|
2000
|
|
|
Gutxiago dira lehen pertsona eta 3 pertsona nahasirik erabiltzen dituztenak, narratzailea ipuinaren barruan sartzen delarik," Sonbreilu baten historia" n bezala. Halere ipuinetako batzuk lehen
|
pertsonan
idatzirik daude: kontalaria ipuinaren barruan dago, hala nola esate baterako," Mezurik gabeko eriotza" n Martintxoren istorioa kontatzeko.
|
|
|
–Hizkuntza alfabetiko batez irakurtzen eta idazten dakiten
|
pertsonek
idazten den bezala mintzatzen dela uste ohi dute, hots, hizkera sortzen duen aparatuak hitzezko soinu indibidualak eta aldagaitzak sortzen dituela, idazmakinak letrak banan banan eta aldaketarik gabe inprimatzen dituen bezalaxe. Pertsona horien hizkuntza ingelesa bada, jakingo dute bai, ebakeraren eta ortografiaren arteko egokitzapena ez dela inola ere bikaina.
|
|
2001
|
|
|
Nork ez du gogoan izango Ortegaren Artearen deshumanizazioa gai hau aipatzerakoan? Erraz izango zaigu ere bururatzea Atxagak nola debekatzen duen lehen
|
pertsonan
idaztea:
|
|
|
Arazoa areagotu egin zitzaidan liburua lehendabiziko pertsonan idazteaerabaki nuenean: gauza jakina da, kontakizunaren denbora nagusia iragana dela, kontakizunaren eta kontatutakoaren arteko distantzia kronologikoa markatzen dahorrela?; lehendabiziko
|
pertsonan
idatziz gero, narratzailearen eta narratuarenarteko distantzia desagertu egiten da.
|
|
|
Eta hemen nobela historikoaren arazo handienetako batzuekin topo egiten dugu. Nik ez dakit oso ondo zer ote den nobela historikoa, baina susmatzen dut irakurlea garai historiko zehatz batera eraman nahi duen fikziozko obra legez (eta are gehiago garaiko lekuko batek lehen
|
pertsonan
idazten badu) ahalegin handia egin behar duela irakurleak garai horretan murgildurik dagoela sinets dezan. Hori lortzeko, dudarik gabe, bide anitz dago, baina Txillardegik aukeratutakoek kale egiten dute, neurribatean behintzat.
|
|
2002
|
|
|
" Nor naiz?" edo" Zer egiten dut mundu honetan?" galderen erantzun literarioa, emakumezkoen nobelagintzaren ezaugarri bihurtu da XX. mendean. Urteetan ahaztuak izan ondoren, berezkoak zaizkien bizipenetan sakondu nahiko dute emakumeok, eta, horretarako, lehenengo
|
pertsonan
idatzitako testuak edo genero autobiografikoaren aldakiak (memoriak, egunkariak, gutunak...) hobetsiko dituzte. Simone de Beauvoirrek zioen moduan, emakumezkoek atxikimendu handiagoa diote oroimenari, eta horregatik, ez da harritzekoa, oroimen honen zolan, beren haurtzaroan, gaztaroan edo zahartzaroan sakondu nahi izatea.
|
|
2004
|
|
|
Oso originala ez zen beste «Gaba zan» batez hasten bada ere, luzeagoa den testu hau interesgarriago dateke ikuspuntu literario batetik. Lehenbiziko
|
pertsonan
idatzia, narratzailearen negar kontsolaezinak eraginda, antzinako denboretako aingeruak aurrekoen bizitza ikustera eramaten du egilea, eta Oktabiano enperadorearen mezulariek kantabriarrei Erromako indarraren aurrean makurtzeko gomendatzen zietenean ematen dio akabera bidaiari. Kantabriarren herriak, hau da, euskaldunen aitzindariek, ez dute amore ematen, banaturik daude baina, eta Utxin Tamaiok negar egiten du horregatik.
|
|
|
Oro har, ez da singularreko lehenbiziko
|
pertsonan
idazten (uste dut...), pluralmaiestatikoan (edo plural modestiae) baizik (uste dugu...). Euskaraz inpertsonala pixka bat behartua da (uste da...).
|
|
2005
|
|
|
Baliabide narratiboei dagokienez, nagusi dira lehenengo
|
pertsonan
idatzitako ipuinak(" Inguratuta"," Osaba Edison"," Zer egingo eukean berorrek"," Gowna"," Florencia. 1457"," Aitorpena" eta" Autobus gorria").
|
|
|
“Kutxazainean hiru edo lau zenbaki markatu behar dira, eta, ondoren, txartelaren zenbaki gakoa”. Txartela ausartuta geratu zaion
|
pertsonak
idatzi zenbakia iruzurgileak azken lau digituak irakurtzen dituen bitartean, eta nahi den efektua ez duenez sortzen, barkamena eskatu dio biktimari, eta handik alde egin du susmorik gabe. Horren ondoren, iruzurtiak kutxazaina uzten du, konplize batek instalatutako gailutik txartela hartzen du eta, ondoren, txartelaren banda magnetikotik kopiatzen du.
