|
2000
|
|
|
Aramaion eta Deba haranean hedatzen baita euskalkia, eta badirudi mendebaldeko hizkera hori izan zela garai bateko Arabako zati handienean mintzatzen zen euskara. Baina ez dirudi oso begiko dutenik eurenari bizkaiera esatea, eta euskara batua herriko
|
euskaratik
urrun egonagatik, zailagoa dirudi bizkaiera batua zubilanerako onartzea. Izan ere, bizkaiera mota horri ere urrun deritzo inguru horretako askok, ardurea egia deklinatzea eurenean arduria egixa dena adibidez.
|
|
|
Bestetzuek ordea, herri hizkeratik euskara batua urrun dagoela eta bizkaiera batua ere eguneroko
|
euskaratik
urrun eta estuegia ez ote den diote. Bizkaiera, mendebaldeko euskalkia, bide berriak urratzen dabil zalantza barik, esparru gehiagotara hedatzen, eta hor ere eztabaida eta zalantzak plazaratzen dira.
|
|
|
Hau da, etxean eta kalean herriko euskaraz dabilen ume lekeitiarrari, bermeotarrari edo gatikarrari eskolaurretik bere ordura arteko
|
euskaratik
horren urrun dagoen batuan egin behar ote zaio. Xabier Amurizak eztabaida etxera eroaten dela dio:
|
|
|
Ez dira horretaz konturatzen. Nire ingelestegian bederen,
|
euskaratik
ingelesera zuzenean ikasteko aukera dute ikasleek.
|
|
|
Larramendik estepa ospetatik datorrela diola dio Narbarteko botanikariak. Gaztelerak eta katalanak izen hau
|
euskaratik
hartu dutela idatzi du, berriz, Font i Quer botanikari katalan ospetsuak. Hartu eta guk baino gehiago erabili, batezaren pare baitarabilgu.
|
|
2001
|
|
|
Bada, euskal gizartean badela euskaraz jakitea baino garrantzitsuago denik, Euskadi maitatzea eta horren alde borrokatzea, alegia. Euskal nortasuna, gainera, ez bide da
|
euskaratik
eratortzen. Hortik ere bai, baina ez halabeharrez.
|
|
|
Hizkuntzaren irakaskuntzaren inguruko hausnarketa,
|
euskaratik
bertatikegin beharrekoa, beste hizkuntzetakoa ere gogoan izanik, noski.
|
|
|
Horrelakoetan, aski da, garbi minak joak daudenentzat, maileguen norabidea aldatzea (norabidea, noski baino noskiago adiskide zenak idazten zuenez, erdarazko," sentido" da, ez" dirección", deus baldin bada): erdaratik euskarara izan beharrean, usuenik gertatu denez, alda ditzagun
|
euskaratik
erdarara. Alabantza, esate baterako, alaba antza da, bistan dagoen arabera.
|
|
|
Paripé, diozue?, asmatu nuen, ez neska mutilak, alderantziz. Berak dioena da paripé hitza
|
euskaratik
datorrela, hain zuzen, eta ez ijitoen mintzairatik edo are sanskritotik, espainiarrek esaten duten bezala. Eta esaten du –mintzatu ahala ari nintzen asmatzen– bizkaieratik datorrela.
|
|
2002
|
|
|
jendea euskaraz jaten eta edaten hasi zen. Batzuk, bide batez, euskaraz jaten eta edaten zuten bitartean,
|
euskaratik
jaten eta edaten ere hasi ziren, hizkuntza ongi oratu ondoren. Hola, euskara modernizatu genuen, gaurkotu, oraingotu, eguneratu, Etxeparek eskatzen zuen tornuia bera ere, tornua, hortxe hortxe, ia ia eman genion denen artean.
|
|
|
Anitzetan, umeak txikiagoak zirenean, larderia ederra izaten nuen argitaraturik dauden ipuinak ohe bazterrean irakurtzeko, han esaten denari ez bainion inola ere tonu edo hizkera doinu egokirik aurkitzen: hitzak ponpoxoak dira, denak euskaldunak edo euskararen antzekoak, baina hizkuntzaren egokitasuna falta zaie, hitzak lotzeko modua arras bortxatua baita, eta urrun nik betitik ezagutu izan dudan
|
euskaratik
. Euskara ortopedikoan daude idatziak, plastikozkoan, hizkuntza guztiek duten naturaltasun goxo hori errekara bota ondoren.
|
|
|
Denak gaude, antza, euskararen alde, horretaz aspaldixko konturatuko zinen. Eta euskararen alde daude, bereziki,
|
euskaratik
bizi ahal izateko diru publikoak eskuratzen dituztenak. Bistan da euskaraz argitaratzeak eta euskal argitaletxeek laguntzak behar dituztela, hori ez dut nik ukatuko, baina zirkuluek beti behar lukete irtenbidetxoren bat kontuak normalizatu nahi baditugu, eta ezin dira hain itxiak izan:
|
|
|
Soilik egindako lanagatik UEUk luke administrazio publikoaren babes eta bultzada handiagoa. UEUk hautsi du K. Mitxelenak aipatzen zuen ghettoa eta erakutsi du
|
euskaratik
bertatik ere unibertsitatea egin daitekeela. Unibertsitateetako euskararen normalkuntza politiketan sakondu beharra dago, irakaskuntza telematikoaren eremu hasi berrian berezko antolakuntza posible ote den aztertu beharra dago, titulazio propioetan euskarazko eskaintza bateratua eraiki behar da, baina, batez ere, orain artean egindako lana metatu, ditugun baliabideak banatu eta bilgunea sortu.
