|
2000
|
|
|
azaltzen digu Joseba Martinek. Bere ibilbidea «La jungla sonora» musika saioari atxikia egon den arren, jakin
|
bazekiten
kultura oso begikoa duela. Joseba albistegietan hasi zen Bilboko Herri Irratian, Barakaldoko Radio 7n gero
|
|
|
Ez zuten esan behientzako pentsua zenik eta txerri, oilasko eta bestelakoentzat saldu zuten. Baina noski, Europako ganaduzaleek
|
bazekiten
zertarako ziren pentsuok eta askotan behiak elikatu zituzten jaki horrekin. Kontinente osoko osasun publikoa eta haragi industria arriskuan jarri zen.
|
|
|
Arartekotzan nengoenlarik, 1993ko urriaren 27tik 30era bitartean, Europako Ombudsmanen hitzaldiak antolatu genituen Gasteizen, eta une ona bezain egokia iruditu zitzaidan aldi berean Aita Frantzisko Vitoriakoa omentzeko, pertsonaia hau bertakoek zein erbestekoek hobeto ezagutu zezaten. Etorri ziren ombudsmanik gehienek
|
bazekiten
nor zen eta giza eskubideen alde zer lan burutu zuen; baina ordurarte gutxik zekiten jatorriz hemengoa zela eta guztiek oso pozik hartu zuten hainbesteko merezimenduz eskaini genion omenaldi hura.
|
|
|
Oroitzen naiz arratsetan, afal ondoan, hegoaldeko giroaz eta gertakizunez mintzozitzaigula. Horiez nik baino gehiago
|
bazekiten
Xarritton ek eta Bidegain aldudar apaizabertzaleak (geroztik zendua da hau).
|
|
|
Hau da historia honen bigarren une ardatza: handik aurrera elizbarrutiak etaapaiz erlijiosoek
|
bazekiten
beren Diozesi agintariaren arauak zeintzuk ziren, etahoriei, eta ez besteri, zor zieten beren menpekotasuna. Zalantzarik gabe, Gobernukosektore jakin baten eta militarren agindupetik at, eliz barneko burujabetasuna berreskuratu nahi izan zuen Lauzurikak, frankismoaren barnean hurbilen zituen indarpolitikoen babesa segurtatuz, pentsa daitekeenez.
|
|
|
Ministroak, ba, ez zuen uste izan atzera egin behar zuenik, eta 1938ko maiatzarenazkenean emandako aginduari eutsi zion Komandante Militarrak: ... en las iglesias nodebe permitirse la predicacion en vascuence..., nahiz eta elizaratutako gehienekgaztelania ez
|
bazekiten
... pueden autorizarse diez minutos de pldtica en vascuence... (Torrealdai 1998: 135).
|
|
|
Latinaren garai haietako ofizialtasuna ahantzi gabe, Egiako euskaldunek
|
bazekiten
zein zerbitzu zituzten euskaraz, eta zeintzuk ziren gaztelaniaz, eta GarizumakoMisioaldietan beti zegoen sermolari euskaldunik, eta auzotarrek ongi erantzuten ziotendeiari, goian esan denez. Hala ere, jai handietako predikuetan (Aste Santuan, adibidez) ez dirudi Atotxak, 1935ean behintzat, kalitatez eta kopuruz, gainerako eliza donostiarretako mailarik zuenik (Cronica:
|
|
|
Ordura arte ez ziren hainbeste konturatu:
|
bazekiten
ez zutela beste auzokoekin jolastu behar, besterik ez. Baina orduan ikusi zuten hura jolasa baino zerbait gehiago zela, guda zela.
|
|
|
¡ Eccovi l’uomo ch’è stato all’Inferno! , 32 eta, orduan, Urbiaingo karriketan ikusten nuen neure burua, eta imajinatzen nuen ezen halakoa izan zitekeela urbiaindarren komentarioa ere, baldin egun batean harat itzultzen banintzen, eta baldin ziega krudel haietarik iragana nintzela
|
bazekiten
: " Horra hor infernuan egon den gizona!" Baina ene ameskeriak ziren haiek, zeren eta, nola itzuliko nintzen ni, bada, Urbiainerat, baldin infernu hartan ez bazen reskat posiblerik ez libramendurik, Heriok presooi eskain ziezagukeena baino, eta baldin ene etorkizuna, halatan, lurrean eginikako zulo bat bazen, ene gorputzaren neurrikoa, norat egotzi eta non ehortziko baininduten berant baino lehen, presondegi hartan guztia jasangaitza zelako:
|
|
|
Haatik," Bi dogma" artikuluaren argitalpena ez da bakarra Zirkuluaren enpirismoaren amaiera aldarrikatzen. Popperren iritziz, 1934 urterako jada batzuk
|
bazekiten
ikusmolde vienarra gaizki kokatua zegoela: " Denek dakite egun positibismo logikoa hilda dagoela.
|
|
|
Bazekien gizonak zioen informe hura ez zela osasun informe bat izango, ezpada informe judizial bat, eta berak handik hara esan zezakeenak bere pena larritu baizik ez zuela egingo... Eta, guztiarekin, gizon hark, eta beste saripekoek, egun haietan jarraitu, berari buruz asko
|
bazekiten
ere, ez bide zekiten printzipala, ez bide zekiten Henri zela bila zebilena; Henriz, baina, berak sekulan ez zien informazio koskorrenik emango.
