|
2002
|
|
|
3' Juduen Alisana', arabieraz, Alisana
|
hitza
toponimoa izanik..
|
|
2005
|
|
|
1 Bizkai Gipuzkoetakoanitz lekutan, hala nola Nafarroako Bortzirietan, azentua bereizgarriada.Hitz gehienakarauorokorbatenbidez azentuatzendirenbitartean, bestehitzbatzuek azentuera bereziaedomarkatuaerakusten dute.Eskualdehonetan zehar(= Txillardegi1985mendebaldekoazentu saila) aurkitzendiren azentu arauak nahikoa desberdinak badira ere,
|
hitz
markatuetan bat etortze harrigarria aurkitzen dugu, Mitxelenak (1977: 391) ikusizuenbezala.Adibidebatzuk emateko, beste, leku, le (e) ngusu, belarriedobasuedalontziahitzmarkatuakdiraazentu bereizgarria duten hizkera gehienetan mendebalde erdialdekoeskualde honetan (ikusGaminde&Hualde1995).
|
|
|
/ béste/
|
hitzarekin
: béstiak ergatibosingularrazeinabsolutibo/ ergatiboplurala izan daiteke eta béstiai datibo singularra zein plurala. Era berean, Gernikaldean etziék etaetzíekgixonarí erg sgvs.abs erg pl, etagixónaridatsgvs.datpldatsg= datpl, etab., bereiztendira, bainabéstiekbéstieri ergsg= abs ergpl, dugu, azentuera markatuarekin.
|
|
|
|
Hitz
markatuakzeintzuk direngaldetzenbadugu, nabarmenadahaueta
|
|
|
Lehentaldeadela ta, hitzmarkatuenarteanmaileguaskobadituguere (zaharrakzeinberriak), maileguguztiakezdiramarkatuak.Hitz mailegatu askoazentueraorokorrari egokituzaizkio.Hainzuzen, maileguakazentuatzekoosoegokitzapen arauzehatzakaurkituohiditugutokiantokikohizkeretan.Kasu aipagarribezala, Bizkaikoiparraldekohizkeretan eroatzizkidun maileguakbimodudesberdinetanegokitzendira, esannahia' egileaedoontzia, lekuaden.Beraz, frutérue fruta ontziamarkatuaetafruterué' markatugabea (etaazentugabea, cf.fruteruedá) 2 desberditzendira azentuerarenbidez, nahizetaerdarazbihitzhauekguztizhomonimoakizan (hurrengohizkerahauetanbehintzategitendaazentuzko bereizkuntzahau: Gatika, Gernika, Lekeitio, Ondarroa, Markina, Mallabia). Edozeinkasutan, azentuera markatua daukaten
|
hitz
batzuk oso mailegu zaharrak dira. Adibidez, markatuenarteanhurrengoakaurkituohidiramendebaldekohizkeretan: denpora (< lat.tempora), domeka (< lat.dominica), kipula (< lat. caepulla), puxikauessic (< lat.a), alkondaraal qandura (< gazt.zah.
|
|
|
Hauguztiaukontuanhartuz, hurrengohipotesia plazaratudezakegu: mendebaldeko erdialdeko azentu sistemetan azentuera markatua daukaten hitzguztiakmaileguakedokonposatu/ eratorriakdira (edoizandira). Argi dagohipotesihoneklaguntza garrantzitsua emandiezagukeela
|
hitz
jakin batenetimologíaerabakitzekoorduan.Ikustenbaduguetimologíaezezagunekohitzbatekazentueramarkatuaduela, horrekzerbaitesatendigubereetimologiaz; hots, maileguaedomorfemaaniztunadela.Adibidebatzukemateko, leku hitzarenazentueramarkatuaketimologíabereziaduelaerakusten digu, beresorburualueco erromantzeanikustenduenetimologíabaieztatuz. Eraberean, aizkoraasceola tik hitzadatorrelaproposatuda.Azentuzko gertakariakbatdatozhipostesihonekin, Bizkaikolekuaskotanhitzhonekazentueramarkatuabaitu.
|
|
|
Azentuerabereizgarriamendebaldeanbainoaskoz berriagoa da hemen. Zubereraz
|
hitz
batek azentuera markatua (oxitonoa) badauka, arrazoiaizandaitekebukaeranbokalbatgaldudela, ·gizoná (g) ek> gizonék,, fa/ habáa eta> alhabá kasu aipatuetan bezala (edo ta mendían > mendín berriagoan). Modu honetan hitzbatoxitonoa badazubereraz, kontraziobatpairatuduelasusmatudezakegu.Bainahonekmaileguzaharrakedo konposatu zahar fosilduak aurkitzeko ez digu laguntzen. Mendebaldeko azentua, aldiz, lagungarriagoa izan daiteke etimologia lanetan.
|
|
|
Eguzkiegun
|
hitzaren
etimologiaazaltzeko proposamen desberdinak egindira (ikusAgud&Tovar en1988, hiztegietimologikoa). Schuchardt ekhitzarenkonposatu batdelaproposatuzuen (egu zki). Azentuera proposamen honenaldedago, hitzhonekazentumarkatuaerakusten baitumendebaldeko hizkeraaskotan.
|
|
|
JosebaLakarrakproposatzenduenezbertzeber
|
hitzean
, erroaizango litzateke; haudaberaeta berdinhitzetandugunerroa.Bigarren osagaia, Lakarrarenustez, agianeze ukapenaizangolitzateke; beraz, bertze <?: ·béreze izangogenuke.
|
|
|
Goiko aipuan parentesi artean dagoen lekutik hurrengo
|
hitzak
kendu ditut: comoellocativosing.. Hauda, Mitxelenarentzat lokatiboaereberandusartuzendeklinabidean, domekan, horman, etab.baitugu, etaez domekean, hormean.Bainapuntu honetan Mitxelenaren hipotesiaezdagoados atzizkimarkatuetamarkatugabeenartekobereizkuntzarekin.Lokatiboaezda markatua: basoánhormán, forma azentugabeak ditugu Gernikaldekoazentueran, etaez': < basóan, >: hórman.
|
|
|
Kontuadakoartikulatutakanporatzenditugunesaldietakohizketa hotsen izaerafisikoajarraiadela, baina, kodatze deskodatze ekintzakegitendituen hiztunak (nolahiztunalfabetatugabeak, halahizkuntzalaritzazdeusezdakien edozeinhiztunek) Sapirrekhitzakhonaekarriz entzutendituenmoduidealeanhots kateaederkiaskosegmentatukodu, elementuzelementu, silabazsilaba,
|
hitzez
hitz... bakoitzaongibereizizinongozalantzarikgabe.
