|
2000
|
|
|
Unamunoren Arriagako gertakari ezagunarekin (euskara ohore guztiekin ehortzi behar zela esatean, oihuka erantzun ziotenekoa) abiatu duzu kronika. Azkeneko kronikan, mende amaierara helduta, euskararen egoeraren aurrean irakurleak «baikor agertu nahiko» lukela eta badagoela «pozerako arrazoirik» diozu, «Bilbo Unamunok ezagutu zuena
|
baino
hagitzez euskaldunagoa» dela. «Baina ehun kronikek markatu bidean zerbait ikasi badu hori da hain zuzen ere, Bilboko pozak ez duela inoren larria estaltzeko balio behar».
|
|
|
Beharbada hasieran azken uholdea ez zela uste zuten, orain 1512koa definitiboa ikusten dugun arren. Baina bai, beranduago Sakanan (Zegorrea) gipuzkoarren aurka eta Zangozan, erraite baterako, bertzelako liskarrak gertatu ziren, lehen
|
baino
hagitzez lagun gehiagok parte hartuz.
|
|
|
Bai, Gaztelan
|
baino
hagitzez gauza gehiago dago. Kontuz ibili behar da, hala ere, suek ez baitute berdin balio.
|
|
|
Erraza zen. Errazagoa Euskal Herrira lotsatuta itzultzea baino, eta bizitza guztirako Eiderren itzal madarikatuaren pean ibiltzea
|
baino
hagitzez errazagoa.
|
|
|
Uste
|
baino
hagitzez lehenago izanen nuen lezione eta irakaspen haren praktikatzeko parada —eta etengabe praktikatzeko gainerat, kasik bizitza osoan—, ongitxo dakizun bezala, jaun André!
|
|
|
" Libertatea aipatu diat, eta libertatea duk ene bizitzako ametsa... Baina denbora batean amets bat
|
baino
hagitzez gehiago izan zuan... Edo ez al dakik ezen jaun Esteban Etxegoien —gure etxeko ardi beltza— eta haren bi anaiak —jaun Eusebio Etxegoein eta jaun Pedro Etxegoien— ezin anaikiroago konpondu zirela, hura protestant zen arren eta bertze biak katoliko, ezkutuan eta isil gordean ibili behar izan gabe?"
|
|
|
" Zeruan dagoela", bururatu zitzaidan; ordea, hala erran nion: " Komunionea egunoroz egiteko, bera bezala kondenatu nahi ez badut bederen..." Bertze irriño bat egin zidan aitak,
|
aitzinekoa
baino hagitzez ere sosegatuagoa eta beteagoa, ene aurkako lehia hartarik garaile jalgi balitz bezala. Baina enea zen garaitia...
|
|
|
Eta anaiaren ezinak eta haren ezerezak hainbesteraino hunkitu ninduten, non iduritu baitzitzaidan ezen uste
|
baino
hagitzez maiteago nuela. Eta, oroitu nuenean ezen osasuntsu zegoenean haren hutsa eta haren ondikoa gutiziatu izan nituela, zeren ez bainuen haren arrakastaren itzalean bizi nahi, neure buruaz ahalketu nintzen.
|
|
|
pobrearen seme langileari, edo handikiaren seme alfer lantsuari...? Erran behar ote dizut ezen talentuek eta merituek baino gehiago sehaskak erabakiko lukeela auzia, sehaska delako talentuen talentua, bertze talentu guztiak
|
baino
hagitzez gehiago balio duena, nahiz eta, bertzalde, ez duen nehongo meriturik?
|
|
|
Osabaren pena handia izan zen, eta enea ez tipiagoa, zeren Italiarat eginikako bidaiaren ondotik ezin maiteago bihurtu baitzitzaidan txakur hura, leiala eta fidela zelako eta ezin maitagarriagoa, munduan ezagutu ditudan hainbat eta hainbat gizon
|
baino
hagitzez ere maitagarriagoa. Baina, nola osabak ohitura hura baitzuen, bere txakurra edukitzekoa, eta nola erran zaharrak baitio hilak lurperat, biziak aserat, handik hiruzpalau egunera izan genuen etxean orkume berria:
|
|
|
Eta, handik harat, apezak liburu hura bere egiten zuela, amak iragarri bezala joan ziren gauzak, nik uste
|
baino
hagitzez ere trankilago eta ekuruago.
|
|
|
Eta, nola oroitarazi zidan sugeen putzuak —biharamunean ikusi nuenean— Pagabasoko leizea! Zeren, eskuz eginikako putzu bat zen arren, sare batek estalia eta Pagabasoko leizea
|
baino
hagitzez ere tipiagoa, hura bezalakoa baitzen funtsean, azpian eta hondarrean bere munstroak zituena... eta zeren sugeen putzu hura indiar eta beltz haien beldur iturria baitzen, nola Pagabasoko leizea urbiaindarrena.
|
|
|
Eta emazteki buru argia zen, hain argia, non segur bainago ezen Huarte Garazikoak ez zituela bere Examen de ingenios famatuan skribatu zituenak skribatuko, emaztekien adimenduaz denaz bezainbatean, baldin Rosa de Osorio ezagutu izan balu, zeren zinez baitzen emazteki hura buru argia, anitz gizon
|
baino
hagitzez ere argiagoa... Eta anitz poema zekizkien buruz, solas haietan aldian behin errezitatzen zituenak...