|
|
2001
|
|
|
Tirokatu zituzten baina ez zuten bat bera ukitu. Alemanek
|
bazekiten
zer egin behar zuten: kamioietarik salto, arto artera sartu, eta Mauleraino iritsi.
|
|
|
Guretzat liberazioa izan zen, aldaketa, inork ez zizun ukatzen euskalduna zinenik. Gure lagun denek
|
bazekiten
euskaraz, eta elkarren artean hala hitz egiten zuten. Eta keinua egiten genion elkarri, konplizitatea zegoen gure artean, elkartuta sentitzen ginen.
|
|
|
Ikastola hauek hasi ziren Sartagudan eta Lodosan duela hamalau urte, eta tarte honetan oso baldintza txarretan eutsi zioten amets horri,
|
bazekiten
noizbait aldatuko zela errealitate hori eta aldatzeko iraun behar zutela. Orduan, hamalau urte horien fruitua orain ari dira jasotzen.
|
|
|
Herrian, ordea, ez zuten onartu. Ordurako
|
bazekiten
hiesa zuela.
|
|
|
Shabbir oso zela emakoia
|
bazekiten
phantamdarrek. 1981ean amorante bat eskuratu zioten.
|
|
|
Eskutik odola Juan Bautistaren labanaz atera eta eskuak batu zituzten, eta isilean egon ziren, inori ere ez baitzitzaion zina hornitzeko pelikuletako moduko esaldirik gogora etorri, baina atzamarrak banan bana ebakita galdurik ere ez zuten harrezkero laguna traizionatuko. Ez zen lehenengo aldia, lehenago ere eginak zituzten odol zinak, eta
|
bazekiten
gero, adiskidetasunaren froga lez, banan banako sekretuen errebelazioa zetorrela.
|
|
|
Orain bai ezagutzen mundua:
|
bazekiten
zertarako balio zuen bizitzak.
|
|
|
Denek
|
bazekiten
egia esaten zuela; ba  tzuek bazekiten gizon hari" Jainko" esaten ziotela.
|
|
|
Denek bazekiten egia esaten zuela; ba  tzuek
|
bazekiten
gizon hari" Jainko" esaten ziotela.
|
|
|
zain zeudenak, errukarri ez ezik, etsiturik ere bazeuden, eta edozertarako prest. Eta barnean han, barnean, esan bezala, hasia zen beldurra aurpegi zurbiletan azaltzen;
|
bazekiten
, bere hartan jarraitzera inork erantzukizunik sorbalda gainean hartu nahi ezik, alegia, latza izango zutela ordaina, sekula ez ahazteko modukoa. Zeren hartarako elkartu baitziren han, eta huraxe baitzen, beste edozein eginkizunen gainetik, haien betebehar sakratua.
|
|
|
4 Liburuaren aurrealdean datozen Gandhiren hitzak hauek dira: " Ezin diteke esan makiñak egiten ez genekienik; baiña gure asabak
|
bazekiten
arreta orrelako eginkizunetan jarri ezkero, jopu biurtuko giñala, eta Moralaren sena arras galduko genuela. Orrengatik, eta luzaroan gogoeta eginda gero, geure eskuen eta geure oiñen bidez egin ditezkean gauzak egitea erabaki zuten.
|
|
|
Lizardi ondokoak ahituxe ditugu honezkero eta horiekin batean agortu da Lizardiren garaiko eta aurreraxeagoko egoeraren berria. Hauek
|
bazekiten
zerbait, franko ere bai. Azkue eta Arana Goiriren on eta; baita bi nagusiren zerbitzariak ere izan zirela, Kirikiño dugula lekuko gailen.
|
|
|
Erratekoa dut ordea, gure artean, nihaur ez bezala, gela usaintsuetan pausatzen eta mihise amironatuetan loak hartzen zituen jende horiek ugariak zirela eta edozein unetan, partikulazki bideak eta karrikak ilunpeek biltzean, pentsamendua mehatxatua suerta zitekeela. Gehienek halatan, neuroleptikorik gabe, gusturik hoberenean,
|
bazekiten
derrigorrez egin behar zena manatzen hitz labur, zuhur eta suharrez. Lau mila altzairu puskatan barreiatzen ziren gertakariak jasaten genituen isiltasunik handienean.
|
|
|
Denbora irabazte aldera, ergelkeria batzuk esan eta irribarre urduriak egin nituen beren algarekin bat egiten nuela adierazteko, herabeti. Baina, haiek ni nor nintzen baldin
|
bazekiten
, ni hasia nintzen susmatzen haiek nortzuk ziren. Britainiar armada kolonialeko kapitainen antzeko jantzia zuena Ugatza baizik ezin zen izan.
|
|
|
Gezurra badirudi ere lagun minak zituan. Gaizkile haiek
|
bazekiten
gu bertan garbitzea oso arriskutsu izango zitzaiela; izan ere, inoiz Nekrasovek horren aditzea izan balu, arratoiak balira bezala larrutuko zitian. Hortaz, ez zitean beste aukerarik.
