|
2008
|
|
|
Rufino IraolaUdal Euskaltegiko zuzendariaZeintzuk dira Udal Euskaltegiaren helburuak. Helburua irakaskuntza den arren, euskaltegi honek erabilpenari heldu nahi dio. Euskara ikastea ez da nahikoa, jendea bultzatu behar
|
dugu
hizkuntza erabiltzera. Ikasleen artean azterketak egin ditugu jakiteko zein ingurutan bizi diren zeinekin hitz egin dezaketen jakiteko.
|
|
|
(?) Halaber, gazteen artean euskararen erabilera indartzeko bestelako aldaerak (argota, hitanoa, etab.) sailkatzea eta kontuan hartzea garrantzi handiko kontuak dira. Izan ere, euskara egokia eta une egokian erabiltzeko gai ez den hiztunak ez du komunikaziorik lortuko, ez
|
du
hizkuntza erabiliz gozatuko, eta, azken batean, euskara bazterrean utzita beste hizkuntza batez baliatuko da.
|
|
|
Hitz egiten, eta entzuten? jakiteak esan nahi
|
du
hizkuntza erabiltzeko konpetentzia dugula continuum batean, eta prozesu horretan komunikazio modu asko sartzen dira: bai
|
|
|
Autore anitzek aipatu duten moduan, hizkuntza despolitizatzea ezinbesteko da, edozein ikuspuntu politiko defenditu baitaiteke edozein hizkuntzatan. Izan ere, egoera soziolinguistiko ideal batean, hizkuntzak eguneroko edozein erabilpen gunerako balio luke; eta, modu berean, edozein hiztunek aukera izan luke nahi
|
duen
hizkuntza erabiltzeko, entzule hartzaileak erabilera horrek pentsamendu politiko edo ideologia zehatz batekin lotzen duela pentsatu gabe. Aipatu bezala, ez du ematen giro politikoa egokia izango denik marko berri bat sorJakin 164 urtarrila otsaila tzeko.
|
|
2009
|
|
|
Arreta emailea publikoa ez bada, ordea, ezin da behartu hizkuntza bat edo beste erabiltzera. Behartu daiteke, eta behartu egiten da establezimendua, kontsumitzaileari nahi
|
duen
hizkuntza erabiltzeko aukera librea uztera eta" eskatzen" duena ulertzera, baina ezin da behartu, eta ez da behartzen, kontsumitzaileak erabilitako hizkuntzan erantzutera. Kontua da harreman pribatuetan gizabanakoaren hizkuntza askatasuna beti bermatu behar dela, kasu honetan bi norabideetan.
|
|
|
Ez zaio kontsumitzaileari hizkuntza ofizialetako baten erabilera inposatzen, kontsumitzaileari arreta eskaintzen dion establezimendu pribatuari ere ez zaio hizkuntza ofizial bat inposatzen, baina ez zaio ezta ere inori, ez kontsumitzaileari ezta establezimendu pribatuari ere? berak aukeraturiko hizkuntza erabiltzea eragozten, eta kasu guztietan bermatzen zaio kontsumitzaileari euskara edo gaztelania berak gogoko
|
duen
hizkuntza erabiltzea.
|
|
|
Alde pasiboa diogu, kontsumitzailearen solaskide den enpresa ez dagoelako behartuta kontsumitzaileari honek nahi duen hizkuntzan erantzutera, nahiz eta behartuta egon kontsumitzailea egoki artatzera edozein delarik ere honek erabiltzen duen hizkuntza ofiziala. Beraz, kontsumoko harreman pribatuen esparruan kontsumitzaileari bermatzen zaiona da nahi
|
duen
hizkuntza erabiltzeko eskubidea eta hizkuntzaz aldatu beharrik gabe artatua izatekoa, baina ez da bermatzen kontsumitzaileak aukeratutako hizkuntzan erantzungo zaionik. Edo beste modu batean esan nahi bada, establezimenduari ere bermatzen zaio nahi duen hizkuntza ofizialean erantzuteko eskubidea.
|
|
2010
|
|
|
Gainera, jakintza pasiboa izan behar dute gainerako bi hizkuntzetan, hau da, horiek erraz ulertzeko gai izan behar dute. Ondorioz, guztiek izan behar dute nahi
|
duten
hizkuntza erabiltzeko aukera eta beste bi hizkuntzak ulertzeko gaitasuna. Hala eta guztiz ere, hori betetzen ez bada, edo ez pertsona guztiei dagokienez behintzat, irakasle edo ikasle batek hizkuntza batean izan dezakeen urritasuna —hau da, hiru hizkuntza horietako bat ez jakitea edo behar bezala ez jakitea— inola ere ez da hartuko unibertsitatearen urritasuntzat.
