|
2007
|
|
|
galdetuko du batek baino gehiagok, beharbada. Objektu astronomiko guztiek erradiazioa igortzen dute, eta
|
gu
, astrofisikaren esparruan, erradiazio hori jaso eta fisikoki interpretatzen saiatzen gara. Irrati astronomian, objektu astronomikoek irrati uhinen uhin luzeratan igortzen duten erradiazioa jasotzen dugu.
|
|
|
Interferometriari esker egindako zenbait neurketak erakutsi dute
|
gure
galaxiaren erdian objektu bat dagoela. Objektu horren tamaina eta masa zehaztu ditugu, eta ikusi dugu Lurraren eta Eguzkiaren arteko distantzia baino txikiagoa dela distantzia horri unitate astronomiko deritzo.
|
|
|
Galaxien nukleoak dira galaxien oinarrizko energia iturriak. Galaxien nukleoan, izugarrizko masa duen objekturen bat dagoela uste dugu, eta,
|
gure
ustean, horrek ikaragarrizko energia kantitatea sortzen du. Izugarrizko masa duen objektu hori zulo beltz gisa ezagutzen dugu.
|
|
|
Dena den, gaur egun zure lana ez da soilik
|
gure
galaxiaren ikerketara mugatzen, ezta?
|
|
|
Esne bidea Eguzkiaren eta
|
gure
eguzki sistemaren galaxia da, eta gu geu 24.000 argi urteko distantziara gaude galaxia horren erdigunetik. Kiribil itxura du, eta haren diametroa 90.000 argi urtekoa da.
|
|
|
Esne bidea Eguzkiaren eta gure eguzki sistemaren galaxia da, eta
|
gu
geu 24.000 argi urteko distantziara gaude galaxia horren erdigunetik. Kiribil itxura du, eta haren diametroa 90.000 argi urtekoa da.
|
|
|
Antxon Alberdi fisikariaren esanean, Esne bideak abantaila bat eta desabantaila bat ditu edozein ikerketa egiteko orduan. Desabantaila nagusia da
|
gu
geu hor gaudela, eta, beste zientzia alorretan maiz gertatzen den bezala, barrutik ikertzeak zenbait zailtasun izan ditzakeela; izan ere, ez dugu zuzenean haren egitura osoa behatzen. Bestalde, galaxiarik hurbilena da guretzat, eta ondorioz, gehien ezagutzen duguna da.
|
|
|
Desabantaila nagusia da gu geu hor gaudela, eta, beste zientzia alorretan maiz gertatzen den bezala, barrutik ikertzeak zenbait zailtasun izan ditzakeela; izan ere, ez dugu zuzenean haren egitura osoa behatzen. Bestalde, galaxiarik hurbilena da
|
guretzat
, eta ondorioz, gehien ezagutzen duguna da. Eta hori abantaila bat da.
|
|
|
L ehen, inguruan berez sortzen ziren landareen fruituak biltzen genituen; orain, berriz, nekazariek landatzen eta ustiatzen dituzte fruitu landareak haien fruituak eskuratzeko, eta, ondoren, munduaren punta batetik bestera garraiatzen dira eskuratutakoak.
|
Guk
saltokietara joan behar izaten dugu jan nahi ditugun fruituak erostera, eta orduan erabiltzen ditugu hainbat urtean ikasitakoak, erosiko ditugun fruituak aukeratzen ditugunean.
|
|
|
Landareek berez ekoizten dituzte fruituak, bai, baina ez
|
guretzat
, gizakiontzat. Landare askoren bizi zikloaren zati bat dira fruituak, ugaltzeko beharrezko bitartekariak, hain zuzen, landarearen haziak izaten baitituzte.
|
|
|
Nola ez ditugu, bada, atsegin handiz hartuko baratzea duen bizilagunak, lagunak, osabak edo dena delakoak ematen dizkigun fruitu eta barazkiak! Edo
|
guk
geuk mendian goazela hartzen ditugunak!
