2000
|
|
Aita merkataritzan aritu zen eta Gasteiz eta Burgos izan zituen bizileku. Baina gogoan izan behar dugu, hezkuntzaren aldetik, feudalismo garai hartan familiak eta jatorriak zerikusi handiagoa zutela jaioterriak
|
baino
. Horregatik, bi anaiok Dominikoen ordenan sartzean, Vitoria hautatu zuten deituratzat, jatorriaren lotura jarraitzeko asmoz, noski.
|
|
Frantziskok, hamalau urte
|
baino
gehiagoz, 1508tik 1522ra arte, Parisen egin zituen ikastaroak, eta ondoren Sorbonako Unibertsitatean irakasletzan. Handik itzultzean, lehenik Valladolid hiriko Unibertsitatean katedradun Humanitate gaian eta ondotik Salamancan.
|
|
Lord Carnarvonek 1827an Penintsulara egin zuen bidaiaz idatzi zituen oroitzapenetan, euskaldunon foruak zehazki aipatzen ditu, Ingalaterrako Habeas corpus
|
baino
lehenagokoak izateaz gainera hobeak ere bazirela giza eskubideen aldetik begiraturik. Hori zen euskaldunon artean Argiaro garaiko giroa.
|
|
Eta jatorrizko bereizkuntza hau, Europaren naturalezak emana ez ote? Hau da, gure herriaren euskaldun izaera berezia eta jatorra, gaur egungo politika taldeak asmatu
|
baino
lehenagokoa da.
|
|
Hortik atera kontuak, Giza Eskubideen Adierazpen Unibertsala, zenbait juristaren esku uzteko
|
baino
askozaz serioagoa dela. Herriaren zentzuzko jokabideak baizik ez gaitu eramango demokraziaren bidera; grekeraz, demokrazia?
|
|
Orain arteko gure politikariak gehiegi nahastu izan dira elkarren arteko taldekerietan, beharrezkoena geroko bazterturik. Izan ere, herri nortasunez, zer dugu gure hizkuntza gutxitua
|
baino
baliagarriagorik. Orokorki, denok gara Europaren osagarri, hemen ez da inor sobera eta arrazoia ez dago gehiengoen edo indarraren baitan, elkar errespetatzean eta errespetaraztean baizik.
|
|
Estrasburgon Europako Kontseiluak eskualdeetako edo gutxituriko hizkuntzei buruzko Eurogutuna 1992ko otsailaren 19 aurkeztu eta laster European Ombudsman Institute erakundeak batzarra antolatu zuen, bere eskualdean hizkuntza bat
|
baino
gehiago mintzatzen ziren herrietako arartekoak deituaz. Ombudsmanok, Bonn-eko Legebiltzarrean bildurik, Eurogutun horren aurrean, bakoitzak bere iritziak agertzea eskatzen zitzaigun.
|
|
Eta orain arte hor jarraitu izan du, onespenaren faltaz eta europarron ahalkegarri. Jokaera maltzur hori aldatu beharrekoa iruditzen zait beranduegi izan
|
baino
lehen.
|
|
Europan zein Ameriketan, Estaturik gehienen konstituzioetan ez da inoiz jartzen hizkuntz ofizialtasunik. Baina, aitortu beharrekoa da, hedatuenek berez dutela indarrik gehien eta de facto agertzen direla besteak
|
baino
egoera hobean. Horren arabera, ez luke behar laguntza berezirik.
|
|
Eta, 14 artikulua, guretzat hain interesgarriak diren mugaz gaindiko harremaneri buruzkoa. Oroi Europako bi Estatu hertsienetakoen artean gaudela eta muga hori eteteko hizkuntza
|
baino
arma hoberik ez dugula. Anai edo kiderik hurbilenak, lege natural guztien aurka, mugaz zatiturik eduki gaituztela, eta orain dugula ordua Europa Batuan elkartzeko.
|
|
Eta hizkuntzarekikoan zer esan? Gure euskara hor zen oraingo talde politiko guztiak sortu
|
baino
lehenagotik. Eta XVII. mendera arte, Europako mendebaldean, latina zen hizkuntza unibertsala eta Unibertsitate guztietan ikasketak egiteko beharrezko zena, oraingo Estatuek beraien hizkuntzak indarrez beharturik sartu arte.
|
|
2 Pertsona orok, bere eskubide eta askatasunez baliatzeko orduan, legeak ezarritako mugak
|
baino
ez ditu izango, helburu honekin: gainontzeko herritarren eskubide eta askatasunen begirunea ziurtatzea, eta gizarte demokratiko batean moralak, ordena publikoak eta ongizate orokorrak dituzten bidezko eskakizunak betetzea.