|
|
2002
|
|
|
Bat batean iratzartzearen ustekabearekin noraezean zebiltzan, alde guztietara begira, edonori eraso egiten hasteko prest. Dena malezia eta dena pozoi ziren, eta amorratuta zebiltzan norbaiti eraso egin beharrean, noren kontra egin ez
|
bazekiten
ere.
|
|
|
«sepultura hallada en1878». Hemen lanean aritu zirenek, ziur aski, ez zekiten trikuharri bat zenik; bainaaurkitutako hezurrei esker,
|
bazekiten
hilobi bat zela. Hala eta guztiz ere, gogoratubehar da badaudela harlauzaz egindako ganberaren ordez zulogunea duten hilerriak.Errioxako Portillo de los Ladrones en (Viguera) 16 bat metroko diametroko tumulu baten erdian zulogune erdiesferiko bat zegoen, ko diametrokoa eta metro bateko sakonerakoa, eta, katilu?
|
|
|
Azpimarratzekoak dira beren burua zuritzeko portugaldarrek erabiltzen zituzten argudioak. Merkatari haiek oso ongi barneratuta zeukaten aitoren semetzareneredua, eta
|
bazekiten
zer egin behar zuten Gipuzkoan errotzeko, aitoren semeenkutsua hartzeko: etxe baten jabe izan; ezkontza ona burutu eta familia sortu; edotaerregeari zerbitzatu.
|
|
|
Aurkikuntza horrek azal lezake zergatik bizi diren “epe luzeko progresiboak ez diren” pertsona seropositibo gutxi batzuk hiesa eta gaixotasun horrek dakartzan patologiak garatu gabe. Zientzialariek
|
bazekiten
1986az geroztik immunitate sistemako globulu zuri batzuek, CD8 linfozitoek, GIBaren erreplikazioa inhibitzeko eta, beraz, hiesa gerarazteko gai diren substantzia kimikoak sor ditzaketela. Kanadako mediku batek, Francis Plummet doktoreak, Kenyako (Afrika) prostituta seropositiboekin egindako azterketa baten arabera, haien %5ek, substantzia horien kontzentrazio handiak metatzen zituztenek, GIBaren eta HIESaren aurkako immunitate natural halako bat zeukatela jakin zen.
|
|
|
Eta haien emazteen artean. Medikukideek ezagutzen ninduten, eta
|
bazekiten
txiste kontalari trebea izan nintekeela, hainbatetan. Haiek eskatuta, bat kontatu nien.
|
|
|
Ez zuen luze hartuko Bilbo erori aurretik. Hori
|
bazekiten
Caponek Humek Madnerrek. Bilboko faxistak ere baziren horren jakitun, eta beharbada horregatik ez zuten deus ere esaten.
|
|
|
Erran zioten Carlton hobea zela baina, tamalez, Agirreren gobernuaren egoitza bilakatua zen, bonba bat Bilbaina Soziedadean jausi ondoren. Kazetari ingelesek, ordea,
|
bazekiten
oso toki gutxitan jaten zela Torrontegin baino hobeto. Bilbo goseak zegoen eta horrek konponbide hobea zuen hotelean, non Asturias eta Santanderko errefuxiatu eskuindarren eta kazetarien diruak mirariak egiten zituen.
|
|
|
Bai, baziren. Abertzaleekin lerrokatutako faxistak ziren, jakin
|
bazekiten
herrian Manuel Gorostizak abertzaleak salduko zituela Bilbo jausi ondoren. Bai baitzekiten Bilbo luze gabe eroriko zela.
|
|
2003
|
|
|
Eta hor, Ühaitzaren gainetik iragaitean, iduri zitzaidan geroztik ezagutu dudan Aturri edo Garona bezalako muga naturala pasatzen nuela. Haraindian orduko frantsesez elerraten hasiak ziren gure adineko putikoak, gerra ondarrean, nahiz euskaraz
|
bazekiten
.
|
|
|
Etorri ziren garai askeagoak, Francoren gerriko estutik libratuta. Hori bai, edozer gertatuta ere, zinemazaleek
|
bazekiten
astelehenero hitzordua zutela San Bizenten. 1981eko estatu kolpeak ere, ez zuen FAS zineklubaren jarduna eten.
|
|
|
Klase osoa isilik geratu zen; ordurako
|
bazekiten
irakasle hura jatorra izan zitekeela, baina behin haserretuz gero nahiko umore bortitza zeukala. Gainera, egun horretan serio samar zebilen hasieratik, gaia aurrera azkar zeramala.
|
|
|
Neskatila biek
|
bazekiten
atsedenaldietan pasabideetan egon ezin zena, eta horrexegatik lekua ezin hobea zen lasai hitz egiteko. Irakasle bat handik igaroz gero, errieta egingo zien gehienez ere.
|
|
|
Errege saindu haiek, beren legelari eta teologoen laguntzarekin,
|
bazekiten
beharrez gogor egiten aita sainduari berari. Hala nola Frantziako eta Nafarroako Filipe Ederrak buru egin zion, lehenik, Bonifazio VIII.ari eta, gero, bere egoitza Erromatik Avignonera aldarazi zion Klemente V.a aita saindu frantsesari.