|
|
|
Kontuadakoartikulatutakanporatzenditugunesaldietakohizketa hotsen izaerafisikoajarraiadela, baina, kodatze deskodatze ekintzakegitendituen hiztunak (nolahiztunalfabetatugabeak, halahizkuntzalaritzazdeusezdakien edozeinhiztunek) Sapirrekhitzakhonaekarriz entzutendituenmoduidealeanhots kateaederkiaskosegmentatukodu, elementuzelementu, silabazsilaba, hitzez
|
hitz
... bakoitzaongibereizizinongozalantzarikgabe.
|
|
|
Gaia herbera edo bederen idurikoa, lehen neurtitza adibidez,
|
hitz
baten aldaera bakarrik dauka guziz 1 zahar eta bi kantuak konparatuz ez da dudarik Dibarrart izan zela Iurretako kantuaren egilea eta, aldaketa zenbait eginik, aurkeztu zuela kantu bera Donibane Lohizunen 1894an.
|
|
|
Gizon Eskualdun zahar ohoragarriak Biloak xuri bezein kolore gorriak,
|
Hitz
ederrak mihian, arrai arpegiak, Agur derauzuegu, oi gure loriak!!!
|
|
|
Bietan Dibarrartek agurtzen ditu gizon eskualdunak azken neurtitzean
|
hitz
berdinekin:
|
|
|
Aldaketa datza delako gizon horietan. lurretako kantuan aipatzen ditu euskararen goresleak, gizon handiak, guziz ohoragarriak. Baliatzen dituen
|
hitz
ondoekin handi, ohoragarri sarrera hau laudoriozko sarrera da.
|
|
|
Donibane Lohizunekoan, aldiz, aipatzen ditu zaharrak, euskaldun zaharrak, haien itxura agertuz, oso klasikoa biloa xuri, kolore gorri, arpegi arrai,
|
hitz
ederrak mihian, bainan oso adierazgarria, hots, aitatxi zaharra eta zuhurra, itzal handiko arbaso ospetsua.
|
|
|
Gurutze harek zuen 1 Kurutze hark baitzuen eta nola osoki aldatu duen azkena. Nork daki nola eta nondik Baigorriko zapatainak eta elizako xantreak ikasi zuen latinezko Romatarrek idazten du neurtitzaren neurriaren zaintzeko eta hori euskal fonetikaren kontra labarum
|
hitzaren
erran nahia edo, orduko ideien arabera, kontsonanteak berdinak izanez, lokarri bat sortu zen lauburu eta labarum en artean latinek kantabro zaharrei harturik hitza.
|
|
|
Gurutze harek zuen 1 Kurutze hark baitzuen eta nola osoki aldatu duen azkena. Nork daki nola eta nondik Baigorriko zapatainak eta elizako xantreak ikasi zuen latinezko Romatarrek idazten du neurtitzaren neurriaren zaintzeko eta hori euskal fonetikaren kontra labarum hitzaren erran nahia edo, orduko ideien arabera, kontsonanteak berdinak izanez, lokarri bat sortu zen lauburu eta labarum en artean latinek kantabro zaharrei harturik
|
hitza
.
|
|
|
Etimologikeria ala
|
hitz
jokoa. Dena den, edo berak erabakirik edo nor baitek adierazirik gehiegikeria zela, ez da agertzen VI. bertso hau Donibane Lohizuneko kantuan.
|
|
|
Hobeki ezagutarazteko zein diren kalitate horiek eta zer balio handia daukaten, neurtitzen azken
|
hitzetan
agertzen dira indar berezi bat har dezaten: ederrena superlatiboan lehenik, aditza nahasi ez dena gero eta azkenik hizkuntzaren iraupena, zahartasuna munduko lehena azken neurtitzaren azken hemistikioak daukalarik bertzeek ez duten balioa.
|
|
|
Iduri luke, prediku alkitik, predikari batek erakusten duela uholdea, itun zaharreko uholdearen parekoa.
|
Hitz
batekin betetzen du lehen neurtitzaren lehen hemistikioa.
|
|
|
Hain zuzen, euskaldunak bizi diren parabisu hori betidanik begiratua izana da edozein kutsaduratik. Uhain pareko
|
hitz
zerrenda bat botatzen du Dibarrart ek, lehenik Satan, deabru nagusia, dituen seme guziekin eta gero pagano mota guziak, Arriano, Kristoren jainkotasuna onartzen ez zuena, ahantzi gabe mairuak Euskal Herrian gaindi ibiliak.
|
|
|
Oraiko euskaldun fededuna jarraikitzen zaie arbasoei, lehen bezala orain ere, sanoki bizi baita Jainko bakarraren baitan sinetsiz. Bi aldiz errepikatuz gure
|
hitza
(gure arbasoetan, gurek) Dibarrartek azpimarratzen du nola euskaldunen historian, belaunaldiz belaunaldi, seinale lehena den fidelitatea, erlisione sainduan egoitea eta irautea.
|
|
|
lehena, zazpi probintzien arteko batasuna, bigarrena, herri batu horren askatasun nahia.
|
Hitz
laburretan dena errana da.
|
|
|
Horrek erran nahi du Gernikako arbola kantuaren araberakoa dela lparraldekoentzat eta, beraz, kantu abertzalea (nahiz
|
hitza
ez den oraino sortua).
|
|
|
Lehengoaren mina, iraganaren mina azaltzen du azken bi neurtitzetan, bere baitan daukan bihotz mina eta auhenka deitoratzen du bereizte hori, auhenka ere askatasun galdua. Zorigaitza adierazten du bereziki ondikotz
|
hitzarekin
.
|
|
|
Esaldi honetan azpimarratu behar da berriztatu nahi zuela euskal histo riografía. Berriztapena lortzeko, oinarrizko abiapuntua sorburu historikoak kritika zorrotzez aztertu behar ziren eta iturrien irakurketa berriak eginaz, historia berriztatua sortuko zen, dokumentuek berez ez dutelako
|
hitzik
egi ten, baina, bestalde, historiarik ezin daiteke buru erudizio enpiriko gabe. Horregatik ez da mugatzen agirien positibismora edo sorburuen kritikaren teknikara.
|
|
|
Zehazkiago euskara tekniko zientifikoari dagokionez, are zailagoa da kontua: era honetako testu bakan batzuk baino ez daudelarik, zaila gerta dakiguke batzuetan mota bateko
|
hitz
, esapide edo egiturarik ez egotea hiztunentzat onartezina izatearen edota esku artean ditugun testuen tipologiaren ondorio ote den. Filologiak aldaketez ohartzen laguntzen digu, baina aldaketa horien artean bereizi beharrekoak dira hizkuntzaren esparru berrietara egokitzeko beharrak azaltzen dituenak eta egokitze horretan lagundu beharrean oztopo gertatzen direnak.
