|
2014
|
|
|
Gogoan dut behin aspaldiko afaloste batean euskal idazle handi bati entzun niola gutxiespenez esanez berak ez zuela XIX. mendetik baino lehenagoko ezer ez irakurtzen. Lehen paragrafoko arrazoi guztiak erretorika hutsa dira, ezertarako balio ez dutenak, gutxiago norbait XIX. mendea
|
baino
lehenagoko testu batean saia dadin konbentzitzeko. Paragrafo berri honetan (liburu garaikideak eta ez besterik zergatik irakurri sutsuki defendatzearen tentazio handia behin alde batera utzita), nik tarteka klasikoak zergatik irakurtzen ditudan azaltzea baino helburu handiagora ezin dut jo:
|
|
2015
|
|
|
Grafiak gaurkotu behar direla garbi dagoen moduan, argi dago baita ere euskararen batasunari ofizialki ekin baino lehenago (1968) sortutako testuak ez direla, besterik gabe eta erabat, euskara batuaren mailara egokitu behar. Egokitzapen grafikoaren eta euskara batuan moldaturiko bertsioaren artean, bi mutur horien artean, testuarekiko begirunean eta egungo irakurlearenganako hurbiltzea ados jarri nahirik, noraino egokitu, moldatu, batasunaren hasiera
|
baino
lehenagoko testuak?
|
|
2017
|
|
|
Sukar batean hasi da koadernoak betetzen haiek berari kendutako ideiak eta irudiak euskaraz kopiatzen, desjabetzen eta jabeberritzen. Garun zientifikoei ezinezkoa egiten zaie literaturaren denbora nolakoa den ulertzea, ez baita lineala eta kronologikoa, kausalitatea izan liteke zirkularra ere, Xabier Lete sortu
|
baino
lehenagoko testu haiek bereak ziren, bere buruan zeuden, leiho lurrundu batetik bezala ikusiak zituen behin eta berriz. Eta gitarra xume batekin zebilen bere letrak kantari herriz herri, ez zegoen aintzira ondoko gaztelu batean oporretan, ez zion liburu bat dedikatzen ahal ezein baronesari Rilkek bezala, eta Ribak ezagutu zuen erbestaldia baino gogorragoan bizi zen bera, barne exilioan.
|
|
2021
|
|
|
Orixek, kasurako, bere gustu linguistikoei buruzko oharrak eta balioespenak egiten zituen, eta, Mitxelenak, ostera, itzulpenaren prozedura linguistikoari begiratzen zion. Aipatzekoa da, halaber, Mitxelenak egindako oharrak baliatu izan dituztela aurrerantzean gainerako historiagile askok eta askok XX. mendea
|
baino
lehenagoko testuak iruzkintzean. Aztertutako lehen historiografietan itzulpenaren funtzio linguistikoa soilik agertzetik, bestelako funtzio batzuk azalarazteko joera nabari da historiografietan aurrera egin ahala (batez ere funtzio kulturalak nabarmendu izan dira; baina ez hori bakarrik, Olaziregiren azken historiografian, esaterako, itzulpenak literatur eremuan betetzen duen funtzio ekonomikoa eta sinbolikoa ere ikusarazten direla ikusi baitugu).
|
|
|
Izan ere, historiografien bilakabideari begiratuz gero, berritze metodologikoa gertatu aurreko historiografietan datu arkeologiko hutsak edo datu arkeologikoen zerrendatzeak jasotzen ziren batez ere. Egia da, halaber, itzulpen historiari buruzko azalpenak eta kritika gehiago jasotzen dela berritze metodologikoaz geroztiko literatur historietan, baina itzulpen ikasketen ikuspegitik sakontasun handirik gabe egiten dira, eta, gainera, Casenavek zehaztu bezala, aro garaikidean jartzen dute arreta, XX. mendea
|
baino
lehenagoko testuei buruzko iruzkinak ez direlarik ia aldatu historiografien bilakabidean. Bide beretik, denborak aurrera egin ahala, historiografoen balioespenak desagertu egin dira, oro har; eta, badirudi, hortaz, hizkuntzazko oharrak desagertuz joan ahala, desagertu egin direla itzulpenari buruzko oharrak.92 Horrek adieraziko luke, beharbada, itzulpena balioesteko tresnak falta dituztela literaturaren historiografoak, edo" literatur eremu" aren parte sentitzen direla eta ez" itzulpen eremu" aren parte, paradoxikoa baita itzulpenaren eremua autonomoagoa eta ikusgarriagoa bihurtu ahala, historiografietako errepresentazioa gutxitzea.
|
|
|
Hain ondo mintzatu da, txundituta utzi dituela denak. Erabilera horrek, ordea, ez du tradiziorik, eta orain
|
baino
lehenagoko testuetan ez da ageri kasu bakan batzuetan izan ezik. Gaur egungo testuetan maizago ageri da:
|
|
|
Jakin ezazü ezi, etsai zaharrak egin ahala oro egiten diala zuri zure hunialako desirküntiaren gal erazitzeko (Maister). Oro har, XX. mendea
|
baino
lehenagoko testuetan ageri dira bai eze eta bai ezi, nahiz joan den mendean ere aurkituko ditugun adibide batzuk. Ze, ostera, bizkaierazko eta gipuzkerazko testu batzuetan ageri da eta aski erabilia da gaur egun ahozkoan, bizkaieraz batez ere:
|