|
|
|
Batez ere material magnetikoak aztertzen ditugu; baita eremu magnetikoak neurtu eta horrelakoak ere. Alegia, materialen ezaugarri magnetikoen ikerketan oinarritzen da
|
gure
lana. Arlo oso interesgarria da nanozientziarentzat.
|
|
|
Nanopartikulen gaia arlo interesgarria da oso. Gainera, azken urteotan, zenbait teknika garatu dira, eta horiek guztiek aukera eman digute
|
gu
geuk, zientzialariok, nanometroaren eskalan lan egiteko, baita partikula horiek manipulatzeko ere, metodo fisikoen nahiz kimikoen bidez.
|
|
|
Laburbilduz, erdieroale magnetikoen helburua litzateke ordenagailuak sistema bakar bat izatea, bi memoria izan ordez, eta sortu ahala informazio guztia gordetzea. Hori da, hain justu, hamaika ikertzailek, horien artean
|
guk
geuk, lortu nahi duguna eskala nanometrikoaren ikuspuntutik.
|
|
|
Garrantzi handia duela jakin badakigu, baina, ez denez begi bistakoa, inor gutxi ohartzen da horretaz. Horixe bera gertatzen zaio
|
gure
protagonistari, matematikan asko erabiltzen den zenbakiari: leku askotan agertzen da, oso garrantzitsua da, baina gehienek ez diote erreparatzen, ez baita agerikoa.
|
|
|
Informazioa ezinbestekoa da gizakiontzat. Zentzumenen bidez etengabe jasotzen dugun informazioak baldintzatzen ditu
|
gure
jarduera guztiak. Daukagun informazioaren arabera hartzen ditugu erabakiak.
|
|
|
Hegaztiak ikusten ditugunean, badirudi hegan egitea oso erraza dela; alegia, nahikoa izango litzatekeela
|
guk
besoetan lumak izatea hegan egin ahal izateko. Eta egia da hegan egiten duten hegaztiek hegoei esker egiten dutela, eta hegoek lumei zor dietela gaitasun hori.
|
|
|
Esate baterako,
|
gure
laborategian ugatz ehuneko zelula amekin lanean ari gara. Zelula horiek ugatz zelulen portaera zein den erakusten digute.
|
|
|
Zelula horiek ugatz zelulen portaera zein den erakusten digute. Horrez gain, duela urte batzuk hipotesi bat sortu zen, eta
|
gu
horren gainean ari gara lanean.
|
|
|
M. V.: Bai, nire kasuan behintzat bai, nahiz eta beti dagoen arriskua batzuek
|
gure
lana geldiarazi nahi izateko. Animaliekin egiten diren esperimentuak adibide ona dira.
|
|
|
Hau da, 92 egunez ibili zen munduari biraka; 1.367 orbita egin zituen Lurraren inguruan, gutxi gorabehera 70 milioi kilometro. 96 minututik behin bira ematen zion Lurrari, eta, orbitatzean,
|
gure
planetatik 938 km-ra urrundu zen eta 214 km-ra hurbildu. 1958ko urtarrilaren hirugarrenean, kiskalita geratu zen, atmosferara sartu zenean.
|
|
|
Aeronautika arinean ikusi dute aurrera egiteko bidea, eta Aeris Naviter beren enpresan produktu propioa lantzeari ekin diote.
|
Gu
haiekin izan gara, aeronautika arinaren mundua ezagutzeko asmoz.
|
|
|
Hala ere, Munduan dagoen hegaldi sistemarik onena du... dio Arregik...
|
gure
garuna. Garunak egunero kontrolatzen du gorputza, oreka mantentzeko, eta mugimendua lortzeko.
|
|
|
Komunikagailu pertsonala Star Treck filmean agertzen da. Haiek bularrean eramaten zuten;
|
guk
, patrikan, eta telefono mugikor deitzen diogu dio Miquel Barcelók, Espainiako zientzia fikzioaren editore ezagunenetako batek. Dena dela, zientzia fikzioaren iragarpen teknikoak ez dira oso ugariak.
|
|
|
50 kilometrora urrunduko balitz ere, eltxoak usaintzeko gai izango lirateke. Esan liteke arnasten dugun bakoitzean eltxoari
|
gure
gertutasunaren berri ematen ari gatzaizkiola.