|
|
2003
|
|
|
Hori bihur zitekeen bere produkzioaren gune sozial babeslea. Berak egindako beste obra batzuetarako ere, halanola euskara latin frantses gaztelania hiztegi baterako eta latina
|
euskaratik
ikasteko metodo baterako, Lapurdiko Biltzarrera jo zuen, baina kasu guztietan arrakastarik gabe.35 (Aurreko mendean, Nafarroa Behereko Estatu Orokorretan eta Gipuzkoako Batzar Nagusietan, euskarazko beste liburu batzuk argitaratzeko gisa bereko laguntza ukapenak gertatu ziren) 36 Beñat Oiharzabalen ikerketak erakusten duenez, XVII. mendearen erdialdetik aurrera, frantsesa kultur hizkuntza gisa g... Eta, hola, euskarazko historiografia, eta oro har euskara idatzi oro, produkzio gune sozial laiko gabe geratu zen Antzinako Erregimenean.
|
|
|
Alderantzizko prozesuan, hau da,
|
euskaratik
beste hizkuntzetarako itzulpenaren alorrean, University of Nevada Renon kokaturik dagoen Basque Studies Center ek eta EHU UPVk sinatu berri duten akordioa dugu. Azaldu dutenaren arabera, urtero bi nobela gutxienez eta beste zenbait lan itzuliko dira euskaratik ingelesera, euskal literaturari mundu anglosaxoniarrerako leihoa zabalduz.
|
|
|
Alderantzizko prozesuan, hau da, euskaratik beste hizkuntzetarako itzulpenaren alorrean, University of Nevada Renon kokaturik dagoen Basque Studies Center ek eta EHU UPVk sinatu berri duten akordioa dugu. Azaldu dutenaren arabera, urtero bi nobela gutxienez eta beste zenbait lan itzuliko dira
|
euskaratik
ingelesera, euskal literaturari mundu anglosaxoniarrerako leihoa zabalduz. Ongi.
|
|
2004
|
|
|
Osagarri ditu erabiltzaileak aurkibide analitikoak, gaztelania euskara eta euskara gaztelania, testuan zehar kontzeptuen joan etorriak ez ezik, hizkuntzen arteko abiaburuak ere atzemateko tenorean. Hortaz, berehala aurki daiteke, gaztelaniatik zein
|
euskaratik
abiatuta, beste hizkuntzaren ordaina eta artikuluaren barruko kokaera.
|
|
|
Gu ez al gara bada Estatu totalitario horren hezur eta haragi? Herri honek bere euskal nortasuna,
|
euskaratik
hasita, ez al du bada espazio eta historia bakar horretan zertu? –Etsai historiko bat?
|
|
|
Lokarri horiek lotuak bide zeuden lehen. Euskaldunaren gogo jarduna euskararen arragoan mamitu bide zen,
|
euskaratik
eraikitzen zuen jendeak hemen bere mundu ikuskeraren zerumuga. Euskara zuen, hori eta horrenbestez, bere bizitza sinbolikoaren eta kulturalaren iturri eta mugarri.
|
|
|
Euskal izatearen funtsa zertatik datorkigu oroz gain:
|
euskaratik
ala espaziotik. Horra, bada:
|
|
|
Zenbateraino jabe daiteke euskararen senaz batez besteko euskaldun berria? Zenbateraino murgil liteke gaur hiztun elebidun bat
|
euskaratik
eraikitako gizarte komunikazioaren esparru natural batean. Euskaraz bizi den hizkuntza komunitate beregainik ez dagoen neurrian, izan ere, nekez erneko eta berrituko da euskal hiztun trebatu eta iaiorik.
|
|
|
211 Urtzi Urrutikoetxea: . Eta konpromiso hori hartu ez,
|
euskaratik
eta euskararen kontura ondoen bizi izan direnak datozkigu abertzaleek ere badutela erruaren zati bat, patrimonializatu egin ei dutelako? (nik azpimarratua).
|
|
|
Gaztelania hizkuntza zabaldu gisa lantzearen aldekoa zen baina
|
euskaratik
abiatuz. Gehiketaren teoria proposatu zuen:
|
|
|
Eta nire ustez zerbait bai esan litzateke euskal balioen inguruan. Ez zehazki euskal lurraldeen elkartasuna kontsolidatu gura dela (hori, espainiar lurraldeen elkartasuna kontsolidatzea bezala, ez baitzait iruditzen historiaren zeregina denik), baina bai esan litzateke euskal subjektua zergatik hautatu den, zeren arabera definitzen den, konbentzio bat dela eta abiapuntu horrek jendartearen onespen aski zabala izanik euskal kultura (eta konkretuki
|
euskaratik
abiatutako ikuspegia) ondaretzat hartzen dela eta horri lotuta Euskal Herri ideia ere lantzen dela (hizkuntza baten esparru territorial gisa ulertuta; multzo horren elkartasun politikoa sustatu ala ez sustatu moduko auzietan sartu gabe).
