|
2002
|
|
|
Hala ere, ukituen elkartearen erregistroak 1.275 espediente ditu, eta horietatik, Galinsogak adierazi zuenez, aipatutako 735 kasuak bakarrik zenbatetsi dira. Gainera, 300 infektatu eta 600
|
pertsona
inguru hiltzen dira; beraz, haien datuen arabera, mila pertsona inguru gelditzen dira laguntza horietatik kanpo. Zenbatekoa igotzea Ekimen hori joan den asteazkenean onartu zuen Osasun Batzordeak, eta ostegunean berretsiko da, PPren gehiengo absolutuari esker.
|
|
|
1979ko abuztuaren 24an, Vesubio erupzioan sartu zen eta Italiako Ponpeia, Herculano, Stabia, Oplontis eta Taurania hiri zaharrak lurperatu zituen. Ordu gutxi batzuetan, 2.000
|
pertsona
inguru hil ziren materia bolkanikoaren tonen azpian edo sumenditik ateratzen zen kearen azpian. Gaur egun, Vesubio mendi baketsua da, eta inguruan hiru milioi pertsona baino gehiago bizi dira, gehienak Napolin.
|
|
2003
|
|
|
Gure herrialdean urtean 16.000
|
pertsona
inguru hiltzen omen dira miokardio infartu bat jasan ondorengo minutuetan laguntza espezializaturik jaso gabe.
|
|
|
Adin horretan, nerabeen %15 eta adin nagusiko gazteen %15 ohiko erretzailea da. Gure herrialdean urtean 55.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira tabakoak zuzenean eragindako gaixotasunengatik. Espainiak bat egin du munduko herrialde nagusiekin ohituraren aurkako borrokan.
|
|
|
“Aspalditik dakigu gantz saturatu, azukre eta gatz ugariko elikagaiek kalteak eragiten dituztela; mundu osoan gero eta elikagai gehiago kontsumitzen dela, eta, aldi berean, bizitza sedentarioagoa dela”, esan zuen Gro Harlem Brundtland OMEko zuzendari nagusiak txostenaren aurkezpenean. Gaineratu zuen urtero 30 milioi
|
pertsona
inguru hiltzen dituzten kardiopatiak, diabetesa, minbizia eta obesitatea “dagoeneko ez direla herrialde aberatsen bakarrak”, garapen bidean dauden herrialdeetan (India edo Txina) elikadura jarraibideak aldatzean. Horrek batez ere hiri handietako biztanleei eragiten die, non jendeak joera handiagoa baitu gantz saturatu, azukre eta karbohidrato finduetan aberatsak diren elikagaiak irensteko, eta, gainera, hortzetako gaixotasun ugari eragiten baititu.
|
|
2004
|
|
|
Azken hori substantzia kantzerigenoa da, 1960ko hamarkadatik eraikuntza askotan eraikuntza material gisa erabilitako produktuetan erabili dena, eta eraikinak eraisteko, desegiteko eta mantentzeko edo konpontzeko lanak egiten dituzten sektoreetan erabiltzen dena. Epidemiologiako Zentro Nazionalaren arabera, 1989 eta 1995 bitartean 400
|
pertsona
inguru hil ziren substantzia horrengatik, eta Europar Batasunaren azterketa baten arabera, 2030 baino lehen milioi erdi europar hil ziren, horietatik 40.000 eta 56.000 espainiarrak. Horrela, gaur bilduko diren adituek Frantzian eta beste herrialde batzuetan erabiltzen diren prebentzio neurriak aztertuko dituzte.
|
|
|
Mota horretako tumore batzuek duten arriskuaren ondorioz, gaixotasunak ondorio hilgarriak izan ditzake sei hilabeteko epean. Azken datuen arabera, urtero 200.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira mundu osoan gaitz horren ondorioz, eta denboraldi horretan bertan 350.000 kasu berri erregistratzen dira, horietatik 4.500 Espainian. Begoña Barragánek, aeal ko lehendakariordeak, adierazi du “nahiko ezezaguna” den gaitza dela eta jende gehienak “berari buruz ere ez duela entzun”.
|
|
2005
|
|
|
Urtero, 300
|
pertsona
inguru hiltzen dira sektore horretan, behin behinekotasun tasa handiagatik, CCOOren arabera.
|
|
|
Eta ez soilik tabakoaren kasuetan erabiltzen diren argudioetako batzuk elikaduraren arloko planteamendu berri horien oinarri legala direlako, baita obesitatearekin zerikusia duten arazoak kostu sozial jasanezin baten izurritea direlako ere. AEBn, 2000 urteko datuen arabera, 300.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira urtero gehiegizko pisuarekin zerikusia duten gaixotasun edo arazoengatik, eta 442.398 pertsona, berriz, tabakoa kontsumitzeagatik ustez sortutako gaixotasunengatik. Obesitateari lotutako kostu ekonomikoa 117.000 milioi dolarrekoa izan zen (157.000 milioi tabakoaren kasuan, 1999an).
|
|
|
Horregatik, oso zaila da amiantoarekin duen kausa efektu erlazioa probatzea eta gaixotasun profesional gisa erreklamatzea duela urte batzuk jendaurrean egon zen langile batek. Hala ere, txosten batzuen arabera, hurrengo urteetan 30.000
|
pertsona
inguru hilko dira herrialde garatuetan, amianto zuntzak arnasteagatik. Onkologiako adituek iragarri dute aldian amiantoaren eraginpean egotetik eratorritako minbizi kasuen eklosioa gertatuko dela.
