|
2012
|
|
|
Jantokian aurkitu genituen ikasleak, irten aurretik gosaltzen. Cami, Txomin, Pantxoa, Helena eta Eric topatu genituen egun hartan (Patxi falta zen, eginkizun bat zuelako bere
|
herrian
, eta izena emandako beste batzuk artean iristeko zeuden). Arantza sukaldaria, berriz, han zebilen bere txokoan, eguerdirako bazkaria atontzen. Eta Carmen, goizeko irakaslea, turismo gidari lanak egiteko prestatzen.
|
|
|
Samuel Fisher Lafone (Liverpool, 1805 Buenos Aires, 1871) uruguaiar tratulariak Uruguaiko Gobernuarekin atzerritar langileak etorrarazteko adostutako hitzarmenak ipar euskal herritar ugariren erbesteratzeari eman zion hasiera. Hitzeman kopurura iristeko, Lafonek propaganda hedatzeko eta espedizioak antolatzeko agenteak Pirinio mendietara bidali zituen, Biarno eta Ipar Euskal
|
Herrira
gehienbat. 1832an, Lafone & Wilson etxeak Nafarroa Behereko ahal bezainbat etorkin biltzeko agentzia bat ireki zuen Donibane Garazin, lan emankorra eginez urte askoz.
|
|
|
Uruguaiko gerra handia hasita(), bidaiak Argentinarantz antolatu ziren, are gehiago hango gobernu berriak immigrazioaren aldeko politika azkarra eramaten hasi zenean 1852tik goiti. Euskal Herrian, berriz, nekazaritza eta egoera soziala krisian zeudela eta, euskaldun gazte ugarik
|
herritik
alde egiteko aukera egin zuten, gehienak gizonak, baina emazte edota familia osoak ere izan zitezkeen Amerikara ontzietan zihoazenak, herrira aberastuta itzultzeko asmoarekin batzuk. Ipar Euskal Herriko hiru probintzietatik Zuberoa eta Nafarroa Beherea izan ziren migratzaile gehien bidali zituztenak, hasieran bela-ontziz eta ondoren bapore ontziz, Pasaia, Baiona edo Bordeleko portuetatik, hiru laurdenak Argentinarantz.
|
|
|
Uruguaiko gerra handia hasita(), bidaiak Argentinarantz antolatu ziren, are gehiago hango gobernu berriak immigrazioaren aldeko politika azkarra eramaten hasi zenean 1852tik goiti. Euskal Herrian, berriz, nekazaritza eta egoera soziala krisian zeudela eta, euskaldun gazte ugarik herritik alde egiteko aukera egin zuten, gehienak gizonak, baina emazte edota familia osoak ere izan zitezkeen Amerikara ontzietan zihoazenak,
|
herrira
aberastuta itzultzeko asmoarekin batzuk. Ipar Euskal Herriko hiru probintzietatik Zuberoa eta Nafarroa Beherea izan ziren migratzaile gehien bidali zituztenak, hasieran bela-ontziz eta ondoren bapore ontziz, Pasaia, Baiona edo Bordeleko portuetatik, hiru laurdenak Argentinarantz.
|
|
|
Euskal Herrian, berriz, nekazaritza eta egoera soziala krisian zeudela eta, euskaldun gazte ugarik herritik alde egiteko aukera egin zuten, gehienak gizonak, baina emazte edota familia osoak ere izan zitezkeen Amerikara ontzietan zihoazenak, herrira aberastuta itzultzeko asmoarekin batzuk. Ipar Euskal
|
Herriko
hiru probintzietatik Zuberoa eta Nafarroa Beherea izan ziren migratzaile gehien bidali zituztenak, hasieran bela-ontziz eta ondoren bapore ontziz, Pasaia, Baiona edo Bordeleko portuetatik, hiru laurdenak Argentinarantz. Bordeletik Buenos Aireserako bidea hiru hilabetez egiten zuten bela ontziz 1922an, hogeita bi egunez ordea bapore ontziz.
|
|
|
1911n, bidaia hagitz nekagarri eta gogorrak berrehun libera kostatzen zuen, oraingo seiehun euro. 1857 eta 1864 urteen artean, orotara 200.000 euskaldun erbesteratu ziren,
|
herriz
herri ibiltzen ziren emigrazio agenteen ele erakargarrien ondorioz gehienbat, hala nola egoera ekonomikoak bultzatuta, intsumituta edota abenturaren grinak sustatuta. Abeltzaintza nagusi Lehen urteetan, Iparraldeko euskaldunen jarduera nagusia ardiei ile moztea izan bazen ere, 1870 urtetik aurrera abelazkuntzari eta larrua ontzeari lotu zitzaizkien.
|
|
|
1911n, bidaia hagitz nekagarri eta gogorrak berrehun libera kostatzen zuen, oraingo seiehun euro. 1857 eta 1864 urteen artean, orotara 200.000 euskaldun erbesteratu ziren, herriz
|
herri
ibiltzen ziren emigrazio agenteen ele erakargarrien ondorioz gehienbat, hala nola egoera ekonomikoak bultzatuta, intsumituta edota abenturaren grinak sustatuta. Abeltzaintza nagusi Lehen urteetan, Iparraldeko euskaldunen jarduera nagusia ardiei ile moztea izan bazen ere, 1870 urtetik aurrera abelazkuntzari eta larrua ontzeari lotu zitzaizkien.