|
|
|
Marlowe, Milton eta Shakespearerena, konparazione. Jende guti ezagutu dut ingeles hura bezain zorrotza eta hura bezain buru argia, jaun André, halako moldez, non harenak baizik ez baitira ene liburu honetan aurki ditzakezun gizonaren arimari buruzko hainbat interpretazione, zeren eta harenganik ikasi bainuen, orobat, hainbat arrazoin —Huar te Garazikoak gizon emaztekien tenperamentuen adierazteko erabili zituenak
|
baino
hagitzez ere molde garbiagoan eta gardenagoan, Hipo kratesek eta Galenok erabili zituztèn hotzaren eta beroaren, hezearen eta lehorraren teorietarik haratago—, arimaren estalkien desestaltzeko baliatzen zituenak, eta bulkatzen zutenak erraiterat ezen ezin bereiz zitezkeela bertuteak eta bizioak, zeren berdin edan baitzezakeen nola bizioak bertutearen errapeetarik hala bertuteak bizioenetari... Eta Sir Charlesekin ikasi nuen, halaber, dakidan ingeles apurra.
|
|
|
Eta ni hantxe geratzen nintzen bide erdian, nori sinetsi ez nekiela, zeren osaba Joanikot oso jakintsua omen zen, astronomoa, matematikoa eta ez dakit zenbat gauza gehiago, baina nola nik, artean, Felisa osaba Joanikot
|
baino
hagitzez maiteago bainuen, eta, nola maite duen ezjakinak gehiago omen dakien maite ez duen jakintsuak baino, zeren maitasuna baita jakintasun ororen gaineko jakintasuna, hala, Felisaren ipuinekin geratzen nintzen azkenean.
|
|
|
Eta, geure ametsen gibeletik, diruz ongi horniturik gindoazen —Antoniok bere poltsan zeramatzan, izan ere, bere etxearen sal-erositik eskuetaratu diruak, baita eltzeitsu batean ezkutaturik zituen bizitza osoko irabaziak ere, poltsa batean gorde genituenak eltzeitsua hautsi ondoren, eta nihaur ere ez nindoan esku hutsik, ez horixe, merezi nuena
|
baino
hagitzez ere diru poltsa joriagoa jaso bainuen Piarres Oihartzabal kapitainaren eskuzabaltasunetik, han Donibane Lohizunen geure arteko kontuak zerratzen genituela—: diruz ongi horniturik gindoazen, beraz, ez diru hartaz diru gehiago egin nahi genuelako, zeren guztiz bertzelakoa baitzen gure xedea, baina ikusten genuelako ezen bidaia hartan beharrezkoa izanen genuela, hainbat gastutarako, geure azken porturat iritsi bitartean.
|
|
|
Baina gaizki hasi natzaizu; izan ere, erran berri dizut ezen hirurak ginela beldur, hirurak ere beldurraren maila eta gradu berean bageunde bezala; ordea, zalantzarik ez dut ezen ni neure lagunak
|
baino
hagitzez ere beldurrago nintzela, zeren Joxe Aberasturi zen, alde batetik, gizon bat, Portugalgo gerletan zaildu eta gogortu zena, eta arriskua eta perila egunorozko ogitzat hartu zuena, halako moldez, non ogi hura bihurtu baitzitzaion, finean, jateko ogia bezain beharrezko eta funtsezko; eta zeren Antoniok, bertzetik, itsu baino itsuago sinesten baitzuen Jainkoaren probidentzian, eta jakina da e...
|
|
|
Eta hi aberats haiz, gaztea haizenez gero. ...etasuna baita, bertzalde, diruz ezin eros daitekeen aberastasun bakarretarikoa, abarizios izanen haiz, baldin gaztetasunaren donuak eta ondasunak, hala nola haragiari eta amorioari lotuak egon daitezkeenak, heuretzat bakarrik gordetzen badituk —eta, esku bat besagainean ipintzen zidala, eta bertzearekin urrezko hamar dukat eta berrogeita hamar errealeko poltsa emaiten zidala, bertze marinelei
|
baino
hagitzez gehiago, behatza galdu nuelako, erran zidan—: Aditu dudanez, Indietako itsasoetan barrena dabiltzan filibusteroek ere beren prezioa ditek, galtzen duten menbro bakoitzeko hainbateko saria jasotzen dutela, eta gu ez gaituk haiek baino gutiago izanen —eta, besagainetik atxikitzen ninduela, erantsi zuen—:
|
|
|
Baina, osabak hura erran ez balit ere, berdin joan nuen, zeren urduri bainengoen orduko, eta urduritasunak tripak guztiz nahastu zizkidan, zirt edo zart egiteko puntu hartan. Joan nintzen, bada, osabaren kakategirat, laxatu nituen galtzak, egin nuen neure egitekoa... baina, tripak lasaitu bezain laster, bertze urduritasun hura errotu zitzaidan, arestikoa
|
baino
hagitzez ere handiagoa, zeren eta hil edo biziko mementuan bainengoen, zinez... Eta zangoak dar dar jarri zitzaizkidan...
|
|
|
Villagrandeko dukea ere umoretsu jaiki zen, irri batean... ez, aldiz, haren emaztea, ezta Mantillanako kondearena ere, zeinek ez baitzuten gosaldu ere egin, tripak apur bat nahasturik zituztelako desenkusarekin... nahiz eta aitortu beharra dagoen ezen haiek ere, bertze guztiak bezala, ordu batzuk lehenago
|
baino
hagitzez hobeki zeudela, zeren guztioi zerbitzatu baitzitzaigun, afalondoko hondamenduaren ondotik, ura, dukearen medikuaren kontsentimenduarekin Maddalenek prestatua, eta zeren baitzirudien ezen erremedio hark guztioi on egin zigula.