|
|
|
Jakina da arrazoizkoena agian hizkuntza nagusia erabiltzea izango zela. errazagoa izango zitzaigun denoi, denok erdaraz hitz egingo bagenu. baina orduan ez ginateke geu izango, geu izan nahi dugu ordea eta ez beste zerbait. gutxiengotua den hizkuntza batek esplikatu beharra izaten du bere izanaren zergatia, zergatik den azaldu behar du, arrazoitu. baina hizkuntza nagusi baten kasuan ez da sekula galdera hori egiten: ...tz egiten duzu gaztelaniaz edo frantsesez?. hizkuntza nagusiak ez du justifikazio beharrik, hizkuntza hauen eguneroko erabilerak justifikatzen baitu bere erabilera. gutxiengotua denak berriz bai. izaten jarraitzeko arrazoiak eskatzen zaizkio hizkuntza nagusiak dituen bezala, logika, argumentu arrazionalak, erabilerak edo hizkuntza baten praktikak indartzen dituen arrazoiak. gizartean maila ahulena
|
duen
hizkuntza erabiltzen duen hiztunari motibazioak eragiten dio hizkuntza hori erabiltzen jarraitzea. ez du erabiltzen hizkuntza gehiengoak hitz egiten duen hizkuntza delako, berezkoa duen hizkuntza —edo berezko egin duena— gorde nahi duelako baizik. hizkuntza gutxituari edo hil zorian dagoenari, balio gutxiago aitortu ohi zaio gizartean eta bizirik mantentzeak pena merezi ote duen ere gal...
|
|
|
Baina orduko gazteek ez
|
zuten
hizkuntza erabiltzeko hautua arrazionalitate bio ekologistarekin lotu behar izan, ez Zumthorren ahozkotasunaren oroiminarekin, edo hizkuntzaren filosofia esentzialista badaezpadakoekin. Errazago identifikatu ziren, nik uste, Celso Emilio Ferreiroren arrazoibide sinplearekin:
|
|
2011
|
|
|
Nahiz eta beste hizkuntza batzuk jakitea eta hizkuntzen arteko harremana aberasgarria izan, horrek ez du arriskuan jarri behar norberaren hizkuntzaren iraunkortasuna eta garapena. zer egin dezake pertsona batek hizkuntza iraunkortasunaren aldetik ekologikoagoa izateko? esate baterako, babes handiena behar
|
duen
hizkuntza erabil dezake beti. ekologikoa izateko, harremanetan eta argitalpenetan, norberaren hizkuntzari eman behar zaio lehentasuna. zer egin dezakete erakundeek eta udalek, ekologiaren ikuspuntua oinarri hartuta, lagundu beharreko komunitatearen hizkuntza erabili dute lehentasunez. hizkuntza iraunkortasunaren helburua da tirabirak sortzen dituzten paradigmak bateratzea eta behar bezala antolatzea. horrek esan nahi du ekitateak izan behar duela garapen sozialaren eta ekonomikoaren oinarria (gogora dezagun ekitateak ez duela esan nahi berdintasuna, baizik eta desorekatuta dagoena orekatzea). horretarako, hizkuntzapolitikaren gaietan, espazio batzuk legezkotu egin behar dira, espazio horietan euskara eta katalana lehentasunez erabil daitezen. hemen, zuen mankomunitatean, udalerri euskaldunen Mankomunitateak euskara gordetzeko beharrezkoa den habitata sor dezake. horrenbestez, kontua da ekonomia bizigaia eta bideragarria sortzea, eta hizkuntzari dagokionez, pertsonak erraztasunez jardutea.
|
|
2012
|
|
|
Gure iritziz, ezagutza mailak ez ezik, ezagutza motak ere zerikusia du. Beste hitz batzuetan esanda, hizkuntzaren ezagutza %50a baino gutxiago
|
dutenek
hizkuntza erabiltzeko unean zailtasun handiak izango dituzte. Ez dira eroso sentituko menperatzen ez duten hizkuntzan mintzatzen, hizkuntza horrek ez die balioko nahi duten guztia nahi duten moduan esateko eta beraz, erabili ere gutxiago erabiliko dute.
