en los beneficios que de él resulten.
|
|
|
2 Toda
|
persona
tiene derecho a la protección de los intereses morales y materiales que le correspondan por razón de las producciones científicas, literarias o artísticas de que sea autora.
|
|
|
Artículo 28 Toda
|
persona
tiene derecho a que se establezca un orden social e internacional en el que los derechos y libertades proclamados en esta Declaración se hagan plenamente efectivos.
|
|
|
Artículo 29 1 Toda
|
persona
tiene deberes respecto a la comunidad puesto que sólo en ella puede desarrollar libre y plenamente su personalidad.
|
|
|
2 En el ejercicio de sus derechos y en el disfrute de sus libertades, toda
|
persona
estará solamente sujeta a las limitaciones establecidas por la ley con el único fin de asegurar el reconocimiento y el respeto de los derechos y libertades de los demás, y de satisfacer las justas exigencias de la moral, del orden público y del bienestar general en una sociedad democrática.
|
|
|
Artículo 30 Nada en la presente Declaración podrá interpretarse en el sentido de que confiere derecho alguno al Estado, a un grupo o a una
|
persona
, para emprender y desarrollar actividades o realizar actos tendentes a la supresión de cualquiera de los derechos y libertades proclamados en este Declaración.
|
|
|
2 Ez zaio begiratuko gainera,
|
pertsona
zein herrialde edo lurraldetakoa den; ezta hango politikari, legeei edo nazioarteko egoerari, nahiz eta herri hori burujabea izan, besteren zainpeko lurraldea, autonomiarik gabea edo nola halako burujabetasun mugak dituena.
|
|
|
8 artikulua.
|
Pertsona
orok du Konstituzioak edo legeek gizon emakumeei aitortzen dizkieten oinarrizko eskubideak hausten dituzten ekintzetatik babesteko, norbere herrialdeko auzitegi aginpidedunetan errekurtso eraginkorra jartzeko eskubidea.
|
|
|
10 artikulua.
|
Pertsona
orok eskubidea du, berdintasun osoan, auzitegi burujabe eta alderdikeriarik gabean jendaurrean hitz egin eta zuzentasunez entzun diezaioten, nahiz bere eskubide eta betebeharrak erabakitzeko, nahiz bere aurkako salaketa penalak aztertzeko.
|
|
|
13 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du joan eta etorri aske ibiltzeko eskubidea eta Estatu baten lurraldean bizilekua aukeratzekoa.
|
|
|
2
|
Pertsona
orok du edozein herrialdetatik alde egiteko eskubidea, baita norberetik ere, eta norbere herrialdera it zultzekoa.
|
|
|
14 artikulua. 1 Jazarpenik jasanez gero,
|
pertsona
orok du edozein herrialdetan babesa bilatu eta izateko eskubidea.
|
|
|
15 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du herritartasuna izateko eskubidea.
|
|
|
17.artikulua. 1
|
Pertsona
orok du jabe izateko eskubidea, bakarka nahiz taldean.
|
|
|
18 artikulua.
|
Pertsona
orok pentsamendu, kontzientzi eta erlijio askatasunerako eskubidea du; eskubide horren barne da erlijio edo sinesmena aldatzeko eta baita norbere erlijioa edo sinesmena azaltzeko askatasuna ere, bakarka nahiz taldean, jendaurrean edo pribatuan, irakaskuntzaz, jardueraz, kultuz eta aginduak gordez.
|
|
|
21 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du bere herrialdeko gobernuan parte hartzeko eskubidea, zuzenean nahiz libre aukeratutako ordezkarien bitartez.
|
|
|
2
|
Pertsona
orok du berdintasunez norbere herrialdeko funtzio publikoan sartzeko eskubidea.
|
|
|
22 artikulua.
|
Pertsona
orok du, gizarteko kide denez gero, gizarte segurantza izateko eskubidea eta, herrialdearen ahaleginaz eta nazioarteko laguntzaz, Estatu bakoitzaren antolaketa eta baliabideak kontuan izanik, norbanakoaren duintasunerako eta nortasuna garatzeko ezinbestekoak diren ekonomi, gizarte eta kultura mailako eskubideak aserik izatekoa.