|
|
2 Egintzak edo ezegiteak izandakoan, herrialdeko edo nazioarteko legeriaren arabera delitu ez baziren, da inor kondenatu. Delitua egitean ezargarri zen zigorra
|
baino
larriagorik ere zaio jarri.
|
|
Iruditzen zait, gure hizkuntzan, naturaren baitan bezala, ezagutzen dena
|
baino
gehiago dela oraindik ezagutzen ez dena. Horregatik, bere zoria ezin dezakegu utzi aldian aldiko politikari arin batzuen baitara.
|
|
Hargatik zioen hain ongi R. Plandé zenak, Pirinioa, askok uste duten muga naturala izatea
|
baino
urrutiagokorik ezer ez dela, zeren bertako bizimoldeak bi alderdiak elkartasunean lotzen baitzituen (ikus R. Plandé,. La formation politique de la frontière des Pyrénées?, Géographie Pyrénées, t. IX, 221 orr.
|
|
Pirinioaren bi alderdietan era berean mintzatu izan dira; Okzitaniako Languedoc hizkuntzaren dialektoak ere gure mende honetara arte berdintsu erabili dira Ipar hegoaldean. Baina argi utzi nahi dut, Languedoc
|
baino
lehenago, Neolitos garaian euskara erabiltzen zela, bertako leku izenek adierazten diguten bezala. Gai horretaz hitzaldi bat eman nuen Andorran:
|
|
Euskararekin ere gauza bera gertatu izan da, zeren Erronkarin erabili dena Zuberokoagandik hurbilago zegoen ondoko Zaraitzu haranekoa
|
baino
. Eta gauza bera aurki genezake handik mendebaldera begiratzen badugu, zeren Zaraitzutik Erro ibarrean zehar Baxenabarreko euskara erabili baita, eta Baztandik Bidasoara arte Lapurdikoa.
|
|
Ni behintzat, ez naiz arrotz ez Donibane Garazin eta ez Maulen. Beraz, zalantzarik gabe, elebakardun horiek
|
baino
europarrago gaude. Gainera, beraiek gaztelera hutsean bezala, euskaldunok euskara soilean jardungo bagina, Legebiltzarrean ez luke izango modurik ezer ulertzeko.
|
|
Era guztietako ipuinen jabe gara, eta bertan ditugu lehenagoko sinesmen, kondaira eta ohituren argitasunak... Norberaren herria ezagutu ahal izateko, zer hoberik ahoz aho etorri zaigun jatorrizko literatura
|
baino
–
|
|
Hori
|
baino
lehenagotik ere, eskola maisuek, euskaraz egitea debekatzeko kontsigna gisako erregelak zituzten, eta gurasoen hizkuntzan mintzatzen zirenak eraztunez zigortuak izaten ziren. Seme alabak eskolatu nahi zituzten gurasoek ordea, ezin ba kexatu, beren haurrak ikasketarik gabe geldituko ziren beldurrez.
|
|
a) euskalduna, b) elebiduna, d) gazteleraduna. Kontuan eduki gabe, adibidez, herri euskaldunetan badirela euskararik ez dakitenak eta baita Tafallan zein Tudelan euskaldunak ere, euskara gaztelera
|
baino
hobeto menderatzen dutenak. Hala denean, gizon bakoitzak zuzenean, berarekin darama edonora bere foru pertsonala, erkidego edo komunitate baten barnean ezinezkoa baita bestela jokatzea giza eskubideak hautsi gabe.
|
|
Euskararen Legeak markatutako helburu hori ahalik eta hobekien bete ahal izateko, Gobernuak Irratien FM frekuentzia berrien banaketarako deia egin
|
baino
lehen, Kontseiluaren gehiengoak eskatutako ohiz kanpoko bilera batean, Kontseilukoek Nafarroako Lehendakari jaunari eskatu zioten Iruñerrirako deialdi bikoitza egin zezala, gaztelaniazko eta euskarazko irratiena alegia.
|
|
zeritzan artikuluarekin (ikus Diario de Noticias, 1999ko urtarrilaren 15ekoan). Izan ere, horretarako zein egokiago Jimeno Jurío
|
baino
–Nafarroako euskarari buruz ezagutzen dudan libururik hoberena, historian zehar izandako gorabeherak hain bikain eta zehatz jasotzen dituena, dagoeneko aipatu dugun Navarra.