|
|
|
Ohoin handiak urkarazten ditu txipiak. Eta Frantziako edo Nafarroako Erregeren gorteetan baldin
|
bazekiten
jaun handiek berek egin legeez beren alde baliatzen, badakigu berdin, gaurko egunean ere, Nazio Batuen jauregietan estatuburu puxantenak behartsuen ontasunez jabetzen direla lasaiki.
|
|
|
Hots, politika gaietan, gure inozentzia ala enuxentzia etikoa galdua genuen seminarista gutiz gehienek. Hori gure irakasle euskaldunek, Larraldek, Narbaitzek eta Berrogainek,
|
bazekiten
, baina gai horietan Baionako irakasleak aski liberalak ziren.
|
|
|
Adituek jakin
|
bazekiten
2002koa gertatu egin zitekeela: –It is clear and notsurprising for hydrologists and other experts that the cascade (presa katea) in theVltava river cannot protect Prague during so extreme flood.
|
|
|
Marketin ikastaroak 1.800 eurokoak ziren, eta beste 1.800 euroak, berriz, dohaintza gisa eskatzen ziren, eta, ustez, Errioxako Fuenmayor herrian ematen ziren, non bezero berriak erakartzeko bilerak egiten baitziren. OKUko presidentearen arabera, biktima guztiek
|
bazekiten
ikastaroak ez zirela existitzen, baina “diru errazak erakarrita” negozioan sartu ziren, eta piramidearen goiko mailetan zeuden ezagunak eta familiakoak ikusi zituztelako, inbertsioa berreskuratu eta etekinak lortu zituztelako.
|
|
|
Kutsadura Garatutako populazioetan asma areagotzen ari den argitzeko ahaleginean, beste ikerketa batzuek frogatu dute kutsadurak eragina duela haurren arnas eritasunen indukzioan. Orain arte,
|
bazekiten
poluzioak sintomak areagotu zitzakeela, baina ez eragin. Joan den astean “European Arnaskatory Journal” aldizkarian argitaratutako bi ikerketak argi eta garbi erakusten dute trafikoak eragindako poluzioak asma, errinitis alergiko eta eztul lehorra eragin ditzakeela, Taiwanen eta Alemanian 315.000 haur aztertu ondoren.
|
|
|
Aldi berean, zehatz mehatz aztertu zituzten mutazio batzuk, eta, horiei esker, zeharkako ebidentziak lortu zituzten funtzionatzeko moduari buruz. Baina zientzialariek
|
bazekiten
hiru dimentsioko egitura bakar bat onartuko zuela komunitate zientifikoak. Azkenean, aminoazido bat aldatu zuen proteina mutante bat identifikatzea lortu zuten.
|
|
|
Ordu arte Turkian pasatako bakantzak oso atseginak izan ziren familia guztiarentzat: eguzkia, itsasoa, bestak eta apairuak egun guziz... baina, aldi guziz
|
bazekiten
berriz etxera itzuliko zirela. Hor, aldiz, betirako joaten ziren eta Oya arrunt jakinean zen ez zela batere berdin pasako.
|
|
|
Hori zen istorio guztia, lehenik Oya ri plazer egiteko eta giro on baten sortzeko, egun polit hori prestatu zuten. Baina, denek
|
bazekiten
bukaeran zer gertatuko zen.
|
|
|
Aita joan zitzaienetik, bi ahizpak, nerabezaroaren ozeano haundian utzirik bezala sentitu ziren, helduen munduan sartzeko dauden zailtasunak oraindik ulertu eta gainditu beharrez. Horregatik,
|
bazekiten
beti elgarrekin izan behar zirela, bakarrik sentitzen zirenean. Bainan batzuetan, zinez bakarrik sentitzen zirenean eta haien malkoek erosotasun hain handia hartzen zutenean, laguntzazko oihuak itotzen zituzten.
|
|
|
Hor abiatu zen Garyren drama. Bere ingurukoek
|
bazekiten
gezurraren berri. Alferrik zabaldu zuten berria, alferrik ibili ziren Paris osoari Ajar Gary zela jakinarazten.
|
|
|
Konbentziturik nengoen susmo hori frogatzeko gauza izango nintzela, baina banekien aurkikuntzaren berri zabaltzen banuen ere ez zidatela sinetsiko, Romain Garyrekin berarekin gertatu zen bezalaxe. Dozena erdi bat lagunek
|
bazekiten
Ajar eta Gary idazle bera zirela, Paul Pavlowitch ek noski, Ajar en pertsonaia jendaurrean antzezten zuen bere ilobak, Leila Chellabi bere azken bizikideak, Diego bere semeak, Jean Seberg emazte ohiak eta honen senarrak, Martine Carré idazkariak, Robert Gallimard argitaratzaileak, Gisèle Halimi abokatuak eta gaztetako zenbait adiskidek ezagutzen zuten egia. Azken hauetako batek, Lynda Nöel ek, Gros Calin, Ajar ek argitaratu zuen nobela handiaren eskuizkribua bere begiz ikusi zuen Garyren Mallorcako etxean eta Paris erdiari kontatu zion aurkikuntza, zaila baita sekretuak gordetzea, kontatzea da hilak biziongandik bereizten gaituen ezaugarri nabariena.