|
|
|
23 artikulua. 1
|
Pertsona
orok du lan egiteko eskubidea, lana aukeratzekoa, lan baldintza bidezkoak eta egokiak izatekoa, eta langabeziaren aurkako laguntza jasotzekoa.
|
|
|
2
|
Pertsona
orok du, bereizkeriarik gabe, lan beragatik lansari berbera jasotzeko eskubidea.
|
|
|
4
|
Pertsona
orok du, norbere interesen alde egiteko, sindikatuak eratu eta sindikatuko kide izateko eskubidea.
|
|
|
2 Además, no se hará distinción alguna fundada en la condición política, jurídica o internacional del país o territorio de cuya jurisdicción dependa una
|
persona
, tanto si dicho territorio es independiente como si se halla bajo tutela sin autogobierno, o sufra cualquier otra limitación de soberanía.
|
|
|
Artículo 3 Todo individuo tiene derecho a la vida, a la libertad y a la seguridad de su
|
persona
.
|
|
|
Artículo 8 Toda
|
persona
tiene derecho a un recurso efectivo ante los tribunales nacionales competentes, que la ampare contra actos que violen sus derechos fundamentales reconocidos por la constitución o por ley.
|
|
|
Artículo 10 Toda
|
persona
tiene derecho, en condiciones de plena igualdad, a ser oída públicamente y con justicia por un tribunal independiente e imparcial, para la determinación de sus derechos y obligaciones o para el examen de cualquier acusación contra ella en materia penal.
|
|
|
Artículo 11 1 Toda
|
persona
acusada de delito tiene derecho a que se presuma su inocencia mientras no se pruebe su culpabilidad, conforme a la ley y en juicio público en el que se la hayan asegurado todas las garantías necesarias para su defensa.
|
|
|
Artículo 12 Nadie será objeto de ingerencias arbitrarias en su vida privada, su familia, su domicilio o su correspondencia, ni de ataques a su honra o a su reputación. Toda
|
persona
tiene derecho a la protección de la ley contra tales ingerencias o ataques.
|
|
|
Artículo 13 1 Toda
|
persona
tiene derecho a circular libremente y a elegir su residencia en el territorio de un Estado.
|
|
|
2 Toda
|
persona
tiene derecho a salir de cualquier país, incluso del propio, y a regresar a su país.
|
|
|
Artículo 14 1 En caso de persecución, toda
|
persona
tiene derecho a buscar asilo, y a disfrutar de él, en cualquier país.
|
|
|
Artículo 15 1 Toda
|
persona
tiene derecho a una nacionalidad.
|
|
|
Artículo 17 1 Toda
|
persona
tiene derecho a la propiedad, individual y colectivamente.
|
|
|
Artículo 18 Toda
|
persona
tiene derecho a la libertad de pensamiento, de conciencia y de religión; este derecho incluye la libertad de cambiar de religión o de creencia, así como la libertad de manifestar su religión o su creencia, individual y colectivamente, tanto en público como en privado, por la enseñanza, la práctica, el culto y la observancia.
|
|
|
Artículo 20 1 Toda
|
persona
tiene derecho a la libertad de reunión y de asociación pacíficas.
|
|
|
Artíkulo 21 Toda
|
persona
tiene derecho a participar en el gobierno de su país, directamente o por medio de representantes libremente escogidos.
|
|
|
2 Toda
|
persona
tiene el derecho de acceso, en condiciones de igualdad, a las funciones públicas de su país.
|
|
|
Artículo 22 Toda
|
persona
, como miembro de la sociedad, tiene derecho a la seguridad social, y a obtener, mediante el esfuerzo nacional y la cooperación internacional, habida cuenta de la organización y los recursos de cada Estado, la satisfacción de los derechos económicos, sociales y culturales, indispensables a su dignidad y al libre desarrollo de su personalidad.
|
|
|
Dena dela, autotik lasai irten ziren, boskotearengana pauso batzuk eman eta tiroka hasi ziren. Eta badakit zerbait absurdua ematen duela, ezin dela hain modu sinplean bost
|
pertsona
hil, baina holaxe izan zen. Lealista protestanteek ez zuten zirkinik ere egin, pistola ateratzeko edo oihu egiteko.