|
|
–Hemen guraso eta maisuak falta handi bat erremediatu behar dute, eta gure Euskal Herriari oraindaino
|
baino
mesede gehiago egin. Jenteen artean beste Lenguajerik Euskera baino ditxa gabeagokorik ez da ikusi, eta gure jatorrizko, edo jaiotzako Hizkera ez balitz bezala eta Euskaraz hitz egitea pekaturik haundiena balitz bezala, giza artetik kendu, eta lurpean ondatu nahi dute, eta Eskoletan sortija edo siñalearekin, azote eta kastiguarekin eragotzi nahi dute.
|
|
–Hemen guraso eta maisuak falta handi bat erremediatu behar dute, eta gure Euskal Herriari oraindaino baino mesede gehiago egin. Jenteen artean beste Lenguajerik Euskera
|
baino
ditxa gabeagokorik ez da ikusi, eta gure jatorrizko, edo jaiotzako Hizkera ez balitz bezala eta Euskaraz hitz egitea pekaturik haundiena balitz bezala, giza artetik kendu, eta lurpean ondatu nahi dute, eta Eskoletan sortija edo siñalearekin, azote eta kastiguarekin eragotzi nahi dute. Zer erakeria itsuagorik hau baino?
|
|
Jenteen artean beste Lenguajerik Euskera baino ditxa gabeagokorik ez da ikusi, eta gure jatorrizko, edo jaiotzako Hizkera ez balitz bezala eta Euskaraz hitz egitea pekaturik haundiena balitz bezala, giza artetik kendu, eta lurpean ondatu nahi dute, eta Eskoletan sortija edo siñalearekin, azote eta kastiguarekin eragotzi nahi dute. Zer erakeria itsuagorik hau
|
baino
–Euskaldun prestuak, ez arren horrelako ofentsarik zuen lehenengo eta beti behar duzuen Eus kerari egin.
|
|
2001.ean, Hizkuntzen Urtearen helburuak bat
|
baino
gehiago izango omen dira. Batetik, hizkuntz aniztasunak Europako Batasunaren barnean berez dakarren ondare aberastasunaz europarrak jabearaztea eta, bestetik, hizkuntzen ikasketak bizitza osoan bultzatzea.
|
|
Adiskide nuen Yon Etxaide zenak behin
|
baino
gehiagotan esaten zidan gure herriak 1200 urtean Gaztelaren mende erori zenetik ez duela bakerik ezagutu. Eta hori da Treviñori gertatua ere.
|
|
Ez zen batere txarto egon olgetatxoa, baina amorrua ematen zion bere irudimenak Eider
|
baino
ezin gogoratu izanak. Oraindik ohean etzanik, eta neska ezezagun hura ondoan zuela, disketeko azken artxiboa etorri zitzaion burura.
|
|
Eta etxeko oilarra, berriz, harroa, oilar guztiek behar luketen legez. Hala ere, horma guztiak
|
baino
altuago eta oilar guztiak baino harroago, mundu honetan jaun eta jabe eguzkia da.
|
|
Eta etxeko oilarra, berriz, harroa, oilar guztiek behar luketen legez. Hala ere, horma guztiak baino altuago eta oilar guztiak
|
baino
harroago, mundu honetan jaun eta jabe eguzkia da.
|
|
Gauza jakina da gaua amaitzean, eta eguzkirik irteten ez bada, amildegi handi bat agertzen dela muinoen atzetik, mundu guztia irentsiko duena gupidarik gabe! Dena amaituko da kanturik egiten ez badut!", larritu zen gauaren amaierarako ordu laurden
|
baino
falta ez zenean.
|
|
Bera zen munduaren akaberaren erruduna: berak sufritu nahi zuen, inork
|
baino
lehenago, heriotzaren ziztada. Gurutzeari begiratu zion berriz, ondo kalkulatu eta punta zorrotz hura bihotzean iltzatzeko.
|
|
Cliffs of Moher amildegi famatuak berrehun metro
|
baino
gehiagoko arnasestu amaigabean abiatzen dira itsasoaren enkontruraino. Amilduz eta amilduz, ematen du ez zarela inoiz iritsiko olatuaren aparra sentitzera.
|
|
Erraza zen. Adore pixka bat
|
baino
ez. Erraza zen.
|
|
Erraza zen. Errazagoa Euskal Herrira lotsatuta itzultzea
|
baino
, eta bizitza guztirako Eiderren itzal madarikatuaren pean ibiltzea baino hagitzez errazagoa.