|
|
|
2 W. v. Humboldten eskutitzak (hartzaileen arabera): atal honetan, gure autoreak hainbat
|
pertsonari
idatzitako eskutitzen edizioen berri ematen da, beti ere, guretzat interesgarriak direnak soilik bilduz eta hauek hartzaileen arabera ordenatuz.
|
|
2006
|
|
|
Kritika feministaren ikuspegitik bere identitatea berreskuratzen ari den emakume baten aurrean gaude. Lehen
|
pertsonan
idatzita dago eta emakumearen gorputza sentitzeko moduak adierazten dira: hilerokoak, semearekin dituen harreman sexualak...
|
|
2007
|
|
|
Panorama horretan, entzumen alorreko arazoak dituzten
|
pertsonek
idatziz, keinuz edo, areago, udal administrazioko langilearen ezpainak irakurriz komunikatzea izan zuten aukera bakarra.
|
|
2008
|
|
|
Beste horrenbeste esan geinke ikuspuntua dala eta; lehen
|
pertsonan
idazten dau historia autobiografikorik gehienen antzera: " Neure esperientzia eta ikuspuntua dira nagusi, ezinbestean; izan be, nik neurea gogoratzen dot ondoen.
|
|
|
Institutu garaia ahaztua duenak film honekin ekarriko du berriro gogora, orduko osagai gehienak bertan agertzen baitira: pasillo arteko etengabekoak, mahaitik mahaira pasatzen diren ohartxoak, maitatutako
|
pertsonari
idazten zaizkion gutun erromantikoak, irakasleenganako miresmen eta gorrotoa, ikaskideekin egindako txangoak... Honakoa ez da, ordea, Laurent Cantenten hezkuntzaren inguruko gogoeta, hori guztia amodioa istorioa ezkutatzeko mozorroa baino ez da.
|
|
|
Eta hala da, neurri handi batean, nire sentimenduez eta nire bizitzaz lehen
|
pertsonan
idatzi behar dudalako. Egia da askotan idazleok gure sentimenduez eta gure bizitzez idatzi ohi dugula, baina gehienetan zeharka egiten dugu.
|
|
2009
|
|
|
Bigarren
|
pertsonan
idatziriko eresien aurka
|
|
|
Desosegua eragiten didate norbait hil ondoren bigarren
|
pertsonan
idazten zaizkion in memoriam eta laudorio ikaragarri horiek:
|
|
|
Bigarren
|
pertsonan
idatziriko eresien aurka
|
|
|
Euskal Herriaren kasuan, gutxi badira ere, egon badaude, kazetarien kronikaeta erreportajeez gain, gerra garaian edo ondorengo urteetan lehen
|
pertsonan
idatzitako lanak, Francoren aurkari zein aldekoen begietatik gerraren eta diktadurareneraginaren neurria hartzen lagun diezaguketenak. Bi adibide ekarriko ditut hona.Hor dugu batetik Marcelino Ayerra ren No me avergonce del Evangelio (Ayerra, 1958), erbestean, Argentinan argitaratua.
|
|
|
Idazketa blog bat izango balitz bezala dago egina, mosaiko handi bat da, zati askorekin osatua. Blog izaera hori azaldu nahi nuen, eta horregatik dator lehen
|
pertsonan
idaztea: sinesgarritasunagatik.
|
|
|
Horregatik iragarri ahal izan zuen, ez baitago bihotzekoak jota hiltzea baino gauza saihestezinagorik, idatzi zuen beregan hain ohikoa zen umore beltza erabiliz. Hirugarren
|
pertsonan
idatzita, errepaso zorrotza egiten dio bere bizitzari eta kazetaritza lanbidearen egoerari.
|
|
|
Kazetariak prestatzeari buruz hitz egin duzu. Interneten kazetaritza ikasketak ez dituzten
|
pertsonek
idatz dezakete, ordea. Nola eragin du horrek hedabideetan?
|
|
|
Bost lagun datorren asteartean akusatuen aulkian eseri eta 10 eta 14 urte arteko kartzela zigorrera akusatzeko oinarri nagusia 1990 eta 1993 arteko agiri batzuk dira. Egunkaria rekin loturarik ez zuten
|
pertsonek
idatzitako testu anonimoak dira, ustez ETAko eta KASeko kideek idatziak.
|
|
|
PÃo Baroja eta Pérez Galdós Madrileko Retiro parkean elkarrekin paseoan zebiltzan batean, nobelagile lanaren alde teknikoei buruz hasi omen zitzaion Fortunata y Jacintaren egilea Barojari: nola sortzen diren pertsonaia sinesgarriak; nola girotu behar den eszena bat; noiz komeni den elkarrizketa sartzea, noiz narrazioa; zer alde on eta txar dituen lehendabiziko
|
pertsonan
idatzitako kontakizun batek...
|
|
2011
|
|
|
Orain konturatu da gai ustez xumeen inguruan idazten hasi bazen ere, auzi sakon eta konplexuez hausnartzen amaitu duela. «DNAn daramat nonbait, edo gaitz endemikoa da», esan du umore oneko.Premia pertsonal batetik abiatutako liburua denez, lehen
|
pertsonan
idatzi du, «nahiz eta ez naizen erakustaldien oso zalea».