|
|
|
Leo’s Hostel hartan logelak handiak ziren, sabai altukoak eta, batez ere, hotzak. Baina Txemari hamabi
|
pertsonarentzako
logela huts bat tokatu zitzaion, dena berarentzat, eta pozik sentitu zen, inork gaizki begiratuko zion beldurrik gabe egin baitzezakeen nahi zuen guztia han: ordenagailuarekin ibili, jan, lo egin eta, zergatik ez, mozkortu.
|
|
|
Inguruan zebilen norbaiti (Rocío García de Mainueta, akaso?) zer gertatu zen galdetu zion.
|
Pertsona
hark, Rocío izan zitekeen hark, erantzun zion zaurituetako bat Eider izan zela. Zauritua?, itaundu zuen Txemak.
|
|
|
Alderantziz dela aitortu dit bidaiari amorratu batek: sorterria izaten dela
|
pertsona
horretaz aspertu eta paseoan bidaltzen duena.
|
|
|
Txemak ezin zuen begirik kendu. Bikote hura
|
pertsona
bakarra zen, esan daiteke burmuin edo bihotz bakarra zela. Akaso Eiderrekin inoiz lortu ez zuen batasuna.
|
|
|
berea balitz bezala ikustea. Edo, hobeto esanda,
|
pertsona
bat eta bakarra balira bezala ikustea.
|
|
|
Lehenengo begiratuan baino hurbilago zeuden biak, neskak bere aulkia mutilarenera hurreratu baitzuen, eta aurrez aurre egotetik elkarren ondoan egotera pasatu ziren. Esan zitekeen ia
|
pertsona
bakarra zirela.
|
|
|
Baina ez dezagun haria gal. Lehenbiziko garai horri buruz hitz egin nahi nizueke orain. Beno, ez dakit zertarako ari naizen hain publiko zabalari zuzentzen, jakinda liburu bakoitzaren aurrean
|
pertsona
bakarra baino ez dagoela. Beraz, irakurle laguna, lehenengo garaian oinarrituko naiz istoriotxo hau kontatzeko.
|
|
|
Edonola ere, txukuna: lau
|
pertsonarentzako
logela txikiak, sukalde zabala eta aipatutako jabearen nahien arabera kanalez aldatuz zihoan telebista, sofaz betetako saloi batean.
|
|
|
Zerutik lurrak teilatuen kolorea hartzen du, edo lakuena, edo mendiena. Edo ez du kolorerik hartzen, hodeiek lurra estaltzen dutelako, eta azpian geratzen direlako herriak, auzoak,
|
pertsonak
. Eta azpian geratzen direlako, baita ere, maitasunak, askatasunezko unetxoak.
|
|
|
Aireportuko zurrunbiloan berea zen irribarrerik zabalena. Merezi izan du hainbeste denbora itxarotea eta sufritzea, azkenean ere nirekin delako benetan lagun nazakeen
|
pertsona
bakarra. Maite dut maite dut maite dut maite dut Ralph.
|
|
|
Ezinezkoa da.
|
Pertsona
bat asko maitatu arren jauzi handiegia da, bizitza osoan eraikitako mundua goitik behera haustea ez da filmetan bezain erraza. Eta gainera, nork esaten dit Ralphengana sentitzen dudana ez dela amodio zoro bat baino?
|
|
|
Honaino eman du sokak, gehiago ezin luzatuta hautsi denak. Batez ere, zilegi bazait, suizida askok egiten duten legez, barkamena eskatu nahi nioke
|
pertsona
bati: Txemari.
|
|
|
Txema aipatu nion. Badakit ergelkeria izan zela, baina ni zeharo harrituta nengoen bere bizitzako pasarteekin,
|
pertsona
arrunta baino gehiago Hollywoodeko gidoilaria ematen baitzuen Rocíok. Beno, ba hori:
|
|
|
–Zuk Eider ahaztuta duzulako. Ez duzulako inoiz Eiderren beharrik izan, ez behintzat
|
pertsona
konkretu horren beharrik...