|
|
|
Ondorioz, finantza munduan murgilduta, ondoko belaunaldietan politikari eta intelektual ospetsu askok euskaldun jatorria zeukaten, izan ere, 1853tik 1943ra Argentinako Errepublikako hogeita bi lehendakarietarik hamar euskaldunak izan ziren. Hala ere, aberasteko asmoarekin Euskal
|
Herritik
alde egindako gutxik gauzatu ahal izan zuten ametsa. Abeltzaintzari esker aberastea lortu zuen, ordea, 1837an Nafarroa Behereko Donaixti herritik joandako Pierre Lurok, ondorengoei 375.000ha, 300.000 ardi eta 150.000 behi utzita.
|
|
|
Hala ere, aberasteko asmoarekin Euskal Herritik alde egindako gutxik gauzatu ahal izan zuten ametsa. Abeltzaintzari esker aberastea lortu zuen, ordea, 1837an Nafarroa Behereko Donaixti
|
herritik
joandako Pierre Lurok, ondorengoei 375.000ha, 300.000 ardi eta 150.000 behi utzita. Gaur egun, Argentinako 40 milioi biztanleetatik %10ek du euskal jatorria, 15.000 euskal deitura zerrenda daitezke, 15.000 pertsona dabiltza euskal diasporaz arduratzen diren 85 elkartetan eta 500 aritzen dira euskara ikasteko eskolak ematen.
|
|
|
Ricardok, aita zenak aipatzen zizkion Jutsiko Elizaldea etxe inguruko mendiak argazkitan ikusten zituen azkenean. Bi urteren buruan, Euskal
|
Herrira
etorri zen Ricardo,, etxe aurreko lurrari musuka ibili zen?, aitaren sortetxera itzuli zela eta, itsasoaren bestaldeko lehengusuak besarkatu ahal izan zituen orduan.
|
|
|
Nafarroako konkista ezagutarazteko asmoz 1512 Nafarroa, in memoriam (Erein) nobela ilustratua argitaratu du Landak (Errenteria, 1965). Euskal
|
Herriko
historia eta mitologiarekiko grina itzela du, eta bere lanean islatzen du: Gabai komiki saila, El ciclo de Irati komiki albuma, Sorginak irudi liburua...
|
|
|
Nondik dator grina hori? Euskal
|
Herriko
iraganean murgiltzeko maitasunetik. Pasio horrek narama ilustrazioen bidez mito zaharrei bizitza ematera.
|
|
|
Esaterako, sarean dagoeneko ikusgai dago kanpainaren bideoa (http://www.blogak.aek. org/ nafarroakoeuskaltegietatik). Denetan ere, euskalduntze prozesuan funtsezkoak diren herritarrak izango dira protagonistak, Nafarroako
|
herri
eta auzoetan euskara eskolak jasotzen ari diren taldeen 116 argazkien bitartez. Halaber, iragan martxoaren 20an, Nafarroako Parlamentuan ekimena burutu zuten AEK ko irakasle eta ikasleek, Euskara ikasi nahi dugu, ez ito euskaltegiak leloa lagun.
|
|
|
Egun, Nafarroko, AEKn 120 bat talde, 1.300 ikasle inguru eta 74 irakasle ari dira euskalduntze lanean, 48
|
herri
eta auzotan. –
|
|
|
Egun osoko jarduna izanen da: goizean
|
herrian zehar
kanporaketak egingo dira, eta herri bazkariaren ostean, finalerdia eta finala Sopelako frontoian jokatuko dira arratsaldean, Arrate Illaro eta Julio Soto bertsolarien laguntzarekin. Izena emateko epea apirilaren 16an amaituko da, beraz, parte hartu nahi duenak lehenbailehen idatzi du jose p@aek.org edo aitor f@aek.org helbideetara, edota (Josetxu) edo (Aitor) telefono zenbakietara deitu.
|
|
|
Egun osoko jarduna izanen da: goizean herrian zehar kanporaketak egingo dira, eta
|
herri
bazkariaren ostean, finalerdia eta finala Sopelako frontoian jokatuko dira arratsaldean, Arrate Illaro eta Julio Soto bertsolarien laguntzarekin. Izena emateko epea apirilaren 16an amaituko da, beraz, parte hartu nahi duenak lehenbailehen idatzi du jose p@aek.org edo aitor f@aek.org helbideetara, edota (Josetxu) edo (Aitor) telefono zenbakietara deitu.
|
|
2013
|
|
|
–Ez genuen horrelakorik espero. Euskal
|
Herriko
eta Espainiako hedabideekin batera, guregana jo du Erresuma Batuko The Guardian egunkariak, gure berri eman dute BBC eta CNN telebista kateek, gure inguruan hitz egin dute Costa Ricako eta Italiako hainbat komunikabidek? –.
|
|
|
–Uste dut guztiok eman behar dugula zerbait hau geldiarazteko, bestela ez dugu lortuko? . Iruñeko sarrailagintza enpresek zabaldu duten bidea gainerako hiri eta
|
herrietako
enpresek ere egitea espero dute.