|
|
Erraza zen. Errazagoa Euskal Herrira lotsatuta itzultzea baino, eta bizitza guztirako Eiderren itzal madarikatuaren pean ibiltzea
|
baino
hagitzez errazagoa.
|
|
Gero, abiatu da ortziko marran zekusan argitxora eta konturatu da barkurik ezin duela jan, justu hegalarekin branka jo
|
baino
lehen.
|
|
Gero, abiatu da zeruko estalki beltzean zekusan argitxora eta iristean konturatuko da izar hura duela milioika urte desagertutakoaren arrastoa
|
baino
ez dela bera baino oraindik gutxiago, eta ezin duela ezereza jan.
|
|
Gero, abiatu da zeruko estalki beltzean zekusan argitxora eta iristean konturatuko da izar hura duela milioika urte desagertutakoaren arrastoa baino ez dela bera
|
baino
oraindik gutxiago, eta ezin duela ezereza jan.
|
|
Amaierarako utzi nahi nuen, baina konturatu gabe irten zait. Ralph uste nuena
|
baino
mila aldiz jatorragoa da. Zelan aldatzen diren gauzak, ene!
|
|
bide luzea neukan aurretik, Lahinchera heltzeko gogoa bainuen. Beharbada, balantza batean jarrita, sei horiekin bidaiatzeak alde txar gehiago izango zituen onak
|
baino
, baina ordurako furgonetara igoa nintzen. Lekua egin zidaten mutilek, niretzako aulkirik onena utzita.
|
|
Euren hasierako intentzioa (nirekin aurkitu
|
baino
lehenagokoa) Limerick hirira heldu eta gaua han pasatzea zen. Baina pentsatu zuten hori egun bat galtzea zela, goizegi iritsiko liratekeelako, eta beraz Lahincheraino joatea erabaki zuten, nire proposamenari kasu eginda.
|
|
Handik gutxira konpresak erosita genituen eta prest geunden Lahinchera bueltatzeko. Baina (eta hemen hasten da kontatzeko zailena, hain zuzen ere zoragarriena delako) Ralphek ez zuen Lahincheko bidea hartu, Galwaykoa
|
baino
. Izugarri beldurtu nintzen; erabat paralizatuta nengoen eta oihuka hasiko nintzatekeen Ralphek furgoneta bide ertzean geratu eta hain ezti berba egin ez balit.
|
|
Bestalde, atzokoak atzean utzita, aipa dezadan non aurkitzen garen: Clifden hiriburutik hamar bat kilometrora (Euskal Herriko herririk txikienak
|
baino
biztanle gehiago izango ez duen arren, Connemarako hiriburua da Clifden), aterpetxea ez den etxe batean. Etxe partikular batean, alegia.
|
|
Etxe partikular batean, alegia. Ralphen senide batzuena omen da, baina oporrak pasatzeko
|
baino
ez dute erabiltzen. Etxe txikia da, telebistarik edo irratirik ere ez daukana, eta hobe horrela gainera.
|
|
Bera Ipar Irlandako Derry hirian bizi da, eta haurtzaroko garaietara iritsi gara. Ni
|
baino
urte bi gazteagoa da: 26 udaberri fresko.
|
|
bazekiten ez zutela beste auzokoekin jolastu behar, besterik ez. Baina orduan ikusi zuten hura jolasa
|
baino
zerbait gehiago zela, guda zela. Bere txikitako adiskide asko zuloan daude, edo bestela preso.
|
|
Txemak egunero galdetuko dit noiz joango naizen pisura bizitzera, eta ondo dakit bere intentziorik onenarekin egiten duela. Bederatzi urte daramatzagu, eta urte hauetan intentzio onak
|
baino
ez dizkit eskaini. Eta hala ere horrek ez nau betetzen.
|
|
Beldurra daukat, hara joatean nire burua ez ote den egongo pausatuago Irlandako oroipenetan, herriko eguneroko bizitzan
|
baino
.
|
|
Txemari, bere partetik, sei edo zazpi animalia bururatu zitzaizkion Eiderri deitzeko. Baina irribarre txiki bat
|
baino
ez zitzaion irten, gogoratzean hilda zegoela. Hilda eta hilobiratuta, dudarik balitz ere.
|
|
Txemari zerrenda luzea bururatu zitzaion: Eider amaitu zen (istripuan
|
baino
gehiago), maitasuna, konfiantza, afektua, ilusioa azken finean. Ilusioa hiltzea zein den gogorra.