|
|
|
Jode, hainbeste kopla! Zergatik ezin ote zuen Eiderren amak diskutitu gabe hitz egin, edozein
|
pertsona
normalen era berean. Entzun behar direnak...
|
|
|
Bizkarzainak ematen genuen. Eta Txema hain hurbil baina espaloiaren bestaldean, eta nik begiradak botatzen nizkion, eta niregana heltzeko bidea maldan behera uzten nion, baina inoiz ezagutu dudan
|
pertsonarik
lotsatiena da. Eta begiekin adierazten nion, joder Txema, gure lagunik onenak galdu ditugu, joder Txema...
|
|
|
Eta, hargatik, Pirinioetako Bakearen sasoinean aita ezin alegerago sartu zenean etxerat, erranez ezen Villagrandeko dukearekin konfiantza hartu zuela eta hura inportant izan zitekeela bere negozioentzat, dukea eragin handiko
|
pertsona
zenez gero, aitona Nikolasek erran zion, ezin seriosago:
|
|
|
...k nituenean izanen zen, ausaz, eta Mattinek hamahiru, zeren, oker ez banago, aita Frantzia eta Espainiako errege infanten arteko ezkontza sonatu hartarik itzuli zenean izan baitzen... bai, orduan izan zen, segur, zeren oroitzen baitut nola aitak, okasino hartan ere, bere ondoreak atera zituen gertaki hartarik, azpimarratzen zigularik ezen Eliza katolikoak bedeinkatu ezkontza hura ez zela soilik bi
|
pertsonaren artekoa
, Espainia eta Frantziaren artekoa ere bai, eta ezkontza hark bi estatuen eta bi erresumen arteko urte luzeetako gerlak eta guduak itzali, eta bakealdi sendoa ekarriko zuela, zeina ezin egokiagoa gerta baitzitekeen, bertzalde, bai frantsesen eta bai espainiarren prosperitatearentzat ere—; sasoin hartan, bada, jaun André, bertze bi presentekin heldu zitzaigun aita. Begi bistakoa zen ezen present haiek ez zirela, ohi bezala, berdinak, zeren fardeltxo bat luzea eta astuna zen, eta bertzea tipia eta arina.
|
|
|
Zeren, hitzaren denbora iraganez gero, kanoiak baitira ultima ratio regum a, Luis XIV.k berak erran zuen bezala. Eta, halatan, bada, iritsi ziren Tolosatik erregeren tropak justiziaren izenean injustiziaren ezartzerat, eta horrela hil ziren bortz bat mila
|
pertsona
Mathalasen jarraitzaileen artean. Eta buruzagiaren patua ere ez zen anitzez hobea izan, zeren, lau partetan partitu baitzuten haren goputza, eta haren burua, berriz, Mauleko murrailetako itsu leihotik eseki, non hilabeteetan egon baitzen, harik eta gau batean bertatik desagertu zen arte —eta, barren barreneraino hats hartzen zenuela, begiak dir dir, ordu arte gorde gorderik izan zenuen sekeretuaren berri eman zenidan—:
|
|
|
Eta, baldin Galileorekin horrela hasten bagara, nork daki non akaba dezakegun: nork daki, bai, egunen batean norbaitek Mironen diskoboloa ikusi eta,
|
pertsonak
, lekuak eta denborak nahasturik, erranen ez ote duen: " Horra hor Galileo, bere harriarekin esperimentatzeko asmotan...!".
|
|
|
Urkabean, ordea, erortzen da burua, eta itzaltzen da buruko barren argia. ...bertze mila piztu, eta argi berretua mundurat heda daitekeela eta barreia, heroi eta martirien etsenpluaren bidetik, nahiz eta batzuetan, osaba Joanikotek erraiten zuen bezala, ahantziak ere izan daitezkeen; eta onartzen dut, halaber, ezen haien odola emankorra eta ezin naroagoa izan daitekeela... baina nik nahiago ditut bere buruaz eta buruko gogoetez eta pentsuez baliatzen eta aitzinatzen diren
|
pertsonak
ezen ez bertzeen odoletik xurgaka eta hurrupaka dabiltzanak, nola izainak eta parasitoak. Eta ez ote dugu guztiok ere izainetarik eta parasitoetarik zerbait, noiz eta martiriak miresten baititugu, jaun André...?