|
|
|
Azkenik, hiztegiaren esparruan hiru motatako
|
hitzak
aurkituko ditugu testu tekniko zientifikoetan: 1) hizkuntza komunaren edozein erabileratan aurki ditzakegun hitzak; 2) hiztun gehienek ezagutzen dituzten baina testu tekniko zientifikoetan maizago agertzen diren hitzak, hiztegi orokor, entziklopedikoetan edo Hiztegi Batua bezalako hiztegi normatiboetan ere aurki daitezkeenak; 3) jakintza esparru bakoitzari dagozkion termino berezituak, esparru berezitu bakoitzaren adituek bakarrik ulertzen dituztenak eta hiztegi terminologiko berezituetan soilik aurki daitezkeenak.
|
|
|
Azkenik, hiztegiaren esparruan hiru motatako hitzak aurkituko ditugu testu tekniko zientifikoetan: 1) hizkuntza komunaren edozein erabileratan aurki ditzakegun
|
hitzak
; 2) hiztun gehienek ezagutzen dituzten baina testu tekniko zientifikoetan maizago agertzen diren hitzak, hiztegi orokor, entziklopedikoetan edo Hiztegi Batua bezalako hiztegi normatiboetan ere aurki daitezkeenak; 3) jakintza esparru bakoitzari dagozkion termino berezituak, esparru berezitu bakoitzaren adituek bakarrik ulertzen dituztenak eta hiztegi terminologiko berezituetan soilik aurki daitezk... Hiru hitz mota horietatik lehendabiziko biak soilik gainezarriko dira erabilera komunaren hiztegirekin.
|
|
|
Azkenik, hiztegiaren esparruan hiru motatako hitzak aurkituko ditugu testu tekniko zientifikoetan: 1) hizkuntza komunaren edozein erabileratan aurki ditzakegun hitzak; 2) hiztun gehienek ezagutzen dituzten baina testu tekniko zientifikoetan maizago agertzen diren
|
hitzak
, hiztegi orokor, entziklopedikoetan edo Hiztegi Batua bezalako hiztegi normatiboetan ere aurki daitezkeenak; 3) jakintza esparru bakoitzari dagozkion termino berezituak, esparru berezitu bakoitzaren adituek bakarrik ulertzen dituztenak eta hiztegi terminologiko berezituetan soilik aurki daitezkeenak. Hiru hitz mota horietatik lehendabiziko biak soilik gainezarriko dira erabilera komunaren hiztegirekin.
|
|
|
1) hizkuntza komunaren edozein erabileratan aurki ditzakegun hitzak; 2) hiztun gehienek ezagutzen dituzten baina testu tekniko zientifikoetan maizago agertzen diren hitzak, hiztegi orokor, entziklopedikoetan edo Hiztegi Batua bezalako hiztegi normatiboetan ere aurki daitezkeenak; 3) jakintza esparru bakoitzari dagozkion termino berezituak, esparru berezitu bakoitzaren adituek bakarrik ulertzen dituztenak eta hiztegi terminologiko berezituetan soilik aurki daitezkeenak. Hiru
|
hitz
mota horietatik lehendabiziko biak soilik gainezarriko dira erabilera komunaren hiztegirekin. Hirugarren atalekoak hizkuntza osoaren zati bat dira, baina ez dira hizkuntza komunarenak.
|
|
|
Hirugarren atalekoak hizkuntza osoaren zati bat dira, baina ez dira hizkuntza komunarenak. ...horiek ez dira finkoak hizkuntzen historian, termino berezituak behin eta berriro iragaten baitira hizkuntza komunera batez ere hedabideek eragiten duten bulgarizazio prozesuaren bidez. Duela gutxi erabat berezituak ziren berotegi efektu, ozono geruza, immunoeskasia edo klonazio bezalako terminoak hiztun gehienek ezagutzen dituzte egun. Bestetik, terminologiak askotan hartzen ditu hiztegi komuneko
|
hitzak
eta adigai berezitu bat adierazteko erabiltzen, zabalkuntza semantikoa deritzon prozesuaren bidez. Euskararen kasuan beti aipatzen den adibidea dugu ardatz hitzarena: gurdien zati bat eta iruteko erabiltzen den tresna bakarrik adierazteko balio zuen lehen, eta egun Geometria, Fisika eta Kristalografia bezalako jakintza esparruetan erabiltzen diren termino ugaritan aurkitzen dugu:
|
|
|
Hirugarren atalekoak hizkuntza osoaren zati bat dira, baina ez dira hizkuntza komunarenak. ...zio prozesuaren bidez. Duela gutxi erabat berezituak ziren berotegi efektu, ozono geruza, immunoeskasia edo klonazio bezalako terminoak hiztun gehienek ezagutzen dituzte egun. Bestetik, terminologiak askotan hartzen ditu hiztegi komuneko hitzak eta adigai berezitu bat adierazteko erabiltzen, zabalkuntza semantikoa deritzon prozesuaren bidez. Euskararen kasuan beti aipatzen den adibidea dugu ardatz
|
hitzarena
: gurdien zati bat eta iruteko erabiltzen den tresna bakarrik adierazteko balio zuen lehen, eta egun Geometria, Fisika eta Kristalografia bezalako jakintza esparruetan erabiltzen diren termino ugaritan aurkitzen dugu:
|
|
|
b) Erabilera tekniko zientifikoek duten berezko eremuaren zati garrantzitsuena terminologia berezituarena da zalantzarik gabe; areago, hizkuntzalari batzuen arabera horixe da testu tekniko zientifikoen berezitasun bakarra. Multzo honetan sartzen diren
|
hitzak
ez dira hiztegi komunaren parte eta, beraz, esparru bateko zientzialariek baizik ez dituzte erabiltzen. Hori dela eta
|
|
|
21 Hizkuntzaren esparru bakoitzean hartzen diren maileguek hizkuntza osoan izan dezaketen eraginak zer pentsatua eman liguke: bizidunen dietaz ari garelarik, haragijale eta belarjale
|
hitzak
, esate baterako, hizkuntza komunekoak direla onartu beharra dugu, hiztun gehienek erabil ditzaketen adigaiei baitagozkie eta irizpide horretan oinarrituta bultza genitzake, karniboro eta herbiboro hitzen aldean. Mikrofago eta makrofago hitzak, aldiz, termino berezituak dira eta mailegatzeak ez du eragin handirik euskara osoari begira.