|
|
|
Habietan zigarro mutxikinak erabiltzeak badu onurarik Hiri eta
|
herrietan
bizi diren txoriek habia egiterakoan askotan baliatzen dituzte zigarro mutxikinak. Kalean asko topatzen dituzte, eta beste hainbat osagairen antzera erabiltzen dituzte habia egiteko.
|
|
|
Bitartean, etxean, dena geldi dago?. Tonopah
|
herrian
egiten ari diren eguzki indarreko zentral baterako ari da lanean Zelaia. –Las Vegasen, Batzen diseinatutako eta hornitzaile batekin egindako muntaketa kate batean ispilu eta metalezko plaka baten arteko batura egiten dugu, eta ondoren Tonopahra bidali?.
|
|
|
Lantokian, AEBetako lankideak eta euskaldunak ditu. . Las Vegasen, proiektuarekin lotuta, Euskal
|
Herriko
jende asko dago, baita Espainiakoa ere?. Enpresako 13 kide dabiltza lanean egitasmoan.
|
|
|
Halakoa izan ezean, mundu guztiak zapaldu egingo zaitu? . Azken batean, oso bizimodu ezberdina baitute Euskal
|
Herrikoaren
aldean. Esaterako,, autoa behar beharrezkoa da edozer gauza egiteko.
|
|
|
Komunitatearen
|
herria
|
|
|
Horren adibide dugu Lakabe. Orain dela 33 urte gazte koadrila batek hutsik zegoen
|
herria
okupatu eta jendarte eredu berri bat eraiki zuen: norbanakoa, komunitatea eta natura dituzte oinarri.
|
|
|
Lakaben (Artzibar bailara) lehen aldiz elkartu ziren gazteek esperientzia hori bizi izan zuten. Ilusioz beteriko gazteak ziren,
|
herri
edo hiriko seme alabak, eta helburu bera zuten: jendarte berri bat eraikitzea.
|
|
|
Behin, zaintzen zituzten ahuntzek ihes egin zuten, eta animalien bila irten zirenean, Lakabeko etxeak aurkitu zituzten sasi artean, ahanzturak irentsita.
|
Herriko
karrikak, 50 hamarkadetan gertaturiko landa exodoaren erruz, mututu egin ziren. Herria abandonaturik zegoen.
|
|
|
Jendarte berria sortzeko, zaharra erreferente edukitzeari utzi behar izan zioten. Egoera horretan hasi ziren beren
|
herri
utopikoa sortzen. Mugak buruan daudela frogatu zuten.
|
|
|
Prozesuan zehar, momentu gazi gozoak bizi izan zituzten. Nafarroako
|
herri
huts gehienak (70 bat daudela kalkulatzen da) Gobernuarenak dira, eta ehiztariei eta nekazariei alokatzen dizkiete animaliak gordetzeko. Tarteka, Guardia Zibilaren bisitak izaten zituzten, baina nortasun agiria eskatu baino ez zieten egiten.
|
|
|
Inoiz ez dira kanporatuak izan. Urrats txikiak emanez,
|
herri
txikia handi bilakatu da. Ametsa bete egin zen:
|
|
|
Lakabe, eraikitako jendarte berria Duela 33 urte elkarturiko gazteen mundu utopikoak argia ikusi du. Hamar bat etxek osatzen dute
|
herria
. Horien artean kotxeak konpontzeko tailerra, burdina lantzekoa, bisitarientzako etxea, gaztetxea, okindegia, harategia eta liburutegia dituzte.
|
|
|
Jatorria Mongolian duen yurta (kanpin dendaren antzeko etxea) bat ere badute, baita haurrentzako jolas parkea ere. Elke mendiaren (1.297m) magalean berpiztutako
|
herriak
berak sortzen ditu bizirauteko behar dituen baliabideak: naturak, komunitateak eta norbanakoak finkatzen dute eguneroko bizitza.
|
|
|
azaldu digu Itsasok. Bera orain dela 4 urte iritsi zen
|
herrira
, seme alabak Lakaberen arimaren baitan hazteko helburuarekin. Asanbladak dira herriaren garuna. Astean bitan elkartzen dira.
|
|
|
Bera orain dela 4 urte iritsi zen herrira, seme alabak Lakaberen arimaren baitan hazteko helburuarekin. Asanbladak dira
|
herriaren
garuna. Astean bitan elkartzen dira. Hitzordu bakoitzak helburu ezberdina du:
|
|
|
kudeaketa eta emozionala. Lehenengo bileran,
|
herriaren inguruan
hartu beharreko erabakiak hartzen dituzte; eguneroko elkarbizitza arautzen dute. Bigarrenak, berriz, emozioak lantzeko baliabideak jorratzen ditu:
|
|
|
Herritarren artean egon daitezkeen gatazkak konpontzen saiatzen gara? azaldu digu Aritzek,
|
herriko
semeetako batek. Berak inork baino hobeto ezagutzen du Lakabeko bizimodua, bertan jaio baitzen okupazio prozesua hasi berritan.
|
|
|
Birikak, berriz, ekonomiak osatzen ditu. Langabeziaren mamuek nekez ezagutuko dute
|
herria
. Herritar bakoitzak bere zeregina du:
|
|
|
Herritar bakoitzak bere zeregina du: adibidez, batzuek baratzeetan jarduten dute lanean, beste batzuek, berriz,
|
herriko
okindegian. Astean bitan, eskuz egiten duten ogia bizilagunen artean banatzen dute, eta gainerakoa Iruñerrian saldu.