|
|
|
Informazio perfektuak, berriz, ez du garrantzirik: probabilitatea α2 dela, bi jokalari elebidun elkartuko lirateke, eta oso litekeena da horrelako bi jokalari nahiago
|
duten
hizkuntza erabiltzeko koordinatzea [ikusi 2 ustekizuna].
|
|
|
Hiru erregimen hartuko ditugu kontuan, batetik, c jokalari elebidunek sentitzen duten frustrazioaren kostuaren eta, bestetik, (m n) nahiago
|
duten
hizkuntza erabil dezaketenean eskuratzen duten etekinaren3 arteko erlazioaren arabera:
|
|
|
Batek belatzak bezala eta besteak usoak bezala jokatzen badute, berriz, B erabiltzen dute jokoak dioenez, baina, ordainaren aldetik, usoak bezala jokatzen duen jokalariaren ordaina txikiagoa da, B aukeratzera ausartzen baita nahiz eta ez jakin beste jokalaria elebiduna ala elebakarra den. Azkenik, bi jokalari elebidunek belatzek bezala jokatzen badute, batak besteari min egiten diote; hau da, biek S2 estrategia baliatzen badute, A erabiltzen dute interakzioan ereduaren arabera, eta ez dira ohartzen nahiago
|
duten
hizkuntza erabiltzea galarazten diotela batak besteari.
|
|
2015
|
|
|
Hizkera neutroa izaten da. Baina esatari batek, kazetari batek eta, batez ere, fikzioa sortzen duen idazle batek irudi gehiago
|
dituen
hizkuntza erabiltzen du; hau da, konnotatiboagoa, koloretsuagoa», azaldu du Labayru fundazioko zuzendari Adolfo Arejitak. Mezuari zolitasun hori ematen laguntzeko esamoldeak bildu dituzte Labayru Hiztegi Fraseologikoan, eta www.labayru.eus webgunean ipini dute.Elebiduna da:
|
|
|
alde positiboa konpaktazioa da; eta negatiboa, gizabanako multzo txikien hizkuntza eskubidea gutxiturik geratzen dela hizkuntza ofizialak biltzen duen lehentasunaren aurrean. Argi utzi behar da, noski, pertsona bakar edo apur batzuek ez dutela talderik osatzen pertsona irtenbidean; eta lurralde irtenbidean, maila pribatuan edozein pertsonak daukala nahi
|
duen
hizkuntza erabiltzeko eskubidea.
|
|
|
Azpigarapenaren eta garapenaren artean dago euskal kultura, krisi gorrian, eta hizkuntzarenganako betiko engaiamendua berritu beharra dago: izan ere, bakoitzak nahi
|
duen
hizkuntza erabiltzeko printzipioa soilik itxuraz da liberala eta tolerantea. Nagusituko balitz, euskararenak egingo luke.
|
|
|
Gizartea elebiduntzea, hizkuntza ofizialen artean dauden desorekak orekatzeko nahikoa ezdela iruditzen zait, hizkuntza erabilpenean hainbat faktorek dutelako eragina. Hizkuntza politikarenhelburu gisa hizkuntza liberalismoa hartzea edo norbanako bakoitzak nahi
|
duen
hizkuntza erabil
|
|
|
Gizartea elebiduntzea, hizkuntza ofizialen artean dauden desorekak orekatzeko nahikoa ezdela iruditzen zait, hizkuntza erabilpenean hainbat faktorek dutelako eragina. Hizkuntza politikarenhelburu gisa hizkuntza liberalismoa hartzea edo norbanako bakoitzak nahi
|
duen
hizkuntza erabiltzeak niri zalantzak sortzen dizkit bi hizkuntzen arteko aldeak horren nabarmenak diren kasu honetan. Bata hizkuntza ez normalizatua da, euskararen kasua, eta bestea funtzionalki erabatekoa etaindartsua den kasua, gaztelaniarena.
|
|
|
Azpigarapenaren eta garapenaren artean dago euskal kultura, krisi gorrian, eta hizkuntzarenganako betiko engaiamendua berritu beharra dago. Bakoitzak nahi
|
duen
hizkuntza erabiltzeko printzipioa soilik itxuraz da liberala eta tolerantea. Nagusituko balitz, euskararenak egingo luke.