|
|
|
21 Hizkuntzaren esparru bakoitzean hartzen diren maileguek hizkuntza osoan izan dezaketen eraginak zer pentsatua eman liguke: bizidunen dietaz ari garelarik, haragijale eta belarjale hitzak, esate baterako, hizkuntza komunekoak direla onartu beharra dugu, hiztun gehienek erabil ditzaketen adigaiei baitagozkie eta irizpide horretan oinarrituta bultza genitzake, karniboro eta herbiboro
|
hitzen aldean
. Mikrofago eta makrofago hitzak, aldiz, termino berezituak dira eta mailegatzeak ez du eragin handirik euskara osoari begira.
|
|
|
bizidunen dietaz ari garelarik, haragijale eta belarjale hitzak, esate baterako, hizkuntza komunekoak direla onartu beharra dugu, hiztun gehienek erabil ditzaketen adigaiei baitagozkie eta irizpide horretan oinarrituta bultza genitzake, karniboro eta herbiboro hitzen aldean. Mikrofago eta makrofago
|
hitzak
, aldiz, termino berezituak dira eta mailegatzeak ez du eragin handirik euskara osoari begira. Esparru berezitu horietako zientzialariek, aldiz, argi eta garbi nahiago dituzte termino horiek, euskaraz asma litezkeen txikijale edo antzeko zerbait baino adigai berezitu horietarako nazioartean erabiltzen diren terminoen ordain zuzenak baitira.
|
|
|
Honelako ikurrek testu idatziak laburtzeko balio dute, baina irakurtzeko orduan deskodetu egin behar dira hizkuntza bakoitzean. Batzuetan idatzizko segidaren hurrenkera ez dator bat hizkuntza jakin bateko sintaxian dugun
|
hitz
hurrenkerarekin eta irakurketa hizkuntzaren arabera egiten da: 1 cm idatzi, baina zentimetro bat irakurtzen dugu euskaraz22?
|
|
|
euskaldun gehienek berdin ebakitzen dituzte esaldiak lagunarteko egoeretan eta ebakera zaindua eskatzen duten egoera formaletan. Ezaugarri honek bere isla du zalantzarik gabe euskara tekniko zientifiko mintzatuan, baina idatzian ere suma daitezke estilo bakarrerako joerak.Euskara Teknikoaz
|
hitz
egiten dugu askotan euskararen erabilera bakarra bailitzen, baina hamaika erabilera sartzen dira horren barman, bi ardatzen ara bera muga daitezkeenak: batetik, jakintza esparruari edota gaiari dagokion ardatza dugu eta, bestetik, informazio trukearekin zerikusia duten baldintzei dagokiena.
|
|
|
Zailagoak dira ikusten batzuetan gramatika eta estilo liburuen egileek egindako analisiek eta emandako gomendioek eragindako aldaketak. Askotan aipatzen da, esate baterako, Azkuek (1891) eta Altubek (1929) XX. mendeko testuen
|
hitz
hurrenkeran izan duten eragina' t, neurri handian ordura arteko ohiturak aldatu zituena (ikus Hidalgo, 1994). Atal honetan, neurri batean behintzat, euskara tekniko zientifikoari egozten zaizkion zenbait joeraz edota aldaketaz arituko naiz' 2. Erreferentziazko erdal adjektiboen kontua dugu bereziki azpimarratzekoa.
|
|
|
Hortaz, euskara gaurkotzearen lehendabiziko ondorioetako bat izan da euskara' izena+ erref. adjektiboa' moduko segidez betetzea. Euskaltzaindiak (1992) euskal
|
hitz
elkartuen osaera eta idazkeraz aritu denean azpimarratu du erreferentziazko adjektiboak daramatzaten erdal segi da gehienen ordain egokiak euskaraz izen elkartuak direla eta gehienetan ez dela beharrezkoa adjektibo horiek mailegatzea: «... aukera paregabea eskaintzen du, orobat, erdal izen+ adjektibo erreferentzial egiturak ordezkatzeko:
|
|
|
«... aukera paregabea eskaintzen du, orobat, erdal izen+ adjektibo erreferentzial egiturak ordezkatzeko: esku-lan (trabajo manual! travail manuel), abo literatura (literatura oral! lit térature orale) ekonomi teoria (teoría económica/ théorie économique), etab. Bide honi eutsi litzaioke orain ere, ahal den guztian, erdal
|
hitz
mol daera arrotzen menpekoegi bihurtu nahi ez badugu...» (Euskaltzaindia (1992: 31 Euskara Tekniko zientifikorako ere hitz hurrenkera hori hartu izan da inoiz eredugarritzat (Zabala eta Odriozola, 1992). Lan honetan aipatuko ez ditudan zenbait joera aurki daitezke Odriozola eta Zabala (1992)
|
|
|
«... aukera paregabea eskaintzen du, orobat, erdal izen+ adjektibo erreferentzial egiturak ordezkatzeko: esku-lan (trabajo manual! travail manuel), abo literatura (literatura oral! lit térature orale) ekonomi teoria (teoría económica/ théorie économique), etab. Bide honi eutsi litzaioke orain ere, ahal den guztian, erdal hitz mol daera arrotzen menpekoegi bihurtu nahi ez badugu...» (Euskaltzaindia (1992: 31 Euskara Tekniko zientifikorako ere
|
hitz
hurrenkera hori hartu izan da inoiz eredugarritzat (Zabala eta Odriozola, 1992). Lan honetan aipatuko ez ditudan zenbait joera aurki daitezke Odriozola eta Zabala (1992)
|
|
|
Erreferentziazko adjektibo mailegatuek heste arazo bat ere ekarri digu te,
|
hitz
hurrenkerarekin zerikusia duena. Hona hemen EGLU gramatikan Euskaltzaindiak (1985) esaten diguna:
|
|
|
Alderantzizkoa izan da garri eta kor atzizkien erabilera alda tzera eraman gaituena, alegia, euskal garri atzizkia erdal ble atzizkiarekin parekatzea. Halaber, erdal sistemarekiko parekatze horretatik datorkigu erdal
|
hitz
bakarrerako hitz bakarreko euskal ordaina nahi izatea: internacional >
|
|
|
Alderantzizkoa izan da garri eta kor atzizkien erabilera alda tzera eraman gaituena, alegia, euskal garri atzizkia erdal ble atzizkiarekin parekatzea. Halaber, erdal sistemarekiko parekatze horretatik datorkigu erdal hitz bakarrerako
|
hitz
bakarreko euskal ordaina nahi izatea: internacional >
|
|
|
den atzizki moduko zerbait aurkitzea espero dezakegu euskaraZ43? Esate baterako, pre aurrizkiak modifikatzaile modura jokatzen du prejuicio
|
hitzean
, beharrezko datuak izan aurretik egiten den juicio mota adierazten baitu hitz honek eta horren parean aurreiritzi dugu euskaraz. Prehistoria hitzean aldiz, pre aurrizkia da hitzaren burua, ez baitu historia mota bat adierazten historiaren aurreko garaia baizik.