|
|
|
Hori baino garrantzitsuago: lehen
|
pertsonan
idatzia, ez dakit testigantza, konfidentzia, kronika, baina pasio baten seinale pilaketa da testua, inbentario moduko bat, pasio horren errealitatea ulertzeko saiakera. Emakume baten pasioa du kontakizunak azaltzen (ezen ez esplikatzen), gizon batenganakoa, gizon ezkondu exekutibo arrotz batenganakoa.
|
|
|
Douglassek liburuan dio" otso bakarti" bat dela, ez zaiola ekipoan lan egitea gustatzen. Aldiz, bere biografia lehenengo
|
pertsonan
idatzi duzu, sintonia handia behar da horrelako zerbait egiteko…
|
|
|
Lengoaia mintzatua: abestiaren bertso hautatu batzuk entzuten dira iragarkian22, lengoaia poetikoa erabiltzen da pertsona maitatuaren ibilera goraipatzeko; lehenengo
|
pertsonan
idatzia dago eta alderaketa edo metafora bezalako irudi erretorikoak erabiltzen dira.
|
|
|
Haste beretik Irazustaren, edo Etxaideren pertsonaietatik eta idazkeratik oso bestelakoa: lehen
|
pertsonan
idatzia, bere buruarekiko kontuak garbitzearren gizartetik bakardadera jotzen duen pertsonaiaren egunkaria:
|
|
|
Malagan bakarrik jakinarazi zen zeinu hizkuntzako interprete profesionalaren zerbitzua zegoela, nahiz eta berehala ez eskaini. Horren ondorioz,
|
pertsona
idatziz eta keinuen bidez komunikatu behar izan zen, nahiz eta komunikazioa asko zailtzen zen. Izan ere, tratua ez zen zuzena izan Bartzelonan, Cadizen, Kordoban, Iruñean, Donostian, Sevillan eta Valentzian, batez ere informazioa emateko zailtasunak zirela eta.
|
|
|
ONCE nabarmendu zen. Izen handiko
|
pertsonek
idatzitako artikulu laburrak eta dibulgaziozkoak biltzen ditu liburu elektronikoak. Hiru atal ditu Ikasleak, Familiak eta Irakasleak–, eta gakoak eta tresnak ematen ditu irakurtzeko gaitasuna bultzatzeko, bai eta ideiak eta aholkuak ere, irakurtzen plazer bidez eta irakurtzen irakasteko, matematika, filosofia, publizitatea edo artea ikasteko.
|
|
|
– Barka... Lehen
|
pertsonan
idatzi duzu, baina zu ez zara emakume hori.
|
|
2012
|
|
|
Kontrapuntuzko esaldiak erabiltzen dituzu. «Jainkoen liburua
|
pertsonek
idatzi dute» adibidez.
|
|
|
Baina handik egun batzuetara proposamena onartzea erabaki zuen. Liburuaren heldulekua Huegunek idatzitako egunerokoa da, eta lehen
|
pertsonan
idatzita dago. «Gehien kostatu zaidana Asierren [Huegun] lekuan jartzea izan da.
|
|
|
Agur mezuaren ezaugarriak? Hirugarren
|
pertsonan
idazten da. –
|
|
|
Denborarekin, ordea, bere buruari geroz eta galdera gehiago egiten hasi zen: zergatik lehen
|
pertsonan
idatzi, zergatik lehenaldian, nola erabili elipsia, nondik hasi istorio hura kontatzen, amaieratik, agian. Hainbeste gauza ziren erabaki beharrekoak...
|
|
|
Kisketaren jarrera edo postura hau egiterakoan, okertu gabe jaitsi behar da bizkarra, zuzen, bularraldea eta aurpegia hanken gainean bermatzeko, enborra okertu, ez, okertu ez, zortzi enborra konkortu edo makotu, hobe, gabe buruarekin soin adarrak ukitzeraino literaturarekiko berraurkitzea nola bizi duen era aski indartsuan erakutsi, literatura askatasunaren arintasunaren sinonimo, hamalau loturak korapiloak kezkak aienatzen betebeharra bazter uzten ezarian baina ez al da konturatzen benetan? ...droga bat bezalakoa da maitasun istorio bat sexua tarteko balego errazago ulertuko lukete idazlearen jarrera txarresteko joera luketenek barkaberago ulerkorrago lamia baten besoetan erortzeagatik huts egin duela iradokiz gero eta ez lau poema kaxkar edo eleberri zamatsu bat idazten saiatzeagatik gizakia haragizkoa da ez paperezkoa jan larrutan egin lo zer behar du besterik gizonak barkatu gizakiak
|
pertsonak
idatzi idatzi idatzi hogeita hamalau hogeita hamabost hogeita hamasei nola lortu irakurleak horrelako egoera baten aurrean berak zer egingo lukeen hausnar dezan, zalantza egin dezan, jadanik bere bizitzan izan dituen bidegurutzeetan hartu dituen erabaki erdiragarrien oihartzuna piztu amodioa lana dirua laguntasuna traizioa gezurra kontzientea arduragabea oharkabea berrogeita bederatzi uxatu pents... Libratze lanak errazten ditu eta hesteetako alferkeriari aurre egiten dio, hori besterik ez nuen behar!
