|
2008
|
|
|
Badira, beraz, arlo berriak
|
gure
web orrian. Berriak berri, lehendik direnak ere, gaurkotuak eta eguneratuak datozkigu, dela Hiztegi Batua, dela arau eta gomendioen esparrua.
|
|
2009
|
|
|
Ostiral arratsalde arratsean, 2009ko urtarrilaren 2an hil zen Antonio Zavala jesulagun ezaguna,
|
gure
lagun eta adiskide mina eta Auspoa sail harrigarriaren hauspoa, arnasa eta bizi emailea berrogeita hamar urte emankor eta handi honetan.Ez beti gustura, gehienetan gure aitormen handirik gabe, iturriaren berririk eman nahi ez duen harrapakari askoren erasopean, baina berari gustatzen zitzaion lana egin du Antoniok joan deneko berrogeita hamar urte pasa honetan. Eta horren poza eraman du, ezbairik gabe.
|
|
|
Ostiral arratsalde arratsean, 2009ko urtarrilaren 2an hil zen Antonio Zavala jesulagun ezaguna, gure lagun eta adiskide mina eta Auspoa sail harrigarriaren hauspoa, arnasa eta bizi emailea berrogeita hamar urte emankor eta handi honetan.Ez beti gustura, gehienetan
|
gure
aitormen handirik gabe, iturriaren berririk eman nahi ez duen harrapakari askoren erasopean, baina berari gustatzen zitzaion lana egin du Antoniok joan deneko berrogeita hamar urte pasa honetan. Eta horren poza eraman du, ezbairik gabe.
|
|
|
Ez beti gustura, gehienetan
|
gure
aitormen handirik gabe, iturriaren berririk eman ez duen harrapakari askoren erasopean, baina berari gustatzen zitzaion lana egin du Antoniok joan deneko berrogeita hamar urte pasa honetan. Eta horren poza eraman du, ezbairik gabe.
|
|
|
Hala ere, ikaragarri lan gogorra izango da
|
guretzat
, orain ez baitugu bere memoria historikoaren laguntasunik izango, nahiz eta jende ikasia eta iaiotua den Aldundiak hortarako jarri duena.
|
|
|
Antonio Zavala euskaltzain osoak utzi gaitu. Luze eta onuratsu jokatu du
|
gure
Akademian, 1964an euskaltzain oso izendatu zutenetik. Herri Literatura batzordearen kide, haren itzala nabarmena izan da batzordearen lan eta ahaleginetan.
|
|
|
Ahoz aho eta bururik buru ibili da mende askotan euskara; hitz gutxitan esateko, herri hizkera izan dugu luzaroan
|
gure
berbeta. Eta herri hizkera horrek sortu du herri literatura, edo, berba zabalagoetan esanda, herri kultura bera.
|
|
|
ea bueltakoan etxeko kanta papelak ekarriko zizkidan. Oporrak bukatu ziranean, ilundu eta gero,
|
gu
antxe geunden zai, autobusak mutiko karraio noiz etorriko. Iritxi ziran, bada, eta alakoren batean, emandako enkarguaz ni erabat aaztuta nengoala, oiu bat etorri zitzaidan autobus aietako leio batetik nere belarrietara:
|
|
|
Gizon handia, estimatua, maitagarria eta euskaltzale sutsua. Eta
|
guk
beste meritu bat gehituko dugu: bere umorea.
|
|
|
Elkarte berri horren xedea Interneteko. eus domeinua lortzea da, euskararen eta euskal kulturaren identitate zeinua izan dadin. Dagoeneko lortua dute beren hizkuntza eta kulturarentzat katalanek. cat domeinua eta
|
guk
ere antzeko bidea urratu nahi genuke.
|
|
|
|
Gure
Herria
|
|
|
Edozein lekutako euskaldunok konturatu ginateke zer garrantzitsua den Euskal Autonomia Erkidegoko hiriburuaren toponimiaren ikerketaren uzta aberatsaren argitalpena prestatzea, hiritarren gozamenerako eta administrazio desberdinen erabilerako. Gozamenerako, diot, zeren eta ikerketaren emaitzetatik argi eta garbi ikusten baita
|
gure
hiriburuaren toponomastikaren gehiengo nabarmena euskarazkoa edo euskal jatorrizkoa dela, horrek duen balio kulturala eransten duelarik.
|
|
|
hainbertze orrialde eta denak hain garbiki ezarriak! Euskarazko lan horiei eman artak erakusten digu
|
gure
hizkuntzaren alderako estimu eta maitasun bat neurrigabea: deus ez zaio sobera gure hizkuntzari emateko eginahalako distira eta indarra!
|
|
|
Euskarazko lan horiei eman artak erakusten digu gure hizkuntzaren alderako estimu eta maitasun bat neurrigabea: deus ez zaio sobera
|
gure
hizkuntzari emateko eginahalako distira eta indarra! Bai zinez holako dokumentuen eskuratzea eta haietaz goza gozatzea, bizian behin bakarrik gertatzen dena dateke.
|
|
|
Euskal Herritik kanpo gehitu zuen behin baino gehiagotan, Euskaltzaindiaren ordezkaritza eramaten zuenean, harrotasunez adierazten zuen
|
gure
Akademiarekiko nortasuna. Gogoan daukat, bat aipatzekotan, duela hiru urte, Lyonen Instituto Cervantesen egoitzan, Gabriel Aresti izena hango Bibliotekari jarri ziotenean, Frantziako hirugarren hiriko alkate, Unibertsitateko errektore, Espainiako kontsul eta gainontzeko ordezkarien aurrean, bere hitzaldiaren ondoren, nola aurkeztu ninduen Akademiaren ordezkari, adieraziz Euskararen Erret Akademiaren nortasun eta garrantzia.