|
|
|
Ez ezer bere baitakoa eta berezkoa izatean, baizik egungo jendartean existitzen diren ikuspegi, errealitate linguistiko eta identitate batzuen onarpenean. Konkretuki gure jendartean (hots, Euskal Herrian)
|
euskaratik
abiatuz pentsa daitekeen identitate eta mundu bat egotearen eta errespetatu beharraren konbikzioan (ez da dagoen ikuspegi bakarra, baina bai dagoenetako bat, eta ez marjinala baizik aintzat hartzeko adina pisu duena). Beraz errealitate sozial hori aintzat hartu nahi delako landuko litzateke euskal historia.
|
|
2005
|
|
|
Ez naiz sekula helduko, zailegia da. Baina egun batez nahiko nuke, eta buruan atxikitzen dut, euskarazko poesia frantsesera itzultzea gazteleratik pasa gabe, zuzenean
|
euskaratik
frantsesera. Biziki itzulpen guti badira euskaratik frantsesera, normalki gazteleratik pasatzen dira.
|
|
|
Baina egun batez nahiko nuke, eta buruan atxikitzen dut, euskarazko poesia frantsesera itzultzea gazteleratik pasa gabe, zuzenean euskaratik frantsesera. Biziki itzulpen guti badira
|
euskaratik
frantsesera, normalki gazteleratik pasatzen dira. Eta espero dut iristea aski euskara mailara itzuli ahal izateko.
|
|
|
Idazketari buruz »baina ez modu indibidualean bakarrik, baizik talde gisara» dugun planteamenduarekin lortuko al dugu euskaraz ekoiztutako pentsamendu sortzaile bat ezagutzaren gizartean? al dugu, egunen batean,
|
euskaratik
abiatuko den itzultzailerik, euskal pentsamentua beste hizkuntzetara itzultzeko?
|
|
|
d. Hiztun kopurua euskal sorkuntzak behar duen lurra abonatzeko gauza ez den bitartean, euskal idazleak erdal lurretara iritsi behar du. Orain
|
euskaratik
beste hizkuntzetara itzuliko duten itzultzaileak behar ditugula pentsatu behar dugu. Orain, atzerriko literatur sistemak ezagutzen dituzten pertsonak behar ditugu… baina ez erdal kultura euskaratzeko, euskal kultura munduratzeko baizik.
|
|
|
Gaineratekoan, gurezaharrek biziizanezduten fenomeno bategokitu zaigugazteagogarenoi: egiturazko eragingarrantzizkoaizandueuskara batuarenetorrerak tradiziozko edooinarrizko euskalkietan, folkhizkeran. Konbergentziabertikalagertatudaherri
|
euskaratik
ereduestandarrerantz, egituretan asimilaziobatzukgertatzen aridiraemeki emeki: dialektoak beren ezaugarribereizleakgaltzenaridiraereduestandarrarenakedotasubestandarrenak hartzen dituztelarik.Mattheier ek esanenlukeenez (1996: 34; inAuer
|
|
|
Behin baino gehiagotan entzun dudan ideia da Lehen eta Bigarren Hezkuntzan erabiltzen den euskara urrun samar dagoela unibertsitatean erabiltzen den
|
euskaratik
eta horren aurka lan egin genukeela. Urruntze hori sakonkiago aztertu litzateke, ordea:
|
|
|
3 Gai honi buruz liburu bakarra kaleratzea nahikoa ez zelakoan,. Juan L. Roman del Cerro espainiar hizkuntzalariak berriki iragarri du iberiar testuak euskararen bitartez osoki irakurtzea erdietsi duela eta, gainera, iberiera
|
euskaratik
ia bereiztezina dela aurkitu duela? (Trask, 1998; 93).
|
|
|
Eta neurri batean horrela da. Herri prentsarako zailago egiten den arren, irratiko euskara kaleko
|
euskaratik
gertuago dago, baina euskalki literariora joko genuke, zaindua eta ona, ez akatsez betetako idazkera. Ondo dago naturaltasuna, erraztasuna eta bizitasuna ematea irrati telebistako euskarari, baina edozein preziotan ez, landua eta egokia lortzea da helburua.
|
|
|
Esnal Ormaetxea, E. (1991): . Ahozko
|
euskaratik
kazetaritzako euskarara?, Euskal
|
|
|
Mozioa gazteleraz bakarrik aurkeztu zuelako Manuel Unanue EAko zinegotziak haserrea azaldu zion Tercerori. " Guk, Udal agiriak zuretzako
|
euskaratik
gaztelerara itzultzeko ahalegina egiten dugu eta zuk, berriz, gazteleraz bakarrik ekarri diguzu mozioa. Beraz, hurrengo batean gaur gazteleraz ekarri duzun bezalaxe euskaraz ere ekartzeko eskatuko nizuke", esan zion Unanuek.
|
|
2006
|
|
|
Kataluniako, Galiziako eta Euskal Herriko itzultzaileek egindako lanen azterketa dakar Behinola haur eta gazte literatura aldizkariak 13 zenbakian. Pau Joan Hernandezi egin diote elkarrizketa, Galtzagorri Elkarteak iaz martxan jarri zuen Irudiz irudi, liburu ibiltari deitzen den proiektu aretoa zertan den agertu dute,
|
euskaratik
galizierara itzulitako haur eta gazte literatura lanen gainean Monica Dominguezek azterketa egin du, katalanera itzulitako euskal haur eta gazte literaturaz idatzi dute Pep Molist eta Joan Portellek, Xabier Etxanizek Galizia eta Kataluniako literatura gure artean atondu du eta haur euskaldun errefuxiatuak gai harturik 1936ko urriaren 30ean Josep M. Folch i Torresek En Patufet haur aldizkarian arg...