|
|
|
sukarra, sabeleko mina, beherakoa, goragalea eta gorakoak kasu batzuetan. Estatu Batuetan, mikroorganismoak 15.000 ospitaleratze inguru egitera behartzen du, eta 580
|
pertsona
inguru hiltzen ditu, OMEk berretsi duenez. Danimarka da arazo horrek gehien eragiten dien herrialdeetako bat, eta galera ekonomiko handiak eragiten ditu.
|
|
2006
|
|
|
Atzo aurkeztutako Europako azterlan baten arabera, 1.500
|
pertsona
inguru hil ziren Espainian, tabakoak askatzen duen kea nahi gabe arnasteak eragindako gaixotasunen ondorioz. Lan horren ondorioa da urtero EBn 19.000 pertsona baino gehiago hiltzen direla biriketako minbizia, gaixotasun kardiobaskularrak, garuneko isuriak eta zigarroen kearen eraginpean egoteari lotutako arnas patologiak direla eta.
|
|
|
Gaur egun, Pneumologiako eta Kirurgia Torazikoko Espainiako Elkartearen (SEPAR) arabera, munduan heriotza tasa handitzen ari den gaixotasun tratagarri bakarra dute 2,5 milioi espainiarrek. Espainian urtero 1.200
|
pertsona
inguru hiltzen direla kalkulatzen da, eta asmatikoen herenak urtean behin, gutxienez, ospitale laguntza behar duela. Hala ere, datu horien dramatismoa “ez da gaixotasunagatik beragatik, gaur egungo tratamenduekin guztiz kontrola baitaiteke, baizik eta kaltetuek ez dutelako inplikaziorik terapiak gauzatzeko orduan”, adierazi du José Antonio Castillok, SEPAReko asma arloko kideak.
|
|
|
Bruselaren arabera, hori da errepideko bigarren heriotza arrazoia; lehena, gehiegizko abiadura. EBren ustez, arau berri hori aplikatzeak urtean 5.500
|
pertsona
inguru hiltzea ekidin lezake. 2010erako errepideko heriotza kopurua erdira murrizteko helburua ezarri du Batzordeak.
|
|
|
Maiatzaren 14ra arte eta koleraren izurritea hasi zenetik, 2006ko otsailaren 13an, 34.000 pertsona baino gehiago gaixotu dira (17.500 Luandan bakarrik) eta 1.200
|
pertsona
inguru hil dira. Angolako agintariek orain zenbait ekimen jarri dituzte abian gaixotasun horren hedapena mugatzeko, baina Mugarik Gabeko Medikuak (MSF) nazioarteko erakunde humanitarioak Angolako Gobernuak eta nazioarteko agentziek larrialdiko esku hartzea nabarmen areagotzea eskatzen du.
|
|
|
Arnas eta bihotzeko arazoak okertzen ditu, eta bronkitisa, asma, biriketako enfisema edo bronkio biriketako minbizia areagotzen ditu, eta bereziki haurrei eta adinekoei eragiten die. Munduko Osasun Erakundearen (OME) arabera, hiri poluzioak 80.000
|
pertsona
inguru hiltzen ditu urtean. Smog a kontrolatzeko, hainbat neurri har daitezke:
|
|
|
Horrela, mota horretako ibilgailuetako gidariek ikuspen osoa izango dute, eta kamioiak normalean txirrindulari bat edo motor gidari bat biratzen edo biribilgune batean sartzen denean botatzen duen istripu kopurua murriztu ahal izango da. Bruselaren arabera, 1.200
|
pertsona
inguru hiltzen dira urtero Europako errepideetan horrelako istripuengatik. Neurri horrek 2007an hartuko du indarra, eta fabrikatik ateratzen diren kamioi berriek ispilu horiek instalatuta izan dituzte.
|
|
|
Ez da gaixotasun kardiobaskularrik ohikoena, baina AEBetan. eta duela hamar urte, sortzetiko kardiopatiek 5.000
|
pertsona
inguru hiltzen zituzten. Heriotza tasa %20 baino gehiago jaitsi da orain arte, eta, hala ere, jaiotako haur guztien %1ek bihotz konplikazio bat du, eta horrek arriskuan jartzen du haien biziraupena.
|
|
|
“Hazkunde ekonomikoa izango dugun lehen urtea izango da, eta ez dira handituko berotegi efektua eragiten duten gasen emisioak”, adierazi zuen Ingurumeneko titularrak “Forum Europa” informazio gosarian parte hartu zuenean. Narbonak gogorarazi zuen urtean 16.000
|
pertsona
inguru hiltzen direla Espainian airearen kalitate txarraren ondorioz, eta arazo horren aurka ez egiteak %20ko galera ekarriko duela munduan. Ildo horretatik, ministroak “erabateko konfiantza” agertu zuen, gizarte zientifikoa “prestatua” dagoen teknologia iraunkorragoetara eta eraginkorragoetara itzultzeko prozesuan.
|
|
|
Eskualde horretan ere bizi dira infektatuenak. ONUSIDAK 2006 urtearen amaieran, HIESaren ondorioz, 25 milioi
|
pertsona
inguru hil zirela aurreikusten du, 1981ean lehen aldiz detektatu zenetik. Infekzioa prebenitzeko arriskua ezagutzea Infekzio berriak, funtsean, hiru arrisku portaeratan biltzen dira:
|
|
2007
|
|
|
Adibidez, Euskal Herrian inoiz egon ez den arren, amorrua zoonosi garrantzitsua da munduko zenbait lekutan. MOEren arabera, urtean 55.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira amorruaren birusarengatik, batik bat umeak, infektatutako zakurren hozkaden bidez.