|
|
|
Astean bitan, eskuz egiten duten ogia bizilagunen artean banatzen dute, eta gainerakoa Iruñerrian saldu.
|
Herriko
diru iturrietako bat da ogiaren salmenta. Beste batzuk, adibidez, urtean eskaintzen dituzten ikastaroak dira:
|
|
|
ogiak nola egiten diren irakasten dute, nekazaritza ekologikoa nola landu, eta abar. Baina
|
herrian
dirurik gabe bizi dira: –Dirua gordetzeko kutxa bat dago.
|
|
|
Hasieratik, ekologia izan dute iparrorratz. Beren bizimodua naturan txertatu dute. Hori dela eta, Ekoherrien sareko kidea da
|
herri
nafarra. –
|
|
|
dio Itsasok. Gaua heltzen denean, iluntasunak estaltzen du
|
herria
. Hastapenetan, kandelen suak argitzen zituen etxeak, baina, azkenean, pauso bat gehiago eman eta argindarrez hornitu zuten Lakabe.
|
|
|
Eraiki duten azken etxetxoa, Gaztetxea, lasto fardoz eta isolatzaile naturalak erabiliz egin dute, eta eraikin bioklimatiko bat ere badute. . Kanpoko jendea etortzen denean, nork bere ezagutza
|
herrian
aplikatzen du. Horren adibide dugu, esaterako, herriko arkitektura bioklimatikoa?
|
|
|
–Kanpoko jendea etortzen denean, nork bere ezagutza herrian aplikatzen du. Horren adibide dugu, esaterako,
|
herriko
arkitektura bioklimatikoa, dio Aritzek.
|
|
|
dio Aritzek. Kultura eta hezkuntza Egun, 15 haur daude Lakaben; Artzibarren biztanle gehien dituen
|
herria
da. Txikitxoenek bertan ikasten dute.
|
|
|
Baina haur eta gazteak ez dira ikasten ari diren bakarrak, helduek ere eskolak jasotzen dituzte. Herria ahanzturatik berreskuratzean, garai bateko
|
herriko
hizkuntza ere berreskuratzeari ekin zioten. 2008tik, AEK k euskara eskolak eskaintzen ditu herrian.
|
|
|
Herria ahanzturatik berreskuratzean, garai bateko herriko hizkuntza ere berreskuratzeari ekin zioten. 2008tik, AEK k euskara eskolak eskaintzen ditu
|
herrian
. Garraldako Joseba dute irakasle.
|
|
|
Lakabeko bizilagun bat Garraldara etortzen zen euskara ikastera. Egun batean hitz egiten hasi eta
|
herrian
euskara eskolak ematea aukera polita izan zitekeela pentsatu genuen, dio irakasleak.
|
|
|
Ideia aztertu egin zuten. Pare bat bilera egin ostean, taldea sortu zen
|
herrian
. Lehenengo ikasturtean, Lakaben eman zituen eskolak irakasleak.
|
|
|
Lehenengo ikasturtean, Lakaben eman zituen eskolak irakasleak. Pixkanaka,
|
herria
euskalduntzen hasi da, kanpoko jendearen joan etorria ugaria bada ere. Urtean zehar, hainbat ziklo kultural izaten dituzte.
|
|
|
Gazteen artean, punk talde bat sortu dute. Eta Euskal Herrian ez dagoenez
|
herririk
bere jai edo festarik gabe, Lakaben abenduaren 13an (herriko lehengo jaiak) eta martxoaren 21ean (okupazio egunean) ospatzen dituzte. Ametsak egia bihurtzea ez da gauza erraza izango, baina horietan sinistuz gero, bidea erraztu egiten da.
|
|
|
Gazteen artean, punk talde bat sortu dute. Eta Euskal Herrian ez dagoenez herririk bere jai edo festarik gabe, Lakaben abenduaren 13an(
|
herriko
lehengo jaiak) eta martxoaren 21ean (okupazio egunean) ospatzen dituzte. Ametsak egia bihurtzea ez da gauza erraza izango, baina horietan sinistuz gero, bidea erraztu egiten da.
|
|
|
Bestelako proiektuak Lakabeko proiektua ez da Nafarroako bakarra. Artzibar bailaran bertan Arizkuren dago, komunitatea oinarri duen beste
|
herri
bat. Ralak (Longida bailara) ere bere izaera du, herri anarkista da, baita Galduroz (Lizoain Arriasgoiti bailara) ere.
|
|
|
Artzibar bailaran bertan Arizkuren dago, komunitatea oinarri duen beste herri bat. Ralak (Longida bailara) ere bere izaera du,
|
herri
anarkista da, baita Galduroz (Lizoain Arriasgoiti bailara) ere. Aizkurgi (Urraulgoiti bailara), herri autogestionatua da 2000tik.
|
|
|
Ralak (Longida bailara) ere bere izaera du, herri anarkista da, baita Galduroz (Lizoain Arriasgoiti bailara) ere. Aizkurgi (Urraulgoiti bailara),
|
herri
autogestionatua da 2000tik. Artangak ere bide bera jarraitu du:
|
|
|
Artangak ere bide bera jarraitu du:
|
herria
okupatua izan da, eta bestelako jendartea eraiki dute bertan. Historiaren lekuko Lakabe Nafarroaren historia modernoko pasarte baten lekukoa izan da.