|
|
|
Alegia, gauza bera? Gauza izango al litzateke, demagun, irakurle ingeles bat, hamar libururen artetik
|
euskaratik
itzulitakoaantzemateko. Beste modu batera planteatua:
|
|
|
Ez dugu esan nahi euskañola sustatu behar denik, erabili behar denik," Euskañoltzaindia" akademia sortu behar denik... Baina bai gutxienez aitortu euskañolean bizi diren hiztun horiek guztiak
|
euskaratik
hurbilago daudela erdaldunak baino, eta potentzialki aukera gehiago emanen diotela berreskurapenari erdaldun hutsek baino. Euskañolak bizi konstanteak gordetzen dizkie, euskararekin lotuta atxikitzen ditu.
|
|
|
Honatx, bada, gure proposamena: utikan ergatiboa
|
euskaratik
, eta eutsi absolutiboari. Akabo hiztun berri guztien nekeak, eta hainbat hiztun zaharren zalantzak eta akatsak.
|
|
|
Erdaraz pen  tsatutakoa euskaraz esan beharrak harrapatzen gaitu, eta erdaren egiturek kateatu egiten gaituzte. Erdaraz suelto eta aise egiten ditugun esaldiak, oro konplikazio bihurtzen dira euskaraz bere horretan esan nahi ditugunean, alegia, erdal egitura erabilita eta
|
euskaratik
abiatu gabe esan nahi ditugunean. Adibidez:
|
|
|
Berrogei urte dira etorri zena, eta denbora tarte honetan Josek –izena Joe aldatu diote hemen– ingelesa nahastu dio euskarari, eta gazteleraz hitz egiten duenetan zuzen zuzenean
|
euskaratik
itzultzen du. Duela berrogei urte herrian denek egiten zuten moduan.
|
|
2007
|
|
|
Gogora dezagun, bestalde, euskara erdaren arteko mailegutza kontrako bidean ere gertatu dela,
|
euskaratik
erdaretara, batez ere aspaldiko denboretan. Euskarak auzo izan dituen erromantze hizkuntzetan izan dukeen eragina, agian apalagoa da osotasunean, baina erromantzeen sorreran erabakigarriago izan zela dirudi.
|
|
|
Pirinio ekialdeko mugak ilunak dira. Hala ere, Kataluniako Pallars eta Ribagorza ibarretan egiten zen hizkuntzaz diharduela, Abadal ikertzaileak uste du X. mende inguruan aldatu zirela hango biztanleak, baina zuzen
|
euskaratik
katalanera, bitarteko latinizazio prozesu barik.
|
|
|
Euskaldunok ingeleserako jauzia egiteko erdararen makulua behar ez izatea, ingeleserantz
|
euskaratik
eta euskararen bidez abiatzeko tresna bat izatea da hiztegi honen eginkizuna.
|
|
|
Zer integratzen dugu eta zerez gure eguneroko bizimoduan sistema horretatik? Zer
|
euskaratik
–Zer euskalkulturatik?
|
|
2008
|
|
|
Alegia, ekitaldian euskaraz hasten zirenean, nik zeinu hizkuntzara itzultzen nuen, eta nire lagunak, ekitaldiko gorren itzultzaileak, niri kopiatzen zidan: nik
|
euskaratik
zeinu hizkuntzara itzultzen nion, eta berak jendeari transmititzen. Ondoko urtean neuk egin nituen, zuzenean, itzultzaile lanak.
|
|
|
Itzultzaile zara,
|
euskaratik
euskarara, eta gaztelaniatik gaztelaniara egiten duzu lan, zeinu hizkuntzara betiere.
|
|
|
Hori lehenengo urratsa izango da, geroago
|
euskaratik
gaztelaniara itzultzeko tresna garatu delako. Eta horren ostean euskara ingelesa eta euskara frantsesa.
|
|
|
Bistan da bi faktore horiek oso kontuan hartzekoak direla
|
euskaratik
edota euskara automatikoki itzultzeko sistemak eraikitzean edo diseinatzean, bi eragozpen handi baitaude: batetik, eremu urriko hizkuntza izateak dakarren corpus paraleloen eskasia, eta bestetik, inguruko hizkuntzekiko duen antzekotasun falta.
|
|
|
Aurrekoa irakurrita pentsa liteke diru xahuketa dela gaur egun
|
euskaratik
edo euskara automatikoki itzultzen duen sistemaren bat eraikitzea. Horri erantzun baino lehen, bada kontuan hartzeko beste faktore bat:
|
|
|
Alderantziz,
|
euskaratik
espainierara hura moduko izenorde bat itzuli nahiko bagenu, arazo bera genuke: hura eraman zuen/ lo llevó/ la llevó.
|
|
|
Akitanian euskal leinuko izenak garbiak eta ugariak ziren bitartean, Hego aldean eta batez ere Baskoien lurraldean ez ziren inondik ere agert zen, horrek sortzen zuen egonezina eta harridura nabariak zirelarik. Lergako izkrizioa agertu zenean, berehala ikusi zen hango izen bat, Ummesahar, >
|
euskaratik
errez uler zitekeela eta beste biak, Abisunhar> eta Narhunges, hain zuzen, Akitaniako izen mult zoan sar zitezkeela bai osagaien aldetik bai fonetika arrazoiengatik ere. Mitxelenak Lizarra inguruan agerturiko Loxa> jainkosaren izena ere euskarazko lotsa rekin lotu zuen eta halaxe lortu zen euskal izen multzo ñimiño bat Nafarroan ere identifikatzea (Mitxelena, 1991).