|
|
|
Aste honetan “The Times” egunkari britainiarrean hainbat adituren iritzietan oinarritutako albiste batek dioenez, 60ko eta 70eko hamarkadetan amiantoaren eraginpean egon ziren 200.000
|
pertsona
inguru hil dira Erresuma Batuan, minbiziaren ondorioz. Mesotelioma izurrite horrek, asbesto partikulak arnastearekin zuzeneko lotura duen minbiziak, eraikuntzaren industrian lan egin zuten 60 urtetik gorako pertsonei eta haien familiei eragingo die, iturri beraren arabera.
|
|
|
Imagen: Zsíta Urtean lau milioi
|
pertsona
inguru hiltzen dira urarekin lotutako gaixotasunen ondorioz. Edateko urik ez izateak, saneamendu desegokiak eta higiene eskasak haur bat hiltzen dute 15 segundoan behin.
|
|
|
Aurkikuntza horrek gaixotasunaren aurkako txertoa bilatzen lagun lezake, adituen arabera. SRAG Txinako hego ekialdeko probintzian sortu zen 2002aren amaieran eta 2003aren hasieran, eta 800
|
pertsona
inguru hil ziren mundu osoan, 8.000 kasu erregistratu baino gehiago. Ikerketa hori garrantzitsua da, zeren eta 2002an izurrite epidemikoa eragin zuen anduia, ziurrenik, ez baita egongo naturan, ikertzaileen arabera, Estatu Batuetatik, Suitzatik eta Australiatik etorriak, eta Estatu Batuetako Osasun Institutu Nazionaletako zientzialariek zuzentzen dituzte.
|
|
|
Medikuak zehaztu zuenez, “kirurgiarik izan ezin duten pazienteentzat kimioterapia gaixotasuna kontrolatzeko metodo egokia da”, baina tratamendu alternatiboak garatzearen garrantzia “gainterapiaren %30 baino gutxiago” bizi da. Izan ere, urtean 110.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira Txinan gibeleko minbiziagatik, eta horietatik %15ek baino gutxiagok izan dezakete kirurgia, diagnostiko berantiarrak direla eta, gaixoa gaixotasunaren fase aurreratuegian dagoenean. 2005eko datuek erakusten dutenez, herrialde horretako heriotzen %22, 9ren erantzuleak dira minbizi motak.
|
|
|
Trafikoak eragindako zaratak bakarrik eragiten du bihotzekoak edo apoplejikoak eragindako heriotzen %3 Europan, “New Scientist” aldizkariak argitaratutako Munduko Osasun Erakundearen (OME) txostenaren arabera. Txosten horretan esaten denez, urtean zazpi milioi
|
pertsona
inguru hiltzen dira bihotzeko eritasunen ondorioz mundu osoan, eta 210.000 pertsona inguru hiltzen dira zarataren ondorioz. Ikerketa horren arabera, bizitza osasuntsurako 600.000 urte potentzial baino gehiago galtzen dira urtero Europan, gehiegizko zaratarekin lotutako gaixotasunak eta minusbaliotasunak direla eta.
|
|
|
Trafikoak eragindako zaratak bakarrik eragiten du bihotzekoak edo apoplejikoak eragindako heriotzen %3 Europan, “New Scientist” aldizkariak argitaratutako Munduko Osasun Erakundearen (OME) txostenaren arabera. Txosten horretan esaten denez, urtean zazpi milioi pertsona inguru hiltzen dira bihotzeko eritasunen ondorioz mundu osoan, eta 210.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira zarataren ondorioz. Ikerketa horren arabera, bizitza osasuntsurako 600.000 urte potentzial baino gehiago galtzen dira urtero Europan, gehiegizko zaratarekin lotutako gaixotasunak eta minusbaliotasunak direla eta.
|
|
|
NBEko arduradunen arabera, 42.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira astean ur osasungarririk edo gutxieneko saneamendu eta higiene instalaziorik gabe. Azken hamarkadetan 1.200 milioi biztanlek lortu dute zerbitzu horiek eskuratzea, baina oraindik bide luzea dago oraindik zerbitzu horiek ez dituzten 2.600 milioientzat.
|
|
|
Emakumeen eta nesken kasuan, are kezkagarriagoa da, azpiegitura horiek ez izateak eremu baztertuak eta segurtasunik gabeak bilatzera behartzen baititu; horietako batzuk ez dira eskolara joaten arrazoi horregatik. Ur osasungarririk edo gutxieneko saneamendu eta higiene instalaziorik ez izateak 42.000
|
pertsona
inguru hiltzen ditu astean munduan. Halaber, aditu askoren arabera, uraren kalitateak eta haren hondar tratamenduak gutxieneko baldintzak ez izatea da osasun eta ingurumen arazo handienetako bat, eta hori areagotu egingo da hurrengo urteetan.
|
|
2008
|
|
|
500
|
pertsona
inguru hil egin dira Haitin uholdeak eta lurren mugimenduen eraginez. NBEk laguntza eskatu dio nazioarteko komunitateari.