|
|
|
Azken finean, guztiok sortzen dugu usainen nahaste bat
|
gure
gorputzean. Nahaste hori aldatu egiten da pertsona batetik bestera, eta ziztada kopurua ere, inongo zalantzarik gabe, aldakorra da.
|
|
|
Eltxoen proboszidea oso zorrotza da, eta ia ia larruazala ukitze hutsarekin nahikoa da, zulotxoa egin eta odola xurgatzeko. Alegia,
|
gu
ziztatzeko. Horrexegatik, maiz, ez da ziztada nabaritzen.
|
|
|
Eltxoak, oro har, nektarrez elikatzen dira. Dena den, espezie gehienetan, emeek proteinak behar dituzte arrautzak garatzeko, eta horregatik xurgatzen dute
|
gure
odola. Arrek, berriz, nahikoa izaten dute nektarrarekin eta urarekin.
|
|
|
Minbizia herrialde garatuetako gaixotasun hedatuenetariko bat da, bihotzeko eta burmuineko gaitzekin batera.
|
Gure
bizi itxaropena luzatzen ari den heinean, minbizia eta buruko gaitzak gero eta gehiago agertzen ari dira. Denboraren poderioz, gure gorputzeko zelulak zahartzen joaten dira, eta, halako batean, erreplikatzeko orduan, akatsen batengatik edo zahartu direlako, gaixotasunak agertzen dira.
|
|
|
Gure bizi itxaropena luzatzen ari den heinean, minbizia eta buruko gaitzak gero eta gehiago agertzen ari dira. Denboraren poderioz,
|
gure
gorputzeko zelulak zahartzen joaten dira, eta, halako batean, erreplikatzeko orduan, akatsen batengatik edo zahartu direlako, gaixotasunak agertzen dira. Minbizia norberaren zelulak gaiztotzea baino ez da.
|
|
|
Minbizia norberaren zelulak gaiztotzea baino ez da.
|
Gure
gorputza osatzen duten bilioika zelulen artetik batek kontrolei muzin egin eta etengabeko hazkuntzarako bidea hartzen du. Kontrolik gabeko hazkuntza horren ondorioz, tumore primarioa sortzen da.
|
|
|
Festa amaierako oparia.
|
Gure
lurraldeetako tximeletarik ikusgarriena, ezbairik gabe. Mendi tontorretako erregina, nonahi topa badaiteke ere.
|
|
|
Badakit Armenian K.a. III. mendean izan genituela astronomoak. Eskuizkribu zahar asko dago
|
gure
museoetan. Gainera, antzinako behatoki bat dago Armenian urtekoa edo zaharragoa.
|
|
|
asteroideetan, kometetan, eguzki sistematik kanpoko planetetan eta abarretan. Atomo astunak supernoba belaunaldi askotan sortu dira
|
gure
galaxian. Espazioan bildu dira bilioika urtean zehar.
|
|
|
Tira, badirudi, azken finean, ondo erabiliz gero, gutxiago kutsatzen ere lagundu dezakeela kadmioak. Kutsatu edo ez kutsatu
|
gure esku
dagoela, horra hor koska.
|
|
|
Hortz bat edo bat baino gehiago galtzeak, gaixotasun baten, ezbehar baten edo adinaren ondorioz, eragozpen funtzionalak, estetikoak eta psikologikoak eragin ditzake. Azken batean, hortzek
|
gure
ahoari eta gure aurpegiari itxura ematen diote. Beraz, hortzak osasuntsu edukitzea funtsezkoa da estetika egoki bat izateko eta asaldurak saihesteko.
|
|
|
Hortz bat edo bat baino gehiago galtzeak, gaixotasun baten, ezbehar baten edo adinaren ondorioz, eragozpen funtzionalak, estetikoak eta psikologikoak eragin ditzake. Azken batean, hortzek gure ahoari eta
|
gure
aurpegiari itxura ematen diote. Beraz, hortzak osasuntsu edukitzea funtsezkoa da estetika egoki bat izateko eta asaldurak saihesteko.