|
|
|
den atzizki moduko zerbait aurkitzea espero dezakegu euskaraZ43? Esate baterako, pre aurrizkiak modifikatzaile modura jokatzen du prejuicio hitzean, beharrezko datuak izan aurretik egiten den juicio mota adierazten baitu
|
hitz
honek eta horren parean aurreiritzi dugu euskaraz. Prehistoria hitzean aldiz, pre aurrizkia da hitzaren burua, ez baitu historia mota bat adierazten historiaren aurreko garaia baizik.
|
|
|
Esate baterako, pre aurrizkiak modifikatzaile modura jokatzen du prejuicio hitzean, beharrezko datuak izan aurretik egiten den juicio mota adierazten baitu hitz honek eta horren parean aurreiritzi dugu euskaraz. Prehistoria
|
hitzean
aldiz, pre aurrizkia da hitzaren burua, ez baitu historia mota bat adierazten historiaren aurreko garaia baizik. Hitz honen euskal ordaina historiaurre da, burua azken hizkuntza baita gurea.
|
|
|
Esate baterako, pre aurrizkiak modifikatzaile modura jokatzen du prejuicio hitzean, beharrezko datuak izan aurretik egiten den juicio mota adierazten baitu hitz honek eta horren parean aurreiritzi dugu euskaraz. Prehistoria hitzean aldiz, pre aurrizkia da
|
hitzaren
burua, ez baitu historia mota bat adierazten historiaren aurreko garaia baizik. Hitz honen euskal ordaina historiaurre da, burua azken hizkuntza baita gurea.
|
|
|
Prehistoria hitzean aldiz, pre aurrizkia da hitzaren burua, ez baitu historia mota bat adierazten historiaren aurreko garaia baizik.
|
Hitz
honen euskal ordaina historiaurre da, burua azken hizkuntza baita gurea. Parasintetikoetan ageri diren erdal aurrizkien ordainek ere postposizioak dituzte askotan euskaraz:
|
|
|
Edonola, euskararen jokabideaz ohartu ez ezik, zenbait osagairi balio berriak ere eman dizkiegu. Esate baterako, izen elkartuen mugatzaile berezitzat hartu ohi diren gain bezalako osagaiak gero eta hurbilago daude aurrizki bihurtzetik44 eta gainera, lehenago lekua baizik adierazten ez bazuten ere (gainjantzi, gaingune), egun intentsitatea ere adierazten dute zenbait
|
hitzetan
(gainzama) 45. Aldaketa hauek euskara erabilera berrietara egokitzeko beharrak eragindakoak dira eta euskara ahuldu gabe aberastu egiten dutela pentsa dezakegu.
|
|
|
Tradiziorik eza tik abiatuta zelulanitz bezalakoak gaizki eratuta daudela aldarrikatu dute zen baitek, anitz adjektiboa ez dela argudiatuz, baina honelakoak baztertu aurre tik, sakonki aztertu litzateke exozentrikotasunaren auzia: badira euskaraz zenbatzaileak daramatzaten exozentrikoak (lauburu, ehunzango...) eta bestetik, honelako
|
hitz
elkartuek beren osagaiek ez bezalako kategoria izaten dute maiz( [hitzontzt] Adj. , [buru belarri] Adb....).
|
|
|
arroka ama, elementu aztama, lurzoru, larruazal... Termino berrien premiari edota erregistroak bereizteko beharrari erantzuten diote hauek, agian
|
hitz
elkartu mota batzuen emankortasuna aurreko ereduekiko aldatu badute ere. Era berean, tar atzizkiaren era
|
|
|
Hizkera tekniko zientifikoaren barruan bereizi ditugun hiru hiztegi multzoren artean, lehenengo biak Hiztegi Batuaren eremuan daude zalantzarik gabe baina zientzia eta teknikaren esparru desberdinetako terminología berezituaren arloan ere erabilera komunean bezala jokatzea eskatzen al digu Hiztegi Batuak? Euskaltzaindiak Hiztegi Batuan kare-harri idatzi behar dela esan digunean edota:: bolkan
|
hitza
baztertu duenean hitz horien erabilera komunaz aritu da. Behinik behin kontuan hartzekoa da kare-harri hitza hizkuntza komunean baino askoz ere maizago erabiliko dela Geologian eta hiru osagaiko termino ugari ere ematen dituela.
|
|
|
Hizkera tekniko zientifikoaren barruan bereizi ditugun hiru hiztegi multzoren artean, lehenengo biak Hiztegi Batuaren eremuan daude zalantzarik gabe baina zientzia eta teknikaren esparru desberdinetako terminología berezituaren arloan ere erabilera komunean bezala jokatzea eskatzen al digu Hiztegi Batuak? Euskaltzaindiak Hiztegi Batuan kare-harri idatzi behar dela esan digunean edota:: bolkan hitza baztertu duenean
|
hitz
horien erabilera komunaz aritu da. Behinik behin kontuan hartzekoa da kare-harri hitza hizkuntza komunean baino askoz ere maizago erabiliko dela Geologian eta hiru osagaiko termino ugari ere ematen dituela.
|
|
|
Euskaltzaindiak Hiztegi Batuan kare-harri idatzi behar dela esan digunean edota:: bolkan hitza baztertu duenean hitz horien erabilera komunaz aritu da. Behinik behin kontuan hartzekoa da kare-harri
|
hitza
hizkuntza komunean baino askoz ere maizago erabiliko dela Geologian eta hiru osagaiko termino ugari ere ematen dituela. Hortaz, esparru honetan erosoago izan daiteke kareharri bezalako idazkera.
|
|
|
Hortaz, esparru honetan erosoago izan daiteke kareharri bezalako idazkera. Sumendi hobetsi eta'' bol kan
|
hitza
baztertu duenean Euskaltzaindia noizbehinka laba jaurtikitzen duen mendi itxurako izakiari buruz aritu da; Geologian egon daitezkeen espezialitate erabileretarako ere balio al du erabaki horrek. Erabaki horrek eskatzen al digu bolkaniko eta bolkanismo bezalako eratorriak ere baztertzea?
|
|
|
Erabaki horrek eskatzen al digu bolkaniko eta bolkanismo bezalako eratorriak ere baztertzea? Bestetik, Euskaltzaindiak kapela
|
hitza
kapelu hitzaren aldean hobetsi du, baina hobespen hori hitz horretatik zabalkuntza semantikoaz lortzen ditugun terminoetarako ere balio al du. Esate baterako kapela polar eta kapela zona egin behar al ditugu Geologian?