|
|
|
Biriketako minbiziaren ondoren, gizonezkoen artean bigarren aldiz hiltzen da, eta, bularraren, birikaren eta umetoki lepoaren ondoren, emakumeen artean laugarrena. Espainian 6.400
|
pertsona
inguru hiltzen direla kalkulatzen da (3.900 gizon eta 2.500 emakume). Nahiz eta adituek behin eta berriz esaten duten osasun publikoko arazo garrantzitsua izaten jarraitzen duela, batez ere garapen bidean dauden eta, are gehiago, Japonia bezalako herrialde garatuetan, berri ona da 50eko eta 60ko hamarkadetatik aurrera urdaileko minbiziaren intzidentziaren eta hilkortasunaren zifrak gutxituz doazela.
|
|
|
Espainiako Kardiologia Elkarteak egindako azterketa baten arabera, tabakismo pasibotik eratorritako patologiek Espainian erretzen ez duten 2.000
|
pertsona
inguru hiltzen dituzte urtean. Hala, tabakoaren inguruko keak (HAT) miokardioko infartu akutuaren ez erretzaileei zirkulazio eritasun periferikoa eragiten die, eta zuzeneko lotura du biriketako minbizia izateko arrisku handiagoarekin.
|
|
|
Egitasmoak aurrera egingo balu, eta esaterako, Saharaz hegoaldeko herrialdeetan aplikatuko balitz, GIB birusa duten pertsona kopurua %1 gutxituko litzateke 50 urte baino gutxiagoan. Hegoafrikan 2000 eta 2005 urteen artean hiesaren ondorioz 365.000
|
pertsona
inguru hil ziren ikerketa batek jakinarazi duenez.
|
|
2009
|
|
|
200
|
pertsona
inguru hil dituzte azken hiru asteetan eman den atentatu oldean. Pakistango Armadak, talibanen erasoei erantzute aldera, Hego Waziristani egin zion eraso, Afganistango mugan, hori baita Pakistango talibanen elkargune nagusia.
|
|
|
Osasunerako Mundu Erakundeak (OME) adierazi zuenez, Afrikako zenbait herrialdek, urtarrilaz geroztik, 1.500
|
pertsona
inguru hil dira meningitis agerraldia jasaten dute, eta, horregatik, beharrezkoa izan da munduko erreserben heren bat gaixotasunaren aurkako txertoaren dosiaz baliatzea. Urte honetan, Senegaletik Etiopiara doan lurraldean, 25.000 kasu izan ditzakeela uste da, horietatik %85 Nigerren eta Nigerian kontzentratuak.
|
|
|
Berriki egindako zenbait azterlanek baieztapen horren alde egingo lukete, isuritako gas kopuruari eta horrek ingurumenean eta osasunean duen eraginari buruzko datu zehatzak emanez. Environmental Science and Technology zientzia aldizkarian argitaratutako ikerketa baten arabera, munduko flotak sufre emisio apalen estandar berriak hartzen ez baditu, urtean 87.000
|
pertsona
inguru hil daitezke. Autore berek 2007an argitaratutako beste azterlan baten jarraipena da.
|
|
|
Bertan esaten zen 60.000 pertsona hil zirela 2002 urtean, erregaian sufrea itsas erabilerarako asko erabiltzeagatik. Munduko flotak ez baditu sufre emisioak murrizten, urtean 87.000
|
pertsona
inguru hil daitezke. Bestalde, Estatu Batuetako (AEB) Ozeanoen eta Atmosferaren Administrazio Nazionalaren (NOAA) ikerketa bat. ondorio gisa, munduko 90.000 merkataritza ontziek igorritako gas toxikoek urtean 60.000 heriotza eragiten dituzte AEBetan bakarrik. eta osasun arretan 230.000 milioi euroko gastua bihotz eta arnas arazoengatik.
|
|
|
Gainera, gure bizi erritmoarekin jarraitzeko, jendea esplotatu beharra dago. Frantzian urtean errepide istripuetan 3.500
|
pertsona
inguru hiltzen dira. Baina, era berean, urtero 12.000 pertsonak egiten dute beren buruaz beste.
|
|
|
Zhejiango Metereologia Zentroak adierazi du Morakot tifoia ekaitz tropikal bihurtu dela, eta Txinako ipar mendebalderantz doala hogei kilometro orduko abiaduran. Fenomeno natural horien denboraldia hasi zenetik 300
|
pertsona
inguru hil dituzte tifoiek.
|
|
|
Nigerian 400
|
pertsona
inguru hiltzen dira hilero errepideen egoera txarraren ondorioz. –Zerbait egiten ez badugu, halako tragediak ohiko bilakatuko dira?, ohartarazi du Anambra estatuko errepide sareko arduradun Ben Ekennak.
|
|
2010
|
|
|
Zabor tonak lur geruzekin estali ohi dituzte halakoetan, baina oso arriskutsua da, metano kontzentrazio altuek eztandak sorrarazten dituztelako, lurra eta zaborra mugituz. Manilako zabortegian esaterako, ni izan baino urtebete lehenago 200
|
pertsona
inguru hil ziren zabor luizi batengatik, eta han gero ez zaitu inork bilatuko".
|
|
|
Rubén García/ Consumer Eroski Berriki egindako kalkuluen arabera, laneko gaixotasunak% 60 baino gutxiago dira. Lanaren Nazioarteko Erakundearen (LANE) datuen arabera, egunero 6.300
|
pertsona
inguru hiltzen dira lan arloarekin zerikusia duten lesio edo minen ondorioz (urtean 2,3 milioi heriotza baino gehiago). Laneko patologiaren kasurik garrantzitsuenak osteomuskularren edo arnasketaren nahasteak, dermatitisa eta entzumena galtzea dira.