|
|
|
Ez dirudi oso erabaki zuzena, ezta? Izan ere, estatu horietan alfabeto zirilikoa erabiltzen da, hau da, ez dute
|
guk
dugun alfabeto bera. Alfabeto zirilikoa irakurtzen eta idazten jakingo bagenu, ez legoke arazorik.
|
|
|
Alfabeto zirilikoa irakurtzen eta idazten jakingo bagenu, ez legoke arazorik. Baina hori,
|
gure artean
, oso jende gutxik daki. Testu ulergarri bat, irakurgarri bat, lortu nahi badugu, jatorriz alfabeto zirilikoan idazten diren izen horiek gure alfabetora aldatu ditugu:
|
|
|
Baina hori, gure artean, oso jende gutxik daki. Testu ulergarri bat, irakurgarri bat, lortu nahi badugu, jatorriz alfabeto zirilikoan idazten diren izen horiek
|
gure
alfabetora aldatu ditugu: transkribatu egin ditugu (edo, letraz letrako aldaketa egiten badugu, transliteratu egin ditugu). Eta hori guk asmatu behar al dugu?
|
|
|
Testu ulergarri bat, irakurgarri bat, lortu nahi badugu, jatorriz alfabeto zirilikoan idazten diren izen horiek gure alfabetora aldatu ditugu: transkribatu egin ditugu (edo, letraz letrako aldaketa egiten badugu, transliteratu egin ditugu). Eta hori
|
guk
asmatu behar al dugu. Ez ote dute errusiarrek berek, edo nazioarteko erakundeek bestela, moduren bat alfabeto zirilikoan idatzitako hitzak latindar alfabetora aldatzeko. Horixe da, hain zuzen ere, egin beharreko lehenengo galdera.
|
|
|
Badagoelako nazioartean onartutako transkripzio sistema estandar bat; horregatik, latindar alfabetoa erabiltzen duten hizkuntzetan sistema horixe baliatzen da.Har dezagun, beraz, lehengo galdera: ez ote dute errusiarrek berek, edo nazioarteko erakundeek bestela, moduren bat alfabeto zirilikoan idatzitako hitzak
|
gure
alfabetora aldatzeko. Bai. Errusiak badu sistema ofizial bat, ISO nazioarteko erakundeak nazioartean erabiltzeko emandako sistema bera (ISO 9).
|
|
|
Eta, gainera, nola irakurri behar da hori? Hori ez da
|
gure inguruko
hizkuntzetan ikusten den idazkera. Konplexua da, eta zeinu batzuk ezin dira gure ohiko hitzak bezala idatzi ordenagailuan.
|
|
|
Hori ez da gure inguruko hizkuntzetan ikusten den idazkera. Konplexua da, eta zeinu batzuk ezin dira
|
gure
ohiko hitzak bezala idatzi ordenagailuan. Zeinu diaktritiko bereziak erabiltzen dira; horregatik, ISO erakundeak eta Errusiak berak proposatu duten sistemak ez du arrakastarik izan ohiko erabileran, eta idazkera hori ez da ikusten ez gaztelaniaz, ez frantsesez, ez ingelesez... ohiko testuetan (komunikabideetan, eskola liburuetan, literatura lanetan...).
|
|
|
|
Gure inguruko
erdarek sistema hori erabiltzen ez badute, nazioartekoa eta ofiziala izanik ere, euskaraz ere ez dugu erabiliko, ez dugu bide zaila hartuko. Beraz, zer egin?
|
|
|
Beraz, zer egin? Egin dezagun
|
gure ingurukoek
egiten dutena: 1 Non gertatu da orain arteko istripu nuklearrik handiena, es: Chernóbil; fr:
|
|
|
Erabaki hori hartzeko orduan, xehe aztertu du azken urteotako erabilera, eta argi ikusten da euskal entziklopedietan, euskarazko komunikabideetan eta euskarazko eskola liburuetan eta literaturan euskararako transkripzio praktikoaren bidea guztiz hedaturik dagoela, transkripzio praktikoa gauzatzeko orduan kasu gutxi batzuetan aldaera bat baino gehiago ikusten bada ere. Horregatik, jatorrizko hizkuntza aurrean izanik,
|
gure inguruko
hizkuntzen transkripzio praktikoak azterturik, eta nazioarteko sistema ere kontuan izanik, euskararako transkripzio sistema praktiko bat arautu du Euskaltzaindiak, eta 156 araua plazaratu(
|
|
|
Aski da aurkibideari begiratu azkar bat ematea hizkuntzaren gaineko kontuak oso kontu konplexuak direla konturatzeko, eragile asko inplikatzen dutenak: batetik filologo eta hizkuntzalariak, baina bestetik herri aginteak eta, jakina, bien artean
|
gure
gizartean hain garrantzitsuak diren masa hedabideak; beste eragile esanguratsu batzuk ere ezin ahaztu: eskola komunitatea eta, honi estuki lotuta, argitalpen mundua.
|
|
|
Horrek esan nahi du euskarak lotura estua izan duela naturarekin? Uste dut beste hizkuntzetan zertxobait berdin egin zutela dio Peillenek baina mendebaldeko
|
gure
auzo mintzairetan etimologia galdu duten hitzak hizkuntza klasiko batetik (grekoa, latina) gehiago hartu dituztela. Adibidez, euskaldun zaharrek ez zuten gogo hitza arnas hitzarekin lotu; hizkuntza erromanikoetan spiritus eta anima arnas hartzearekin lotuak dira eta Elizako latinak gure hizkuntzan sartu ditu.