|
|
|
Aita oso ehiztari ona zen, punteria izugarria zuena; aitaren ondoan, berriz, osaba Joanikot ehiztari eta tiratzaile eskasa zen; baina nola ez zen osaba ehiztari eskasa izanen, baldin, alde batetik, ehiza atsegin ez bazuen, eta baldin, bertzetik, usoaren edo oreinaren aiduru zegoela ere, buru zirrituren batetik Pitagorasen teorema edo Arkimedesen printzipioa sartzen bazitzaion, ez zekielarik, finean, piezaren aitzinean paratzen zenean, usoari edo Pitagorasi egin behar ote zion tiro, oreinari edo Arkimedesi? Hala, bada, aita osaba Joanikot
|
baino
hagitzez ere tiratzaile hobea zen; ez, ordea, kanoiarekin! Izan ere, ehizan bezala, aitak bere berezko sena eta bere begia baliatzen zituen, zeren eta ez baitzen gai osabak egiten zituen kalkuluen egiteko, eta begia eta sena, sena eta begia, oso ere luze edo oso ere labur geratzen zitzazkion, tiroen inpaktuek ongi adierazten zutenez; osabak, aldiz, erraiten zuen:
|
|
|
...en gu ere marrazkian sar gaitezkeela eta hango eta hemengo objektu eta pertsonen artean ibil gaitezkeela, eta haiekin mintza; edo, erran nezakeen ezen mihisea leiho hertsi bat bezala agertzen zitzaidala, marrazkilariaren eskuaren aiduru zegoena, honek hura ireki ahal izan zezan eta zabal, eta hala irekitzen zituela Pedrok bere leiho haiek, maisuki, zeren eta marrazkilari ona baitzen —pintorea
|
baino
hagitzez hobea—, iduriak eta itzalak, scorzoak eta perspektibak arras bereganatzen zituena. Eta, hala, Errege magoen adorazionearen marrazkia akabatu zuenean, erran nion:
|
|
|
Guztiz bertzelakoa zen, zinez, koadro hura: ...ez zen kaosa eta anabasa haien fruitua eta emaitza, zeren forma eta kolore diferent haiek bazuten batasun guztizko bat eta osozko; ez, ez zen pintura hura atsegina, baina ederra zen, Pedrok ordu arte pintatu zituen koadro atsegin haiek guztiak baino mila aldiz ederragoa eta egiazkoagoa; eta handiagoa ere bai, zeren, nahiz eta, neurriaz denaz bezainbatean, koadro tipi bat zen, bere ohizko koadroak
|
baino
hagitzez ere tipiagoa, haiek guztiak baterat baino handiagoa zen: ederra zen, zinez, eta birao baten ederra zuen, libertatearen ederra zuen.
|
|
|
Hau ez da zure lehen aldia izan. Bigarrena izanen da zure lehen aldia, le henengoa
|
baino
hagitzez ere hobea.
|
|
|
Ttipiri ere, dela bere zaletasunak hurbileko nahiz urrunekoengan sortzen zuen konplizitateagatik, dela bere izaera atseginagatik, nahi baino jende gehiago ezagutu nion beti inguruan mormorka, nola euliak kakaren. Ximurrak berak, izatez hain zakar eta zeken, nik
|
baino
hagitzez gaitasun handiagoa zuen hurkoa adiskide bilakatzeko. Bazuen urte franko diru munduari loturiko lagunarte berantiarragoa hobesten zuela, fraideeneko guardia zaharra baino.
|
|
|
" gorria daukak, Eduardo". Ene gorputzak, bere gobernatzaile izan behar zuenak
|
baino
hagitzez zoliago, kontsiderazio metafisikoak baztertu eta berez hautatu zuen aitzina jauzi egitea. Airean nengoela, metalezko saihets batek zaflako egin zidan gerrialdean.
|
|
|
Urteak ziren haren Agentziara sartzen ez nintzela. Ordutik gogoan neukan bulegoa
|
baino
hagitzez dotoreagoa zen oraingoa, aferak ongi zihoazkion seinale. Laneko arropak ere —haren neurri urrira errenditutako traje italiarra— eta betaurreko beti lodi baina ez bertzorduz bezain handien diseinu garestiak salatzen zuten oparoaldia.
|
|
|
Pertsianak arruntik itxiak zeuden oraingoan, eta halaber makina aretorako atea. Goizaldeko hozkirriaren kariaz edo, kaiolan
|
baino
hagitzez ere freskoago zegoen hor, zorua bereziki, zango hutsen azpian. Kristinaren bekaitz izan nintzen hura bederen tapatua zelako.
|
|
|
Gerri biluzi hori inguratzera zihoazen nire beso dardartiak haren esku fermuek geldiarazi baino geroago, niregandik bereizi baino are geroago, ni sukaldean bakarrik utzi
|
baino
hagitzez geroago ere, haren ahoaren mendazko zaporea eraman nuen neurean.
|
|
|
7.023 karaktereko informazioa, Tomasi mailegatutako grabazioez baliatuta gehienbat, eta 2.098 karaktereko kronika sasi literarioa, hilotzaren erreskatearen inguruko hileta giro udatiarraz. Burua oso erne ez izan, eta nire lanaren atal nagusia moldatzerakoan
|
baino
hagitzez ere denbora gehiago egin nuen horretan. Hala ere, ongi erabilitzat jotzen nuen, ageri agerian utziko baitzuen Isabel Sanjosek gure lehiakideenean lardaskatuko zuen adreilu aseptiko bizigabearekiko aldea.
|
|
|
Orain gutxiago entzuten zuen, gehiago usaintzen, ez zitzaion camember gazta gusta  tzen eta asko, berriz, Margarita pizza; laztu egiten zitzaion ilea ile beltz motz kixkur antzekoa, ez jada horaila foam zati bat uki  tzean, eta bistak arintzera egin ziola iruditzen zitzaion, hobeto ikusi ez baina begiak lehen baino azkarrago mugitzen zitzaizkiola, artega bezala, urduriago. Eta ikusmenak eman zion Brown jaunari lanik handiena, beste laurek
|
baino
hagitzez gehiago, konturatzerako joan egiten baitzitzaizkion begiak, lotsagabeki eta jendetasun arrastorik gabe, edozein lekutara edo egoeratara, eta batez ere emakumeen bularretara zenbat eta beteago, orduan eta lotsagabeago, eta neskatoen titietara; gizonezkoei ere kontu handiz erreparatzen zien, baina ez guztiei, soslai jakin batera atxikitzen zirenei bakarrik, eta haien beroki eta gabardina b...