|
|
Eta ez nabil udalekukoaz, e? Eiderrek postal bat bidali zizun Irlandatik, eta zurekin gogoratzen zen nirekin
|
baino
gehiago, eta edonorekin liatzen zen, neskekin ere bai, pentsa... Eta ez didazu esango horren berri ez zenuenik, ezta?
|
|
Txema konturatu zen, beraz, bidegurutzean zegoela, eta boy scoutei belarrondoko bana ematea
|
baino
, oihuka hastea baino, askoz ere gogo handiagoak sortu zitzaizkion herrira bueltatzeko, eta kanposantuko G12 kaleko hilotzaren aurrean birikak ondo bete eta puta nazkagarriaaaaa! botatzeko garrasi batean.
|
|
Txema konturatu zen, beraz, bidegurutzean zegoela, eta boy scoutei belarrondoko bana ematea baino, oihuka hastea
|
baino
, askoz ere gogo handiagoak sortu zitzaizkion herrira bueltatzeko, eta kanposantuko G12 kaleko hilotzaren aurrean birikak ondo bete eta puta nazkagarriaaaaa! botatzeko garrasi batean.
|
|
Ondoren lasaitu, Eider barreka erakusten zuen argazkiari begiratu," Goian bego. Eider Bengoa Erzilla, 1965eko otsailak 8 1994ko apirilak 21", eta sentitzen zuen guztia esatea, hala nola ez zuela eskubiderik berari horrelakorik egiteko, eta ea nork maite zuen gehien mundu honetan, eta gezurretan ibiltzea
|
baino
nahiago zuela dena bertan behera utzi izan balute, eta ea ez zen ulerkorra izan udalekuko kontua aitortu zionean, bai ezta. Ba zergatik ez zenidan hau ere esan?
|
|
Soinuak
|
baino
ez zitzaizkion geratzen. Akaso koloreak ere bai.
|
|
Zirimiriaren antzeko zerbait bota du goizean, baina erabaki dut bizikleta bat alokatu behar nuela hemengo inguruak hobeto ezagutzeko, bestela ezer gutxi egin bainezakeen, Dingleko uretan bizi den izurdea bisitatu
|
baino
ez. Distantziak luzeak dira, eta apenas dabilen autorik errepideetatik.
|
|
Beno, ba Ipar Irlandakoak dira seiak, nongoak ez dut gogoratzen. Duncanek bakoitzaren jatorria aipatu zidan, baina ezin izan nituen izen solteak
|
baino
harrapatu: Belfast, Armagh, Antrim...
|
|
Norbaitek esan du geuk ere erantzun genuela, ez noski indarrez, zentzuz
|
baino
. Eta, beraz, ea gogorik geneukan gauean taberna batera joateko eta hitzaldiko gaia bertan jorratzeko.
|
|
Dardarak, dardararik izan bada, begiak kliskatzeko behar den denbora iraun du. Baina kristalak
|
baino
apurtu ez dituen eztanda, eta hala ere lurrean makurtzera behartu gaituena, hori ikaragarria egin zaie beti harritzeko prest ditudan begi hauei.
|
|
Zapatilek motxilaren zokoren batean jarraitzen zuten. Prakak, berriz, panazko lodi batzuk, euria kupelkadaka egin zuen egun baten ostean
|
baino
aldatu ez zituenak, lehor zeuden bakero batzuk janzteko. Kamixeta ere, bat eta bakarra ibili zuen soinean:
|
|
Gau bat
|
baino
gehiago igaro zuen Txemak zoritxarreko Irlanda hartan lorik egin gabe, gogoratu ezinik ze kristo pasa zitzaion burutik disket hura aurkitu zuenean Eiderren gelako kutxa zahar batean. Ziurrenik ilusioa, nerabe garunbako batek bere gelako nesken koadernoak atzeko orrialdetik zabaltzen dituen bezalaxe, ea nonbaiten bere izena dagoen idatzirik.
|
|
Emozio pittin bat sentitu bazuen ez zen izan hango paisaiengatik, baizik eta Eiderrek ibilitako bide eta txokoak ezagutzeagatik. Eta hori, emozioa alegia, bidaiaren aurreneko egunetan
|
baino
ez, ezen gutxi gutxika amorru berezi bat ari baitzen jabetzen Txemaren sentimenduez: alde batetik Eider gogorarazten zion guztia kakaztuko zuena, eta bestetik bere neskalagunaren pausoen gainean ibiltzearen ideia bururatu zitzaion eguna madarikaraziko ziona.
|
|
Gogorra izan zen. Niretzat gehiago zuretzat
|
baino
, hori seguru. Azken laztan baten antzekoa izan ote zen istripua zuretzat?