|
|
|
Uste dut beste hizkuntzetan zertxobait berdin egin zutela dio Peillenek baina mendebaldeko gure auzo mintzairetan etimologia galdu duten hitzak hizkuntza klasiko batetik (grekoa, latina) gehiago hartu dituztela. Adibidez, euskaldun zaharrek ez zuten gogo hitza arnas hitzarekin lotu; hizkuntza erromanikoetan spiritus eta anima arnas hartzearekin lotuak dira eta Elizako latinak
|
gure
hizkuntzan sartu ditu.
|
|
|
Bestalde, herri literatura ere aztertu du, bertan freskotasuna aurkitu ahal delako:
|
Gure
sakristia usaineko literatura zaharrak zehazten du ez digu hiztegi aberatsegia ematen, herri literatura bai, ausartagoa da sexu harremanen aipatzeko eliza liburuak baino.
|
|
|
Teknologian, adibidez, aizkorak badu ahoa, besoa eta begia. Nahikoa da Euskaltzaindiak azkenik argitaratu Hiztegi Batua ikusteko zenbat hitzek
|
gure
gorputzaren hiztegia darabilten.
|
|
|
Oro har, biologo izateak lagundu du Biologiaren hiztegia aztertzeko unean, baina ez naiz itsutu, baitakit
|
gure
hizkuntzak ere latinari, gaskoiari eta gaztelaniari hiztegi orokorrerako hitz franko mailegatu dizkiela. Halere, biologia hiztegian bertan, tabuek ekarri hitzez kanpo, eman dezagun gorputzaren hiztegian, ez da mailegu larregi, elizako latinak denborarekin sartu bat edo beste.
|
|
|
subjetibitatearen ikuspuntua babesten eta iraunarazten du, letra larriz idazten den historiaren aldea, bigarren eta hirugarren mailako pertsonaia eta gertakariei eskaintzen die arreta eta gaitasun berezia du gertakari orokor nagusi eta garrantzitsuen dimentsio pertsonala, galkorra adierazteko. Horregatik, gerra zibilak literatura gaia izaten iraungo du,
|
gutaz
, gure aurrekoez gure iraganaz eta errealitate larriei aurre egin behar dien gizaki ororen esperientziaz diharduelako.
|
|
|
subjetibitatearen ikuspuntua babesten eta iraunarazten du, letra larriz idazten den historiaren aldea, bigarren eta hirugarren mailako pertsonaia eta gertakariei eskaintzen die arreta eta gaitasun berezia du gertakari orokor nagusi eta garrantzitsuen dimentsio pertsonala, galkorra adierazteko. Horregatik, gerra zibilak literatura gaia izaten iraungo du, gutaz,
|
gure aurrekoez
gure iraganaz eta errealitate larriei aurre egin behar dien gizaki ororen esperientziaz diharduelako.
|
|
|
subjetibitatearen ikuspuntua babesten eta iraunarazten du, letra larriz idazten den historiaren aldea, bigarren eta hirugarren mailako pertsonaia eta gertakariei eskaintzen die arreta eta gaitasun berezia du gertakari orokor nagusi eta garrantzitsuen dimentsio pertsonala, galkorra adierazteko. Horregatik, gerra zibilak literatura gaia izaten iraungo du, gutaz, gure aurrekoez
|
gure
iraganaz eta errealitate larriei aurre egin behar dien gizaki ororen esperientziaz diharduelako.
|
|
|
Aldaketa, ilusio eta nahasmendu handiko garaiak egokitu zitzaizkion euskarazko kulturgintzari eta oro har euskarazko prentsari 1970eko hamarkadan. Ikurriña edukitzea bera delitu zen garaietan, Francoren diktadurak euskarazko izenak jartzea bera ezinezko egiten zuenean, ez partidu politikorik eta ez sindikaturik ez zenean, legezko hiru hitzengatik gobernuak bat espetxera zezakeenean, edo aldizkari bat itxi edo multa gogorrez zigortu, garai trumoitsu haietan kazetaritza egin zuen
|
gure
gizonak.
|
|
|
|
Gure
Urnieta
|
|
|
Euskalgintzako gizon argi bat iruditu zitzaidan. Urte zailak ziren eremu horretan genbiltzan askorentzat, baina, Mikelek argiro ikusi zuen aldizkariaren norabidea, hots, euskarak
|
gure
hizkuntza nazionala izan behar baldin bazuen, batasuna behar zuela eta ez dialektalismoa. Disgustu bat baino gehiago jasan behar izan zituen hori zela eta, baita adiskide edota lagun batzuen haserrea ere.
|
|
|
Deiadarra taldeak horrela erabaki baitzuen Urepelen urte oroz, Xalbador eta Antonio Zavala izan da aurtengo Xalbador egunaren lema, hainbat elkarlan egin zutenak besteak beste, Odolaren mintzoa harrigarria goraldu eta omentzeko asmoz, Nafarroa Behereko mendiarte honetan. Eta aurtengo egitaraua onez onean burutu ostean,
|
gure
eskerrik zintzoena eman nahi diegu laguntasun berdingabea eman diguten Euskaltzaindiari, Urepeleko Herriko Etxeari, Ondarroako arrantzale jubilatu taldeari hura marmitakoa eta arrainaren ederra!, Mutriku eta Donazaharreko herri kirol taldeei, Goierriko gazte taldeari, zenbait komunikabideri inola ere ez denei, Koldo Mitxelena Kulturuneari eta antolaketan urte oro lagun izaten ditugun guztiei. Eta, nola ez, Xalbador egunean gurekin urte oroz biltzeko ohitura dutenei, eskerrik asko eta hurrengo urtera arte.