|
|
|
Haserretu egin nintzen neure buruarekin, eta, halakoetan beti egin dudan bezala, patrikatik lau txintxeta atera, eta, disimuluz, ipurdi azpian ipini nituen. Homeopata batek aholkatu zidan terapia zen, eta egia esan, ezin hobeto zihoakidan, zartailuarena
|
baino
hagitzez hobeto adibidez. Hala, oraingoan ere, txintxeten ziztadek itzularazi ninduten fantasietatik errealitatera.
|
|
2001
|
|
|
Ezin esan liteke galduta zebiltzanik, ezta kontrakorik ere. Eginbeharrak luze jo zien, aurrez uste zutena
|
baino
hagitzez luzeago.
|
|
2002
|
|
|
Jarraian, ordea, eguneroko bizikidetzan gero eta arazo handiagoak sortu ziren, komunitatea gainbeheran jarri zutenak, norberaren zeloak, inbidiak eta interes pertsonalak komunitatearen gutxieneko beharren gainetik jartzen hasi zirenean. Gainbeheraren beste arrazoi bat heroina izan zen, garaitsu hartan komunitateko bizpahiru kide kontsumitzen hasi zirena eta belarra
|
baino
hagitzez ere garestiagoa zena.
|
|
2004
|
|
|
–andre juduaren irria, harrigarriro ozena eta bizkorra, kolpetik suntsitu zen, gelako traste zaharren seriotasunaren gainean hegaldatu ondoren– Baina kontuz, haren itxurak ez zaitu nahasi behar: gizon hori dirudien
|
baino
hagitzez azkarragoa da... eta mila aldiz bihozgabeagoa. Betaurreko horiekin eta zozo aurpegi horrekin, intelektuala delakoan dago jende anitz.
|
|
2007
|
|
|
Gure kasuan, ezaguna da saguzarra iluntzean moldatzen dela ondoen,
|
baino
hagitzez hobeto. Hartara, jokoa onartzen badugu, onartzen ari gara ezen gure arimaren entendimentua ere tupustean dabilela, gauzarik naturalenen aurrean.
|
|
|
Ateak zuriz, paretak beixez eta lurra buztin gorriz egindako lauza karratu zabalez osaturik zegoen. Argiak piztu gabe, nahiz oraino izerditan, kanpoko lanpa
|
baino
hagitzez atseginagoa egin zitzaion bertako giroa. Egonean asperturik, zokomiran hasi zen eta, inor ez baitzen ageri, pasillo baten hondarreko leiho garaira heldu zen.
|
|
|
Hustu zuen baso luzea eta, ingurura begira, Únicamente poesía irakurri zuen parez pare zeukan dendan. Edaria ateratzeko
|
baino
hagitzez arinago ibili zen zerbitzaria kontua ekartzeko orduan eta Migel, dirua utzi eta karrika zeharkatu ondoren, dendan sartu zen zokoak harrotzeko asmotan. Atalburuak adierazten zuen moduan, olerki liburuak ziren gehienak.
|
|
2008
|
|
|
Bikaina! Izan ere, e.etxeak dituzten herriak
|
baino
hagitzez haboro dira gisako aterperik ez dutenak. Ordea, denetan da" Arnaizen inprimategi" bat, taberna edo jatetxe itxuran, gehienetan.
|
|
|
Ez zen lehenengo aldia. Zergatik sortzen zituen Gerardok horrelako pasioak bere inguruan, bera
|
baino
hagitzez ere itxura baldarragoa bazuen?
|
|
|
Ez zen lehenengo aldia. Zergatik sortzen zituen Gerardok horrelako pasioak bere inguruan, bera
|
baino
hagitzez ere itxura baldarragoa bazuen?
|
|
|
edo abestia
|
baino
hagitzez guttiago.
|
|
|
" bizitza lau egun dira". Neri, jakina, kontaera popular hori bestea
|
baino
hagitzez baliozkoagoa dela iruditzen zait: ez du ondo ez dagoena ontzen, baina bai gaizki ez dagoena hobetzen; ez du oker dabilena zuzentzen, baina bai zuzenegi dabilena okertzen.
|
|
2009
|
|
|
erreketa sinboliko hura, baina, erreketa errealetik pauso batera baizik ez zegoen, pauso bat baino gutxiagora, ausaz? arrazoibidea aurrera eramanez gero, bera ere sorgin ehiztarien biktima izan baitzitekeen noizbait, Domingoren aldeko grina hura zuelako, dibortzioa bera
|
baino
hagitzez okerragoa zena, urratzaileagoa eta hausleagoa bai behinik behin?, Ada guztiz sublimatzen saiatzen zen arren, sublimazioak kontzientziaren ahotsa isilaraziko ziolakoan, hori esaten ari baitzitzaion Teofilo Maria, funtsean:
|
|
|
hogei zifrako zenbakia zen, eta zatitzailea laukoa?, zeinari Damasok orduantxe ekin baitzion. Matematikak eta xakea baitziren haren zaletasunak, arrazoiaren arrazoizko arrazoiak bilatzeko, baita arrazoirik ezkutuenak ere, mutil iaioa zen, anai arrebak
|
baino
hagitzez ere iaioagoa?, ez zen harritzekoa haren marrazkiek gai haiekin zerikusia izatea. On Anizeto kalonjeak ederki aitortu zion meritua Damasori, lo kuluxkatik iratzarri eta neska mutilek egiten zituztèn marrazkiei begira geratu zenean, Damasorenari bereziki:
|
|
|
Harresi zolan genuen gazteluko bigarren atea. Ate nagusia
|
baino
hagitzez tikiagoa zen; ez zituen pasatzera utziko aldi berean zaldia eta zalduna. Hain zuzen ere, bi fi gura zeuden hor, eta bertze horrenbertze kabala:
|
|
|
Orduan, frankotan, Margarita izaten genuen solasbide. Nik
|
baino
hagitzez hobeki ezagutzen zuen bere andrea. Gaztelako mintzairaren sekretuak argitu beharrez gelditu zen haren ondoan, baina horretan jadanik Margaritak apeta zuelarik baizik ez zen aritzen, eta hori gutitan gertatzen zen.