|
|
Eta alde batetik barkamena eskatuko nizuke, behar zenuena
|
baino
gehiago eman nizulako. Eta sentitzen dudala ere esango dizut.
|
|
Aldiz, neu izan naiz maitatua izatearen gogoari heldu eta itsu itsuan aurrerantz joan naizena. Begiak itxi nituen nahiago izan nuelako sinestea, amestea, itxaropenari gogor oratzea... errealitate puta honi aurrez begiratzea
|
baino
. Eta orain, Irlandan eta disket hotz bati esker, G12 kalera eraman duzun egia osoa ari zait agertzen, eta nahi izan arren ezin dut burutik kendu zu zeu zarela kontatzen didana Rocío harekin enrollatu zinela, Jabirekin izandako aferak uste zenuena baino garrantzi handiagoa izan zuela azkenean, eta oraindik ere" Connemara" aipatzen duzu, eta toki horretara zeure bila joan nahi duzula.
|
|
Begiak itxi nituen nahiago izan nuelako sinestea, amestea, itxaropenari gogor oratzea... errealitate puta honi aurrez begiratzea baino. Eta orain, Irlandan eta disket hotz bati esker, G12 kalera eraman duzun egia osoa ari zait agertzen, eta nahi izan arren ezin dut burutik kendu zu zeu zarela kontatzen didana Rocío harekin enrollatu zinela, Jabirekin izandako aferak uste zenuena
|
baino
garrantzi handiagoa izan zuela azkenean, eta oraindik ere" Connemara" aipatzen duzu, eta toki horretara zeure bila joan nahi duzula. Oraindik ez duzu zure burua aurkitu ala?
|
|
Hantxe segitzen zuen bikoteak, orain berari adi adi begira. Lehenengo begiratuan
|
baino
hurbilago zeuden biak, neskak bere aulkia mutilarenera hurreratu baitzuen, eta aurrez aurre egotetik elkarren ondoan egotera pasatu ziren. Esan zitekeen ia pertsona bakarra zirela.
|
|
Beste garai batzuetan, berriz, gure espezie bereko animalien bila ematen ditugu egunak; haiek zaintzeko
|
baino
, beraiek zain gaitzaten. Bila esan dut, baina esan nezakeen baita ere esperoan, berreskuratu nahian, gogoratzen, hautatzen...
|
|
Baina ez dezagun haria gal. Lehenbiziko garai horri buruz hitz egin nahi nizueke orain. Beno, ez dakit zertarako ari naizen hain publiko zabalari zuzentzen, jakinda liburu bakoitzaren aurrean pertsona bakarra
|
baino
ez dagoela. Beraz, irakurle laguna, lehenengo garaian oinarrituko naiz istoriotxo hau kontatzeko.
|
|
Bera eta bere aurrekoa. Gaua, dirudienez, borrokan pasa zuten, zein
|
baino
zein. Benetako txoriak kristalezkoa jotzen zuen mokoaz, eta azken honek erantzun bera ematen zion benetakoari.
|
|
Ahituta, nekatuta, jota iritsi zen Txema Lahinch herritxo geriatrikora. Hondartza luzea, golf zelai zabalak eta txalet eder askoak deskubritu zituen bertan; baina herria hutsik, Almeriako western etan bezala, haizeak bultzatutako sastrakak
|
baino
ez karrika mortuetan.
|
|
Pittinka pittinka gure harreman hura hasierako komenientziatik urruntzen hasi zen, benetako bihurtzen, eta laster heldu zen momentua zeinetan egiaz disfrutatzen nuen Txemarekin. Jaietara joaten ginen; gustura herriko jaietan, baina askoz hobeto ingurukoetan edo urrunekoetan, eta zer esanik ez igande aspergarrietan supituan antolatzen ziren guateke ia anakroniko haietan (gure herrian mundu osoan
|
baino
hogei urte beranduago deskubritu ziren guatekeak). Ahoz aho hedatzen zen albistea, eta laster betetzen zen jendez eta edariz lonja txikia, atea irekitzeko giltzak nondik irten ziren inork ez zekien arren.
|
|
Lo egin zuen ohe berean etzan beharra zegoen. Ez hainbeste azpian izan zuen koltxoiak zer nolako fereka egin zion jakiteko, lo hartu
|
baino
lehen Eiderrek ikusi zuen sabaia ezagutzeko baizik.
|
|
Iriondo, Venancio, Zarra, Panizo, Gainza. Eta horregatik, artxiboak behar
|
baino
lehenago irekitzearen tentazio antzua urruntzeko, erabaki zuen ez zuela gidarik erosiko.