|
|
|
Han zeuden idazlea lurrera abaildu zenean haurrak dindanean bakarrik utzi eta bertaratu ziren bi umezainak; han zegoen hilketaren lekuan zer egin jakin gabe begira geratu zen etxekoandre taldea, ertzaintzari abisu eman zion bulegaria, forentseak gorpua altxatu zuenean xehetasun morbidoak erantsi zituen emakumea, bikotearen gorabeherez argibide jakingarriak eman zituen auzoko dendaria, ondoko etxebizitzan bakarrik edo zakurrarekin bizi zen atsoa eta besteren bat. Mundu guztiak ikusi ditu galdeketak telebistan edo filmetan, eta
|
bazekiten
, noski, zeinen zorrotzak diren poliziak krimen bat aztertzen hasten direnean, baina hilketa honetan dena begi bistakoa iruditzen zitzaien: lekuko guztiek ikusi zuten emakume gajoa bere pistola tiro egin berria magalean zuela parkeko aulki luzean eseri eta ertzainei itxoiten, emakume koitaduak ez omen zuen ihes egiteko ahalegin txikienik ere egin, auskalo zer tratu txar jasango zituen, auskalo zer jipoi, erantsi zuen batek, egoera horretaraino iristeko, modu horretan tiro egitera ausartu bai baina gero bere burua horren salduta uzteraino ailegatzeko.
|
|
|
Hain ondo ezagutzen ez direnak, alabaina, Touchangueseko hiritar ospetsuaren benetako bizitza eta heriotza iluna dira. Jakin
|
bazekiten
hogei urte inguru zituelarik alde egin zuela, eta esploratzaile batekin ezkontzeko ametsa zuen neska batengatik alde egin zuela ere bai. Baina ez dirudi inork inon Albert Mezigue ikusi zuenik.
|
|
|
Gizon segaila zen, edonon nabarmentzeko modukoa, eta begiratu hutsarekin egin zezakeen jendeak bere arazoen zerrenda. Gehienek
|
bazekiten
, inori galdetu beharrik gabe ere, idazlea zela. Libururik gabeko beste idazle askok bezalaxe, literaturaren iturburua, liburu guztiak ernatzen eta jaiotzen diren puntua aurkitu nahi zuen, baina literaturak ez du nonbait iturbururik, begi askoko iturria da, barreiaturik dagoen altxorra, eraman handiz bildu beharreko urre hautsa –jarraitu zuen eta itzali egin zitzaion une batzuk lehenago aurpegian edo beharbada begiradan pizturik zuen argi distira.
|
|
|
Eskola etxe zahar bateko lehenengo pisuan zegoen, biltegi baten gainean. Mahats bilketa garaia zenez,
|
bazekiten
biltegi hura mahatsa pilatzeko erabiltzen zutela Ubernako nekazari batzuek, horregatik tabernara mokadu bat hartzera joan ziren arte itxaron zuten erreka bazterreko makalditik mugitu gabe. Mahastietatik bide errazagoa zuten inondik ere, baina egun haietan ez zegoen bertatik pasatzerik traktore, erremolke eta langile pilarekin topatu gabe.
|
|
|
Beharrik Euskal Herri maitean ez zen horrelakorik gertatzen: emeek beren sukaldeetan egoten
|
bazekiten
. Bozek ez zuen besterik errepikatzen, emaztea zer zen ere ez zekiten mutiko mukizu haiei.
|
|
|
Astea bizi zutenek
|
bazekiten
ordenak orden zirela. Halatan, Bozek Katxo deitu zuen.
|
|
|
Bestetan egia erran, arrakasta bazeukan: abertzale munduko urrixa anitzek
|
bazekiten
" borrokalarietarik" zela, ez zuen deus erran beharrik, gauza horiek denek zekizkiten, isilean, sekretuan, eta errespetu zerbaiten sentimendua sortzen zuten, manifestaldietan adibidez, beti banderola atxikitzen agertzen baitzen, soa hotz eta irririk gabe. Gainera elkarte abertzale eta ezkerreko alderdiaren partaide izanki orotan aitzindari plazaratzen zen.
|
|
|
Isilik egon ziren luzaro, alabaina bi gizonek
|
bazekiten
asko zutela elkarri esateko. Aspaldiko partez.
|
|
|
Txalupa hondoratzeko adina pisu edukiko zutela elkarri esateko zituzten guztiek. Jakin ere
|
bazekiten
esan ere egingo zizkiotela elkarri, goiz edo berant, esan beharreko guztiak. Behin hasiz gero, etengabea izanen zela jarioa.
|
|
|
Ihesari eman ziotenek
|
bazekiten
Mallonak ez zekiena. Preso jausiz gero fusilatu egingo zituzten.
|
|
|
Bilbon zibilen artean hegazkin faxistek sarraskia eragin ondoren izan zen hura. Haren mendekua hartu zutenek
|
bazekiten
nor ziren ybarratarrak. Faxisten altxamendua finantzatu zutenetakok.
|
|
2004
|
|
|
Nik, adibidez, berrogeita hamabi urte ditut eta guri, haurrei, etxean ez zitzaizkigun sekula mintzatu euskaraz, nik ikasi dut gerora. Aitak eta amak
|
bazekiten
euskaraz, ontsa mintzatzen ziren, baina haien artean mintzatzen ziren, haurrei sekula ez.