|
|
|
Espainian, bi milioi pertsona daude, hau da, 40 eta 80 urte bitarteko populazioaren %10, patologia horren eraginpean, Pneumologiaren eta Kirurgia Torazikoaren Espainiako Elkarteko (SEPAR) lehendakari Juan Ruiz Manzanoren datuen arabera. Epidemiologiako Zentro Nazionalaren kalkuluen arabera, 18.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira urtean: %75 inguru gizonak dira eta %25 emakumeak.
|
|
|
Urtero, 300.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira klima aldaketaren eraginez, 2009ko Munduko Foro Humanitarioaren datuen arabera. Hilkortasun zifra horretatik, Save the Children en arabera, %85 (250.000 baino gehiago) bost urtetik beherako haurrei dagokie, eta, beraz, beroketa globalaren biktima nagusiak dira.
|
|
|
erreforma agrarioa zekartela esaten zuten, lurralde zati bat emango ziotela laborari bakoitzari, errentarik kobratu gabe, betirako. Badajoz hartu ondoren, frankistek 4.000
|
pertsona
inguru hil zituzten zezen plazan, kanposantuan eta hiriko beste bazter batzuetan.
|
|
2011
|
|
|
Izan ere, PSOEk eta PSE EEk ETAren aurka egiteko duten konpromisoa PPk auzitan jartzea «sekulako bidegabekeria» dela uste du.Benegasen «lotsa»Benegasek ere hartu zuen hitza atzoko ekitaldian. Bera Eusko Kontseilu Nagusiko kide zela ETAk urtero 80
|
pertsona
inguru hiltzen zituela oroitarazi zuen. Haren esanetan, egoera horrek «heriotza nagusitzen zen herri batean bizitzeaz lotsatzea» eragin zion.
|
|
|
Baina ez da erraza lanpernak biltzea. Urtero bost
|
pertsona
inguru hiltzen dira. Oso jende gutxi ausartzen da denborale horrekin barrenera jaisten, baina ausartzen direnek irabazi polita izaten dute.
|
|
|
Meningitisaren atariko seinaleak detektatzea funtsezkoa da ondorengo konplikazioak edo heriotza saihesteko. Urtean 200
|
pertsona
inguru hiltzen dira Espainian sepsi meningokozikoagatik (bakterio infekzio orokorra), eta gehienak 25 urtetik beherakoak dira; 300 eta 350 artean, berriz, ondorio oso larriak izaten dituzte, bizi kalitateari eragiten diotenak. Birusek eragindako infekzioak gehituz gero, 12.000 dira.
|
|
|
Hori dela eta, XXI. mendeko erronka handienetako bat izango da biztanle guztiei ur hornidura behar adinako kalitatez eta kantitatez bermatzea. NBEren arabera, urtero 2.500.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira (beste iturri batzuek kopuru hori bikoiztu egiten dute) ur horniduraren baldintza txarrei lotutako gaixotasunengatik, eta mundu osoko ospitaleetako oheen erdiak urak transmititutako gaixotasunak dituzten pertsonek betetzen dituzte. Arazoa kezkagarriagoa da haurren kasuan.
|
|
|
Kalkuluen arabera, patologia horiek 52 milioi
|
pertsona
inguru hil ditzakete 2030ean.
|
|
|
Gaixotasun kroniko ez kutsakorrek 36 milioi pertsona hil zituzten 2008an mundu osoan; horrek esan nahi du patologia horiek urte hartako heriotzen %63ren atzean daudela. Gainera, gaixotasun horiek 2030ean 52 milioi
|
pertsona
inguru hil ditzaketela kalkulatzen da. Hori ohartarazten du Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) atzo aurkeztu zuen Margaret Chan zuzendari nagusiak Moskuko Errusiar Federazioarekin patologia horiei buruz hitz egiteko egin zuen Foro Globalean.
|
|
|
Izan ere, Europako iparralderago dauden eskualdeek ikusiko dute, zenbaketa globaletan, murriztu egiten dela haien heriotza tasa negu leunagoen ondorioz, nahiz eta zenbaketa globalak eta hegoaldean erregistratuko den hilkortasunak, oro har, zientzialariek urtean 15.000 heriotza klimatiko gehigarri izan litezkeela bermatzen duten. Egindako laginketaren arabera, egun arrunt batean, 21 pertsona hiltzen dira Europan milioi bat biztanleko, baina estres klimatiko handieneko egunetan hotz edo bero handiagatik 30
|
pertsona
inguru hiltzen dira, eta, hain zuzen ere, muturreko egun kopurua handituko da, zientzialariek adierazi zutenez. Europako mendebaldeko 16 herrialdetako 200 eskualderen datuak aztertu dira lehen aldiz, eta 400 milioi pertsona biltzen dituzte datu horiek.
|
|
|
2008an, 57 milioi
|
pertsona
inguru hil ziren mundu osoan. Urte hartako lehenengo heriotza arrazoia kardiopatia iskemikoa izan zen, 7,25 milioi heriotza eragin zituena, guztizkoaren %12, 8 Munduko Osasun Erakundeak (OME) argitaratutako munduko 10 heriotza kausa nagusiei buruzko azken txostenetik atera dira datuak.