|
|
|
Erabaki horrek eskatzen al digu bolkaniko eta bolkanismo bezalako eratorriak ere baztertzea? Bestetik, Euskaltzaindiak kapela hitza kapelu
|
hitzaren aldean
hobetsi du, baina hobespen hori hitz horretatik zabalkuntza semantikoaz lortzen ditugun terminoetarako ere balio al du. Esate baterako kapela polar eta kapela zona egin behar al ditugu Geologian?
|
|
|
Erabaki horrek eskatzen al digu bolkaniko eta bolkanismo bezalako eratorriak ere baztertzea? Bestetik, Euskaltzaindiak kapela hitza kapelu hitzaren aldean hobetsi du, baina hobespen hori
|
hitz
horretatik zabalkuntza semantikoaz lortzen ditugun terminoetarako ere balio al du. Esate baterako kapela polar eta kapela zona egin behar al ditugu Geologian?
|
|
|
Bukatzeko, hizkuntza guztietan neurri batean edo bestean gertatzen den mailegutza aipatu behar dugu. Hizkuntza ahultzen du mailegu gehiegi hartze ak; edonola, bereiztu beharrekoak dira hizkuntzan ditugun
|
hitzak
ordezkatzen dituzten maileguak, askotan hizkuntza aberastu gabe pobretzen dutenak eta bestetik, hizkuntza aberasten dutenak, izenik ez duten adigaietarako etiketez hornitzen baitute hizkuntza. Azken hauek ugariagoak izango dira esparru berezituetan hizkuntza komunean baino.
|
|
|
horretan oso txikia baita hiztun komunitate osoarekiko. Mailegua hartzeko beharra eztabaidagarria izan daiteke, termino baten beharra askotan hiztegi komuneko
|
hitz
baten zabalkuntza semantikoaz edo eratorpen edo elkarketa bidezko hitz eraketaz ase baitaiteke. Zientzialariek maileguaren alde egiteko erabili ohi duten arrazoia zehaztasunarena da eta haien intuizioa kontuan hartzekoa da, haiek baitira haien esparruko adigaiak hobekien menderatzen dituztenak; edonola, zehaztasunaren auzia askotan ahulduriko hizkuntza baten hiztunak izateagatik hizkuntza menderatzailearen sistemara hurbiltzeko edota horretatik urruntzeko izan ohi ditugun joera mailegu zale edo garbizaleekin nahasten da46?
|
|
|
horretan oso txikia baita hiztun komunitate osoarekiko. Mailegua hartzeko beharra eztabaidagarria izan daiteke, termino baten beharra askotan hiztegi komuneko hitz baten zabalkuntza semantikoaz edo eratorpen edo elkarketa bidezko
|
hitz
eraketaz ase baitaiteke. Zientzialariek maileguaren alde egiteko erabili ohi duten arrazoia zehaztasunarena da eta haien intuizioa kontuan hartzekoa da, haiek baitira haien esparruko adigaiak hobekien menderatzen dituztenak; edonola, zehaztasunaren auzia askotan ahulduriko hizkuntza baten hiztunak izateagatik hizkuntza menderatzailearen sistemara hurbiltzeko edota horretatik urruntzeko izan ohi ditugun joera mailegu zale edo garbizaleekin nahasten da46?
|
|
|
Gure lana egin ahal izateko test batzuk prestatu genituen Bilboko Magisteritza Eskolako lehen mailako ikasleei egiteko. Idatziz agertzen diren
|
hitzak
eta sintagmen azentua jartzeko eskatu zitzaien ikasleei; erantzunetan curen ustez normalean egiten duten azentuera adierazi behar izan dute. Ikasleak denetara 86 izan dira, 37 euskaldun berriak, 27 euskaldun zahar bizkaitarrak eta 22 euskaldun zahar gipuzkoarrak; curen adinaren batez bestekoa 19 urtekoa izan da.
|
|
|
Ondorioetan aipagarrienetariko bat dugu
|
hitz
markaturik ez egotea (hala ere, hitz luzeetan badirudi atzizki batzuek azentua erakarri egiten dutela: igogáilua, izugárria, e.a.; hau hurrengo baterako azterketa izan daiteke), behin arau bat edukiz gero berori beti aplikatzen da salbuespen barik.
|
|
|
Ondorioetan aipagarrienetariko bat dugu hitz markaturik ez egotea (hala ere,
|
hitz
luzeetan badirudi atzizki batzuek azentua erakarri egiten dutela: igogáilua, izugárria, e.a.; hau hurrengo baterako azterketa izan daiteke), behin arau bat edukiz gero berori beti aplikatzen da salbuespen barik.
|
|
|
Frantsesa etaalemanaaldibereaneskuratzenarizensemearen jabekuntza garapena arakatzean, hizkuntza biengramatikak bereizita garatu zituela ikusizuen Ronjat ek (1913). Araketa burutzeko, semeak hamahiru hilabete (1; 01) zuenetik lauurteetahamarhilabete (4; 10) izanzuenarteekoitzi zituen
|
hitzak
etaesaldiakegunerokobatean bildu zituen. Haurrakgramatika biak
|
|
|
Haur elebidunen jabekuntza garapenaaztertzeko eta goian aurkeztu dugun eztabaidareninguruan argitasuna aurkitzekohainbat ikerketa burutu diraXX.mendearen bigarrenerdian zehar.Tabouret Keller ek (1969), esaterako, frantsesaetaAlsaziakoalemanaentzutenzituenneskatobatengarapena aztertzean, haurrak hizkuntzabiengramatikak bereizteaosoberandu arteez zuelalortuikusizuen.Alabaina, kontuazerazen: hiztunhelduekeurekere hizkuntzakezzituztela bereizten etanahasitaerabiltzen zituztela neskatoari
|
hitz
egitean. Oksaar ek (1971), ostera, gramatiken bereizketa aurkitu zuen estonieraetasuedieragaratuzituensemearengan.
|
|
|
Horregatik, umeelebidunekgaztelaniarengramatikandepreposizioakbiltzen dituen funtzioak, euskarazko atzizki ezberdinen bidez gauzatukodituzte hasiera hasieratik. Ezduguuste, esaterako, (r) enatzizkiarenhedakuntza okerrikegingodutenik, edogaztelaniazbestepreposizioren batenerabilera gauzatukodutenik.Aregehiago, argiikustenda (e) koatzizkiarenbidezadierazitakoak genitiboak bainogeroagoagertzendirela, eta (e) koezdelagenitiboaren marka.Horretazgain, etaumeekentzuten dituzten ereduen arabera,
|
hitz
hurrenkerakereezberdinak izangodirahizkuntza bietan.