|
|
|
Eta aurtengo egitaraua onez onean burutu ostean, gure eskerrik zintzoena eman nahi diegu laguntasun berdingabea eman diguten Euskaltzaindiari, Urepeleko Herriko Etxeari, Ondarroako arrantzale jubilatu taldeari hura marmitakoa eta arrainaren ederra!, Mutriku eta Donazaharreko herri kirol taldeei, Goierriko gazte taldeari, zenbait komunikabideri inola ere ez denei, Koldo Mitxelena Kulturuneari eta antolaketan urte oro lagun izaten ditugun guztiei. Eta, nola ez, Xalbador egunean
|
gurekin
urte oroz biltzeko ohitura dutenei, eskerrik asko eta hurrengo urtera arte.
|
|
|
Hurrengo urtera arte, bai, Deiadarra taldea dagonekoz hasia baita hurrengoaz pentsatzen, aipatu ditugun
|
gure
laguntzaileek huts egiten ez badigute behintzat.
|
|
|
Egilea Zekine Türkeri kazetari kurdua da,
|
gure artean
ezaguna dena behin baino gehiagotan Deia edo Berria bezalako egunkarietan turkoei eta kurduei buruzko artikulu eta erroportajeak argitaratu dituelako, arrunki ezizenez. Hortaz gain, pelikula ezagun baten errodajean kolaboratu zuen, La espalda del mundo (Zuzendaria:
|
|
|
Joan Mari Torrealdaik eta Imanol Muruak egindako liburu egokian dugu Juanjo Zearreta, euskaltzain eta langileekin batera, irudi dotore batean. Hura zen Akademiaren jagolea, hura zen
|
gure
erakundearen oroegilea.
|
|
|
Egun, hala ere, bera
|
gure artean
ez dugula, gogoratu behar ditugu hark utzi dizkigun lan egiteko moldea eta tenorea, erakundearen gobernamendurako eitea, giza legea eta ororen gainetik, adixkidantza eta leialtasuna.
|
|
|
Ziur aski gainera, hilberri hori ere bere gain hartuko zuen bera zelakoan Charenceyri buruz gehien zekiena euskaltzaleen artean, berau izan baitzen urte batzuk lehenago, RIEVen bertan, konte jaun honek Bonaparte printzearekin izan zuen gutuneria argitaratu zuena. Areago, Villasantek berak ez du Charencey aipatu ere egiten bere Historia n (1979), eta horrek oraindik itxura misteriosoagoa konferitzen dio, topikoa izan baita
|
gure artean
pentsatzea Villasantek aipatzen ez zuena ez zela existitu ere egiten.
|
|
|
Gaur ere, bere heriotzaren lehenengo urteurren honetan,
|
gure
omena aitormena egin nahi diogu Antoniori, bere lanari jarraipena ematen saiatzen garela esanez eta argi gaitzala eskatuz, dagoen tokitik.
|
|
|
Urtebete joan zaigu, bai, baina oraindik ezin izan dugu kendu begien aurretik
|
gure
maisuaren irudia. Besteak beste, Xabierko Gazteluko telefonoak gure agendan jarraitzen du, eta Antonioren sakelakoaren zenbakia ezabatu gabe daukagu, berriro ere elkarrekin hitz egiteko aukerarik ez dugula izango sinestu nahi ezta edo.
|
|
|
Urtebete joan zaigu, bai, baina oraindik ezin izan dugu kendu begien aurretik gure maisuaren irudia. Besteak beste, Xabierko Gazteluko telefonoak
|
gure
agendan jarraitzen du, eta Antonioren sakelakoaren zenbakia ezabatu gabe daukagu, berriro ere elkarrekin hitz egiteko aukerarik ez dugula izango sinestu nahi ezta edo. Izan ere, harekin egunero berriketaldi bat egiten ohituta geunden, eta zail egiten da holako isilaldi luzea.
|
|
|
Antoniok berak ezetz esaten bazuen ere, ondo genekien bilduma harrigarria zela hark urteen buruan maisukiro eginikoa. Alegia, ez zela hura ahuntzaren gauerdiko eztula, ez zela dozena bat karpetetan bil zitekeen paper zahar multzoa.Hala ere, pazientzia eta begirune handiz orain karpetaz karpeta ordenatzen eta katalogatzen ari direnean, harik eta handiagoa, ederrago eta tantaiagoa iruditzen zaigu
|
gure
kultura arduradunen eta erakundeen aitorpen eta saririk merezi izan ez duen artxiboa. Gero izango da dirua, gero izango dira famak, esaten zuen tolosarrak disimulatu ezineko penaz.
|
|
|
Lehenean jarraitzen baitu orain ere Auspoa bilduma erraldoiaren patuak bai, bai, Antonio, zuk nahiago izaten zenuen destinoa esan eta ez patua. Lehen ere badira lan bikainak eginak
|
gurean
, baina gure ahozkotasunaren alorrean sekula inoiz egin den lan eta proposamenik sakonena eta harrigarriena Auspoa saila da, ezbairik gabe.