|
|
|
Egia da iraganera begiratu ezkero euskara eta erromantzeen artean izan diren harremanek gehienez diglosiaren eragina erakusten digutela; ez dut uste, ordea, kasu guztietan horrela izan denik (euskara ispilu, > besteak beste [esate xinple baterako], albaitari> edo telebista> bezala, neologismoak dira edo ziren; horrelakoak garai guztie tan izan dira (eta izango dira) eta ez dute diglosiarekin zer ikusirik. Bestaldetik, hasie ran esan bezala, kontuan hatu behar dugu erdaraz, gaztelaniaz,
|
euskaratik
datozen maileguak ere baditugula. Arrazoiz beterik esaten du Txomin Peillenek (1998) eus karan latinistek edo latina aztertzen dutenek latina besterik ez dutela ikusten, erro manistek erromantzea, eta abar.
|
|
|
Jolasteko eta gozatzeko dira, batez ere, hizkuntzak, eta jolasteko eta gozatzeko gaitasun horixe da gaur egungo euskarak nabarmen galdu duena. Hainbesteko soiltzeak gozakaitz bihurtu du, eta hori dela-eta,
|
euskaratik
ihesi joan, eta erdaran aurkitzen du euskaldun askok babesa eta jolasa. Gaur egungo gazte askok euskaraz, eta oso euskara onean, gainera?
|
|
|
Gaixotasun honen sintomak aspaldi agertu ziren azalera, baina ez zen behar bezalako sendagairik ipini. Aspaldi ikusi zen gazteen euskara ez zela espero bezain ona, eta aspaldi ikusi zen betiko
|
euskaratik
nabarmen aldentzen zen hizkera exotiko eta berria garatzen ari zela, erditxantxetan erdi benetan, Marteko> Euskara> deitu dudana.
|
|
|
Erdaratik euskarara. Ordura arte, ahalegin gehien gehienak
|
euskaratik
erdararakoak izan ziren. Garbizalea zen Mujica, baina ez gehiegi.
|
|
|
Eta hain zuzen ere azken euskalki horren inguruan garatuko zuen Azkuek hurrengo urteetan bere euskara estandar proposamena; lehenago Izkindeko bizkaierari aplikaturiko zenbait ideia orain euskalki honi zuzenduz. Antonio Tovar izan da, nik dakidala, Izkindeko
|
euskaratik
gipuzkera osotura dagoen hari xumea seinalatu duen lehena:
|
|
|
Ez dira aski azpitituluak, ez da aski itzulpena egitearekin. Euskalduna bigarren mailara baztertzen da modu horretan beste behin;
|
euskaratik
abiatuko den publizitatearen bermea behar du hiztunak, berdin berdin kontsumituko duen arren.
|
|
|
Arratsaldean, euskal postuko inaugurazioan zer edo zer jan ondoren, abiatu ziren Miren Azkarate, Jorge Gimenez, Jokin Munoz, Anjel Lertxundi eta Aingeru Epaltza Translators Centrera (Itzultzaileen zentrura). Bertan, Bridge Languages as Language Bridges aurkeztu zuten, eta Jokinek bere liburuaren italierazko itzultzaile Roberta Gozzirekin batera publikoari azaldu zion
|
euskaratik
beste hizkuntzetara itzultzeak zer nolako zailtasunak eta xarmak dituen. Idazleak berak azpimarratu zuenez, bere azken obraren itzulpenerako bilerak egiterakoan ohartu zen zenbatekoa zen itzultzaileek egin behar zuten lan, kreatiboa edo sortzailearena?.
|
|
|
Ezezkoan nago ni: euskara da euskaldun izatetik, euskaldun bezala agertzetik eta euskaldun itxurak egitetik libratzen nauena; euskara da
|
euskaratik
libratzen nauena. Hizkuntza hau da hiztun eta gizaki egin ninduena:
|
|
|
Ondorioen atala izan lukeen" HPren zimentarriak eta erronkak" izeneko zatian, aurreko orrialdeetan esandakoa berresan baino ez da egiten: herritarren borondatera eta demokraziaren printzipioetara egokitu behar dela HP, atxikimendua behar dela, Euskararen Legeaz gogoeta egin behar dela (baina ez aldatu), euskararen auzia bizikidetasunaren arazoa dela, errealitatea dela muga, eleaniztasuna behar dela, gizartearen kohesioa,
|
euskaratik
urrun dauden herritarrak erakartzea," norbanakoaren borondatea izan behar dela oinarri", herri erakundeek izan behar dutela aitzindaritza eta gizarteak protagonismoa... Bide batez, hemerotekara jo eta 2006ko urriaren 5ean, erabili.com webguneko Berri Berriak sailean, P. Baztarrikaren" Baztarrika Euskararen Legea aldatzearen aurka" artikuluan antzeko gauza batzuk esaten dira.
|
|
2009
|
|
|
" Tantaka, jario kezkagarri bat somatzen dut ETB1 ETB2ren arteko aurkezle esatarien trukean. Transbasea emankor doa
|
euskaratik
gaztelaniara, oker ez banago: Asier Aranguren, Urko Aristi, orain Asier Odriozola, eta ahaztuko dudan besteren bat.