|
|
|
Ikuspuntu funtzional batetik, hortzen gabeziak
|
gure
ohiko murtxikatzeko ahalmena murriztu edo guztiz ezezta dezake. Gainera, galdutako hortzek utzitako hutsuneak ez badira hortz inplanteen bidez azkar ordezkatzen, hezur galerak sor daitezke ingurune anatomiko horietan, eta alboko hortzetan ondorio latzak sortarazi.
|
|
|
Erabaki horiek hartu ahal izateko, hezur dentsitatea neurtzeko baliagarria den teknologia bat garatu du BTIko ingeniari taldeak. Lehen aurreratutako metaforari jarraituz,
|
gure
etxearen zutabeak (inplanteak) jarriko diren lurraren (hezur maila) egoera aztertzeko bide ematen du teknologia berriak. Horri esker, gune bakoitzean gaixoen hezur dentsitatea zenbatekoa den adierazten duen eskala bat erabili dute dentistek.
|
|
|
hortz inplanteen diseinua, ezartzeko arauak eta protokoloak zehatz mehatz definitzea lortu dugu, jakintza arlo anitzeko prozedura eta profesionalen bitartez.
|
Gure
azken emaitzen arabera, bi interpretazio eta ondorio atera daitezke: alde batetik, hortz inplanteen balioa, segurtasuna eta eraginkortasuna zeharo frogatu dela, eta, bestetik, etorkizunari begira, oraindik hobetzeko aukera dugula.
|
|
|
Janari gaziren bat jaten dugunean, eguzkipean izerditan blai egon garenean, kirol saio bat egin dugunean...
|
gure
gorputzak ura eskatzen digu, egarria dugu. Egarria ura edatera bultzatzen gaituen sentsazioa da.
|
|
|
Hori dena ikusita, badakigu egarriaren bidez
|
gure
gorputzak ohartarazten digula ura falta duela. Eta ez badugu edaten, zer?
|
|
|
Halakoak erabiltzen ditugu
|
guk
arazo korapilatsuak aztertzeko, hala nola trenen edo autoen diseinua, hegazkinen diseinua, zentral elektrikoak, energiaren inguruko arazoak...
|
|
|
Lehen kontrola aipatu duzu, eta oso garrantzitsua da, denoi eragiten digulako. Hain zuzen ere, kontrola prozesu konplexuak
|
gure
mesederako kontrolatzeko erabiltzen da; adibidez, tenperatura egokia izateko etxean edo saltokigune handi batean. Beste adibide bat poluzioa edo zarata murriztea izan daiteke, edo satelite bat nahi den lekura eramatea...
|
|
|
Eta hori gertatu da. Horretarako, ordea, denbora behar da, eta
|
guri
orain iritsi zaigu une hori.
|
|
|
Edonola ere, gero eta sari gehiago ematen dira zientziaren munduan, eta ez dut esango akuilu handia direnik, egiten duguna maite dugulako egiten baitugu, baina beti dago ondo besteek noizean behin
|
gure
lana aintzat hartzea.
|
|
|
Enrike Zuazuak jaso berri du Zientzia eta Teknologia arloko 2006ko Euskadi ikerketa saria. Zuazua katedraduna da Matematika Aplikatuan, Madrilgo Unibertsitate Autonomoan, eta patxadaz eta adeitasunez erantzun die
|
gure
galdera guztiei.
|
|
|
Dena dela, hori guztiz normala da. Batzuetan kritikatu egiten gaituzte, beti aplikazioan aritu genukeela uste baitute; baina
|
gu
matematikariak gara. Kontua zein da?
|
|
|
Nola liteke 20.000 kanta poltsikoan sartu eta gero ondo entzutea? Bada, MP3 formatura konprimitzeko erabiltzen diren algoritmoek
|
gure
entzumenaren neurrira lan egiten dutelako. Gure entzumenak detektatuko ez duen informazioa kentzen dute algoritmo horiek, eta informazio hori asko izan daiteke.
|
|
|
Bada, MP3 formatura konprimitzeko erabiltzen diren algoritmoek gure entzumenaren neurrira lan egiten dutelako.