|
|
|
Eta hala, munduko estatu eleanitzen ereduak ikertu ditugu arretaz, gero hortik Espainiako Estaturako proposamenak ateraz. Orain arte, Euskal Herriko edo Kataluniako politikariek
|
bazekiten
Suitzan hizkuntza bat baino gehiago dagoela, baina suitzar zigilu bat sekula ikusi gabeak ziren".
|
|
|
Eta ez zekiten zu Kiwa zinela. Baina
|
bazekiten
ni ez nintzela Kimo, ni ez nintzela lehoia; eta ene amak bordatutako txapela oparitu genien; Mohamed Shinagui musikariak ere, bere simsimeia nire lagunari oparitu dio, berak beste bat egingo duela esanez. Shokran!
|
|
|
Alde batetik gizarteko egia gordina eta biluzia erakusten du, baina bestetik objetibitate berria deiturikoa erabiltzen dute, hau da, oso irudi geometrikoak: jakin
|
bazekiten
geometrikoki ondo antolatutako argazkiak komunikazio bide boteretsuak zirela. Argazki batzuetan txabolak, herri elizak, biltegiak eta bestelako lekuak besterik ez dira agertzen, baina naturaren anabasari orden bat ematen diote beraien forma geometrikoekin.
|
|
|
Bazekiten UVA izpiek azala beltzarantzeko aukera ematen zutela eta, aldi berean, azala zahartzen zutela. Azaleko geruza sakonenetan sartzen zirela ere
|
bazekiten
, eta, hala ere, uste zen UVB erradiazioek baino ahalmen minbizi sortzaile txikiagoa zutela. Australiako ikerketa, Gary Halliday eta Nita S irakasleek zuzendua.
|
|
|
Hala ere, osasuna dela eta, haren elikadurak ongi ase behar zituen haren energia eta nutrizio beharrak. «Ingurua eta baliabideak ondo ezagutzen zituzten, eta
|
bazekiten
nola ustiatu», zehaztu du aditu honek. «Argi dago ez zutela arazorik».
|
|
|
Boemeak. Medikuek
|
bazekiten
neskatoaren birikak zainketa intentsiboetan baina egoera onean zeudela, ama bezala, ezin zirela modu normalean garatu, eta kistearen ehunak bihotza mugitzen zuela, baita odol hodi asko ere, eskuineko birika hegoa konprimituta geratzen zen bitartean. Ebakuntza zaila egiteko, adituek amaren sabeletik burua eta sorbaldak atera zituzten txikitik, eta ezkerreko birika hegaleko kistea kendu zuten zesarea osatu aurretik.
|
|
|
Horrek esan nahi du gizaki modernoak eraman zituen leinuak aldaketa handiak izan zituela, arratoiek eta arratoiek baino mutazio askoz gutxiago. Intsektujaleak Asian aurkitutako fosilen bidez, zientzialariek
|
bazekiten
lehenago plazentadun ugaztunak espezie txikietatik jaisten zirela, dinosauroak desagertu aurretik dozenaka milioi bizi izan baitziren. Espezie primitibo horietatik guztietatik, zaharrena eta ondoen dokumentatzen dena, fosilekin, “Eomaia scansoria” izenarekin, urtxintxa tamainako eta musarmiarmen antzeko itxurako ugaztunak biltzen dituena da.
|
|
|
Hurrengo herrian hobeto joan zitzaien diru apur bat lortu baitzuten. Hurrengo herria
|
bazekiten
non zegoen: hogei kilometro iparralderuntz, baina lo egin behar zuten.
|
|
|
Eta Bautz errementatu nahi bazuten, borrokak Galibierren hasi behar zuen. Eta periodistek
|
bazekiten
.
|
|
|
Ez zuen ezer esan ohi kontu haren inguruan, batik bat gerra bukatu zenetik. Gelako zenbaitek
|
bazekiten
zer esan nahi zuen Einsteinek Werner eredu gisa proposatzean.
|
|
|
Eta etxekoek ere
|
bazekiten
hori.
|
|
|
Bazterrek burua altxatu eta karrikan behera begiratu zuela ikusi zuen Harakinek. Aurpegiera nabarmentzeko urruti bazeuden ere, biek, bai Harakinek bai Bazterrek,
|
bazekiten
elkar ikusi zutela, bat koka kola kaxa eskuan, bestea Estiren sorbaldatik helduta, karrikan behera. Lasaiago itzuli zen atzerako keinu hura egin ondoren Estirengana, eta orduan esan zizkion gertatzen ari zitzaienari buruzko lehendabiziko hitzak kronika moduan, ordurako, Bazterren ikuste hartan bien arteko harremanaren onartzea izan balitz bezala.
|
|
2005
|
|
|
Aktoreak zeintzuk izango diren buruan izateak lagundu egiten omen du. Altunak eta Esnalek
|
bazekiten
zein aktore nahi zituzten eta pertsonaia nagusietarako aukeratutakoek baiezkoa eman zieten ondoren.
|
|
|
Gerra hasi eta berehala hiru lagun fusilatu zituzten Gasteizen,' lehenengo hiru fusilatuak', eta berri hark erabat astindu zituen bazterrak". Era berean, Lauaxeta nor zen jakin ez
|
bazekiten
ere, ongi jakin zuten fusilatu zuten orduko! " Lauaxeta Karmengo komentuan eduki zuten preso.