|
|
|
Hirugarrenez eta azkenik, eremu ez euskalduna deiturikoan" hiritarrei aitortzen zaie Nafarroako Administrazio publikoetara euskaraz zuzentzeko eskubidea". Aitzitik, aipatu Administrazioek" interesatuei gaztelaniarako itzulpena eska diezaiekete", edo, bere kasuan, itzulpen zerbitzu ofizialak erabil ditzakete(
|
euskaratik
gaztelaniara itzultzeko, alegia); hain zuzen, itzulpen zerbitzuok Nafarroako Gobernuak sortu behar ditu administrazio unitate bezala. Bestalde, irakaskuntza arloari dagokionez, euskarari buruzko Foru Legeak xedatzen du, eremu ez euskaldun honetan euskararen irakaskuntza bultzatuko dela, eta hala behar izanez gero, botere publikoek osoki edo partzialki finantziatuko dutela, sustapen nahiz promozio irizpideei jarraiki baita eskarien arabera ere.
|
|
|
Gizona sartu zen lehenengo ustiapen eredu berrian, industri sisteman. Horrek etxetik, etxekoengandik, bertako arau juridikoetatik, sinismenetatik, ohituretatik eta bere hizkuntzatik,
|
euskaratik
, asagotu egin zuen. Eta bizimodu berriaren abantailek (lanaldi mugatua, erosteko ahalmen handiagoa, gizartean onarpen handiagoa izatea baserritarra izateak baino...) erakargarritasuna galdu arazi zion bizimodu tradizionalari.
|
|
|
Eleka enpresak gaztelania euskara itzultzailea hobetu du eta
|
euskaratik
gaztelaniarako lehen itzultzailearen prototipoa sortu du
|
|
|
Bertsio berrituan bi ezaugarri nabarmen daitezke: batetik gaztelaniatik euskararako itzultzailea hobetu da, 2006an aurkeztu zen prototipoaren bertsio berritua da eta itzulpenen kalitatean nabarmen hobetu da; bestetik,
|
euskaratik
gaztelaniarako itzultzailearen lehen prototipoa sortu da. Bi itzultzaileak www.opentrad.com webgunean erabil daitezke, doan.
|
|
|
euskara erromanizatu gabeen barbariaren marka da. Kulturara eta Historiara sartzeko (biak maiuskulaz idatziak), alegia Kulturaren eta Historiaren esentzietara,
|
euskaratik
irten eta gaztelanian enbarkatu behar da.
|
|
|
Horrek, eta hizkuntzaren txikitasunak itzulpen sistemak beste hizkuntza batzuetan bezain garatuak ez izatea ekarri du, urrats garrantzitsuak egin badira ere. Gaur egun euskarara eta
|
euskaratik
egiten diren itzulpen automatikoaren alorreko ekimenik garrantzitsuena Opentrad egitasmoaren inguruan artikulatzen da, hainbat unibertsitateren ekimenez eta kode irekiko teknologietan oinarrituta. Opentrad Espainiar Estatuko hizkuntza ofizialen arteko itzulpen automatikoko egitasmoa da (euskara, gaztelania, katalana eta galegoa), baina euskarari dagokionez behintzat beste hizkuntza batzuetara itzultzeko aukera emango duten sistema automatikoak garatzeko helburuaren barruan sartzen da.
|
|
|
ork. gabe): «Erbestetik eta nagusiki gaztelaniaz aireratzen ziren Radio Euzkadiren emisioak eta Buffalotik (Wyoming, AEB) ia berrogei urtez Amerikako Far Westera emigratutako artzainentzat lanean aritu zen euskarazko Basque Program (1956) emisorarenak izan ziren
|
euskaratik
erabat aldenduta zegoen irrati ereduaren salbuespen bakarrak».
|
|
|
30 urte pasa badira ere, iragan hura ez da erabat iragan. Haren ondorioak gaur egungo Nafarroako politikagintzan nabari dira,
|
euskaratik
lan munduraino. Iragana, oraina eta etorkizuna elkarri lotuak daudelako, efemeride hura aztertu zuten atzo Iruñean hitzaldi batean, Floren Aoiz ezker abertzaleko kideak, Shanti Kiroga Uharteko zinegotziak eta Martxelo Diaz Gara ko kazetariak.
|
|
|
Alde batetik, hizkuntza politikaren ibilbide orria duela (Euskara 21 gogoeta), eta hori gogoan hartzeko eskatu dio. Eta, bestetik, euskara biziberritzeko prozesuak guztion adostasuna eskatzen duela eta
|
euskaratik
urrun daudenak erakarri behar direla esan dio. Lan horretan eraginkorra izan dadin eskatuko nioke.
|
|
|
Lan horretan eraginkorra izan dadin eskatuko nioke. Ez dezala amore eman
|
euskaratik
urrun daudenen jarrerekin, orain arte lortutako adostasunean atzera ez egiteko.
|
|
|
Liburuan diren esaera batzuk ere
|
euskaratik
datoz, argi eta garbi.
|
|
|
Ser m, s falso que un guiri esaera ere
|
euskaratik
datorrela diozu.
|
|
|
Ez dugu inoiz esan euskal kulturaren inguruan egon daitekeen abaniko osoa ekarri nahi dugula, eta ez dugu sekula hori egin nahi izan. Guri interesatzen zaigun mezu eta diskurtsoaren barruan,
|
euskaratik
eta euskalgintzatik lanean ari den jende esanguratsua ekartzen saiatzen gara, eta kasu gehienetan lortu dugu. Jarraitu behar dugu graduondokoari esangura ematen dioten figurak ekartzen, Joxe Azurmendi eta Dionisio Amondarain esaterako.