|
|
|
Kolore hori eguzkitan egon ondoren lortzen da, baina azala garaia baino lehen zahartzen da, eta osasunerako arriskutsua da; izan ere, denborarekin, larruazalean metatutako eguzki orduek handitu egiten dute larruazaleko minbizia izateko arriskua, eta melanoma da gaiztoena. Urtero 130.000 melanoma kasu berri diagnostikatzen dira mundu osoan, eta 37.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira urtero. Europan, larruazaleko minbizi horren kasu berriak %8 hazten dira urtean, eta batez ere 40 eta 60 urte bitarteko pertsonei eragiten diete, Espainiako Dermatologia eta Benereologia Akademiaren (AEDV) datuen arabera.
|
|
|
Kutsatutako airea arnastea hilgarria izan daiteke: MARMek esan du Espainian urtean 16.000
|
pertsona
inguru hiltzen direla “hirietako airearen kalitate txarragatik”. Ez dira ahaztu behar, halaber, auto ilarak, zarata edo lau gurpileko joan etorrietan oinarritutako bizimodu sedentarioa eragiten dituzten arazoak.
|
|
|
Europako Batzordeak (EB) neurri sorta bat aurkeztu du, estatu kideak haien arteko koordinazioa hobetzera bultzatzeko, E.coliren agerraldiak eragindako osasun krisiari aurre egiteko; izan ere, 40
|
pertsona
inguru hil ziren, batez ere Alemanian. Gainera, Bruselak mugaz gaindiko larrialdi neurriak hartzeko eskatu du, agintari nazionalak heriotza tasa handiko mehatxu larri bat kontrolatzeko gai ez badira.
|
|
|
Historia pixka bat eginez, 1978ko konstituzioak kontsumitzailearen babesaren beharra aipatu arren, agindu hori betetzeko araudia ez zen bultzatu 1981 arte, hau da, koltza olio desnaturalizatuaren pozoidura gertatu arte. Espainian 20000 lagun inguru pozoitu zen eta horren ondorioz, 1000
|
pertsona
inguru hil zen. Espainia eta Europa mailan pozoidura masiboenetakoa izan zen.
|
|
2012
|
|
|
350
|
pertsona
inguru hil dira eta beste hainbat zauritu Hondurasko Comayaguako espetxean izandako sute batean. Herrialde horretan inoiz kartzela batean geratu den tragediarik handiena da.
|
|
|
Arduradunek adierazi dutenez, planaren xedea da erresistentzien hedapena eragoztea eta bakterioen aurkako tratamendu berriak garatzea. Hain zuzen ere, Europako Batasunean urtean 25 mila
|
pertsona
inguru hiltzen dira bakterio erresiste
|
|
|
Hain zuzen ere, Europako Batasunean urtean 25 mila
|
pertsona
inguru hiltzen dira bakterio erresistenteek sortutako infekzioen ondorioz. Ekonomikoki ere kaltegarriak dira, urtean gutxi gorabehera 1.500 milioi euro galtzen baitira bakterio horiek sortutako osasun gastuengatik eta produktibitatearen jaitsieragatik.
|
|
|
Birusak txakurraren nerbio sistemari eraso egiten dio eta animalia oldarkor eta bortitz bihurtzen du. Animaliak Babesteko Elkarteak kalkulatzen du urtero 55.000
|
pertsona
inguru hiltzen direla amorruaren ondorioz. Amorruaren arduraduna birus ñimiño bat da, baina oldarkorra, bala formakoa Horregatik, Espainian duela 30 urte baino gehiagotik zakur amorrurik izan ez arren, gaixotasun beldurgarria da.
|
|
|
35.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira urtero Espainian bat bateko heriotzagatik. Azken urteotan, kirolari ezagunen heriotzak eragin hori izan du gai zerrendan.
|
|
2015
|
|
|
Horren adibide bat baztanga da: XX. mendean 300 eta 500 milioi
|
pertsona
inguru hil zituen, harik eta txerto batek 1979an desagerraraztea lortu zuen arte. Gaur egun, txertaketaren arloko aurrerapen zientifikoek fruituak ematen jarraitzen duten arren (malariaren aurkako txertoa, esaterako), osasun agintariek gainezka egiten dute infekziosoak ez diren eta kutsakorrak diren baina oso hilgarriak diren gaixotasunei aurrea hartzeko ezintasunagatik:
|
|
2016
|
|
|
|
pertsona
inguru hil ziren, hau da,
|
|
|
Urtean 20 tifoi inguru izaten ditu batez beste, eta asko kostatzen zaie berreskuratzea. Gaur, azaroak 8, hiru urte bete dira Haiyan tifoia (Yolanda), milioi bat etxe baino gehiago suntsitu eta 6.300
|
pertsona
inguru hil zituena. Berriro ere herrialde hau berreskuratzea lan luzea izan da:
|
|
|
Zikloiak Asiako hego ekialdea suntsitu zuen, eta Filipinetako erdigunean, batez ere Samar eta Leyte uharteetan, kalte katastrofikoak eta krisi humanitario handia eragin zituen. 6.300
|
pertsona
inguru hil zituen, guztira 11 milioi kaltetu sortu zituen eta pertsona gehiago etxerik gabe geratu ziren. Irudia:
|
|
2017
|
|
|
Militarrek, berriz, ez zuten gupidarik izan. Segurtasun indarrek 800
|
pertsona
inguru hil zituzten protesta hori sakabanatu zutenean. Egiptoko historia modernoan izandako erailketa kolektiborik handiena izan zen.