|
|
|
Egituraezberdinen garapenaribegiratuezgero, euskarazko ekoizpenak arakatzean azterturikobost haurrengan antzeko jokabideak aurkitu ditugu (ikus3.taula). Batetik, umeguztiengangoiztiarragoak diraNORENA/ NORENegiturak NONGOA/ NONGO (r) egiturak baino, alegia, en atzizkiaren bidez adierazitakoak, (e) ko atzizkiaren bidez adierazitakoak baino.Bigarrenik, haurguztiekekoizten dutelehenago (r) ena (r) egituraen egiturabaino.Hirugarrenik, gauzaberaesandaiteke (e) koa eta (e) ko egiturei buruz. Laugarrenik, (e) zkoa egitura eta
|
hitz
elkarketaden hurrenkera hutseanoinarriturakoerlazioabeluagokoakdiraetaezdituguumeguztiengan bildu, hainbaten BianditzetaEgoitzen ekoizpenak 3urtebeteartebegiztatu ditugulakobakarrik. Bestalde, gauzakezdaude hainbateratsu (e) tikhemendik, atzizkiaren inguruan.
|
|
|
uztailaren 25 ean Vichy-ko batzorde berezi batek aurkeztu behar dio bere proposamena eskualdekatzeari buruz Pétain marexalari. Honek duke azken
|
hitza
eta, beraz, marexalari berari behar lirokete euskaldunek, lehen bai lehen, beren deia helarazi.
|
|
|
Zeren irakasteko, ordea? Lehenik euskal
|
hitzak
eta izenak, gero, haurrek ikas dezatela irakurtzen eta izkiriatzen, bai eta kantatzen ere. lrakasleak berak euskararik ez badaki he! egin diezaiola beste norbaiti.
|
|
|
Oso ezaguna dugu Bonaparte Printzea Euskal Herrian. Gure herri honetara egin zituen bidaien ondoren burutu zituen ikerketak hainbat liburu eta artikulutan argitaratu zituen, eta gure artean asko izan dira pertsonaiaz eta bere lanez
|
hitzez
eta idatziz aritu izan direnak. Esan genuke berak
|
|
|
hala aitortu zuen gehien maite izan zuen hizkuntza euskara izan zela eta hori bakarrik nahiko da euskaldunon esker ona irabazteko. Baina argitara eman zituen 219 liburu eta lanetatik 68 euskaraz idatziak edo euskarari buruzkoak badira ere (%31, 05), italierari buruzkoak 50 dira (%22, 83), datu honek adierazten digularik hizkuntzalaritzan eta dialektologian bigarren ikerketa alorra izan zuela; ahantzi ezina da hobeki ezagutzen zuen hizkuntza zela italiera, ia bizitzaren lehen erdian
|
hitz
egin zuena. Beste bizitzaren bigarren erdian lngalaterran bizi izan zelarik, ingelesa zuen bere lanetan ikergai eta 43 argitalpen eskaini zizkion hizkuntza honi (%19, 63).
|
|
|
Alde batetik, lan honetan zehar bigarren perpausak daraman esanguraz arituko gara, hau da, (7a) koan argudioa dugu eta (7b) koan ondorioztapena. Gainera, zenbaitetan bi
|
hitz
hurren kerak dira zilegi, baina beste zenbaitetan ez. (13a) koa adibidez, hobeto legoke alderantziz ko hurrenkera jarrita:
|
|
|
Gaztelaniaren Akademiaren
|
hitzetan
(1973: 147), argudioa adierazten duenperpausaren aurreanbipuntuakjardaitezke.Berez, puntuazioikurhau, pu' ntuarenordezerabililiteke11.saileko (7a) koargudioaeta (8a) kokausaere adieraztekounean, bainaareago, bipuntueknabarmen hobetukolituzkete koma daramaten (13a) ko ondorioztapenareneta (13b) ko ondorioarenadie razpenak.11.sailhorretako (6) koaurkaritzak, bestetik, aukeramodura onar ditza...
|
|
|
b3) Larringanen (195: 47)
|
hitzetan
, bereeskukotestu antolatzaileak dire nakdituguaipagai eraberean.Hauenarteanazpisailkapenakegitekounean, Makazagaren (1996: 54) laguntzadugu:
|
|
|
107), lehenbizi (lerrozko integratze markatzaileak: 141),
|
hitz
gutxitan (birformulatzaileak: 245), (r) en iritziz (atribuziorakoak:
|
|
|
a4) Juntagailuekin pilatzerakoan lokailuak bide dira nagusi esangura harremanaren ikuspegitik.
|
Hitz
hurrenkerari dagokionez, bestalde, juntagai luen atzetik azaltzen dira, eta oro har kokapen bat baino gehiago har dezake te perpausean zehar.
|
|
|
Mitxelenak inoiz aitortu zuenez, baliteke ikertzaileari gertatzea besterik gabe eta arrazoi formal hutsengatik, delako
|
hitz
batzuk mailegutzat jotzea, are inork haien jatorria aurkitu edo bilatu ere ez duelarik. Hitzen luzera, esatera ko, dagoeneko Sapirrek aldarrikatu zuen irizpidea dugu:
|
|
|
Mitxelenak inoiz aitortu zuenez, baliteke ikertzaileari gertatzea besterik gabe eta arrazoi formal hutsengatik, delako hitz batzuk mailegutzat jotzea, are inork haien jatorria aurkitu edo bilatu ere ez duelarik.
|
Hitzen
luzera, esatera ko, dagoeneko Sapirrek aldarrikatu zuen irizpidea dugu: delako hizkuntza batean halako forma kanoniko bat izaki, hitz batek silaba kopuru jakin bate tik gora badu, bi analisi aukera ditugu; hots, edota zati txikiagoetan eman dai tekeen eratorri edo konposatu batekin ari gara, edota mailegu batekin (cf.
|
|
|
Hitzen luzera, esatera ko, dagoeneko Sapirrek aldarrikatu zuen irizpidea dugu: delako hizkuntza batean halako forma kanoniko bat izaki,
|
hitz
batek silaba kopuru jakin bate tik gora badu, bi analisi aukera ditugu; hots, edota zati txikiagoetan eman dai tekeen eratorri edo konposatu batekin ari gara, edota mailegu batekin (cf. Mitxelena 1963:
|
|
|
Lau irizpide ok erabiliaz eta lE erro kanonikoa CVC monosilabikoa dela (1990: 393) kon tuan izanik, Meilletek mendebaleko hizkuntzak deitu zituenetarik bi doze na
|
hitz
bil omen daitezke: zazpi italikoan eta zeltikoan Huld ek Alpeetako deritzon iturri hizkuntza galdutik:
|
|
|
zazpi italikoan eta zeltikoan Huld ek Alpeetako deritzon iturri hizkuntza galdutik:
|
hitz
tipikoak disilabikoak dira eta erdiko geminatuak dituzte; gainerakoak Balkan eta Egeo aldeko dira, silaba irekiak dituzte, soilik diptongo eta sudurkari gehi herskari taldeekin (1990: 394). 3
|
|
|
– Ez, ordea, berak nahiko lukeen bezala
|
hitz
guztiak direlako mailegu eta, beraz, maila bere ko; azken finean Schuchardtekin eztabaidan Meilletek duela ia mende bat gogoratu bezala, hizkuntza guztietan jatorrizko lexikoa kontzeptu erlatiboa izan arren, hizkuntzaren bila kabide ezagunaren harnean absolutua bilakatzen da eta garai diferenteetan sartutako maile guek ez bezalako informazioa eman liezaiguke.