|
|
|
Historiaren lekuko Lakabe Nafarroaren historia modernoko pasarte baten lekukoa izan da.
|
Herritik
kilometro gutxira Itoitz urtegia dago. Harrizko etxeek urtegiaren inguruan izandako ika mika guztiak gertutik ikusteko aukera izan dute.
|
|
|
Harrizko etxeek urtegiaren inguruan izandako ika mika guztiak gertutik ikusteko aukera izan dute. Baina, batez ere, urak Itoitz eta gainerako
|
herri
txikiak nola hartu zituen ikusi dute.
|
|
|
Halaber, umeek ere izango dute euren txokoa Korrika Kulturalean, Pirritx, Porrotx eta Marimototsen eskutik. Dagoeneko 25 urte igaro dira pailazo taldeko kideak sudur gorriak eta zapata handiak jantzi eta
|
herriz
herri irria zabaltzen hasi zirenetik. Horrez gain, pailazoen amona Josefinak 100 urte beteko ditu aurten.
|
|
|
Halaber, umeek ere izango dute euren txokoa Korrika Kulturalean, Pirritx, Porrotx eta Marimototsen eskutik. Dagoeneko 25 urte igaro dira pailazo taldeko kideak sudur gorriak eta zapata handiak jantzi eta herriz
|
herri
irria zabaltzen hasi zirenetik. Horrez gain, pailazoen amona Josefinak 100 urte beteko ditu aurten.
|
|
|
Horrela, lekukoa aurkitu arte. Ginkanak
|
herri
eta eskualdeka egin ondoren, herrialdeko kanporaketak egingo dira. Eta 18 Korrikaren amaiera jaian jokatuko den finalean, herrialde bakoitzeko talde batek hartuko du parte.
|
|
|
Erakusketa honetan parte hartuko duten hogei argazkilariak musikazuzenean.com atari digitaleko kideak dira, argazkilaritza eta musika uztartzea gustuko duten artistak. Formatu handiko 40 argazkiak azken bi urteotako zuzeneko kontzertuetan hartuak direnez, erakusketak euskal agertokietan gertatzen ari dena islatzen du, jaialdi handietatik hasi eta gaztetxeetako eszena undergrounderaino,
|
herriko
plazak edota tabernetako kontzertuak barne. Erakusketa interaktiboa izango denez, argazkiak ikusi ez ezik, horien audioa entzun ahal izango du bisitariak.
|
|
|
Erabateko auto-ekoizpena da disko hau, aurrekoaren salmentei esker eta eskainitako kontzertuetan ateratakoa inbertitu baitute. Hala, taldeak bere xede nagusia, Euskal
|
Herriko
folk tradizionalari eustea, alegia, betetzen jarraitzeko aukera izango du.
|
|
|
–Euskal hiztun arruntei? zuzendutako tresna informatikoa sortu eta sareratu dute EiTBk eta Euskal
|
Herriko
Unibertsitateak (EHU) lankidetzan: Kalkoen Behatokia.
|
|
|
Tas Tasen ibilitako sei zazpi kidek, beste zenbait
|
herri
mugimendutako lagunekin batera, 30 ekintzaile inguruko talde sustatzailea osatu eta Hala Bedi irrati libreko kideengana jo zuten laguntza eske. Ez zuten 97.0 frekuentzia librea galtzerik nahi,?
|
|
|
Artedrama, Le Petit Théâtre de Pain eta Dejabu taldeek prestaturiko Hamlet, azaroaren 2an estreinatua; eta Bada Teatroa taldeak Traganarru aurkeztuko du hilaren 9an. Ximun Fuchsek zuzendutako Hamlet en, William Shakespeareren lana XXI. mendeko Euskal
|
Herrira
ekarri dute, Xabier Mendiguren Elizegik egokitutako testuari esker. Urki Muguruzak idatzi eta zuzendutako Traganarruk, aldiz, 1912an Bizkaiko Golkoan ehunka marinel hil zituen galerna izango du ardatz.
|
|
|
Euskal
|
Herriko
ahozko ondarea jaso, katalogatu eta hedatu. Xede hori gauzatzen hamar urte bete ditu Euskal Herriko Ahotsak egitasmoak.
|
|
|
Euskal Herriko ahozko ondarea jaso, katalogatu eta hedatu. Xede hori gauzatzen hamar urte bete ditu Euskal
|
Herriko
Ahotsak egitasmoak. Zuberoatik Bizkaira, lekukotasun ugari jaso dituzte urteotan, euskararen ahotsen aniztasuna bilduta eta galtzear diren iraganeko hainbat konturen berri jasota.