|
|
|
Bigarren Mundu Gerra inoizko gatazkarik hilgarriena izan zen: 80 milioi
|
pertsona
inguru hil ziren, hau da, 1940an munduan zen biztanleriaren
|
|
|
Alemaniako eta Italiako 40 bat hegazkinek sua eta hondamendia bota zuten 3 orenez. 2.000
|
pertsona
inguru hil ziren, herriko jende soilak denak ere. Herriko eraikinen %70 suntsitua izan zen.
|
|
2018
|
|
|
Txertoen arabera, urtero bi eta hiru milioi
|
pertsona
inguru hiltzen dira munduan, batez ere adin txikikoak. Espainiako haurren% 95ek baino gehiagok jasotzen dituzte botika horiek, gaixotasun larriak prebenitzeko, eta, finantziazio publikoari esker, immunizatu egin daitezke, dohainik, horietatik gehienak.
|
|
2019
|
|
|
Bonbak jaurti zituzten astelehen batez, alegia, azoka egun batez; eta bonbak bota ostean ihesi zihoazenak metrailatu zituzten airekoetatik. Bi mila
|
pertsona
inguru hil zituzten eta Gernika erabat birrindu. Zibilen aurka ordura arte inoiz egindako aire erasorik handiena.
|
|
|
Horregatik, aditu askok osasunaren alorrean egindako aurrerapen nagusien artean kokatzen dute elgorriaren aurkako txertoa. OMEren datuen arabera, 21,1 milioi
|
pertsona
inguru hiltzea eragotzi zuen 2000 eta 2017aren artean.Herrialde txiroetan, larriagoaElgorriak toki behartsuetan eragiten ditu hildako gehien; Afrikako eta Asiako herrialdeetan, batik bat. Horrez gain, izurriteek kalte handiak sortu ditzakete hondamendi naturalak edo gatazkak jasan dituzten guneetan:
|
|
2020
|
|
|
Eta, hala ere, pandemiaren hondamendien aurrean Europako herrialderik sendoena dela pentsa dezake. Estatistika ofizialen arabera, 9.200
|
pertsona
inguru hil dira han birusaren eraginez. Espainiak hirukoiztu egin du hildakoen kopurua, eta gure kontabilitateak PCR testaren bidez berretsitako heriotzak bakarrik hartzen ditu kontuan.
|
|
|
Handik, 30 herrialde baino gehiagora zabaldu zen. Ez zen COVID bezain kutsakorra izan [8.442 kasu ofizial erregistratu zituzten mundu osoan], baina 800
|
pertsona
inguru hil ziren gaitz horren ondorioz. Hilgarritasun tasa %11koa izan zuen.
|
|
|
Egoera oso larria da AEBn, eta dagoeneko 27.000
|
pertsona
inguru hil dira COVID gaitzaren ondorioz [apirilak 15]. New York eta New Jersey estatuetako zenbakiak, adibidez, beldurgarriak dira.
|
|
2021
|
|
|
Zenbait kalkulu egin ziren, besteak beste, Gaixotasun Infekziosoen eta Mikrobiologia Klinikoaren Espainiako Elkarteak (SEIMC), 2018an eta 2019an. Haien arabera, urte horietan 30.000
|
pertsona
inguru hilko ziren Espainian, antibiotikoekiko erresistenteak ziren bakterio anitzeko infekzioak zituztenak. Horrela jarraituz gero, Europan urtero milioi bat heriotza izango dira 2050ean.
|
|
|
Lasaigarriak ematen zizkieten atxilotutakoei, igotzen zituzten armadaren hegazkin batera, eta La Plata ibaira edo Ozeano Atlantikora botatzen zituzten, gorpuen arrastorik ez uzteko. Metodo hori erabilita, 4.000
|
pertsona
inguru hil zituzten Argentinako militarrek.
|
|
|
Adineko pertsonen erorketek ekartzen dituzten ondorioak, fisikoak izateaz gain psikologikoak eta ekonomikoak ere badira (9). Osasunaren Mundu Erakundearen arabera 646.000
|
pertsona
inguru hiltzen dira urtean erorketen ondorioz eta 2017 urtean istripuen lesioen ondorioz hildako pertsonen artean erorketak bigarren arrazoi nagusia izan ziren. Zenbait autorek aipatzen dutenaren arabera, gutxi gorabehera 65 urtetik gorakoen% 30ek eroriko bat pairatzen du urtean (6,7, 9).
|
|
|
Air Pollution. WHO. https://www.who.int/health topics/ airpollution#tab= tab_ 1
|
pertsona
inguru hiltzen ditu, eta pobreziarekin ere badu erlazioa, horiek baitira eraginik zuzenena sufritu ohi dutenak.
|
|
2022
|
|
|
Gero etorriko zen espainolen birkonkistatzea, Pablo Morillo Bakegilearen (sic) eskutik: 1815ean hiria setiatu zuen, eta izugarrizko gosetearen eta gaixotasunen ondorioz 6.000
|
pertsona
inguru hil ziren barruan, populazioaren heren bat, gutxi gorabehera; setioak 105 egun iraun zuen. Errepresioa ere izugarria izan zen gero:
|
|
|
Frijitzeko zein olio diren onenak Zergatik esaten da ez dela osasungarria Nabina edo koltza olioak oso ospe txarra du 1981etik. Urte hartan, koltza olio desnaturalizatu eta aizunduaren salmenta, konposatu toxikoak zituena industrian erabiltzeko zelako, intoxikazio masiboa eragin zuen Espainian. Olio toxikoaren sindromea sortu zuen atal horrek, eta kalte larriak eragin zituen 20.000 lagun baino gehiagoren osasunean, eta 3.800
|
pertsona
inguru hil ziren. Olio toxikoaren sindromea gaixotasun epidemiko multisistemikoa da, eta Espainia izan zen herrialde bakarra.