|
Gure
entzumenak detektatuko ez duen informazioa kentzen dute algoritmo horiek, eta informazio hori asko izan daiteke.
|
|
|
Estaltze efektua aldi berekoa izan daiteke, baina denboran oso gertu dauden soinuen artean ere gertatzen da. Gainera,
|
gure
entzumenaren bereizmen gaitasuna ere asko aldatzen da maiztasunaren arabera. 2 eta 4 kHz bitartean dugu sentikortasun handiena, giza ahotsak hartzen duen tarte berean.
|
|
|
Azken batean,
|
gure
neurrira egindako formatua da MP3a. Gure belarrientzat propio prestatua.
|
|
|
Azken batean, gure neurrira egindako formatua da MP3a.
|
Gure
belarrientzat propio prestatua. Musika txiki egiteko gai dena, haren handitasuna ukitu ere egin gabe.
|
|
|
Horrek esan nahi du banaketa CDa ordenagailuan sartuta CD ROMetik abiaraz daitekeela ordenagailua, eta sistema eragile oso bat kargatzen dela erabat erabilgarri, ezer instalatu barik; gainera, konfigurazio guztiak eta sisteman egindako aldaketa guztiak berreskuratu egin daitezke ordenagailua abiarazten den hurrengo aldietan. Horrela, ezer instalatu barik eta sistema apurtzeko beldurrik gabe, Linux erabiltzen ikasdaiteke; edo
|
gurea
ez den ordenagailu batean Linux erabili, ezer instalatu beharrik gabe; edo, halaber, ordenagailu pertsonalaren sistema apurtzen denean, berehala sistema erabilgarri oso batez baliatu, ezer instalatu gabe.
|
|
|
Zalantzarik gabe, animaliarik ez hiltzeko aukera eraginkorrena presa eta ubidea desegin eta erreka berez zen bezalakoa uztea da. Ekologiaren aldetik aukera egokiena da hori, baina
|
gure
gizarteak gaur egun duen lanpostuen eta argindarraren beharren aurrean arrunt zaila. Baina jarduera hori eten gabe ere badaude bestelako irtenbide batzuk.
|
|
|
Arreta edo atentzioa
|
gure
ingurua ulertzeko ahalmena estimulu zehatz batean fokatzen duen prozesua da. Gure atal kognitiboarekin zerikusi zuzena du, eta begien mugimendua ezagutzeak mekanismo horiek ulertzen laguntzen du, hein handi batean.
|
|
|
Arreta edo atentzioa gure ingurua ulertzeko ahalmena estimulu zehatz batean fokatzen duen prozesua da.
|
Gure
atal kognitiboarekin zerikusi zuzena du, eta begien mugimendua ezagutzeak mekanismo horiek ulertzen laguntzen du, hein handi batean. Eye tracking sistema bat tresna diagnostiko gisa erabiltzeak begien mugimenduaren eta arretaren arteko erlazioa neurtzeko tresnak sorrarazi ditu.
|
|
|
Izan ere, milioika substantzia kimiko daude, eta horietako batzuk bakarrik daude naturan; horiexek dira benetako balioa dutenak. Hori bai, onartu behar dugu
|
gure
lana askoz astiroago joaten dela.
|
|
|
Altonagak berak liburuaren kontrazalean ematen digu edukiaren berri: Jean Etxepare medikua() guztiz apartekoa da
|
gure
letren historiako elizgizonen segida kolorebakoan. Liburu bi argitaratu zituen, Buruxkak (1910) eta Beribilez (1931).
|
|
|
Oxidoen areagotze hori 85 ºC an prestatutako elikagaietan ikusi dute. Horren harira,
|
gure
ikerketa taldeak hainbat eratara prestatutako haragiak eta arrainak aztertu ditu, eta ikusi du mikrouhin labean errazago eratzen direla kolesterol oxidoak jakiak frijituta edo erreta baino. Mikrouhin labeak beste berotze mekanismo bat duelako izan liteke hori.