|
|
|
Hamar urte
|
herriz
herri adineko jendearen lekukotzak biltzen, tokian tokiko euskara eta hizlari horien bizipenak jaso eta katalogatuz. Badihardugu Deba Ibarreko Euskara Elkarteak hasi zuen egitasmoa, eta lan handia da orain arte egindakoa:
|
|
|
Hamar urte herriz
|
herri
adineko jendearen lekukotzak biltzen, tokian tokiko euskara eta hizlari horien bizipenak jaso eta katalogatuz. Badihardugu Deba Ibarreko Euskara Elkarteak hasi zuen egitasmoa, eta lan handia da orain arte egindakoa:
|
|
|
Badihardugu Deba Ibarreko Euskara Elkarteak hasi zuen egitasmoa, eta lan handia da orain arte egindakoa: 268
|
herritako
4.360 lagunen testigantzak bildu dituzte, 6.164 zinta edo grabaziotan. Horietako asko Ahotsaken webgunean (www.ahotsak.com) entzun eta ikus daitezke.
|
|
|
Beste asko, oraingoz, ezin dira ikusi, prestatzeke daudelako. Izan ere, urteotan bilketa lan handia egin dute, dela bideokamera hartu eta
|
herriz
herri adinekoei elkarrizketak eginez, dela lehendik eginak zeuden grabazio eta lanak bilduz. Material guztia sailkatzeko metodologia sistematiko eta zehatza jarraitzen denez, orain arte jasotakoa pixkanaka, baina etengabe, sareratzen dute.
|
|
|
Beste asko, oraingoz, ezin dira ikusi, prestatzeke daudelako. Izan ere, urteotan bilketa lan handia egin dute, dela bideokamera hartu eta herriz
|
herri
adinekoei elkarrizketak eginez, dela lehendik eginak zeuden grabazio eta lanak bilduz. Material guztia sailkatzeko metodologia sistematiko eta zehatza jarraitzen denez, orain arte jasotakoa pixkanaka, baina etengabe, sareratzen dute.
|
|
|
Jende askok gaztelaniarako joera izan du, hemengo euskara txarra, edo itsusia, zela askotan entzun izan duelako. Nik uste konplexu horregatik edo hasi zela jendea orain dela asko eskualdeko
|
herri
hizkerak biltzen eta lantzen?. Bertako hizkerarekiko kezkak, batetik, eta 90eko hamarkadan euskara elkarteek izandako loraldiak, bestetik, ekarri zuten Badihardugu Euskara Elkartearen sorrera, eskualde osoko euskaltzale, euskara teknikari, irakasle, hizkuntzalari eta beste bilduta.
|
|
|
– Kantak biltzeko,
|
herri
hizkera batzeko, ohitura zaharrak... halakoak egiteko grabazioak egin ohi dira, eta lana kaleratutakoan grabazio horiek tiradera batean geratzen dira. Beraz, pentsatu genuen bertako euskara nolakoa den jakiteko ez zegoela horiek entzutea baino hoberik?.
|
|
|
dio Agirrebeñak. . Asier Sarasua, Badihardugu elkartearen presidenteak, aipatu ohi du,
|
herri
batera joaten garenean edo proiektua aurkezten dugunean, lantalderen bat edo sortuz gero, kideak beti hasten direla hildakoez gogoratzen. Askotan esaten dute:. Berandu gabiltza!?.
|
|
|
–
|
Herri
guztietan izaten da bertako kontuak ezagutzen dituen saltseroren bat, eta asko laguntzen digute jendea topatzeko orduan. Maiz, apaizak oso iturri ona izaten dira?
|
|
|
Euskalkiak eta ahozko ondarea jasotzeko xedez jaio bazen ere, beste arlo askotarako arrunt baliagarria den informazioa jasotzen du:
|
herrien
historia, usadioak, baserriko bizitza. Ehunka bizipen eta milaka ahots, denak ere ahanzturak jango ez dituenak.
|
|
|
Askok uste zuten Ahotsaken materiala euskalkiak lantzeko zela, hizkuntza lantzeko, baina beste edozein gai jorratzeko ere balio du. Esaterako, ikastetxe batean euren
|
herria
lantzen ari badira, herriko adineko baten testigantza ikus dezakete, eta hainbat konturen berri jaso: nolakoa zen lehen herria, nola aldatu den...
|
|
|
Askok uste zuten Ahotsaken materiala euskalkiak lantzeko zela, hizkuntza lantzeko, baina beste edozein gai jorratzeko ere balio du. Esaterako, ikastetxe batean euren herria lantzen ari badira,
|
herriko
adineko baten testigantza ikus dezakete, eta hainbat konturen berri jaso: nolakoa zen lehen herria, nola aldatu den...
|
|
|
Esaterako, ikastetxe batean euren herria lantzen ari badira, herriko adineko baten testigantza ikus dezakete, eta hainbat konturen berri jaso: nolakoa zen lehen
|
herria
, nola aldatu den... Iaz, adibidez, Gernikako bonbardaketaren 75 urteurrenaren harira, gaia lantzeko bonbardaketaren inguruko kontuak nahi zituzten?.
|
|
|
|
Herriko
, izenetik harago
|
|
|
|
Herriko
ogia eta Herriko haragia elkarteak aurten sortu dira Ipar Euskal Herrian, izen bereko lekuan bertako ekoizpenak sustatu eta garatzeko. Elikaduraren kalitatea segurtatzea, ingurumena babestea eta ekonomiaren birtokiratzea dira bi egitasmo horien oinarriak.