|
|
|
' Halako eta halako!' hots egiten zuten. Eta
|
bazekiten
nora zeramatzaten. Eta hurrengoan,' halako eta halako!', eta horrela, norberaren izena esango zuten beldurrez.
|
|
|
" Giltzurrunak, batik bat, Chennai eta Bangalore-n erraz saltzen diren lehengaiak dira, eta hori badakite Subhash eta Govindanek. Beren herriko eta inguruetako ehunka jendek egin dute gauza bera diru beharragatik, eta biek ere
|
bazekiten
zer egin beren giltzurrunak merkatuan eskaintzeko. Horretarako bitartekari broker bat kontaktatu zuten erosleak bila zitzan.
|
|
|
Pelegrinazioak goi egoera baterako bidean kokatzen dira. Gure aitona amonak horrelakoetan ibili ziren, kontzientzia moduko ezberdin bat zuten gure aldean,
|
bazekiten
zertara zihoazen, jakina, ez zekiten deus konkretua, sentitua eta bizitua baizik.
|
|
|
ikasturtea beharrezko baliabideekin ez zutela hasiko
|
bazekiten
Seaskak, Euskal Haziak eta eskola publikoak. Hala, udaberrian protestak egin zituzten irakasle gehiago eskatuz, ikasle kopuruak gora egin baitu.
|
|
|
Lehenik, Julio Zesarren legionariek Alesia trintxeraz inguratu zuten, 16 kilometroko eraztuna osatuz. Baina erromatarrek
|
bazekiten
arriskua ez zegoela soilik hiribilduaren barruan; kanpoan ere milaka galiar zeudela borrokarako prest. Horregatik trintxera eraztun zabalagoa eraiki zuten atzean, 40 kilometrokoa oraingoan.
|
|
|
1945ean jadanik, gerla ondoan, 60 urtez goitikakoak ziren apezen erdiak baino gehiago, gutienez Aturri (Auch), Bourges, Cahors, Langres, Montauban, Pamiers, Périgueux-ko diozesetan.167 Parropien birmoldaketaren berri
|
bazekiten
ordukotzat: Sens ko diozesan laurogeita hamar apezek hiru eta 8 elizen artean bazuten bakoitzak.168 Zer eman du han, orain hemen modan dugun birmoldaketa miresgarriak?
|
|
|
ez dute xurikiten errekan, neguko ur hotzean egiteaz dolurik ez eta kilometroak oinez lohian ibiltzeaz, baina bai elgarren artean zeuzkaten harreman aberatsetaz, urera joatean ala bideetako ibilaldietan. Bidean oinez zoazelarik eskolara, elizara, merkatura, elizan sartu aitzin eta ondoan, arto biltzen edo xuritzen, ogi joiten... elgarrekin mintzo ziren, elgarren berri
|
bazekiten
, elgarren arteko loturak sortzen ziren, indartzen. Bizi sozial bat bazen, biziki aberatsa.
|
|
|
Bai, amona Kontxik arerioak ere izango zituen eta bazituen, jakina, euli eta eskorpioien neurrikoak, baita erbinude eta lehoien neurrikoak ere?, baina guztiek ere
|
bazekiten
, telebistan ikusitakoaren bidez, tanke bati egin behar izango ziotela aurre, inoiz egitekotan. Eta ez zioten egiten, noski.
|
|
|
38 Aborigenek
|
bazekiten
iturriak non zeuden, eta lehorterik gogorrenetan ere zeintzuk zeukaten ura.
|
|
|
26.57 Milaka aleko talde ikaragarriak egiten dituzte. Aspaldiko esploratzaileek, ur bila zebiltzanean,
|
bazekiten
papagai taldeok ikustean uretaraino gidatuko zituztela.
|
|
|
Beraz, borrokak berak, salbe fase batzuetan izan ezik: marxista, trotskysta, ze orduan
|
bazekiten
–la dictadura del proletariado, eta beraz, democracia centralista??
|
|
|
batetik, polo magnetikoak lurrazalean zehar mugitzen direla onartuz, edo bestetik, kontinenteak direla mugitzen direnak. Jakin
|
bazekiten
polo magnetikoen kokapena denboran zehar aldakorra dela, baina beti polo errotazionalaren inguruan, azken finean eremu magnetikoa Lurraren errotazio mugimenduak gobernatzen duelako. Beraz, polo magnetikoa noizbait ekuatorearen inguruan egon den argitzerik ez dagoenez, sistemako elementu mugikorrak kontinenteak direla onartu beharra zegoen.
|
|
|
Aldizkari britainiarraren esku dauden Eli Lillyren dokumentu konfidentzial konprometigarriak (hil honetan bertan jaso zituen) berrikusteko. Lillyren arduradunek
|
bazekiten
laurogeiko hamarkadan Prozac ek albo ondorio problematikoak zituela, baina minimizatzen saiatu ziren, sendagaiaren salmentan eraginik izan ez zezan, “British Medical Journal” era bidalitako txostenen eta memorandumaren arabera. Aldizkari britainiarraren arabera, dokumentu horiek duela hamar urte desagertu ziren prozesu judizial batean.