|
|
|
Deia bati, deia besteari, inork ez zekien oso ondo zer arraio ari zen gertatzen. Delitua zen orduan
|
euskaratik
eta euskaraz herri bat sortu nahi izatea. Pankartak egin genituen.
|
|
|
" Euskaldunak garelako euskaraz eta kitto!" edo en castellano y punto porque todos sabemos castellano bezalako jarreretatik urrun dagoena da gehiengoa. Gehiengoa da euskara biziberritzeko pausoak ematearen kontra ez dagoena, baina ez daude guztiak neurri berean ados, eta oraindik asko dira, gehienak, neurri batean
|
euskaratik
urrun daudenak. Erdaldun izaten jarraitzen dute, ez dute euskarara hurbiltzeko jarrera aktiborik gauzatzen.
|
|
|
Erdaldun izaten jarraitzen dute, ez dute euskarara hurbiltzeko jarrera aktiborik gauzatzen. Jarrera kontraesankorrak ere badituzte, batzuetan
|
euskaratik
hurbilago eta beste batzuetan urrunago sentitzen dute euren burua, euskararena planteatu ere egiten ez duten eta askorik axola ez dien kontua da. Epeltasunez ikusten dute euskararen kontua, aurreiritzi ugari dituzte zuzenean ezagutzen ez dituzten euskararen munduei buruz, maila diferentetako urruntasunez bizi dute euskararekiko erreferentzia...
|
|
|
Baina, onuragarria eta txalogarria den atxikimendu horretan pausorik atzera egin gabe, ezker abertzale tradizionalak berealdiko mesedea egingo lioke euskararen gizarteratzeari, baldin eta, esate baterako, euskara bultzatzeko eta euskaraz gozatzeko hainbat ekimen bere errebindikazioen bozgorailu eta babespe moduan alderdikeriaz erabiltzeari utziko balio. Dudarik gabe, gaur oraindik
|
euskaratik
urrun daudenen begietara euskara erakargarriago egiten lagunduko luke. Ez baita bidezko, eta, okerrago dena, kaltegarria da euskararentzat?
|
|
|
Euskararen munduak liluratzea lortu behar du, ahalik eta herritar gehienen apetak asebetetzeko mundua dela erakutsi behar du, askotariko herritarrak seduzitzen eta ilusionatzen asmatu behar du, baldin eta eguneroko bizitzan modu naturalean errotuko bada. Asmatu behar da
|
euskaratik
urrun dagoenari helarazten merezi duen zerbait galtzen ari dela. Jendeak gogoko duen ezeri eta bere pentsaerari uko egin beharrik gabe hurbildu behar du euskarara, eta, batez ere, gogoko ez duen ezer euskararen mozorropean irentsi beharrik gabe.
|
|
|
Adostasuna zenbaterainokoa, halakoa aurrerakada. Denak mugitu behar dira beren posizioetatik, bestela erretorika hutsala litzateke adostasunaren aldarrikapena, baina onartu da
|
euskaratik
urrunago daudenei eta euskararen sustapen politikei errezeloz begiratzen dietenei dagokiela pauso luzeagoa ematea, euskararantz hurbil daitezen.
|
|
|
Atxikimenduak motibazioa etengabe sendotzea eskatzen du. Langileen motibazioa elikatu ezean jai du euskararen erabilerak, eta motibazioa elikatzeko baino gehiago
|
euskaratik
uxatzeko balio izan du, esate baterako, euskara neurri handi batean titulitisarekin eta batez ere hizkuntza eskakizuna egiaztatzearekin lotzeak. Hizkuntza eskakizuna lortzeko prozesuan estu eta larri ibili, baina gero euskara lanerako erabilgarri ez bada, euskara ikasteko edo hobetzeko lan egin duenak bizkarra erakusten dio euskarari:
|
|
|
Zergatik, erdal elebakartasunetik euskararantz hurbiltzen ahalegindu arren,
|
euskaratik
urrun geratu da euskal herritar mordo bat?
|
|
|
Izan ere, euskara pentsamolde jakin batekin lotzeak eta identifikatzeak, zeinahi delarik pentsamolde hori? berarekin dakar gainerako pentsamoldeetakoak
|
euskaratik
urruntzea. Euskarak politika behar du, erruz gainera, ezbairik gabe; baina politikak egon behar du euskararen zerbitzura, ez euskarak politikaren zerbitzura.
|
|
|
Izan ere, kolore guztietakoek,
|
euskaratik
urrun egon direnek eta oraindik ere urrun jarraitzen dutenek, denek, salbuespenik gabe, euskara beregana dezaten da euskararen munduak koloretsuago bihurtzeko modu bakarra. Oso onuragarria izango litzateke hori euskararentzako.
|
|
|
Hiztunak
|
euskaratik
beretik atera behar du euskaraz bizitzeko poza, euskarari berari lapurtu behar dizkio hiztun segitzeko motiboak.
|
|
|
Nire lehendabiziko irakurketa gehienetako euskalkia gipuzkera izaki, testuak oso hurbil zeuden gure etxeko
|
euskaratik
. Hala ere, ezin arroztasun sentsazioa gainetik kendu:
|
|
|
Jakintza librearen sasoian, hackintza librea sustatuz. Eta gurean, gainera,
|
euskaratik
eta euskaraz.