|
|
|
Gutienez hogei zamari zenbatu nituen Louvreko atariaren parean, eta kabalen inguruan bertze horrenbertze jende, mandazain, armagizon eta mutil. Nafarroako erregek
|
baino
hagitzez segizio handiagoa zuen Agaramonteko kondearen semeak.
|
|
|
Orduan hartu nion egiazko neurria denborak gizon horrengan eragin hondamenari. Ile bizar urdinduek eta larruazal eroriak
|
baino
hagitzez ere gehiago zimikatu ninduen haren betzuloetako argi ezak.
|
|
|
Ezkutari bat zen horrela mintzo. Segur aski, ez zekien guk
|
baino
hagitzez gehiago Parisen gertatuaz. Hala ere, handik lagunen bat etorri eta zuzeneko berri eman balio bezala ari zen.
|
|
|
hogei zifrako zenbakia zen, eta zatitzailea laukoa–, zeinari Damasok orduantxe ekin baitzion. Matematikak eta xakea baitziren haren zaletasunak –arrazoiaren arrazoizko arrazoiak bilatzeko, baita arrazoirik ezkutuenak ere, mutil iaioa zen, anai arrebak
|
baino
hagitzez ere iaioagoa–, ez zen harritzekoa haren marrazkiek gai haiekin zerikusia izatea. On Anizeto kalonjeak ederki aitortu zion meritua Damasori, lo kuluxkatik iratzarri eta neska mutilek egiten zituztèn marrazkiei begira geratu zenean, Damasorenari bereziki:
|
|
|
hura sorgin ehiza zela; sorgin ehiza sinbolikoa, jakina, erreketa sinboliko batek azkena eman ziona: erreketa sinboliko hura, baina, erreketa errealetik pauso batera baizik ez zegoen, pauso bat baino gutxiagora, ausaz... arrazoibidea aurrera eramanez gero, bera ere sorgin ehiztarien biktima izan baitzitekeen noizbait, Domingoren aldeko grina hura zuelako, dibortzioa bera
|
baino
hagitzez okerragoa zena –urratzaileagoa eta hausleagoa bai behinik behin–, Ada guztiz sublimatzen saiatzen zen arren, sublimazioak kontzientziaren ahotsa isilaraziko ziolakoan... hori esaten ari baitzitzaion Teofilo Maria, funtsean: " Lehendabizi erre egingo zaitut, Ada, grina gaizto hori daukazulako, eta gero bakeak egingo ditugu..."; ala ez...?; halako egoera batean sartuta behar zuen Adak, haren begitartean ez baitzegoen jada begi mugimendu urduririk, tristura handi bat baizik; baina, bakartua zegoen arren, Ada ez zegoen bakarrik:
|
|
2010
|
|
|
Gutxitan egon naiz hain suminduta. Behin baino gehiagotan aitortu dizut Teofilo Maria eta Domingo
|
baino
hagitzez ere koldarragoa nintzela, haiek heroien kastakoak baitziren, zuk ere baduzu haien ukitu bat, Gabino, nik uste, eta ni ez; baina hara:
|
|
|
ados nago funtsean: espainiera euskara
|
baino
hagitzez ere hizkuntza jasoagoa dela ez didazu ukatuko bederen. Edo, futbol simil bat eginez, lehen mailan dagoena lehen mailakoa da, ba al dakizu Freudek berak ere espainiera ikasi zuela (eta ez euskara) Kixotea irakurtzeagatik (eta ez Bilintxen bertsoak)??, eta erregionalean dagoena erregionalekoa, eta ez dago lehen mailatik erregionalera bere borondatez egiten duen talderik, txoraldi batek hartu ezean.
|
|
|
Gutxitan egon naiz hain suminduta. Behin baino gehiagotan aitortu dizut Teofilo Maria eta Domingo
|
baino
hagitzez ere koldarragoa nintzela, haiek heroien kastakoak baitziren —zuk ere baduzu haien ukitu bat, Gabino, nik uste— eta ni ez; baina hara: nik ere banuen neure lurren baitan lotan zetzàn landare kaxkar erdi idor bat, baldintza berezi batzuetan piztu, hazi eta bere fruitua eman zezakeena:
|
|
|
" Si alguno hubiese de hablar con Dios, debería ser en español, por la majestad de la lengua" esan zuen Manuel Ayalak noizbait, eta, Jainkoaren aipua eta esaldiari darion harrokeri kutsua atsegin ez ditudan arren, esanahiarekin —balizko Jainkoari espainieraz edo euskaraz hitz egin ote genion... — ados nago funtsean: espainiera euskara
|
baino
hagitzez ere hizkuntza jasoagoa dela ez didazu ukatuko bederen... Edo, futbol simil bat eginez, lehen mailan dagoena lehen mailakoa da —ba al dakizu Freudek berak ere espainiera ikasi zuela (eta ez euskara) Kixotea irakurtzeagatik (eta ez Bilintxen bertsoak)? —, eta erregionalean dagoena erregionalekoa, eta ez dago lehen mailatik erregionalera bere borondatez egiten duen talderik, txoraldi batek hartu ezean.
|
|
2011
|
|
|
Urgaindarrek gerora jakin zutenez, bi urte lehenago alargundu zen Torreko markesa? baita ezkondu ere, handik urtebetera, bera
|
baino
hagitzez gazteago zèn hogeita bi urteko neska beltxaran xarmant bat. Diana, emaztetzat harturik.