|
|
|
—Aitzinako kontuak dituk horiek, gizona! Jakin huke odolak ez duela jadanik
|
pertsona
egiten, diruak baizen...
|
|
|
Arestian erran bezala, Villagrandeko dukea Mantillanako kondearekin etorri zen, bakoitza bere emaztearekin eta bere segizioarekin —berrogeita hamarren bat
|
pertsona
orotara—, eta haiek guztiek hiru egunetan hartu zuten gure etxea gerizpetzat eta aterbetzat. Jauregirat bildu zen jende hartarik, jaun André, hiru gizon aipatu eta bereiziko nituzke:
|
|
|
Baina, baldin hizkuntza bakoitza arimatik arimarat hedatzen dugun zubia bada, noraino ote zen, halarik ere, Alessandro eta osaba Joanikotenganik eneganat hedatzen zen zubi hura hiruren arteko elkargune eta elkarbide, aurkileku eta bidegurutze, zeren nik nahi nuena ulertzen bainuen, finean? Baina, urrunagorat joanik, zer puntutaraino da elkarbide bi
|
pertsonaren arteko
solasa, ez hizkuntza desberdinetan ari direlarik, baina hizkuntza berean ere. Zeren hizkuntza ustez berean mintzatzen diren pobreak eta aberatsak ez baitira, zinez, hizkuntza berean mintzatzen.
|
|
|
Zeren hizkuntza ustez berean mintzatzen diren pobreak eta aberatsak ez baitira, zinez, hizkuntza berean mintzatzen. Baina ezta bertze edozein bi
|
pertsona
ere, benturaz, nork bere mundua duelako, propiala eta berezia, eta nor bere mundutik mintzatzen delako, azken batean. Izan ere, demagun gure edozein konbertsazionetan" sagarra" aipatzen dugula; baina ene sagarra —Elbirak eman zidan sagar ezti ahanztezin hura, zeren eta lehen musua ez baita nehoiz ere ahanzten— ez da zure sagarra —Donejoane bezperan jan zenuen sagar hura, oraino ere gau hartako sua oroitarazten dizuna—, ezta harena ere —otsailean edo sagardo bihurturik nahiko lukeen festazale hordiarena, zeinari txalapartaren hotsak ere oroitaraziko baitizkio— Eta euskaldun guztiok sagar deitzen diogu sagarrari, baina bakoitza bere sagarrak bizi du, bakoitza bere zoroak bizi duen bezalaxe.
|
|
|
Eta, ez dakit kolpe harengatik ote zen edo Jainkoak sortzez hala egin ninduelako, kontua da ezen memoria ere halakoa dudala, eta mila gertaki oroit dezakedala, baita aspaldi hartan gertatuak ere, xehetasun eta ñabardura osoz. Eta, hala, gezur erraiteko beldurrik gabe erran diezazuket ezen sasoineko hainbat
|
pertsona
bezain ongi mintzatzen nintzela ni sei urte baizik ez nituenean; baina berdinzki aitortu beharra dizut ezen, mintzairaz denaz bezainbatean halakoa banintzen ere, ez nintzela hargatik gizon adinetarat heldua, eta bertze edozein ume bezain heldugabe eta umogabe nintzela, hauskorra eta alditsua.
|
|
|
Zeren, nola gorputzaren begiak kanporat beha ditugun, hala iduritzen zaigu ezen etsai guztiak kanpoan ditugula, ohartu ere egin gabe ezen etsairik handiena nork bere burua duela. Zeren, begiak kanporat ditugula, erakargarri zaigun guztia desiratzen baitugu, eta, desiraren desiraz, ekiten diogu sare baten egiteari, gure desiraren objektu zein
|
pertsonen
ehizatzeko. Eta desiraren armiarmak luzatzen eta hedatzen ditu hariak harat eta honat, hiru oin edo hiru sostengu dituela:
|
|
|
Ordea, tentamenduaren dei hartan ez nuen kontzientziaren ezbairik izan, zeren, nola osaba baitzen, artean, nik munduan gehien maitatzen eta miresten nuen
|
pertsona
, hala, berehala xitu zuen eta estali osabaren bozak aitarena.