|
|
|
Dena den, gantz azido mota aldatzea eta osasungarriagoa egitea posible da. Horregatik,
|
guk
geuk hainbat ikerketa egin ditugu eta produktu horien urdaia, soja proteinaz, urez eta olioz (landare, arrain nahiz alga olioa) egindako emultsio batez ordezkatu dugu.
|
|
|
Kerejetaren ustez, psikiatriak neurologiarekin duen harremana zabaldu egin behar da. Bai neurologoek eta bai
|
guk
lan-leku bera dugu: burmuina.
|
|
|
burmuina. Baina
|
guk
ikuspegi emozionaletik aztertzen dugu, horretarako gaude trebatuta. Eta neurologoek ikuspegi fisiologikoa aztertzen dute.
|
|
|
Eta, ordurako, ia hogei urte paseak ziren, 1893an kakahuete olioa erabiliz diesel motorraren lehen prototipoa martxan jarri zuenetik. Gero gasolioak kakahuete olioari lekua kendu bazion ere, azken urteotan, badirudi berriz ere bueltan datozela landare olioak,
|
gure
autoak bultzatzera.
|
|
|
Nire etxeko DVDaren mandoak 42 botoi ditu.
|
Guretzat
ia ezinezkoa izan daiteke hori maneiatzea.
|
|
|
Pluton planeta ote zen edo ez eztabaidari bukaera emateko, planeten eta planeta nanoen ezaugarriak zein diren erabaki zuen Astronomoen Nazioarteko Batasunak 2006ko abuztuaren bukaeran. Orain, zortzi planeta ditu
|
gure
eguzki sistemak (Merkurio, Artizarra, Lurra, Marte, Jupiter, Saturno, Urano eta Neptuno), eta lau planeta nano (Zeres, Pluton, Karon eta Eris).
|
|
2008
|
|
|
|
Gure
kasuan, sistema biologiko batek kuantitatiboki nola funtzionatzen duen aztertu nahi dugu, eta hura zehatz mehatz kontrolatu. Beraz, nire ikerketaren helburua da, besteak beste, zelulen portaera aurreikusteko prozesu zelularren eredu konputazionalak garatzea eta prozesu horiek kontrolatzen ikastea.
|
|
|
Era berean, errepidea oso irristakor dagoen kasuetan ere ez da ohikoa galgatze era ezberdinak probatzen hastea. Bide horretatik, zenbait minbiziren tratamendurako botiken konbinazio egokiak egiaztatzeko hainbat eredu garatu nahi ditugu
|
guk
etorkizun hurbilean. Horretarako, zenbait tresna matematiko eta konputazional erabiliko ditugu.
|
|
|
Automobil industriako ingeniariek, adibidez, zenbait osagaitatik abiatuta diseinatzen dituzte automobilak, eta, normalean, adituek badakite nola ibiliko den automobila osagairen bat edo beste aldatuz gero.
|
Gure
kasuan, prozesu zelularraren deskribapen konputazional bat edo eredu bat behar dugu, gaixotasun jakin baten tratamenduan jarraitu beharreko prozesu optimoa zein den identifikatzeko.
|
|
|
Ez da erradioaktibitatea aipatzen, baina, han, erradioaktibitate maila ertaineko eta txikiko hondakin nuklearrak gordetzen dira.
|
Gu
bisitan izan gara, eta hondakin horiek nola gordetzen eta kontrolatzen dituzten erakutsi digute.
|
|
|
Guztia automatizatuta dagoenez, langileek ez dute kontakturik hondakinekin. Hala ere, ohiko neurketak egiten dituzte; adibidez,
|
gu
geu egokitze instalazioa bisitatzetik atera garenean, erradioaktibitatea neurtzen duen tresna batetik igaro gara. Eskuak han jarri, eta, txistu hots batekin batera, hau azaldu da pantailan:
|
|
|
Jarrera horiek gainditzeko oso zailak diren trabak jartzen dizkio hiesaren aurkako borrokari, eta pixkanaka pauso txikiak ematen joatea ezinbestekoa da. Esate baterako, Filipinetako eliza katolikoak emandakoa, nahiz eta
|
guri
huskeria irudituko zaigun agian. Filipinetako eliza katolikoak sexu harremanetan kondoia erabiltzeko baimena eman du bikotekideetako bat birusaren eramailea den edo hiesa duen kasuetarako.