|
|
2013
|
|
|
" Kristalezko begi bat" eleberria landuko duzue. Eleberri intimoa, lehenengo
|
pertsonan
idatzia eta zurea zein edozein emakumeren istorioa izan daitekeena...
|
|
|
Eztabaida pizteko egindako hitzaldien doinua ere badute zati batzuek. Pasarte batzuetan lehen
|
pertsonan
idazten dut, adibideak nire esperientzia pertsonal txikietan bilatuz. Nik pasatako erakunde eta lekuek markatzen dituzte azalpenak.
|
|
2014
|
|
|
Eta baita ni ere, desagertze hark eragindako bikote krisiarena irakurtzen ari nintzena. Kontrakoa espero baikenuen biok, ordura arteko guztiak bezala lehenengo
|
pertsonan
idatzita egotea, eta narratzailea gu edo, gutxienez, gure antz oso handia izango zuen alter ego bat izatea.
|
|
|
tegi propiorik, ez zuen libururik gordetzen, berak idatzitakoak ezta ere, haiek irakurtzearekin nahikoa zuen, irakurri eta ahaztu. idazteko zerabilen papera ere bigarren eskukoa zen. sebaldek jaso duenez, orobat, Walserrek irudipena zuen beti beti nobela bera ari zela idazten edo, hobeto esan, begitantzen zitzaion no bela beraren zatiak baino ez zirela bere literatur lan guztiak: , le henengo
|
pertsonan
idatzitako liburua da nirea, era desberdine tan ebaki edo zatitua?, Walser beraren berbetan. Bere lanean, protagonista ez da garrantzitsua, desagertu egiten da berak bai no garrantzia handiagoa hartzen doazen pertsonaia eta paisaien baitan. dena den, badiot, Walserren aburua idazle denei dago kiela neurri batean, irizten baitiot ia denok idazten dugula behin eta berriz liburu bera, aurretik izkiriatutako liburu bakoitza eta denak huts egindako egitasmoak izango balira bezala. ondorioz, aierua dugu hutsetik hasten garela eleberri berri bati ekiten dio gun aldiro, halako batean, noizbait bizitza bere osotasunean jasoko duen nobela idatziko dugun itxaropen handinahi eta ezdeusarekin.
|
|
|
Alor honetan aitzindari izan zen Michelle Perrotek lehen
|
pertsonan
idatzitako emakumeenhistoriaren garapenaren hastapenen kontaketa bat eratu du (Perrot, 2008). Gure eremu akademikotikprozesu honen ikuspuntu bat:
|
|
|
1
|
pertsonan
idatzita dago.
|
|
|
j) Istorioa lehenengo
|
pertsonan
idatzita dago.
|
|
|
Araitz, Ixone eta Unai dira istorio honetako protagonistak, eta Unaiek berak, 3 anai arrebetatik txikitxoenak, lehen
|
pertsonan
idatzitako gutun batekin hasten da. Hiru ume abenturazaleek Bilboko ahateen parkean izandako txangoren gorabeherak eta sorpresak kontatzen dira lan honetan.
|
|
|
Libretoaren kritika feminista bat egiten du bereziki. Bigarren
|
pertsonan
idatzia, filosofoak eskutik helduta erakusten du Wagnerren Tetralogia ko unibertsoa: maitasuna, traizioa, musuak, hierarkia, mitoa.
|
|
2015
|
|
|
Jarraian, baina, erakundearen zenbait erabaki kritikatzen zuen, batez ere h ari zegozkionak, hots, ze hitzek eraman behar zuten hatxea eztabaidatzen zuena. Bigarren
|
pertsonan
idatzitako kutsu literarioagoko zati batekin amaitzen zuen, non, tonu umoretsuan, Euskaltzaindia andretzat jotzen zuen.
|
|
|
Zenbakiko testu sinatugabe bakarra Joxe Mari Iparragirreren gainekoa zen. Ehun urte bete ziren urte hartan Iparragirre hil zela eta hori zela eta idatzi zuten testua, aldizkariko tonu ohikoan, bigarren
|
pertsonan
idatzia, Iparragirre berari zuzenduz alegia. Egokiera aprobetxatu zuten Euskadiko hiru ereserkien auziaz ironizatzeko.
|
|
|
Izenburuak, jakina, urtebete lehenago argitaratu zuen Etiopiako Eguneroko bizitza poema luzea gogorarazten digu, urte batzuen buruan Ordorikak musikatuko zuena Berandu dabiltza abestia sortzeko. Eguneroko bizitza zeruko lorean lehen
|
pertsonan
idatzia da eta pertsonaia loti eta alfer bat du narratzaile. Tonu ironiko eta burlatian idatzia, amonak eginahalak egin behar ditu biloba ohetik jaiki dadin, eta azkenean halaxe lortzen du.
|
|
|
Teknika modernista bistakoaz idatzia da. Alde batetik, aurrera egiten ez duen elkarrizketa beckettiano baten bidez, bi maitale irudikatzen dira ohean haurra edukitzearen inguruan solasean edo; bestetik, bigarren
|
pertsonan
idatzitako zatiak tartekatzen dira, non familia bilkura bat deskribatzen den nouveau roman eko teknika narratiboez baliatuz: detaileen deskribapen xehe obsesiboa, ahotsen gurutzaketa, eta abar.