|
|
|
—Hire osaba gizon argia duk, argiegia beharbada, baina argiaren gehiegiak itsutzen eta ergeltzen ditu batzuetan
|
pertsonak
. Eta nik ez ditiat ergelak jasaiten —eta, pintzela eragiteari utzi eta eneganat jiratzen zela, erran zidan—:
|
|
|
Zeren, ez ote doaz irriak eta bertze keinu guztiak, anitzetan, hitzak baino haratago? Eta ez ote dira artezagoak eta xuxenagoak, baita erranahitsuagoak ere, hainbatetan, zeren eta keinuak, hitzak jaso ezin dituen ñabardurak izan baititzake,
|
pertsonaren
historiarekin eta haren izatasunarekin lotuak, pertsona bakoitzak bere keinuak dituelako eta bere keinuen adierazteko modua eta manera. Eta ez ote da horregatik keinua anitz koloretako fletxa, kolore bakoitzean arrazoin bat eraman lezakeena, eta ez ote du fletxa jaurtikitzaileak kolpean jotzen xedea eta helmuga, halako moldez, non keinua ikusten duenak ere kolpetik uler bailezake guztia, keinuaren azpian egon litezkeen ñabardurak eta bertze korapilo guztiak ere bat batean deskorapilatu balira bezala?
|
|
|
Zeren, ez ote doaz irriak eta bertze keinu guztiak, anitzetan, hitzak baino haratago? Eta ez ote dira artezagoak eta xuxenagoak, baita erranahitsuagoak ere, hainbatetan, zeren eta keinuak, hitzak jaso ezin dituen ñabardurak izan baititzake, pertsonaren historiarekin eta haren izatasunarekin lotuak,
|
pertsona
bakoitzak bere keinuak dituelako eta bere keinuen adierazteko modua eta manera. Eta ez ote da horregatik keinua anitz koloretako fletxa, kolore bakoitzean arrazoin bat eraman lezakeena, eta ez ote du fletxa jaurtikitzaileak kolpean jotzen xedea eta helmuga, halako moldez, non keinua ikusten duenak ere kolpetik uler bailezake guztia, keinuaren azpian egon litezkeen ñabardurak eta bertze korapilo guztiak ere bat batean deskorapilatu balira bezala?
|
|
|
frantsesa zen eta Erromatik zetorren Pariserako bidean. Eta harekin ere, nola osaba eta biok baikinen ostatuan frantsesez genekien
|
pertsona
bakarrak, solas joria eta atsegina izan genuen afalorduan... baina ez nuke hartan luzatu nahi, eta soilki erranen dizut ezen Erromaz mintzatu zitzaigula, Vatikanoaz bere batez: ez ordea aita sainduaz, baina hainbat pintore, eskultore eta arkitektoren arteaz, zeren haien artelanek harriturik utzi baitzuten.
|
|
|
karitatearen aurkako bekatua. Edo, bertzela erranik, ez zuen ontzat emaiten ezen
|
pertsona
bat salbatzeko estakuruarekin eta haren desenkusarekin —edo familiaren ohorea salbatzeko, hobeki—, bertze bi kanporat kondenatu behar izaitea. Baina, bertzalde, Mattinen eta aitaren bekatuetarik harat, osabaren hitz haiek guztiz biluztu ninduten, nihaur ere berdintsu eta orobatsu ari nintzenez, bekatu bat bekatu handiago batez estali nahian.
|
|
|
Eta zein urrun nengoen Axularren gogoetez, zeren Sarako apezak ere bekatutzat baitzituen emaztekiekin loturikako kasik gauza guztiak... nahiz eta bertze alde batetik, neure estatuaz denaz bezainbatean, arrazoin zuen, zeren eta ni ere amorosturik bainengoen, eta
|
pertsona
amorosak bezala ez nekusan eta ez nekien zer ari nintzen; neure gogo guztia Elbiraren baitan neukan: jatean, edatean eta ohean netzanean hartan pentsatzen nuen, eta ametsak ere hartaz egiten nituen; ero nintzen, itsu nintzen, zentzutik kanpoan nintzen, zeren, Plutarkok ere zioen bezala, gaitz zen amoros izaitea eta zentzuan egoitea... baina, ai zer dohatsua nintzen, bertzalde, jaun André!