|
|
|
–Bortz ordu joan dira abiatu garenetik. Ez zaigu falta ordubete
|
baino
hagitzez gehiago.
|
|
|
Soropil berde berdea, ingurukoak
|
baino
hagitzez zainduago. Kanaberak etxeko leihoak kanpotik ez ikusteko moduan estaliz.
|
|
2012
|
|
|
Jolas gaitezen urdinetan beherantz, ez gaude hemen betiko, eta urdina ere ez da betiko gugan, hodeietara igotzeko baita, lerroz lerro, kotoia
|
baino
hagitzez zakarrago.
|
|
2013
|
|
|
Hartan, Yazîd
|
baino
hagitzez trebeagoa zen Hamza. Yazîdek, izan ere, gaztelu hala moduzkoak egiten zituen beti, Hamzak mota guztietako eraikinak egiten zituen bitartean, meskitak, jauregiak, etxe orratzak??, zein baino zein airosagoak; gazteluak ere egiten zituen, jakina:
|
|
|
Neskaren sentimendu hura, gainera. Raissak ez baitzuen osaba Tayyeb inoiz hiltzerik nahi!?, ezin garbiagoa zen, bere begi beltz haiek, inozentziaren sabeletik erdituak ziruditenak, lekuko. Osabak, beraz, adinaren udazkenean zegoenak eta Raissak
|
baino
hagitzez gehiago zekienak, orduantxe ezezta zitzakeen ilobaren argudioak, nahi izanez gero: nola ezeztatu, baina, begi beltz haien ederra, bere gorputzaren nekaldiak gozatzen eta ematzen zituena, larrazkenaren bihotzean udalehena taupaka iduri?!
|
|
|
Mukizu horren oharmena gainerako guztiena
|
baino
hagitzez handiagoa zen. Ez nuen neure burua salatzeko asmorik, hala ere.
|
|
|
Guzmanek parrokiano zaharrak agurtzen diren bezala agurtu ninduen, oro vuesa merced eta oro ezti jario. Berak niri
|
baino
hagitzez hotzago eta motzago ihardetsi nion soldadu ohi gaztelarrari. Izan zuen mendekatzeko parada.
|
|
|
–Lehengusua. Eta Bautista
|
baino
hagitzez aberatsagoa.
|
|
|
Zimurduraz ihaurri zuen begitartea. Azkenekoan ikusi
|
baino
hagitzez makurtuagoa zegoen haren bizkar handia.
|
|
|
Nik bezala, bizar trinkoa zuen, zuriunerik gabea, eta ni bezain mehe zegoen, nahiz eta, segur aski, bera ez zen presondegitik atera berria. Kolore hits eta higatuez beztitua zen, eta bere soldaduenean
|
baino
hagitzez urratu gutiago ez zen ageri haren arropan. Buruan, arkabuzariena baino are kapelu meheagoa, kasik hegalik gabea.
|
|
|
Tikia, potoloa eta betokerra, Guzman putazaina bezala. Ez zen hura
|
baino
hagitzez hobea. Ontziaren gobernatzaile eta itsasgizonen jaun eta jabea.
|
|
|
Isildu nintzen. Nik itzuli
|
baino
hagitzez lasterrago irakurtzen ari zen eskribaua. Mantsoago egiteko eskatu nion, eztiki oraingoan:
|
|
|
Hain zuzen, ez al da horixe bera hurkoari, eta areago odol berekoari, opa dakiokeen altxorrik handiena? Erroak ezabatu izana ulergaitza bada ere, ez al da bide bazterrean exekutatua izatea
|
baino
hagitzez hobea, ez al da ospatzekoa, ez al da desagertuaren ondorengoak, neronek, gerra zikin hark umezurtz edo alargun utzitako edozeinek, bere baitan daraman itxaropen aitorrezina, karanbolaz bizirik aurkitzea, ez al da?
|
|
|
Hartan, Yazîd
|
baino
hagitzez trebeagoa zen Hamza. Yazîdek, izan ere, gaztelu hala moduzkoak egiten zituen beti, Hamzak mota guztietako eraikinak egiten zituen bitartean –meskitak, jauregiak, etxe orratzak... –, zein baino zein airosagoak; gazteluak ere egiten zituen, jakina:
|
|
|
Neskaren sentimendu hura, gainera –Raissak ez baitzuen osaba Tayyeb inoiz hiltzerik nahi! –, ezin garbiagoa zen, bere begi beltz haiek, inozentziaren sabeletik erdituak ziruditenak, lekuko. Osabak, beraz, adinaren udazkenean zegoenak eta Raissak
|
baino
hagitzez gehiago zekienak, orduantxe ezezta zitzakeen ilobaren argudioak, nahi izanez gero: nola ezeztatu, baina, begi beltz haien ederra, bere gorputzaren nekaldiak gozatzen eta ematzen zituena, larrazkenaren bihotzean udalehena taupaka iduri...!
|
|
2014
|
|
|
–Ez dute izango, ez [frantsesek], Rhin libre alemana? 965 Kanta hori oso zabaldua egon zen, eta gaur berton oraindik zenbait estudiante girotan entzun liteke Alemanian, gaur egun jada behialako nazionalismoaren isekaz kantatua. Beckerren olerkiari Lamartinek. Bakearen Marseillesa, rekin erantzun dio, zeharo tonu bakezale eta antinazionalistan966 Aldiz Beckerren aurka (hein batean Lamartinen aurka ere bai), eta hura
|
baino
hagitzez militaristago eta zatarragoa, A. Musseten. Le Rhin allemand, enasa da, harroputz eta indezente, berak ere 50etik gora konpositore aurkitu duena967 Dena dela, Rhina alemanentzat alemana da eta kito; frantsesentzat frantsesa da, edo frantsesa ere bada. Lamartinentzat berarentzat ere, ez du esaten zein modutan?, edo gutxienez ez dauka zergatik ez izan frantsesa alde bat (ezkerreko erribera guztia!):
|
|
|
Sieyèsi irakurri diogun, la grande nation? espresioan bertan nazio frantsesaren autokontzeptuaren eta historiaren anbiguitatea sumatzen da2267 Europako nazioetan espiritu askezaleak, USAren askapenak
|
baino
hagitzez gehiago, Pariseko Iraultzaren ereduak inarrosi ditu; Iraultzak agerian jartzen duen nazioaren handitasun morala miresten da hain zuzen (Kant). Lehenbiziko fase batean, ideien propaganda eta barne eta kanpo gerrekin, espiritu liberalek Europa osoan, bereziki Alemania eta Italian?