|
|
|
Interesgarria litzateke bi bertsioen aldeen konparaketa zehatza egitea, bien artean ia hamar urteko aldea dagoelako eta Atxagaren hainbat hautu estetiko ulertzeko gako onak emango lituzkeelako. Ez da lan honen helburua hori egitea baina esan dezagun bederen, hasteko Tropikalakoa lehen
|
pertsonan
idatzia dagoela, Heinrichen ikuspuntutik nahiz eta izena ez zaigun azaltzen bertsio horretan eta Obabakoakekoa berriz hirugarrenean. Horrek zenbait jauzi metaliterario egiteko aukera ematen dio, narratzaileak istorioa utzi eta irakurleari hel egiten diola.
|
|
|
–Nik badakit pertsona bat?? esanez hasten den kontaketa hau hirugarren
|
pertsonan
idatzia da, ohi duenez, baina bere buruaz ari da: ik. Bizitza Liburua, 29, 5 eta ondorengoak; eta 6 Egoitzetako 9, 12
|
|
|
Hemen ere, hasieran lehen
|
pertsonan
idatzi zuen Teresak, baina gero zuzendu egin zuen. Argi dago berak zuzenki bizi izan zituen gertakariak direla, baina askatasunez idazteko, bere burua ezkutatu egiten du prelatu edo ama priore izenaren pean.
|
|
|
Inolako kexa, ardura edo arindurik ez da ageri halako batean Oihenartek etxetik kanporatzen duenean Argia, haren emaztea «geroago eta mesfidatzenago zelako». Lehenengo
|
pertsonan
idatzita egon arren, ez dago aipu bakar bat ere Argia Larralderen parte hartzearen inguruan, ez dakigu Oihenartekiko harremanak berariazkoak ziren ala ez, eta ez du axola. Esan nahi baita, Sarrionandiak, Larrearen bidez, arbuiatu eta ezereztu egiten duela Larralderen ahotsa litzatekeena, horren hamalau orrialdeko kontakizuna datu multzo txiki batera murriztuz, emakumezkoaren rol pasibo eta fetitxea berretsiz, oraingoan ere.
|
|
2016
|
|
|
Hiru motako piezak topatuko dituzu orriotan, forma, neurri eta eduki ezberdinekoak. Pertsona izen edo ezizendun kapituluek, lehen edo hirugarren
|
pertsonan
idatziak, dagokien pertsonaiaren ingurukoak kontatzen dituzte; izenburutzat zenbaki edo urte bat dutenak, bigarren pertsonan, narratzaileak protagonistari zuzendutakoak dira eta gertaeren testuingurua ematera datoz; eta bestelako izenburudunek, lehen pertsonan, protagonistaren sentipenak, bizitzako uneak eta pasarteak deskribatzen dituzte.
|
|
|
Azkenik, egileak liburuaren edukiarekin lotura zuzenik ez duen testu bat propio sor dezake, kontrazal honetarako egiten ari garen bezala. Nahiz eta hau ere, ahalegin guztiak egiten ari garen arren, ez dugun sinatuko, eta ez dugun lortuko singularraren lehenengo
|
pertsonan
idaztea, kontrazalaren lege ezkutuen menpe baikaude betiere.
|
|
|
Azkenik, egileak liburuaren edukiarekin lotura zuzenik ez duen testu bat propio sor dezake, hemen bezala. Nahiz eta hau ere, ahalegin guztiak egin arren, ez dugun sinatuko, eta ez dugun lortuko singularraren 1
|
pertsonan
idaztea, kontrazalaren lege ezkutuen menpe baikaude betiere.
|
|
2017
|
|
|
" lehen eta bigarren pertsona gramatikalaren arteko elkarrizketa moduko bat dago poemotan. Norbera nor den asmatzen saiatzeko bilaketak eta lehen
|
pertsonan
idatzitako testigantzak"; baina" hirugarren pertsonaren presentzia nabarmendu egiten da liburuko zenbait pasartetan. Hirugarren kapituluan, batez ere".
|
|
|
Eta, berriz ere, hor dator sentsazio anakroniko hori: lehenengo
|
pertsonan
idaztea, bai iraganeko ekintza, bai etorkizuneko balizkoa ere; jende bera balitz bezala, atzo goizeko kontua balitz bezala.Argazkiei begira bost minutuz egon ostean, irudiei zentzu bakarra topatzeko kapaz naiz: iraganeko mamuek bizi duten aroa da hau, kitatu ordez estali diren zorrena, oraindik inertzia zaharrek darabilten aroa.Lehendabiziko burutazioa horixe izan ohi baita sarritan, halako jokabideak eta erasoak iraganarekin lotzea.