|
|
|
Euskal Herrian eta kulturaren esparruan zeregin ugari dago. Baina bi klabe horiek uztartuta,
|
euskaratik
eta euskaraz, badago non eta zelan lan egin. Hemen ez da ezer berez sortu eta ernaltzen.
|
|
2010
|
|
|
Hitz bakoitza, hark erran nik frantsesera itzultzen nizun. Gero egin dut
|
euskaratik
frantsesera, euskara xiberotarra. Hegoaldetik badira egunkariak, testuak, eta horien ulertzeko behar duzu hiztegia.
|
|
|
Ez, gure ustez. Aldaketa da, eta
|
euskaratik
euskarara kasu honetan. Ez da larria, erabilera horren atzean euskalkiarekiko konplexu nabarmenik ez badago, edo entzulearengan erresistentzia handirik sortzen ez badu behintzat.
|
|
|
2 irudia: Erantzuleen euskararekiko hurbiltasuna(%) euskararen munduarekiko interes falta borobila laginaren %10 baino gutxiagok eman izana eta %80k
|
euskaratik
hurbil edo interesatuta sentitzen dela esan izana positiboki baloratu behar dira. alabaina, integrazioari begira bi munduko egoera gainditzea horren garrantzitsua izanda, ahaleginak egin behar dira gizarte osoak gaindi dezan, euskara normaldu nahi bada. euskararen mundua erdaldun guztiei ezagutarazi behar zaie, batzuek dituzten asoziazio negatiboak eta prebentzioedo arbuio sentimenduak desegiteko... nahikoa da euskara ikastea bi munduko egoera gainditzeko?
|
|
|
–Susmatzen dut telefonoz, eliza ondoan? esango zutela [Batasunekoek] eta,
|
euskaratik
gaztelerara itzuli beharrean, [poliziek] pentsatuko zuten: Elizondon.
|
|
|
Badago motiborik uste izateko, termino operatibo hutsetan gerraondo gordina baino, emankorrago? izan zela1955etik 1975erako epea, erdararen zabalkundea eta
|
euskaratik
gaztelaniarako mintzaldaketa bultzatzeko orduan. Estatua indartuz joan zen tarte horretan, barne merkatua trinkotzen eta, komunikabideen eraginez besteak beste, elearteko harreman sarea sendotzen.
|
|
|
Estatua indartuz joan zen tarte horretan, barne merkatua trinkotzen eta, komunikabideen eraginez besteak beste, elearteko harreman sarea sendotzen. Hori guztia dela medio gerraondoan baino baliabide ugariago izan zuen eskueran gizajendez, dirubidez eta antolamenduz, erdararen zabalkundea eta
|
euskaratik
gaztelaniarako mintzaldaketa indartzeko. Aurrerago esango da zerbait, adibidez, irakasleen hizkuntza osaeraz jarduterakoan.
|
|
|
Christian Cornelius Uhlenbeck() merezi duena baino gutxiago ezagutzen dugun hizkuntzalari holandarra da. Google orojakileari galdetuta, nederlanderazko Wikipediaraino joan behar duzu ganorazko sarrera baten bila (ez euskarazko, ez gaztelaniazko, ez frantsesezko eta ezta ere ingelesezko wikirik aurkituko duzu); hortaz gain, eta
|
euskaratik
abiatzen bazara bederen, Georges Lacombek 1922an RIEVen dedikatu zion artikulu labur baina laudoriotsua zerrendaren zazpigarren lekuan, hemeretzigarrenean Harluxet entziklopediako sarrera laburra, eta kito (izango da besterik, baina nekez segitzen dugu bigarren orrialdetik aurrera, ezta?).
|
|
|
Leioako bulego berritik ere"
|
euskaratik
eta euskaraz" lan egingo du Elhuyar Aholkularitzak
|
|
|
Ekitaldia Kultur Leioan egin dute azkenean eta, Idoia Aldekoa Bizkaiko lantaldearen koordinatzaileak adierazi duenez, egoitza berri horretatik ere ipar berdina jarraitzea da Elhuyar Aholkularitzaren nahia: "
|
euskaratik
eta euskaraz behar egitea, batez ere, Bilbo Handiko eremuan eragin asmoz". Aldekoaz gain, Innobasque erakundeko ordezkari Pilar Kaltzadak ere hartu du hitza.
|
|
|
Bulegoa berria izan arren, zonaldea lagun zaharra du Elhuyar Aholkularitzak, 90eko hamarkada erdialdetik dihardutelako gure inguruan beharrean. Orain dela gutxi, Maialen Lujanbiok Bertsolari Txapelketa Nagusiko azken agurrean aldarrikatutako berbekin bat eginez, Elhuyar Aholkularitzaren nahia, eta baita erronka ere,"
|
euskaratik
eta euskaraz" lan egitea dela adierazi du Idoia Aldekoa Bizkaiko lantaldearen koordinatzaileak. " Leioako bulego barri honetatik ere ipar berdina jarraitzea nahi genuke, batez ere, Bilbo Handiko eremuan eragin asmoz", gaineratu duenez.
|
|
|
Euskararen normalizazioa, aukera berdintasuna, herritarren parte hartzea. " Gai horietan egin gura dugu ekarpena, zuokin lankidetzan, eta noski,
|
euskaratik
eta euskaraz", amaitu du Aldekoak.
|