|
|
|
Denbora gutxiegi igaro da
|
gure
lanean izan dezakeen eragina neurtzeko, baina, zalantzarik gabe, publikoaren eta prentsaren interesa hazi egin dela nabaritzen dugu. Gure lanean, dena den, gehien sumatzen dena poztasuna da.
|
|
|
Denbora gutxiegi igaro da gure lanean izan dezakeen eragina neurtzeko, baina, zalantzarik gabe, publikoaren eta prentsaren interesa hazi egin dela nabaritzen dugu.
|
Gure
lanean, dena den, gehien sumatzen dena poztasuna da. Laborategi honetan giro bereziki ona dugu lankideon artean, eta, Françoiseri Nobel saria emango ziotela jakinarazi zigutenetik, ezpainetatik irribarrea kendu ezinik gabiltza denok.
|
|
|
|
Gure
laborategia infekzioa kontrolatzeko mekanismo naturalak ikertzen saiatzen da. Zehazki, pertsona talde oso oso arraro bat aztertzen dugu:
|
|
|
Bai, bueno,
|
guk
iaz argitaratu genuen lan batean, GIB kontrolatzaileek kontrola nola lortzen duten azaltzen duen aztarna sendo bat jakinarazi genuen. Jakina zen pertsona horiek, infekzioa kontrolatzen ez dutenekin alderatuta, linfozitoen erantzun oso indartsua dutela, bikaina.
|
|
|
|
Gure
laborategia ez ezik, nazioarteko beste talde batzuk ere ari dira GIB kontrolatzaileak aztertzen. Are gehiago, hemen bertan, Frantzian, badago talde indartsu bat GIB kontrolatzaileen talde oso handi bat ikertzen, eta ikerketa guztiak bat datoz gauza batean:
|
|
|
badago erlazioa kontrol gaitasun horren eta HLA batzuen artean, hau da, antigenoa aurkezten duten molekula batzuen artean. Hain zuen, molekula horiek ezagutzen dituzte
|
gure
gorputzean birusaren partikulak, eta linfozitoei aurkezten dizkiete, haiek infektatutako zelula identifika eta suntsi dezaten.
|
|
|
Orain,
|
gure
ikerketei esker, badugu infekzioaren kontrolari lotutako mekanismo batzuei buruzko informazioa. Horrez gain, erantzun bikain horiek identifikatzeko tresnak lortu ditugu.
|
|
|
Horrez gain, erantzun bikain horiek identifikatzeko tresnak lortu ditugu. Beraz, antzeko erantzun bat sorrarazteko zer egin dezakegun ikustea da
|
gure
helburua. Hala, urte hasieratik lanean ari gara, ea terapia goiztiar batekin gai garen erantzun eraginkor bat sorrarazteko infektatutako organismoan, infekzioa bere kabuz kontrolatzeko gai izan dadin.
|
|
|
Bestela, txerto babesleekin egiten ari ziren azken ikerketen emaitzak etsigarriak izan dira, nahiz eta, neurri batean,
|
gu
ez garen gehiegi harritu. Horren ondorioa zein izan da?
|
|
|
Otaegik deskribatu zuen zer gogaikarria zen lehen animaliak bazkatzea: Animalien artean ibili behar izaten genuen; ardiak bustita baldin bazeuden,
|
gu
busti egiten ginen, eta ez ziguten uzten jana behar bezala ematen. Enbarazu hori saihesteaz gainera, orain askoz azkarrago egiten dute lan hori: zinta garraiatzaile batzuen bidez banatzen dute elikagaia.