|
|
|
Hala, frogatu dute mitofusina delakoak mitokondrioen funtzioen erregulazioan lotura duela; organulu horiek arduratzen dira zelulei energia emateaz. Orain arte, adituek
|
bazekiten
proteina horren asaldurak zirela Charcot Marie izeneko gaixotasun kronikoaren eragileak. Gaixotasun horrek nerbio periferikoei eragiten die, sistema zentralaren eta periferiaren arteko lotura baitira, eta 2.500 lagunetik bati eragiten baitie.
|
|
|
Eta Gales eta Irlandako jokalariak galestarrez eta irlandarrez jantzita, gorriz eta berdez. Eta prozesio hori ikusten zutenek
|
bazekiten
golf zelaira zihoala eta hamabietan zela partidua. Eta baten batek esan zuen Zoroak dira ingeles hauek eta beste batek esan zuen Ez dira ingelesak eta lehenengoak Ilegorriak dira asko ba eta bigarrenak Bale.
|
|
|
Igotzeko eta jaisteko. Eta hura zen errugbi estadioko sarrera nagusia, eta partidua ikustera zihoazenek
|
bazekiten
handik sartu behar zutela derrigor. Eta baten batek esan zuen Eskailera bat dago sobran eta beste batek esan zuen Eskailerak ez dira inoiz sobran egoten.
|
|
|
Eta etorkinak Leitzara edo Zarautzera iritsiko, eta bigarren belaunaldian euskaraz egingo dute txukun. Eta Tuterara iritsiko, eta gaztelaniaz berehala ikasiko dute, lehenago ez
|
bazekiten
. Arerio?
|
|
|
Gurasoek, nire ustez, arrazoia zuten. Komunismoaren garaian
|
bazekiten
pobre biziko zirela, baina dena ziurtatuta zuten, hala ere: etxebizitza, lana, soldata...
|
|
|
Baina tiro itsuei tiroen oihartzunak baizik ez zieten ihardesten eta, kolkoak amiñi bat jabaldurik, lerroa berriz binaka osatzen zuten, zelai eta ordoki mehatxagarrietan aurrera egiteko, hurrengo lilura lelotu arte. Ikusten ez zuten arren,
|
bazekiten
etsaia hor bertan zegoela: hargatik ez zezaketen zehatz beraiek izuaren minetik asmatua zuten ala errealitatea zen aditzen zuten ahots edo garrasi hura.
|
|
|
Biek funtsean. Los Angelesko polizia zerbitzuetako funtzionarioak izanagatik pobreak ziren,
|
bazekiten
hargatik Aingeruen hirian, eta beren barranda ibilaldietan frogatzen zuten, beraiek baino askoz pobreagoak bazirela. Basamortuko gerorik gabeko erreserbetarik etorri indio hipnotikoak, Asiatik ontzi doietan heldu xinaurri familiak, Deprezione Erraldoiaren ondotik Mississippi ibaiaren haran hezeetarik goseteak bultzatu zuri zurbailak, sator zuloetan metatuak bizi ziren beltzak eta aberastea helburu zeukaten euskaldunak, ez bakarrik Los Angelesen, baizik eta Kalifornia osoan biltzen ziren denak.
|
|
|
Ezin esan ama eta bere artekoa aspaldi hartan ez gozotik ez leunetik zihoanik, eta urtegia betetzeko aginduaren debekua lortzea zen harrezkero, familian gertatzear zen uholde bortitza nolabait saihesteko era bakarra. Aitak eta amak
|
bazekiten
hori, korridorean poliki zetozen zapata abaildu haiek garai baten amaiera zirela.
|
|
|
Nire fitxa zeukaten, xehetasun guztiekin:
|
bazekiten
idazlea nintzela, bazekiten zer idazten nuen, nire prentsa artikuluen berri zehatza zuten, jakiteagatik, bazuten azken bost urteetan unibertsitatean sinatu nituen manifestuen berri ere. Unión Obrera aldizkariko elkarrizketa batean esana nuen behin," gustuko ditudan poetak behin eta berriz irakurtzen ditut, haiek azken juizioan nire defentsa presta dezaten", baina hortik eternitate osoa Aureliano Buendia edo Oliveira bihurturik pasa nahi izatera, ez zegoen ba aldea!
|
|
|
Nire fitxa zeukaten, xehetasun guztiekin: bazekiten idazlea nintzela,
|
bazekiten
zer idazten nuen, nire prentsa artikuluen berri zehatza zuten, jakiteagatik, bazuten azken bost urteetan unibertsitatean sinatu nituen manifestuen berri ere. Unión Obrera aldizkariko elkarrizketa batean esana nuen behin," gustuko ditudan poetak behin eta berriz irakurtzen ditut, haiek azken juizioan nire defentsa presta dezaten", baina hortik eternitate osoa Aureliano Buendia edo Oliveira bihurturik pasa nahi izatera, ez zegoen ba aldea!
|
|
|
Nabarmenkerian ari zirenek bazioten iruzurra onartu beharreko garaipena dela beti. Eta
|
bazekiten
zertaz zebiltzan, merkatuan poltsikoetan artezten baitziren saltzaileen kalitate kontrolak.
|