|
|
|
|
Hitz
familia honen lehen lekukotasunak ez da harritzekoa, noski Azkuek dakartzanak baino lehenagokoak dira eta Sarasola 1980an s.u. agertzen zaigu Kapanagaren Cemaia edo agrabioa eguiten dabenac El que hi<;: iere ame naza, injuria (49 or.); nolanahi ere, ezagutzen ditudan hitz familia honen leku kotasun zaharrenak ez izenarenak aditzarenak baino RS eko (1596) biak ditugu: 23 Cematuoc oguien jala Los amena<;: ados comedores de pa eta 93
|
|
|
Hitz familia honen lehen lekukotasunak ez da harritzekoa, noski Azkuek dakartzanak baino lehenagokoak dira eta Sarasola 1980an s.u. agertzen zaigu Kapanagaren Cemaia edo agrabioa eguiten dabenac El que hi<;: iere ame naza, injuria (49 or.); nolanahi ere, ezagutzen ditudan
|
hitz
familia honen leku kotasun zaharrenak ez izenarenak aditzarenak baino RS eko (1596) biak ditugu: 23 Cematuoc oguien jala Los amena<;: ados comedores de pa eta 93
|
|
|
|
Hitzon
hedadura ez da B-tik ateratzen, gainerako euskalkietan mehatxu
|
|
|
– Eta agian baita besteren batetik, esaterako
|
hitzen
distribuzio osagarriak eta bestelako kon binaketek beren jatorria ikertzeko eman lezaketen laguntzarenetik. Ikus orain Lakarra 2002 eta 2005.
|
|
|
Sobre el pasado de la lengua vasca n Mitxelenak dioskunez,
|
hitz
batzue tarik beste batzuetara mailegutasuna edota mailegu izaeraren segurtasuna ez da herbera: erabateko segurantzatik erabateko ezjakintasunera maila anitz baita.
|
|
|
Il semble que ces mots sont dérivés de abago, abaga ou de quelque mot semblable, perdu ou peut etre inconnu zioen, baina ez bide zitzaion Mitxelenari 1964an eztabaidarako gai iruditu.15 Mitxelenarentzat eta OEH k oinarritzat darabilen Azkuerentzat ikusi dugunez soilik B da; beranduago, mende honetan esaterako, G-ko idazleren batzuek erabiltzeak ez bide du jatorria aldatzen.344ZEMAI ABAGADAUNEres guipuzcoanos esaten zaigu, DFrec delakoan hiru abagadune eta lau aba gune direla gehituaZ16 eta bigarrenean Intervalo de tiempo itzultzen delarik, Euskalzale ko bi kasu eta Agirreren beste hirurekin. Sarreraren akabuan eta hau ere berria da lehengo Mitxelenaren
|
hitzei
dagokienez Etim. Préstamo con ada+ une como final?
|
|
|
Bi
|
hitz
familion zertzelada nagusiak eman ditugulakoan gaude eta haien jatorriaz zerbait aurreratzen saiatu nahi genuke, horretarako izan ditzakegun arrazoiak eta irizpideen sendotasuna pisatuaz.tsb
|
|
|
1)
|
hitz
mailegatu batek berezko duen soinua izatea edo 2) euskal morfema
|
|
|
Ez dut uste, m z n(* mezana) izan bai taiteke tarteko seguruenik metatesi honetan.Menaza > >: ·mezana > >: ·zemana > zemai proposamena epaitzeko gogora bedi zemai ren lurraldean eta orobat gertatzen da beaza eta mehatxa mehatxu renetan ez dela menaza ren (beste) aldaerarik 1haren sinonimo eta eratorri modernoago den amenaza renak baizik; izan ere, nola horrelakorik espero huraxe baita menaza ri dagokion bilakabidea delako lurralde horretan. Abagadaune ren (nahiz atzizki ezaguna edeki ondoko abagada ren) for mak bere mailegu izaera salatzen badu, Mitxelenak esan bezala, bide da erabakitzea zertan den haren jatortasun eza. Etorki zehatza anekdota hutsa bada ere, honela jokatzea emankorragoa gertatuko da etorkizunean mailegu haboro eta horien bilakabideaz gehiago ezagutu baitugu euskal morfe men egitura baldintzak eta baldintza horien aldaketaz irizpideak landuaz.ltxura batean hiru silabako
|
hitza
luze begitandu zitzaion Mitxelenari eta morfema tamainari buruzko uste horren arabera (cf. Mitxelena 1963:
|
|
|
Bere artikuluak idatz, besteei idatzaraz, berriketarien lana bultza eta gida, berriak hauta eta izkribuz eman, idazle berriak kazetara bil, iragarkiak itzul, saltzaile ak kilika, astekaria eta haren urtekari edo almanaka agertaraz eta heda, kaze ta eta inprimategiko idazle eta langileekikoa egin.
|
Hitz
batez esateko, kazeta osoa bere gain zuen. Egun guzietako lan izigarri dorpe higatzailea.
|
|
|
Eskualduna aipatu dugunez gero, esan dezagun bi
|
hitzez
zer zen eta norentzat egina, aski ezaguna bada ere: Louis Etxeberrik Berdolyren Le Réveil Basque kazeta gorriari buru egiteko 1887an sortutako astekari elebidu na, Baionan aterea, bere burua euskalduntzat eta euskaldunentzat egina zeu kana, familia, erlijio katoliko eta jabego pribatuaren aldekoa, aita familiakoa ren, apaizaren eta gobernuaren larderia nahi zuena, kazeta borrokari eta ihar dukitzailea.
|
|
|
1993: 32), nahiz orain dik frankok gaitzespen kutsua eransten dieten erretoriko eta erretorika
|
hitzei
, ezjakintasunez. Beraz, haren kazetalan genero eta estiloak erretorika ren aldetik aztertzea komeni da, bai eta kazetaritzarenetik ere.
|