|
|
|
Herriko ogia eta
|
Herriko
haragia elkarteak aurten sortu dira Ipar Euskal Herrian, izen bereko lekuan bertako ekoizpenak sustatu eta garatzeko. Elikaduraren kalitatea segurtatzea, ingurumena babestea eta ekonomiaren birtokiratzea dira bi egitasmo horien oinarriak.
|
|
|
Elikaduraren kalitatea segurtatzea, ingurumena babestea eta ekonomiaren birtokiratzea dira bi egitasmo horien oinarriak.
|
Herriko
markako ogia bertako gariarekin egiten dute; haragia, berriz, inguruko baserrietatik dator, eta bi ekoizpenak baldintza bilduma zehatz eta kontrolatu baten menpe daude, ekoizleen eta eroslearen arteko gertutasuna beti ere helburu. Maialen Errecart.
|
|
|
Hasierako helburua izan zen aterabideak aurkitzea arto produkzioaren hazkuntza bakarrak eta, batez ere, ureztatzeak eragindako arazoei aurre egiteko; horrela, garia landatzea sartu zuten ekoizpenak dibertsifikatzearen baitan. 2010ean, Uztaritzeko Arki Larroulet irindegiak hausnarketa bultzatu zuen Ipar Euskal Herrian ekoiztutako irinaz ogi berezia sortzeko, Ipar Euskal
|
Herriko
nekazaritzako hazkurrigintza klusterrak (Uztartu du izena) eta Euskal Herriko Laborantza Ganbarak lagunduta. Lurraldeko bigarren eihera (Maulen dago) laster lotu zitzaion xedeari eta, gari ekoizpenaren kalitateari doakion baldintzen bilduma idatzi ondoren, Uztartuk Herriko marka sortu zuen 2012ren amaieran, behin araudiak ekoizle, eiherazain eta okinekin adostuta.
|
|
|
Hasierako helburua izan zen aterabideak aurkitzea arto produkzioaren hazkuntza bakarrak eta, batez ere, ureztatzeak eragindako arazoei aurre egiteko; horrela, garia landatzea sartu zuten ekoizpenak dibertsifikatzearen baitan. 2010ean, Uztaritzeko Arki Larroulet irindegiak hausnarketa bultzatu zuen Ipar Euskal Herrian ekoiztutako irinaz ogi berezia sortzeko, Ipar Euskal Herriko nekazaritzako hazkurrigintza klusterrak (Uztartu du izena) eta Euskal
|
Herriko
Laborantza Ganbarak lagunduta. Lurraldeko bigarren eihera (Maulen dago) laster lotu zitzaion xedeari eta, gari ekoizpenaren kalitateari doakion baldintzen bilduma idatzi ondoren, Uztartuk Herriko marka sortu zuen 2012ren amaieran, behin araudiak ekoizle, eiherazain eta okinekin adostuta.
|
|
|
2010ean, Uztaritzeko Arki Larroulet irindegiak hausnarketa bultzatu zuen Ipar Euskal Herrian ekoiztutako irinaz ogi berezia sortzeko, Ipar Euskal Herriko nekazaritzako hazkurrigintza klusterrak (Uztartu du izena) eta Euskal Herriko Laborantza Ganbarak lagunduta. Lurraldeko bigarren eihera (Maulen dago) laster lotu zitzaion xedeari eta, gari ekoizpenaren kalitateari doakion baldintzen bilduma idatzi ondoren, Uztartuk
|
Herriko
marka sortu zuen 2012ren amaieran, behin araudiak ekoizle, eiherazain eta okinekin adostuta. Joan den apirilean ipini zituzten salgai lehen Herriko ogiak, hasieratik ekimenean sinetsi zuten Iparraldeko 21 okindegietan.
|
|
|
Lurraldeko bigarren eihera (Maulen dago) laster lotu zitzaion xedeari eta, gari ekoizpenaren kalitateari doakion baldintzen bilduma idatzi ondoren, Uztartuk Herriko marka sortu zuen 2012ren amaieran, behin araudiak ekoizle, eiherazain eta okinekin adostuta. Joan den apirilean ipini zituzten salgai lehen
|
Herriko
ogiak, hasieratik ekimenean sinetsi zuten Iparraldeko 21 okindegietan. Sare bereko hamar bat laborarik garia egitearen aldeko apustua egin dute, inguramena zainduko duen kultura bermatu nahian.
|
|
|
–Badakigu honelako urte zailak izan daitezkeela; hala ere, ikuspegi orokor eta aurrerakoia atxiki nahi dugu, laborantza herrikoia delarik beti helburu? dio Lucie Marcillac Euskal
|
Herriko
Laborantza Ganbarako animatzaileak.. Laborarien interesa segurtatzen dugu: tona bakoitzeko 20 euroko gehigarria eskainia zaie, eta gari tonaren gutxienezko prezioa goititua?.
|
|
|
Laborarien arriskuak neurtzen dituzte horrela, irinaren salneurria gehiegi emendatu gabe,, irin tradizionalaren heinekoa da?. Ondorioz, okindegietan,
|
Herriko
ogi makila 10 zentimo gehiagotan saltzen dute arrunta baino: hau da, 200 gramoko makila euro batean, gutxi gorabehera.