|
|
Isaac’s ek ireki zizkion ateak azkenean. Tripetan zurrunbilo batek egin zion ihes, pantailak berriro ere" Archivo protegido con contraseña" esan ziezaion ohi
|
baino
segundo gehiago itxaron zuenean. Eta orduan, segundotxo bat beranduago, ez zion esaldi gorrotagarria errepikatu.
|
|
Zer ote zuten horren desberdina, Eiderren iritziz Dublin izeneko mosaiko erraldoi bat eraikitzeko gauza ziren milaka aurpegi haiek. Lehenago, aterpetxera heldu arteko bidean, makina bat jenderekin gurutzatu zen, eta baita behin
|
baino
gehiagotan galdetu ere kale hau edo beste hau non zegoen; baina, zinez, aurpegi haietan ez zuen inongo mirakulurik ikusi. Akaso egunerokoa irakurri eta gero, Eiderrekin birtualki ordu erdiz egon eta gero, bost sentimenak erneago izango zituen, prestatuago Pavlov-en erreflexu baldintzatua egia bihurtzeko.
|
|
Plakari begiratu zion berriro. Bai, Catherine O’Reilly Eider
|
baino
egun gutxi lehenago hil zen.
|
|
Hain barruraino hurrupatu zuen irla haren esentzia, hain bertakoa sentitzen zen. Pozez hartu zuen Catherine hil
|
baino
egun batzuk lehenagoko IRAren hiru egunetako su etena, baina gobernu ingelesaren jarrerak apaldu zizkion hasierako ilusioak. Eta beno, holaxe joan zitzaion azken aste hura, Catherine O’Reilly hil zeneko astea, alegia.
|
|
Bakarrik zihoan, ez berak hala erabakita, baina jendetzaren artean ez zen hain nabarmena bere erretirada bakartia. Gaua gogorra izan zen, nahi
|
baino
motzagoa, baina begiradaz eta intentzioz josia.
|
|
Gauaren amaitzean hamalau urteko mutikoak bere etxeko portalera bideratu zuen gainean zeraman bakardadea. Etxera igo, nano bufoia zela adierazten zioten mozorroak erantzi, eta ohera sartu
|
baino
lehenago koaderno bat atera zuen mahaiko kaxoitik. Izkiriatutako azken orrialdean ireki zuen.
|
|
Eguraldi normala, egunak pasa ahala frogatzeko aukera izan dudanez, eta beraz beldurrik gabe esan dezaket ohitzen hasia naizela gainean izaten ditudan hodeien presentziara. Egun pare bat
|
baino
ez badaramatzat ere, aspalditik nago ohituta hodeiez kargatutako Irlanda honetara: hau guztia nolakoa ote zen imajinatzen hasi nintzen egunetik; beti etorri izan zaizkit burura lehertzeko zorian dauden kotoi zikinezko zeruak.
|
|
Bazkaldu ondoren abiatu nintzen errepide ertzera. Antza, nik uste nuena
|
baino
nekatuago nengoen hegazkineko bidaiaren ostean, eta goizean lotan segitu nuen goxo goxo nire literan. Entzuten nituen, noski, nire gelakideen joan etorriak, eta kanpoko trafikoaren hotsak, sirena eta klaxonez hornituta.
|
|
Gidaria hitz eta pitz ari zitzaidan, eta akademiako garaietatik geratzen zaidan ingeles apurrarekin erantzuten nion, begiak leihatilaren bestaldeko tonuetan galduta nituela. Halaxe heldu nintzen atzo Kilkenny izeneko hiri txikira, beste edozergatik
|
baino
ezagunagoa dena izen bereko garagardoagatik.
|
|
Itxura hori eman zidan, heltzean, autoaren barrutik ikusita, eta inpresio handiagoa bertako kaleetan egindako paseoan. Gaztelu bat izan zen begietara agertu zitzaidan lehenengo eraikina, eta etxe txiki zahar ugari gero, oihal blasonatuak eta lis loredun banderak
|
baino
ez zitzaizkienak falta duela bostehun urteko itxura bera izan zezaten. Urrunago katedrala, St.
|
|
gazte bat hemen, erosketak egiterakoan goiztiar ibilitako emakume edadetu bat harago, motxila handi bat bizkarrean zuen betaurrekodun despistatua urrunago. Ni azkenetakoa heldu naiz, baina hala ere beste gehienak
|
baino
lehenago irten naiz handik. Besteak begira geratu zaizkit auto elegante batek nire aurrean frenatu duenean, baina ez da nire errua gidariek aukeratzeko posibilitatea badute.