|
|
|
Lehenean jarraitzen baitu orain ere Auspoa bilduma erraldoiaren patuak bai, bai, Antonio, zuk nahiago izaten zenuen destinoa esan eta ez patua. Lehen ere badira lan bikainak eginak gurean, baina
|
gure
ahozkotasunaren alorrean sekula inoiz egin den lan eta proposamenik sakonena eta harrigarriena Auspoa saila da, ezbairik gabe.
|
|
2010
|
|
|
Euskal hitz zahar baina bazterreko eta zirkulazio txikiko horietakoa, tipikoak Olabiderengan eta haren eskolakoengan. Esanahia zehatz jakiteko jo dezagun Azkueren hiztegira, han ikasiko baitzuen, dudarik gabe,
|
gure
Etxeberriak, eta hauxe da aurkitzen duguna: AKAR:
|
|
|
Bere Santutasunaren bedeinkaziozko hitz bat itzulpenaren egileentzat, batez ere beren premia espiritualetan hura erabiliko duten guztientzat, adoretuko dituena, gainera, ez dezaten alperrik gal Erregio nabarmenki katoliko honen herri tradizioan dugun altxorra, izango litzateke Akademia honek
|
gure
Aita Santuaren ontasunetik jasoko lukeen saririk ederrena. (Euskaltzaindia, 1959ko ekainaren 25eko gutuna)
|
|
|
Baina
|
gure
bidaiatxo honi bukaera emateko beste gutun bat ekarriko dugu hona, sei hilabete geroago Etxaide euskaltzainburuak Gurpide Bilboko apezpikuari igorria. Jakin du Euskaltzaindiak, bide pribatuetatik nonbait, Vatikanoak jaso duela oparia, eta oparia jasotzeaz gain beste hiru ale eskatu dituela.
|
|
|
Katoliko gisa, barru barruraino hunkiturik Aita Santuak
|
gure
oparia onartu izanaren ideiaz, eta hark gurasotasunez entitate honi gutun baten bidez ondra ematearen kausaz, Bere Gorentasunarengana jotzen dugu adierazteko gure kristau emozioa Egoitza Santutik idazki hori laster jasotzearen aukeraz. (I.M. Etxaide euskaltzainburua, 1959ko abenduaren 17)
|
|
|
Katoliko gisa, barru barruraino hunkiturik Aita Santuak gure oparia onartu izanaren ideiaz, eta hark gurasotasunez entitate honi gutun baten bidez ondra ematearen kausaz, Bere Gorentasunarengana jotzen dugu adierazteko
|
gure
kristau emozioa Egoitza Santutik idazki hori laster jasotzearen aukeraz. (I.M. Etxaide euskaltzainburua, 1959ko abenduaren 17)
|
|
|
Jaso ote zuen Euskaltzaindiak gutun hori inoiz?
|
Gure
artxiboan orain arte ez da agertu eta, dakigula, ez da inoiz aipatua izan.
|
|
|
Vatikanoak Euskaltzaindiari igorri zion gutuna, Gurpide apezpikuaren bidez, ez dago
|
gure
artxiboan, baina haren kopia Euskeran argitaratu zen(" Erromako erantzuna euskaltzaindiak Aita Santuari bialdu ta eskeiñi zion bibliaz/ D. Card. Tardini, Obispado de Bilbao», In:
|
|
|
Eta abar. Baina beude honela
|
gure
komentarioak.
|
|
|
Eta pena da, benetan, euskararen ikerketaren alde hainbat lan egindakoa izanik, hain oharkabean pasatzea. Zeren nahikoa da aipagai dugun liburuari begiratu azkar bat ematea munta eta maila handiko ikerle baten aurrean gaudela ikusteko, haren mundu intelektuala
|
gurea
den mundutxo ia ia beti halabeharrez txiki honetatik aski arrotz eta aski desgaraiko sentitzen badugu ere, Uhlenbecken munduak benetan mundu osoa hartzen zuelako, eta gureak, aldiz, gure etxeko txokoa eta beste lau gauzatxo, eta hortik aurrera ezer gutxi. Baina ekin diezaiogun albiste emate ordenatuago bati.
|
|
|
Eta pena da, benetan, euskararen ikerketaren alde hainbat lan egindakoa izanik, hain oharkabean pasatzea. Zeren nahikoa da aipagai dugun liburuari begiratu azkar bat ematea munta eta maila handiko ikerle baten aurrean gaudela ikusteko, haren mundu intelektuala gurea den mundutxo ia ia beti halabeharrez txiki honetatik aski arrotz eta aski desgaraiko sentitzen badugu ere, Uhlenbecken munduak benetan mundu osoa hartzen zuelako, eta
|
gureak
, aldiz, gure etxeko txokoa eta beste lau gauzatxo, eta hortik aurrera ezer gutxi. Baina ekin diezaiogun albiste emate ordenatuago bati.
|
|
|
Eta pena da, benetan, euskararen ikerketaren alde hainbat lan egindakoa izanik, hain oharkabean pasatzea. Zeren nahikoa da aipagai dugun liburuari begiratu azkar bat ematea munta eta maila handiko ikerle baten aurrean gaudela ikusteko, haren mundu intelektuala gurea den mundutxo ia ia beti halabeharrez txiki honetatik aski arrotz eta aski desgaraiko sentitzen badugu ere, Uhlenbecken munduak benetan mundu osoa hartzen zuelako, eta gureak, aldiz,
|
gure
etxeko txokoa eta beste lau gauzatxo, eta hortik aurrera ezer gutxi. Baina ekin diezaiogun albiste emate ordenatuago bati.