|
|
|
Espetxeko bizipenen inguruan idatzi duten emakumeen zerrendak garai eta herrialde anitzetako egileak biltzen ditu, marko zeharo diferenteetan atxilotutakoak, zio guztiz ezberdinengatik ere (Davis, 1972; Forest, 1975; Palou, 1975; Falcón, 1977; Doña, 1978; Cuevas, 1985; al. Sadawi, 1988; Shakur, 2001; Cabrera, 2011; López Riaño, 2012; Heras, 2014; Kerman, 2014; Eizagirre, 2016). Askotariko genero literarioak erabili izan dira, fikziozko nahiz fikziozkoak ez diren testuak, lehen zein hirugarren
|
pertsonan
idatzirikoak, hainbat gai landuta; besteak beste, emozioak (samina, maitasuna, bakardadea, tristura, ezinegona, etab.), askatasuna edo espetxeko egunerokotasuna. Lan batzuen eta besteen arteko ezberdintasunak ezberdintasun, idazketak itxialdiari aurre egiteko erresistentzia dirudi guztietan, hots, murruetatik kanpoko eremuarekin komunikatzeko adierazpen bidea.
|
|
|
Alvaro Colomer (Bartzelona, 1973) idazle eta kazetariari dagokionez, La calle de los suicidios (Circulo de Lectores, 2000), Mimodrama de una ciudad muerta (Siruela, 2004) eta Los bosques de Upsala (Alfaguara, 2009) hiru eleberri independentek osatutako hiriko heriotzari buruzko trilogia argitaratu du. Lehen
|
pertsonan
idatzitako hiru eleberri horiek, gizarte garaikidean heriotzaren eta norbere buruaz beste egitearen fenomenoa aztertzen dute hainbat ikuspuntutik. Beste alde batetik, joan den urtarrilean, Espainiako armadak Irakeko inbasioan bizi izan zuen borrokaldietako bat izan zen' Najafeko gudua' irudikatzen duen Aunque caminen por el valle de la muerte (Literatura Random House) eleberria argitaratu zuen.
|
|
|
Hirugarren
|
pertsonan
idatzi, ordainik gabeko ordezkapena irudikatuz, nortasun propio gabeko izaera unibertsalerantz jotzeko.
|
|
2018
|
|
|
Lehen
|
pertsonan
idatzia dago artikulu hau. Ricardo Hernandez Jimenezi eman diogu hitza, Nafarroako ijito elkarteak biltzen dituen Gaz Kalo Federazioko koordinatzaileari.
|
|
|
Estimado idatzi behar omen zen, estimurik txikiena izan ez arren, barkatzeko eragindako eragozpenengatik, droga adikzioak harrapatuta egotearen desgrazia izan zela lapurtzera bultzatu zuena, ikasia zuela eskarmentua eta hemendik aurrera gaixotasunetik erabat sendatuta dagoen pertsona dezentea izatera bideratuko zituela ahalegin guztiak. Zenbat gezur, ene bada, lehenengo
|
pertsonan
idaztera behartuak, ezertaz ezagutzen ez zuen ministro bati, amak horretara behartzen zuelako.
|
|
|
Maitalea, 1984an Goncourt saria irabazi zuena, mugarri dugu M.D.ren idazkuntzan, bai izan zuen arrakastarengatik, bai eta bere literatur bilakabidean idazkera «autobiografikoa»ren bidean abiatu zelako, eta horrenbestez, ikuspegi horretatik, narrazio hutsera itzuli zelako. Lehenengo
|
pertsonan
idatziz ehuntzen ditu bere obsesioak eta hala lotzen da haren idazkera gaur egungo literaturaren joera nagusietako batekin. 80etan, Claude Simon, Alain Robbe Grillet, Nathalie Sarraute, Patrick Modianok idatzitako liburuak, liburu arras autobiografikoak, harrigarri egin zitzaizkion irakurlegoari zein kritikari.
|
|
|
Ez da, ordea, gidoi bat, literatur kontakizun hutsaren eta film narrazioaren arteko zerbait baizik, egileak maiz egiten duen fusio orokor horietako bat. Maitalearen ikuspuntua autobiografikoa zen, lehen pertsonan kontatua; bigarren bertsio hau, berriz, hirugarren
|
pertsonan
idatzia da, oroimenaren subjektibitatean objektibitate handiagoa bilatuz. Oso zehatz ematen dira testuan amodiozko istorioaren inguruko xehetasunak, zabalago ematen ditu bigarren obra honetan halako kontu eta gertakariak.
|
|
2019
|
|
|
" Pentsatzen du pertsonaiaren sortzea Martinen keinu bihurri bat izan zela; atsegin zaizkio dudako jolasak, oker usteak. Lehen
|
pertsonan
idatzitako istorio baten aurrean hamar irakurletatik bederatzik narratzailea idazlearekin identifikatzen dutela gutxi balitz nonbait irakurri du hori, eta noski, pentsatzekoa da narratzailea idazle bat denean nahasmena erabatekoa izango dela Martin beti baliatzen da gertakizun errealaz kontakizunari egiantza gehitzearren, eta susmoa du, bide batez, arrasto biografikoak uxatzea gustuko duten kriti...
|
|
|
Pertsonaia nagusiaren azalean sartuz. Baina azalean esaten dudanean ez pentsatu liburua lehenengo
|
pertsonan
idatziz aski izan duenik, ez, hau esanez pertsonaia nagusiaren psikologian sartu dela esan nahi dut. Normalki horrelako teknika erabiltzen denean, pertsonaia nagusiak, istorioa kontatzen digunak, bere izaera azaltzen digu, eta gehienetan bere ikuspegiarekin bat egiten dugu.