|
|
Bere ohea eta nirea lotzen dituen eskailera txikian gora egin du, eta segituan atera ditu koadernoa eta boligrafoa, egunak eman dizkionak papereratzeko asmoz. ...bien bitartean, disimulurik gabe begiratzen nuen azpiko literatik, Rocíoren gorputza goiko koltxoiaren bigunetan nola sartzen zen; eta igartzen nizkion ukondoak mugitzen, eta belaunak eta hanken puntak ohea emeki ostikoz jotzen, eta orain ahozpez etzanda ari zela idazten eta gero alboz, eta koltxoiak bigunagoa ematen zuen holakoetan, dudarik gabe bere izterrak ziren haiek ukitzeko besoa pixka bat
|
baino
ez nuenean altxatu behar.
|
|
Berriz galdetu behar izan diot, beraz. Zein
|
baino
zein. Aitortu behar dut apurtxo bat kostatu zaidala ahoskera yankiz jantzitako izen hura ulertzea.
|
|
Nik
|
baino
laupabost urte gutxiago izango ditu. Bizitzaren onenean, dudarik gabe.
|
|
Neurriz gaineko konfiantza iruditu zait hasiera batean, baina gustatu zait, ze arraio! Batez ere aitortu didanean bera
|
baino
gazteagoa nintzela uste zuela, eta zur eta lur geratu dela amama zahar baten aholkua izan zitekeen" carpe diem" antzeko hori bota diodanean.
|
|
Nire bizitza osoan beste Rocío bat
|
baino
ez dut ezagutu. Uste dut Rocío Pérez de Mainueta deitzen zela.
|
|
Oraingo Rocíok (bestela adarretatik joango naiz) ez du inoiz hamar minutu
|
baino
gehiago itxaron autoren bat bere ondoan gelditu arte. Hori, berak esana.
|
|
Arazo bakarra, esan dit, zenbait gidari obseso dira: neska bakarti bat egiten ikusten dutenean automatikoki pentsatzen dute neska horrek bidaiatzeko
|
baino
beste zerbaiterako gogo gehiago izan behar duela buruan. Ninfomaniatik beherako ezer ez zaie kabitzen astazakil horiei, baina hala ere lasaitzeko esan dit, oso gutxitan gertatzen dela.
|
|
Rocíok barre etsi bat eskaini dit. " Bizitza normalean ez du hainbeste makilaje erabiltzen", esan dit, eta madarikazio bat bota du ozen, astean behin
|
baino
ezin duelako bere amarekin aurrez aurre egon, eta orduan ere denbora laburrez.
|
|
Eiderri musu bi eman zizkion masailetan," pozten naiz zu ezagutzeaz" esan ondoren; Txemari, berriz, agur esan zion eskuarekin. " Ea laster aurkitzen garen berriro", bota zien segituan," bariantea egin
|
baino
lehenago behintzat". Berriz egin zuen agur eskuarekin, eta tabernako atetik desagertu zen.
|
|
Hala ere jendea kaletik begira gelditzen zitzaion, ez baita normala Cashel bezalako herri txiki batean antzeko espektakulurik ikustea. Turismo bulegoko eskaileretan jarrita zegoen, ordenagailua altzoan eta begiak ilargi betea
|
baino
borobilago. Hitzak irakurtzen baino gehiago pantaila irensten ari zela ematen zuen.
|
|
Turismo bulegoko eskaileretan jarrita zegoen, ordenagailua altzoan eta begiak ilargi betea baino borobilago. Hitzak irakurtzen
|
baino
gehiago pantaila irensten ari zela ematen zuen.
|
|
Edo agian okerrago. Zeren bere izena behin
|
baino
ez zuen aipatu Eiderrek idazki osoan zehar, eta berau Rocío García de Mainueta gogoratzean. Alferrik izan ziren Dublingo eliza hartan Kristori botatakoak.
|
|
Dena, guztia, bere bidaia osoa hantxe, Txemaren eskuetan. Eta bera ere Eiderrekin bidaiatzen ari zela iruditzen zitzaion, Euskal Herritik irteterakoan
|
baino
hurbilago sentitzen baitzuen bere neskaren presentzia. Gero eta hurbilago nabaritzen zituen, era berean, Eiderren keinuak, irriak, hitz egiteko erak. Egunerokoa irakurtzearen esperientzia zoragarria bezain mingarria egiten zitzaion.
|