|
|
|
Artikulu guztiak ingelesez daude, lehena salbu, nederlanderaz, zeinetan Jan Paul Hinrich ek Uhlenbeck-en gaztaroaz diharduen. Egia esan, aldizkariaren izenburuari erreparatuta (Netherlandic Studies) inpresioa hartzen da derrigorrezko kuota bat betetzen ari dela, hala nola egiten duten euskararekin
|
gure inguruko
beste aldizkari asko.
|
|
|
Giro horretan, hain juxtu ere, eta gazte gazterik, izan zuen euskararen berri eta maitemindu zen osotoro
|
gure
hizkuntzaz, bizi osoa iraun zion pasioa. Hari dedikatu nahi izan zion bere doktorego tesia, Unibertsitatearen debekuaren ondoren (ez zegoen inor Leiden-en mota horretako lan bat epaitzeko) sanskritoaren azterketara zuzendu zuelarik.
|
|
|
Ondorioa ezin ageriagoa da 1866an jaio zen gazte batentzat: erromantizismoaren oldarra positibismoaren metodoarekin ezkondu nahi izango duen hizkuntzalari baten aurrean gaude, hala nola,
|
gure inguruan
, estriktoki haren garaikideak diren Azkue, Unamuno, Sabino Arana edo, apur bat urruntxoago, baina oso antzera, Menéndez Pidal. Jatorrizko elementu horien konbinazioak, noski, emaitza desberdinak eman ohi ditu, kasuan kasu.
|
|
|
Jean Haristchelarrek esan duenez, liburua Juan Mariren gustukoa izango zen, hor parte hartu dugunok
|
gure
ikerketaren emaitza eskaintzen diogulako berari. Pello Esnalek, azkenik, Juan Mari Lekuona ez ezik, azken urteotan hil diren beste kide batzuk ere ekarri ditu gogora:
|
|
|
Pello Esnalek, azkenik, Juan Mari Lekuona ez ezik, azken urteotan hil diren beste kide batzuk ere ekarri ditu gogora: Alfontso Irigoien, Joxe Mari Aranalde eta Antonio Zavala, horiek guztiak
|
gurekin
daude esan du euren barruko kezkak, egitasmoak eta proiektuak ere gurekin daudelako
|
|
|
Pello Esnalek, azkenik, Juan Mari Lekuona ez ezik, azken urteotan hil diren beste kide batzuk ere ekarri ditu gogora: Alfontso Irigoien, Joxe Mari Aranalde eta Antonio Zavala, horiek guztiak gurekin daude esan du euren barruko kezkak, egitasmoak eta proiektuak ere
|
gurekin
daudelako
|
|
|
Eskualde hizkuntzak behin betikotz segurtatzeko aterabide eraginkorrena da lege testu bat onarmen juridikoa finkatuko duena eta proposamen konkretuak eskainiko dituena. Auzi hau
|
gure
Errepublikaren barneko askatasunarena da bai eta ere kultura oinordearen aberastasunarena. Hiztun naturalen asken belaunaldiak desagertzen ari direlarik, irakaskuntza da bide hoberena eta erabakigarriena gure ondare linguistikoa salbatzeko.
|
|
|
Auzi hau gure Errepublikaren barneko askatasunarena da bai eta ere kultura oinordearen aberastasunarena. Hiztun naturalen asken belaunaldiak desagertzen ari direlarik, irakaskuntza da bide hoberena eta erabakigarriena
|
gure
ondare linguistikoa salbatzeko.
|
|
|
Bi oztopo saihestekoak dira; alde batetik lege deklaratzaile edo errepikatzaile soil batek
|
gure
lanak poxela (traba) ditzazke; bestalde hiztun berezi batzuri eskubide positibo bat eman lezaken testu bat onartuz, printzipio konstituzionalen aurkakoa litzateke, Errepublikaren batasuna eta legearen aurreko berdintasunaren aurkakoa.
|
|
|
Arrisku hauek ez gaituzte trabatu behar dozier honetan aitzinatzen eta, partaidetzan lurralde elkargoekin, beharrezko neurri guztiak hartzen,
|
gure
herriko eskualde hizkuntzen onarpenerako eta aitzinamendurako. Ondorioz, Gobernua gogetan dago, elkar aditze izpiritu batean, nola inplikatuak diren ministeritzekin, hala lurralde elkargoekin, hizkuntzen erakunde publikoekin eta eragile guztiekin, zein den jokamolde egokiena eginbehar hau aitzinarazteko.
|
|
|
Badakizue zein testuinguruan Albanel andereak, iragan urtean, aipatu zuen lege testu baten aukera,
|
gure
lurraldean historian zehar mintzatuak diren hizkuntzentzat. Helburua zen Nazioaren ondare linguistikoari egitura instituzional bat ematea.
|
|
|
Eskualde hizkuntzak Frantziaren ondarean daude: historian lehen aldikotz eskualde hizkuntzak onartuak dira
|
gure
oinarrizko testuan gure nortasunaren funtsezko ezaugarri bezala.
|
|
|
Eskualde hizkuntzak Frantziaren ondarean daude: historian lehen aldikotz eskualde hizkuntzak onartuak dira gure oinarrizko testuan
|
gure
nortasunaren funtsezko ezaugarri bezala.
|
|
|
Ezin da konparatu
|
gurea
bezelako nazio bateratua eta beste estatu deszentralizatu edo federalekin, hala nola Espainia, Erresuma Batua, edo Alemania. Metropolio lurraldean badira gutienez 10 eskualde hizkuntza, edo 20 oc eta oïl hizkuntzen dialektoak onartzen badira.