|
|
|
Eta hala da, neurri handi batean, nire sentimenduez eta nire bizitzaz lehen
|
pertsonan
idatzi behar dudalako. Egia da askotan idazleok gure sentimenduez eta gure bizitzez idatzi ohi dugula baina gehienetan zeharka egiten dugu.
|
|
|
Topatu zenuenetik ez duzu berriz hura bilatzeko saiakerarik egin, baina hasieratik pentsatu zenuen lagungarri izango zenuela. Testu horretan emakume baten ahotsa jasotzen da, lehen
|
pertsonan
idatzia. Ahots horrek agian zure protagonistarengana gerturatzen lagunduko dizu, agian falta duzun gakoren bat emango dizu, giltzaren bat.
|
|
|
Kasu hauetan, testu hauen igorleek ez dute ama hartzaile bakartzat hartu. Alabaina, hirugarren
|
pertsonan
idatziagatik ere, emakumeari egiten dizkioten erreferentziak dezente dira, idatzi egoerak, «emakume honek esandakoa kontuan hartuta», esplizituki adierazten duenari jarraiki:
|
|
|
Ondorioz, hiru gabezia dira nagusi, batetik, ikasleek emakumea hartzen dute eurek sortu beharreko iritzi artikuluaren hartzaile bakartzat; bestetik, ahozkotasunaren patroiari jarraiki, bigarren
|
pertsonan
idazten dute; eta azkenik, bigarren pertsonaren erabilerarekin ez ezik, deskalifikazioak erabiliz, hartzailearekiko distantzia urratzen dute.
|
|
|
• Aditzaren konjugazioan erabiltzen diren pertsonak, kontzeptu gramatikal bezala, 1 pertsona, 2 pertsona eta 3
|
pertsona
idatziko ditugu.
|
|
2020
|
|
|
75 Eleberriaz gain, Orbaizetako neskatxa kantu bat ere bada, Etxamendi eta Larralderen kantagintzan ezagunenetarik. utzi dituen harizko firuak batzen dira bertan eta ehunaren osotasuna preziatzera uzten dute. Narrazioa lehen
|
pertsonan
idatzia da eta narratzaile intradiegetikoaren izenik ez dugu. Hau da, uler daiteke idazlea ez dela kontakizunaren anonimotzeko gogoz ari eta aldiz, kontatutakoa bere egiten duela.
|
|
|
Kantuetan barnekoa ateratzen duzu, anitz dira lehen
|
pertsonan
idatzitako kantuak.
|
|
|
Hori baino garrantzitsuago: lehen
|
pertsonan
idatzia, ez dakit testigantza, konfidentzia, kronika, baina pasio baten seinale pilaketa da testua, inbentario moduko bat, pasio horren errealitatea ulertzeko saiakera. Emakume baten pasioa du kontakizunak azaltzen (ezen ez esplikatzen), gizon batenganakoa, gizon ezkondu exekutibo arrotz batenganakoa.
|
|
|
Ondoko testua 1937ko ekainaren 12an Urdulizen bizi izandakoaren kontakizun bat da, lehen
|
pertsonan
idatzia. Egun hartan Burdin Hesia hautsi zen Gaztelumendin.
|
|
|
Hala du izenburua Virus argitaletxeak 2008an atera zuen liburu batek. Liburuak ez dakar izenperik, baina Komando Autonomoen historia ongi ezagutu duen edo duten
|
pertsonek
idatzi dutela ez dago dudarik. Liburuak bi argitalpen eduki zituen 2008an, eta bigarren argitalpenari egindako sarreran, hauxe aitortzen dute:
|
|
|
Narratzailea zara, beraz aditzak lehen
|
pertsonan
idatzi behar dituzu (ni, nik). Aitaren manuari ez diozu obeditu, baina hitzei bai.
|
|
2021
|
|
|
Tarantula ipuina da bildumako absurdo eta jostariena. Super aitona bigarren
|
pertsonan
idatzitako bakarrizketa moduko bat. Testurik beltzena da Grabatua, «irakurleak bukaerara arte jarraituko duelako gaizkilearen bila».
|
|
|
Katixa Agirre, Eider Rodriguez eta Aixa de la Cruz fikzioaren eta saiakeraren arteko mugez aritu dira Gutun Zurian. Lehen
|
pertsonan
idaztearen arrazoiak eta arriskuak azaldu dituzte, besteak beste
|
|
|
Lehen
|
pertsonan
idaztea gaizki ikusita egon daitekeen arren, «zapaldutako komunitateetako» idazleen joera izan dela azpimarratu zuen Rodriguezek; «euskaldunena izan ezik», ñabartu zuenez. «Ezin diogu muzin egin.