|
|
|
Filologiak ekarri bide du kritikaren espiritua, ondorioz emantzipazio espiritual modernoa, modernitatea bera nolabait380. L, esprit moderne, c, est à dire le rationalisme, la critique(?), a été fondé le même jour que la philologie. Les fondateurs de l, esprit moderne sont des philologues? 381 Renanen esanean, Erdi Aroaz etena eta Moderniara jauzia filologo, edo filologiarekin zerikusia zuen jendeak eman du382, natur zientziek baino lehen eta gehiago, eta filosofo profesionalek
|
baino
hagitzez gehiago383 Lutero, Melanchton, Calvino, filologoak ziren denak: –la Réforme est née en pleine philologie? 384, berdin Erasmo, Estiennetarrak, erreformazale guztiak.
|
|
|
Finalismo absolutu honekin Renan Voltairegandik atzera Bossuetengana itzultzen da(, qui a été notre maître?), historiaren teologiara. Gero teologia hori Voltaireren antzera laikotu guran edo egiten duen operazioarekin, filosofia itxuraz laiko arras teologizatu batekin bukatzen du, Voltairek berak jada aski teologizatua zeukana
|
baino
hagitzez arrasago. Renanek lehenbizi historiaren filosofia Israelgo profetismoarekin lotzen du:
|
|
|
(Nazionalismo frantsesak asma ote zezakeen eznazionalismo frantsesaren figura ideala izateko, bereziki ongi biguntzen zelako ere, Fustel de Coulanges
|
baino
hagitzez hobeto?).
|
|
|
Alegia, jende batzuk zuk erran nahi zenituenak zuk erranen zeni tuzkeen
|
baino
hagitzez hobeki erraten ari zirela jadanik.
|
|
2015
|
|
|
Zabala
|
baino
hagitzez altuagoa da gela biribila. Horrek ematen dio, zalantzarik gabe, berez dena baino handi eta zabalagoa izatearen itxura.
|
|
|
Neuk ez nuen oso ongi ulertzen Rikardoren galdera, baina ezin ulertzea
|
baino
hagitzez handiagoa zen nire harridura:
|
|
|
Erosketa zerrenda eman zidan emazteak. Bezperakoa
|
baino
hagitzez luzeagoa.
|
|
|
Pisu arina dute gure gauzek. Gosea eta hotza
|
baino
hagitzez arinagoa dugu bagajea.
|
|
|
Poesia idaztean badaude une batzuk, poesia irakurle ez direnek uste duten
|
baino
hagitzez urriagoak, zeinetan idazleak nolabaiteko asaldura sumatzen duen. Uste duzu ideia on bat edo irudi egoki bat aurkitu duzula, eta hari mehe horretatik tiratzeari ekin diozu.
|
|
|
Lanak 1919an bukatu ziren. Aurreikusitakoa
|
baino
hagitzez luzeagoa izan zen eraikuntza lanen iraupena, ez hainbeste obraren berezko zailtasun handiagatik, baizik eta hamarraldi haietan altxor publikoak jasaten zuen aurrekontuen etengabeko eskasiagatik. Bai materialetan bai lan indarrean proiektu arras garestia zen; dirurik ez zegoenean, edo aitzinikusitako diru partidak eteten zirenean, obrak bertan behera uzten ziren; haietan aritzen ziren langileak ere soldatarik gabe geratuz.
|
|
|
Ohar haren egileek uste zuten bateragarri zirela kontzentrazio esparru bat eta" tratu ona eta mugimenduen askatasuna"; edota" Francoren Espainian ezarri den erregimenaren onberatasuna" mesedegarria datekeela" hiltzaile, atrakadore eta lapur talde" batentzat. Rene Charen esaldiaren arabera, ohar zoro haren erredaktoreak zuzen zeuden, eurek uste
|
baino
hagitzez zuzenago, kontzentrazio esparrua aipatzean. Gezurrak asmatuz egia idatzi zuten oharkabe.
|
|
|
Ikusi ditut galeriak pintadaz josita, ziegaren bat zaborrez betea, Gotorlekua bera abandonatua eta erortzeko bidean. Fortearen gaurko irudia memorian gordetako argazki iheskorra
|
baino
hagitzez itxiagoa, estuagoa, goibelagoa agertu zait, haren tamaina erraldoia gorabehera. Edo horrexegatik, hain zuzen.
|
|
|
P roba gogorra izan zen, zuhurtziagabeki uste nuen
|
baino
hagitzez neketsuagoa, martxo hondarreko arratsalde sargori betean lasterka igotzea Aizkolegiko hego hegaletik gailurreraino doan errepide zaharra. Malda patartsuari lotu aitzin mendiaren oineko pinu berde beltzen azpian ekin nien, aspaldiko partez, berotze eta luzatze ariketei.
|
|
|
Edalontzia eta Errioxako botila bai bainituen eskura. Eta arnasbideetan zigarro ke dosia trinko bat, nire birikek eraman dezaketen
|
baino
hagitzez trinkoagoa. Erdiasmatiko izatea kasik nafar izatea bezain unagarria da.