|
|
|
Erakunde honek ondorio eredugarriak lortzen ditu eta oraingo lege markoan. Ez da oztoporik egitura hau
|
gure
herriko beste eskualde hikuntzetara zabaltzeko.
|
|
|
Eskerrak ere eman zituen Andres Urrutiak: epaimahaikideei, batetik, eta BBKri, bestetik,
|
gurekin
urtero urtero bat egiten duelako.
|
|
|
Gaurko aurkezpenean, Joan Mari Larrarte EKTko kontseilari ordezkaria Berriaren izenenean eta Berdaitz Goia Komunikazio Biziagoa S.A.L. enpresaren kudeatzailea Argiarenean izan dira. Haiek azaldu dutenaren arabera, pozgarria da Akademiak beraiek egiten duten lana aintzat hartzea, horrek elkarlana suposatzen duelako;
|
guri
gaineratu dute denborarik gabe lan egitea tokatzen zaigu askotan, bidegileak gara, eta Euskaltzaindiak gure lana kontuan hartzen duela ikustea poztekoa da.
|
|
|
Gaurko aurkezpenean, Joan Mari Larrarte EKTko kontseilari ordezkaria Berriaren izenenean eta Berdaitz Goia Komunikazio Biziagoa S.A.L. enpresaren kudeatzailea Argiarenean izan dira. Haiek azaldu dutenaren arabera, pozgarria da Akademiak beraiek egiten duten lana aintzat hartzea, horrek elkarlana suposatzen duelako; guri gaineratu dute denborarik gabe lan egitea tokatzen zaigu askotan, bidegileak gara, eta Euskaltzaindiak
|
gure
lana kontuan hartzen duela ikustea poztekoa da.
|
|
|
Agian norbaiti jakitea interesa dakiokeelakoan nabigatzaileentzako abisu gisa hau gogoratu nahi nuke,
|
gure
ermita askotan, Bizkaian behintzat, santu ezagun bat beneratzen dela. Dirudienez, Kapadozian, gaurko Turkian, jaio omen zen K.ondoko 259 urtean, eta martiri moduan bertan hil, lehoien hortz erpepean.
|
|
|
Arabierazko izenetik, bai alhódiga eta bai fonda berbak iragan dira gaztelaniara. Euskaraz, aldiz,
|
gure
jendeak hitzaren amaiera euskaraz, tokia esan gura duen tegi atzizkiarekin elkartu (harategi, biltegi, usategi, ardandegi, okindegi...) eta alondegi sorrarazi zuen, arabierazko al baitar, euskarazko ari atzizkiarekin loturik, albaitari, animalien sendagilea' eratu zuen bezala. Hitz zaharrak dira biak, arabieratik euskarara heldu zaizkigun ale gutxietakoak, eta egokitze fenomeno interesgarrien erakusle.
|
|
|
Ataun, hemen Euskal Herriko bihotzean, Aralar ondoan, ategune, atarigune, kokaleku eta igaroleku, aurkileku, sorleku gertatu zitzaion aldiz aldi
|
gure
maisuari.
|
|
|
Ataungo honako ibar luze honetan, hemendik gertu, Perunezarren jaio zitzaigun orain ehun eta hogei urte
|
gure
On Jose Migel, Joxemiel izen goxoarekin generitzan Barandiaran Aierbe jaun jakitun handia.
|
|
|
Hemen sortu, 1889 urteko azken egunean, hemen hazten hasi eskolan eta etxeko eta lur lanetan, hamalau urterekin apaiz izateko erabakia hartu eta Baliarrainen latin eta beste ikaskuntzetan bi urte eman ondoren, Gasteizko Seminarioan sartu zen eta 8 urtetan (azken urte erdia Burgosen) apaiz ikasketak burutu eta 1914an apaiztu zen
|
gure
euskaltzaina izango zena. Ordenatu ondoren, 23 urte, gerra etorri arte, Gasteizko Apaizgaitegian irakasle izango da, hiru lurraldeen garai hartako Elizbarrutiak egoitza Gasteizen zuen-eta.
|
|
|
Ordenatu ondoren, 23 urte, gerra etorri arte, Gasteizko Apaizgaitegian irakasle izango da, hiru lurraldeen garai hartako Elizbarrutiak egoitza Gasteizen zuen-eta. Gizakiekiko zientziak maite zituen
|
gure
maisua izango zenak, Deus scientiarum Dominus (Jaungoikoa zientzien Jauna) Pio XI.aren lemapean lan egin nahi zuen eta Gasteizen irakasle izan zen azken urteetan Erlijioen zientzia konparatua, Giza paleontologia eta Fisika teorikoa irakatsi zituen.
|
|
|
Aztarnen bila etengabe aritu
|
gure
jakintsua eta pasatu zen leku guztietatik bere aztarna joriak utzi zituen gizon handi hark, On Jose Migelek, bai beraren lanetan eta baita berak formatu zituen ondorengo ikertzaile argi eta ikasiengan ere.
|
|
|
Zorionez, On Jose Migel bezalako jakintsuek uzten duten ondarea tinko eta irmo bizi ohi da jarraitzen duen gizarte osoan. Joxemiel, maisu handi, euskaltzain oso, bizi zaitez luzaro
|
gugan
, guztiongan!
|
|
|
Bidaso maitea, Bidaso osoan,
|
gure
Bidaso hau
|
|
|
Aurtengo sarituak Artean ospe handiko izan ditugun Chillida eta Peña Gantxegi izan dira. Eduardo Chillida Juantegi eskultorea eta Luis Pedro Peña Gantxegi arkitektoa gizon ospetsu izan zitzaizkigun bizi ziren bitartean eta gero ere bai, haien obrek
|
gurekin
baitiraute beren materialitate gogorrean eta beraien espiritualitate bigunean.