|
|
|
Eta Polly Matzinger immunologoak, lehen ikerketetako batean, hirugarren
|
pertsonan
idatzi nahi ez zuenez eta singularreko lehen pertsonan idaztera ausartu ez zenez, pluraleko lehen pertsona erabili zuen. Baina ez zegoen beste ikertzailerik, eta Hetheringtonen moduan, animalia bat gehitu zuen:
|
|
|
Eta Polly Matzinger immunologoak, lehen ikerketetako batean, hirugarren pertsonan idatzi nahi ez zuenez eta singularreko lehen
|
pertsonan
idaztera ausartu ez zenez, pluraleko lehen pertsona erabili zuen. Baina ez zegoen beste ikertzailerik, eta Hetheringtonen moduan, animalia bat gehitu zuen:
|
|
|
Hamar hilabete hauetan, 40
|
pertsonak
idatzitako 35 ekarpen jaso ditugu. Horietako batzuk Foro Sozialaren webgunean herritarrei irekitako postontziaren bidez; beste batzuk, gizarteko pertsona erreferenteenak, komunikabide batzuetan ere argitaratu direnak, besteak beste BERRIAren konpromisoari esker.
|
|
|
Herritarren %94, 4k katalana ulertzen dute; %85, 5ek irakurtzen dakite; %81, 1ek hitz egiten dakite, eta %65, 3k idazten. «Azken bost urteotan, 400.000
|
pertsonak
idazteko gaitasuna hartu dute, 300.000 gehiagok irakurtzen dakite, 160.000 gehiagok hitz egiten, eta 128.000 gehiagok ulertu egiten dute; hau da, batez ere idazteko eta irakurtzeko gaitasuna hazi da herritarren artean».
|
|
|
Nolakoa da, esate baterako, lehen esaldia? Honen antza badauka –" Esnatu nintzenean gaua zen oraindik" – lehen
|
pertsonan
idatzita dago. Pertsona baten barruan gaude.
|
|
|
Maite eta txoria hirugarren
|
pertsonan
idatzita dago. Eta itxura guztien arabera narratzaile horrek Maiteren ikuspuntu subjektiboa ematen digu.
|
|
|
Maite eta txoria lehen
|
pertsonan
idatzi daiteke.
|
|
|
Gutxirentzat idazteak eta gaztelaniak ulertzen ez zuen hizkuntza izateak sortzen ditu halako abantaila batzuk. Arestik berak esaten zuen 700
|
pertsonarentzat
idazten zuela eta etorkizunean etorriko zirenentzat. Eta egoera horrek sortzen ditu gure artean elkarrizketa interesgarriak.
|
|
|
" Hechos" jartzen du gutunaren hasieran, eta egiazkotzat jotzen diren gauzak agertzen ditu. Gutuna ez dago zuri zuzendua, hirugarren
|
pertsonan
idatzita dago, baina zuri zuzendua dago nolabait Historiaren aurrean. Kopia bat epaitegian geratuko da, eta bestea zuretzat da.
|
|
|
Esku artean duzun Bertute txikiak liburu honek hamaika kontakizun labur biltzen ditu, denak ere saiakera literarioaren eta autobiografiaren artean daudenak, 1944ko udazkenetik 1962ko udara bitartean lehen
|
pertsonan
idatziak, bi partetan antolatuak ordena kronologikoari jarraitu gabe, narrazio autobiografikoak lehen partean eta saiakera literarioak bigarrenean; eta, nolabait ere, osatu egiten du Familiako lexikoa, lan horretan bazter utzitako bere buruari buruzko hutsune asko betetzen baititu hemen, bere barneko kontuak agerian utziz.
|
|
|
Esan diote aste batzuk eman behar dituela han. Kosta egiten zait nire benetako bizitzaz lehenengo
|
pertsonan
idaztea, baina badira idatziz baino ulertu ezin ditudan gauzak.
|
|
|
Ana Casasek (2017: 41) dio, garaiak ezberdinak izan arren, poesia garaikidean ere bizirik dirauen ezaugarri bat dela hau eta lehenengo
|
pertsonan
idazteko hautua egin izan dela. Emakumeek eroso dihardute autofikzio bidez, eta hizkera askea darabilte euren barneak husteko.
|
|
2022
|
|
|
Bospasei izan ziren, guztira. Denak MARTA GOYAK lehen
|
pertsonan
idatziak, nahiz eta sinesgaitza izan Harpidetza Saileko buruak halako lan bat bere gain hartzea. Bere idazkari bati enkargatuko zion, naski, arduratu zedin.
|
|
|
eta bigarren
|
pertsonan
idatzitako poemak
|
|
|
Bigarren
|
pertsonan
idatzi dituzu poema batzuk; goxoenak, segur aski. Nolatan?
|
|
|
Beraz, aitatasunaz lehen
|
pertsonan
idatzitako testuen hutsunea agerikoa dela eta, badu literaturak betetzeko dagoen erronka garrantzitsu bat. Amatasunari buruz idazten duen emakumearekin parekatuz gero," aita kritikarien" gabetasuna konpontzeko dagoela esan genezake.
|
|
2023
|
|
|
Lehenengo
|
pertsonan
idatzitako testu honek hasiera hasieratik harrapatu nau. Tonu epiko eta indartsuak sugarra piztu dit barruan eta hau lortzeko esaldi zuzenak eta afirmazio borobilak erabili ditu autoreak protagonistak bere buruarengan duen segurtasuna erakutsiz.
|