|
|
|
hau da, 200 gramoko makila euro batean, gutxi gorabehera. Harrera ona Gaur egun, batez beste, 30
|
Herriko
ogi saltzen dituzte egunero sareko 32 saltegietan, eta erosleen oihartzunak baikorrak baizik ez dira. Azkarateko okindegian (Nafarroa Beherea), esate baterako, kontent agertzen dira, nahiz eta erosleak oraindik doi bat uzkur ikusten dituzten,?
|
|
|
Azkarateko okindegian (Nafarroa Beherea), esate baterako, kontent agertzen dira, nahiz eta erosleak oraindik doi bat uzkur ikusten dituzten,?
|
Herriko
ogia probatu dutenek erosten jarraitzen dute eta ona dela diote; gure aldetik, gu ere pozik gara lurraldeko ekoizpenak sustatzeaz?. Okinek aukera daukate zenbait Herriko ogi mota egiteko, beti ere sustatzaileek eratu errezetari jarraituz eta baldintza zehatzak errespetatuz gero:
|
|
|
Herriko ogia probatu dutenek erosten jarraitzen dute eta ona dela diote; gure aldetik, gu ere pozik gara lurraldeko ekoizpenak sustatzeaz?. Okinek aukera daukate zenbait
|
Herriko
ogi mota egiteko, beti ere sustatzaileek eratu errezetari jarraituz eta baldintza zehatzak errespetatuz gero: izan gatz neurria edo labe mota.
|
|
|
Uztaritzeko eiheran dugu gari guztia metatzen, eta mugara iristen ari gara?. Jada aurreikus daiteke erronka horren aurrean egongo direla joan den azaroaren 6an sortutako
|
Herriko
ogia elkarteko 8 administratzaileak (3 laborari, 3 okindegi eta 2 eiheretako ordezkariak); artean, Uztartu eta Euskal Herriko Laborantza Ganbararen lanak animazio eta aholkularitzan egongo dira. Bi eragile horiek ere izan ziren, Herriko haragia elkartearen sustatzaileak:
|
|
|
Uztaritzeko eiheran dugu gari guztia metatzen, eta mugara iristen ari gara?. Jada aurreikus daiteke erronka horren aurrean egongo direla joan den azaroaren 6an sortutako Herriko ogia elkarteko 8 administratzaileak (3 laborari, 3 okindegi eta 2 eiheretako ordezkariak); artean, Uztartu eta Euskal
|
Herriko
Laborantza Ganbararen lanak animazio eta aholkularitzan egongo dira. Bi eragile horiek ere izan ziren, Herriko haragia elkartearen sustatzaileak:
|
|
|
Jada aurreikus daiteke erronka horren aurrean egongo direla joan den azaroaren 6an sortutako Herriko ogia elkarteko 8 administratzaileak (3 laborari, 3 okindegi eta 2 eiheretako ordezkariak); artean, Uztartu eta Euskal Herriko Laborantza Ganbararen lanak animazio eta aholkularitzan egongo dira. Bi eragile horiek ere izan ziren,
|
Herriko
haragia elkartearen sustatzaileak: urte eta erdiko hausnarketa baten ondorioz, joan den uztailean agertu zen elkarte hori.
|
|
|
urte eta erdiko hausnarketa baten ondorioz, joan den uztailean agertu zen elkarte hori. Izan ere, EHko Laborantza Ganbarak eraman ikerketa batek erakustera eman zuen Ipar Euskal
|
Herriko
baserrien erdiek behi haragia ekoizten zutela eta haragiaren laurdena baizik ez zela lurraldean egoten, urteko ekoizpenak (42.000 behi) lurraldeko haragi kontsumoa aseko lukeen arren. Egoera horri aurre egiteko aukerak aztertzeko, Uztartu klusterrean bildu ziren lurraldeko behi haragiaren ekoizpen sareko eragileak.
|
|
|
ohartarazi du Marcillacek, Donibane Garazi, Maule eta Angeluko hiltegiek ekoizpenak tokian atxikitzeko proiektuan parte hartu dutela eta. Ekonomia suspertzea, kalitatezko haragia eskaintzea eta laborantza herrikoia zaintzea dira
|
Herriko
haragiarekin lortu nahi diren helburuak, partaidetza ahal bezain zabala erdietsiz,. Lur Berri eta Axuria kooperatibak ere barne daude, ELB eta FDSEA sindikatuekin batera?.
|
|
|
Ekoizleek bete beharreko baldintzak zerrendatu dituzte, eta 2015eko urtarrilean finkatu dute genetikoki eraldatutako organismoak behien bazkatik erabat baztertzeko epea. Orain arte, 4 harategik, 4 jatetxek, 2 saltegik eta 2 ikastetxek egin dute
|
Herriko
behikia saltzeko edo eskaintzeko aukera, baina sarea zabaltzeko bidean dago, erosleek gero eta zorrotzago begiratzen dietelako haragiaren jatorriari eta kalitateari. Marcillacen ustez,, ekoizleen zein kontsumitzaileen esku dago Euskal Herrian dauzkagun baliabideak kudeatzea.
|
|
|
Marcillacen ustez,, ekoizleen zein kontsumitzaileen esku dago Euskal Herrian dauzkagun baliabideak kudeatzea.
|
Herriko
ogia eta haragia hor daude garapen ekonomikoa eta iraunkorra lortzeko ahalak dauzkagula frogatzeko. Ez da dudarik beste mozkinetara hedatuko dela?
|