|
|
|
Foru Plaza aldatu zuten erabat, baina plaza esan genezakeen gune propioa, plazaren triangelua mugatzen duten etxeak ukitu gabe gelditu ziren noski, behin lehen zen merkatua bota ondoren, eta hiru alde horietan badago perspektiba mugatzen duen itxura diferenteetako pareta geza. Gezakeria hori sumatu zuten nonbait
|
gure
artistek eta arbolen bitartez gazitu nahi zuten era batez, plazaren bi ertz irregularrenetan behintzat.
|
|
|
1976an obraren proiektua aurkeztu zutenean, Foruei eta
|
gure
herri osoari harrizko omenaldi iraunkorra egin nahi zietela esan zuten gure artistek. Chillida eta Peña Gantxegi, ahal zen neurrian, Naturarekin bizi nahi zuten eta Natura horretatik ateratako harrizko materialak zein Naturan hazten ziren landare bizidunak ezkontza harmonikoan eratzen nahi zituzten.
|
|
|
1976an obraren proiektua aurkeztu zutenean, Foruei eta gure herri osoari harrizko omenaldi iraunkorra egin nahi zietela esan zuten
|
gure
artistek. Chillida eta Peña Gantxegi, ahal zen neurrian, Naturarekin bizi nahi zuten eta Natura horretatik ateratako harrizko materialak zein Naturan hazten ziren landare bizidunak ezkontza harmonikoan eratzen nahi zituzten.
|
|
|
Porriñoko granito arrosa ikusgarria da benetan eta atsegina da bera bakarrik dagoenean eta konposizio askotan ere bai. Gernikako arbola zer esanik ez; mundu osoan bere frutua eman eta zabaltzeko prest izan da beti eta kasu honetan, Arabako hiriburu erdian egoteko pozikan poz izango zen
|
gure
zuhaitza. Platanoetaz zer esango dugu ba?
|
|
|
Sorreraz hemengoak izan ez arren, Platonen garaietatik hona platanoen gerizapean ibiltzeko usadioa gorputz eta adimenarentzat onuragarri izan zaigu aspaldi. Gaur
|
gure inguruan
eta hiru toki aipatzearren hor ditugu adibide edertzat Baionako harresi ondoetako platanoak, Bilboko Albia Jardinetakoak eta Gasteizko Zenda edo Zidorrekoak; arbola sendo eta itzal ederrekoak platanook.
|
|
|
Horra hor Haize Orraziarena Donostian. Galdutzat jotzen zen paseoaren ertz hura bizi berri erakargarrian bihurtu zen
|
gure
bi artisten obra eder horren bitartez. Itsasoko olatuen magia hor zen lehendik ere, baina orrazi horren zolitasuna bat batekoan gehitu zitzaion kresalaren lilurari.
|
|
|
Hogei eta hamar urte luze ondoren Gasteizko Udalak, aho batez, 2010eko hiriko urre domina Eduardo Chillida Juantegi eskultoreari eta Luis Pedro Peña Gantxegi arkitektoari eman die. Ematearen ekitaldian
|
gure
artisten familiakoak izan ziren eta Patxi Lazkoz Baigorri alkatearen eskutik hartu zuten urre dominak. Errekonozimendua eskertu zuten eta arrakasta osoa lortzea opa zioten haien aiten obra handiari.
|
|
|
Liburu hau euskal olerki antologia da eta euskaraz, gaztelaniaz, frantsesez eta ingelesez eginda dago. Andres Urrutia euskaltzainburuak esan duenez, badu Euskaltzaindiak, argitalpen honen bidez, tresna berria, aldizka etortzen zaizkion aditu eta gainontzekoei
|
gure
olerkien albiste emateko eta munduan zehar gure kultura eta hizkuntzak barreiatzeko. Egungo mendeak eta egungo munduak hala eskatzen duela argi dago eta bide horretan jarraitzeko zalantzarik ez du Akademiak.
|
|
|
Liburu hau euskal olerki antologia da eta euskaraz, gaztelaniaz, frantsesez eta ingelesez eginda dago. Andres Urrutia euskaltzainburuak esan duenez, badu Euskaltzaindiak, argitalpen honen bidez, tresna berria, aldizka etortzen zaizkion aditu eta gainontzekoei gure olerkien albiste emateko eta munduan zehar
|
gure
kultura eta hizkuntzak barreiatzeko. Egungo mendeak eta egungo munduak hala eskatzen duela argi dago eta bide horretan jarraitzeko zalantzarik ez du Akademiak.
|
|
|
Hitzarmen horrek Mondragon Unibertsitatearen eta Euskaltzaindiaren arteko elkarlanean sakontzea du helburu. Izan ere, bai Urrutiak, bai eta Zabalak ere azpimarratu dutenez,
|
gure arteko
harremanak ez dira hemen hasten, aspaldikoak baitira. Gaur, hitzarmen honen bitartez, formaldu egiten ditugu harreman horiek.
|
|
|
Behin baino gehiagotan azaldu du Bernardo Atxagak Euskal Herriko ahotsak banan banan ateratzen ari direla aldizkarian, gazteak, zaharrak, iritzi guztietakoak eta horrela azpimarratu du ere, gaurko aurkezpenean, Andres Urrutia euskaltzainburuak: Euskaltzaindiaren aldetik, etorkizunerako apustua da
|
gurea
. Euskaltzaindia gustura dago, beste guztiekin lanean ari delako.
|