|
|
|
Modu berean gorrirantz korritzen da zeruko gorputzen argiaren espektroa, izarren eta planeten betiereko ihesaldian. Memoriako arrasto haietarantz lasterka egin arren, gero eta helezinago izanen dira, gomuta haien urruntzeko abiadura beti nire hurbiltzeko ibilera
|
baino
hagitzez azkarragoa izanen baita.
|
|
|
zergatik beste behin kontatu nahi nuen jada liburu eta erreportajeetan, bideoetan, nobela batean kontatuta dagoen historia bat. Ni
|
baino
hagitzez saiatuagoa zen narratzaile batek zera erantzuten zion: aparteko gizakien azalaren pean gizon edo emakume arruntak dauden moduan, ohiz kanpoko historia ororen azpian ohiko historia bat dagoke; horrexegatik historia ezohiko bakoitzean badaudela guri guztioi dagozkigun sentimenduak, ideiak, bizipenak, bizipenen oihartzunak; kontakizunen inportanteena horixe dela.
|
|
2016
|
|
|
–Eta utzi botila ere hemen?, beti izan baitzaio gogaikarria jatetxe finetako ohitura hori, botila mahaian utzi ordez, aldika aldika, edalontzia hustu ahala zerbitzariek berriz betetzekoa. Alabaina, hau dela eta hura dela marmarka ari bada ere, onartu beharra du arroz esne hau goxoa baino gehiago dela, ahosabaian geratzen zaion zapore nahasketa bitxi eta zoragarria, amak egin ohi zuena
|
baino
hagitzez hobea, handikien etxeetan zerbitzatzeko modukoa, baita Olasonekoei ere.
|
|
|
Hegoaldean hagitz ezaguna ez gertatu arren, hor genuen Azkue lekeitiarraren laguntzaile hiztegigintza lanetan. Euskaltzaleen Biltzarreko kidea eta Urdiñarbeko erretore ondoa zen mauletar hau 1911.ean itzali zitzaigun, alabaina ordurako hiru ziren largatu zizkigun idazlanak, hiztegigintzarako arras interesgarriak; hitz eli zoroak
|
baino
hagitzez gehiago ditugu ordea, gaiarekin batera azalgarri zekartzan hamaika iruzkin goxoak zirela bide.
|
|
2017
|
|
|
Nik ere ez diat ezer ikusi, hori duk egia. Mundua guk uste duguna
|
baino
hagitzez handiagoa duk. Mila legoa egiten ditiagu, mila bide, eta azkenean ez diagu atera muturra etxeko ataritik.
|
|
|
Zahrak gehitzen du izeba ezin bizian bizi dela, jelosiaren bortxaz. Jelosia gutaz, bere seme alabak
|
baino
hagitzez azkarragoak garela begi bistan dagoelako. Jelosia amaz, bera baino zaharragoa izan arren, ederragoa delako eta noski eztiagoa osaba Ibrahimekin.
|
|
|
Txema furgoneta aparkatzen ari da. Futbol zelaiko fokuek
|
baino
hagitzez gutxiago argitzen du espaloi gaineko argi gorriak. Neoiaren azpian, begitara jotzen du zurezko ate zuri distiratsuak; klase horretakorik ez da ikusten inguruko eraikin eskasetan.
|
|
|
–Domezáin. Pablo Domezáin. Anderrek, besteak
|
baino
hagitzez ere doinu apalagoan.
|
|
|
Bideak segida du ibar zolako oihanaren aldera. Hori
|
baino
hagitzez lehenago gelditu da autoa, bost sei ibilgailu gehiago diren tokian. Tximiniatik kea dario borda kalamastrari.
|
|
|
Ez gara biziki nazionalistak sentitzen. Aitzitik, nazionalistak garen momentuetan ere antinazionalistak sentitzen gara modu askotan, gustatzen ez zitzaizkigun nazionalismoak nahikoa ezagutu baititugu, gure etxekoa
|
baino
hagitzez buruiritziagoak, Espainian, Italian, Frantzian, Alemanian. Kuriosoki, Italian esaten dute nazionalistak frantsesak direla, beraiek ez; frantsesek pentsatzen dute, nazionalista nazionalistak izan, alemanak direla, beraiek ez; alemanek ez dute uste gaur egun beraiek nazionalistak direnik, eta izan ere seguru asko frantsesak edo italiarrak baino gutxiago dira, baina ez gutxi.
|
|
2018
|
|
|
Dena dela, lehenago esan dudanean gaur arratsean gertatua latza izan dela, ez nintzen soilik ari gasolina gabe geratzeak eragin didan frustrazioaz eta halako ibilaldi narras bat egin beharraz herri honetara etortzeko. Izan ere, aurreko traba fisikoak
|
baino
hagitzez estugarriagoak fortunatu zaizkit Taylor senar emazteekin eta haien auzokoekin batera afaltzera eseri naizenez geroztik gertatuak. Arindu ederra hartu dut, zinez diotsuet, azkenean gela honetara etorri eta gogoa Darlington Halleko azken urteetako oroitzapenetara joan zaidalarik.
|
|
|
Aurrena, bere esker ona agertu zien bertaratutako guztiei, aurreko bi egunetako eztabaidak adiskidetasun giroan egiteagatik eta onginahia gidari hartzeagatik, «nahiz saioak tarteka bizigarriki tolesgabeak izan». Bi egunotan ikusitako batasuna espero
|
baino
hagitzez handiagoa izan zen, eta sinetsirik zegoen parte hartzaileek konpromiso ugari hartuko zituztela goizeko konklusioen saioan, Suitzako nazioarteko konferentzia garrantzitsuaren aurretik bakoitzak egin beharrekoei zegokienez. Paretsu horretan, eta ideiarik ere ez aurrez pentsatua ote zuen?, lord jaunak herr Karl Heinz Bremann zena ekarri zuen ahotara.
|