|
|
|
Zeren, baldin egia bazen ere ezen
|
pertsona
haserreak aski izan dezakeela halakoetan bere buruaren eta bere bisaia itsusiaren ikustea berriro ez haserretzeko, ez nengoen, ez, ni, puntu hartan, mirail baten aitzinean paratzeko trenpean, Platonen dizipuluetarik bat banintz bezala, ez horixe... hain bainengoen neure pena hartan dolorezki penaturik, eta hain bainengoen, halaber, neure gorputzeko parte eta endrezera guztietan gogorturik eta goz... Zeren deusek ere ezin atera bainintzakeen neure tentutik eta pazientziatik, nola anaiak Elbira modu itsusi hartan kentzeak, eta zeren hark neuri eginaren ordaina bihurtu nahi bainion, eta doblea bihurtu nahi nion, ahal izanez geroz!
|
|
|
Zeren gero eta jasangaitzagoak egiten baitzaizkit Graciánen stiloan mintzo diren
|
pertsonak
, nik arima dut, eta zuk ez...
|
|
|
Eta zuhaitzaren neurrikoa da... eta ermitaren neurrikoa da eta katedralaren neurrikoa da, baina sinagogaren neurrikoa ere bada, eta meskitaren neurrikoa ere bada... baita zerurat beha dagoen teleskopioaren neurrikoa ere. Eta, batik bat,
|
pertsona
on guztien bihotzaren neurrikoa da.
|
|
|
Eta galdetzen dizut: erran zienean Jesusek fariseoei ezen publikanoak eta putak aitzinetik izanen zituztela zeruko erresuman, ez al zitzaien erraiten ari ezen publikano eta puten listakoak izan zitezkeela, halaber, indiar gorri on guztiak, beltz on guztiak, giristino on guztiak, agot on guztiak, judu on guztiak, musulman on guztiak, zientzilari on guztiak, eta
|
pertsona
on guztiak, ororen buruan?
|
|
|
Zeren harat agertzen zitzaigùn
|
pertsona
bakarretarik apeza baitzen, don Lu zio, aldian behin etortzen zitzaiguna, ez ene bekatuen kontua hartzeko, baina enekin ehizaz mintzatzeko. Eta nik, ehiza zalea ez nintzen arren, nekiena erraiten nion, eta, ez nekienean, jakin iduri egiten nuen eta asmatu egiten nuen, eta batean erraiten nion ezen Indietako oihanetan zentauro bat ikusi nuela, eta bertzean, amazona bat, eta, noiz eta don Luziok galdegin baitzidan egia zenetz amazonek bular bakarra zutela, nik, ezin seriosago, ihardetsi nion:
|
|
|
Jaun administratzaileak erakutsia zidan orduko nola zihoazen etxeko kontuak eta gure aita izan zenaren negozioak, eta, nola zure faltan nihaur bainintzen jauregiaren eta ondasun guztien heredero, manatu nion ezen diru segura nahi nuela eta ez zedila egiteko arriskutsuetan bentura, zeren soberatuki bizi baikintezkeen dirutza haren interesetarik, zeinetarik ehuneko hamarra elizarentzat gorde baikenezakeen eta bertze suma bat miserikordiazko obrentzat. Eta pentsatu eta deliberatu nuen ezen ez zegoela
|
pertsona
egokiagorik, suma honen administratzeko, aita Bartolome bera baino, zeina baitzen aldi hartan Iruñako ospizioko kaperau... eta zeina, ondorez, urtean bizpahiru aldiz etortzen hasi baitzen jauregirat, suma haren jasotzerat, eta ene aitorraren entzuterat, bide batez. Eta hala joan zitzaizkigun urte batzuk bakean, harik eta bertze urte batean bertze izurrite baten haize bortitzak inarrosi gintuen arte.
|