|
|
2016
|
|
|
Esan bezala, ikasleek
|
badute
hizkuntza erabiltzen jakite oso bat umetatik ikasia eta behin eta berriro gizarteak konfirmatua. Ikaskuntza horretan eragin handia izan du eremu akademikoak:
|
|
|
Ez dugu zertan erabili gurea ez den/ gura ez dugun hizkuntzarik. Eta gurea ez
|
dugun
hizkuntza erabiltzen dugun bakoitzeko, gerok atzeratzen dugu gure solaskideen euskalduntzea mugarik gabeko bihar inoizko batera. Ezin dugu jarraitu beti gure hitzen itzultzaile izaten.
|
|
2017
|
|
|
— Hizkuntza aldatzetik aukeratzera. Etorkizunean ere gure herrian egoera eleanitza izango dugu eta lortu behar da norberak nahi
|
duen
hizkuntza erabiltzea, eta euskaraz egin nahi duenak ez aldatu behar izatea.
|
|
|
Adibidez: egun, 2016an, zer esan nahi
|
du
hizkuntza erabiltzeak. Komunikabideen kontsumoari eskaintzen dizkiogun denbora aurrekontuak ikusita, ez al genioke garrantzi handiagoa eman behar hiztunei (eta hartzaileei) erabilera esparruak eskaintzen dizkieten espazio mediatikoei?
|
|
|
Eta gezurra dirudien arren, zer nolako tirabirak hizkuntzaren harira. Batzuek, Euskal Herriaren mugan izan arren, ez dute ulertzen umeek libreki nahi
|
duten
hizkuntza erabiltzeko aukera izan behar dutela. Are gutxiago zer nolako aberastasuna suposatzen duen eurentzako Gaztelako lur horietan hain gertu duten hizkuntza, ingelesarekin edo frantsesarekin batera, entzutea.
|
|
2019
|
|
|
Etorkizuna eleanitza izango da. Lortu behar da norberak nahi
|
duen
hizkuntza erabiltzea eta euskaraz egin nahi duenak ez aldatu behar izatea. Alegia, ezagutzaren unibertsalizazioa (ulermena, gutxienez).
|
|
2021
|
|
|
Nola tratatu arazo horiek Enpatiaz eta arretaz. “Nahi
|
duten
hizkuntza erabiltzen utzi behar zaie, haiek izan daitezen. Nik nahi bezala hitz egiten uzten diet, batzuetan takoak barne.
|
|
|
Etorkizunean nondik nora jo behar den ere erakutsi du: “Administrazioak eredu eta jarraibide izan behar du normalizazio prozesuan eta beste sektoreei lagundu behar die, sozio-ekonomikoei batez ere; Hizkuntza Politika bakarra behar dugu Sektore Publiko osoan, eta planak sinplifikatu egin behar ditugu; Hizkuntza Ofizialak Erabiltzeko Irizpideak izan behar dira gure plan guztien oinarria; Administrazioko langileak jakin behar
|
du
hizkuntza erabiltzeko eskubidea ez dela berea, herritarrarena baizik; edonork ulertzeko moduko euskara erabili behar dugu; testuak jatorritik euskaraz sortu behar dira, eta ez itzuli; itzultzaile neuronalak gehiago baliatu behar ditugu, eta abar... ”
|
|
2023
|
|
|
Hizkuntzak belaunaldiz belaunaldi transmititutako ezagutza biltzen du, eta lurrarekin eta kulturarekin lotzen ditu; euren nortasunaren parte funtsezkoa da. Komunitateko kideek uste
|
dute
hizkuntza erabiltzeari utziko baliote, hizkuntzarekin batera, euren kultura betiko galduko litzatekeela.
|
|
|
Euskal Herri euskaldun bat amesten dugunok onartu dugu norberak nahi
|
duen
hizkuntza erabiliko duela, eta ez dela beti euskara izango denek hautatutakoa. Baina, politikak ahulenaren aldekoak izango badira batez ere, euskararen erabilerak gora egitea nahi dugulako da, era iraunkorrean, inori kalte egiteko asmorik gabe, geure buruari zor diogulako.
|
|
|
Baina gurean jarraituz, uste dut kontraesanez beteta dagoela bere artikulua. Bakoitzak nahi
|
duen
hizkuntza erabil dezala dio. Uste du gaurko baldintzetan bere tesi liberal horrek guztion eskubideak errespetatzera eramango gaituela?
|