|
|
|
AEBetan 50
|
pertsona
inguru hil dira elur ekaitzaren eraginez
|
|
|
AEB Ameriketako Estatu Batuetan gogor jo du neguak. 50
|
pertsona
inguru hil dira, Elliot deituriko elur ekaitzaren eraginez. AEBetako biztanleen %60 inguruk jasan behar izan dute elur ekaitzaren ondoriorik.
|
|
|
Nafarroan, 2020 urtera arte, datuak egonkor ageri dira erregistro fidagarriak daudenetik: 50
|
pertsona
inguru hil dira urtero bere buruaz beste eginda. Horietatik,% 55 inguru osasun mentaleko sare publikoan tratamenduan zeuden heriotza gertatu zenean.
|
|
2023
|
|
|
Sodioa gutxitzeko politika derrigorrezkoak eta integralak ezartzeko eskatu die erakundeak gobernuei. OMEren arabera, horrelako neurriek zazpi milioi
|
pertsona
inguru hiltzea ekidin lezakete 2030 arte. Hala ere, eta sodio gutxiago edateak onura nabarmenak ekarri arren, OME osatzen duten herrialdeen% 5ek bakarrik ditu sodioa murrizteko nahitaezko eta osoko politikak.
|
|
|
Migratzaileak gizakiak gara», nabarmendu du Mileidy Ortiz kolonbiarrak. Mexikoko GKE gobernuz kanpoko zenbait erakunderen arabera, 2022a urterik beltzena izan zen migratzaileentzat; bederatziehun
|
pertsona
inguru hil ziren Mexikoren eta AEBen arteko muga gurutzatzeko ahaleginean.
|
|
|
Gaindosiak heriotzen laurdenak dira, eta opioa da drogarik hilgarriena, «alde handiarekin», gainera. Zehazki, gaindosien epidemiak ez du mugarik AEB Ameriketako Estatu Batuetan; han, NBEren arabera, 80.000
|
pertsona
inguru hil ziren opiodunen gaindosien ondorioz 2021ean, 2019an baino %60 gehiago. Opioa Afrikan eta Ekialde Hurbilean ere askok kontsumitzen dute.
|
|
|
Heriotzen laurdenak gaindosien ondorio dira, eta opioa da drogarik hilgarriena, «alde handiarekin», gainera. Zehazki, gaindosien epidemiak ez du mugarik AEB Ameriketako Estatu Batuetan; han, NBEren arabera, 80.000
|
pertsona
inguru hil ziren opiodunen gaindosien ondorioz 2021ean, 2019an baino %60 gehiago. Opioa askok kontsumitzen dute Afrikan eta Ekialde Hurbilean ere.
|
|
|
Marokoar askok kalean egin dute lo, lurrikara batek 2.000
|
pertsona
inguru hil ondoren
|
|
|
Urriaren 7tik hona, 11.000 palestinar baino gehiago hil ditu Israelgo armadak, eta ia 30.000 zauritu; Israelgo Gobernuak, berriz, eguneratu egin du bere aldean izandako hildakoen kopurua: 1.200
|
pertsona
inguru hil dituzte milizia palestinarrek.
|
|
|
«Baina prezio hori ordaintzen ari dira». Tel Aviv etsaituta dago NBErekin, erakundearen idazkari nagusi Antonio Guterresek nabarmendu zuelako, duela hiru aste, Gazako miliziek urriaren 7an Israelen kontra egindako erasoak —1.400
|
pertsona
inguru hil zituzten— ez zirela «ezerezetik sortu».
|
|
|
2008 eta 2021 urteen artean 400
|
pertsona
inguru hil ziren munduan selfie harrigarri eta berezi bat lortzeko ahaleginetan; gehienak gizonezkoak eta gazteak. Egia esan, istripu ugari suertatu dira irudi bikainaren bila arriskuak hartzeagatik:
|
|
|
Badakigu biriketako minbizi kasuen% 90 erretzaileen artean sortzen direla. Zehazki, munduan 8 milioi
|
pertsona
inguru hiltzen dira erretzearen ondorioz, 1,2 milioi baino gehiago besteen kearen ondorioz eta 63.000 hildako sortzen ditu 10 urtetik beherako haurren artean129 Argi dago tabakoa desagerraraziz gero ez dela erabat desagertuko biriketako minbizia, kausa gehiago baitaude horren atzean; edonola ere, lagunduko luke, eta asko lagundu ere. Horixe bera gertatzen da trafiko istripuekin ere.
|
|
|
Gernika, Londres, Dresden, Berlin edo Hiroshima bezalako hirietako bonbardaketak edo nazien deusezte esparruak Auschwitzen eta Treblinkan. Berriki, 2014an Israelek Gazako palestinarren kontra egindako erasoetan bi mila
|
pertsona
inguru hil zituen (era guztietako zaurituak alde batera utzita), horietatik hiru laurdenak zibilak ziren eta zibilen erdiak, haurrak.
|