|
|
|
Otaegik esan zigunez, artzaintza tradizionala izateari utziko lioke baldin eta beste arraza batzuetako ardiak ekarri ko bagenitu, gehiago ekoizten duten horietakoak, eta ukuiluetan besterik zainduko ez bagenitu. Hori, ordea, ez da haien helburua:
|
gure
helburua da bertako arrazekin lan egitea, mendi inguruak eta etxaldeak kudeatzea, lurra kudeatzea, belardiak txukun edukitzea, eta atxikitzea, azken batean, kalitate goreneko produktu bati, egiten dugunari: gama altuko Idiazabal gazta.
|
|
|
Gaixotasun infekziosoek indarra galdu zuten, gizartearen neurri epidemiologikoek eta antibiotikoen garapenak hesia jarri zieten mikrobio artalde haiei eta, nahiz eta 1918 urteko gripe epidemiak oroimenerako irakasgai bat eman zigun, gizakiok koloretako arraintxoen gisako oroimena dugunez, konturatu baino lehenago, oharkabean, birus bat sartu zitzaigun
|
gure
lurretan, galkorregiak ginela gogorarazteko.
|
|
|
Gizakiok organismo bizien arteko bat gehiago baino ez gara, eta mikrobio nekaezin horiek eragin diezazkiguketen gaixotasunak gainditutzat eman bazituen ere The Lancet aldizkariak urte batean, hori
|
gure
amets sinpleena baino ez da izan.
|
|
|
Gero, SARS ere erdian sartu zitzaigun, eta, orain, N1H5 hegaztiaren gripearen beldur bizi gara. Infekzio nosokomialak
|
gurekin
bizi dira, eta legionelosiak eta mikosiek behin baino gehiagotan hartzen digute neurria. Mikrobioak gu baino urte gehiago bizi izan dira Darwinen eboluzioan, eta kukuka jolastuko dute gurekin, eta kezka sortuko digute berriro ere guk gutxiena uste dugunean.
|
|
|
Infekzio nosokomialak gurekin bizi dira, eta legionelosiak eta mikosiek behin baino gehiagotan hartzen digute neurria. Mikrobioak
|
gu
baino urte gehiago bizi izan dira Darwinen eboluzioan, eta kukuka jolastuko dute gurekin, eta kezka sortuko digute berriro ere guk gutxiena uste dugunean.
|
|
|
Infekzio nosokomialak gurekin bizi dira, eta legionelosiak eta mikosiek behin baino gehiagotan hartzen digute neurria. Mikrobioak gu baino urte gehiago bizi izan dira Darwinen eboluzioan, eta kukuka jolastuko dute
|
gurekin
, eta kezka sortuko digute berriro ere guk gutxiena uste dugunean.
|
|
|
Infekzio nosokomialak gurekin bizi dira, eta legionelosiak eta mikosiek behin baino gehiagotan hartzen digute neurria. Mikrobioak gu baino urte gehiago bizi izan dira Darwinen eboluzioan, eta kukuka jolastuko dute gurekin, eta kezka sortuko digute berriro ere
|
guk
gutxiena uste dugunean.
|
|
|
Etorkizunean ere, infekzioek
|
gurekin
bidaiatuko dute; antola ditzagun ospitaleak horretarako.
|
|
|
XIX. mendea zaila izan zen euskaldunentzat: hiru gerra izan ziren
|
gure
lurraldeetan, lehia iraunkorra Espainiak atzerrian zeuzkan lurretan, lau kolera epidemia (1834,1854 eta 1893), populazio hazkuntza handia eta abar.
|
|
|
Baina Raulen jarduera bakarra ez da dibulgazioa; geometrialaria da, eta geometriak beste zaletasun asko sortu dizkio, mapena batez ere. Zaletasun horri buruz hitz egin genuen
|
guk
harekin.
|
|
|
Distantziak, biderik motzenak, azalerak, norabideak, angeluak eta abar.
|
Guk
nahi dugu mapek horiei guztiei eustea. Metrika arazo bat da, neurtzearena.
|
|
|
batzuk handiagoak ziren, besteak txikiagoak... Pixkanaka, ordea, urrituz eta urrituz joan ziren, eta, orain, familia horretako ordezkari bakarra dugu
|
gure inguruan
.
|
|
|
Iñigo Mendiola Gipuzkoako Foru Aldundiko Basa Animalien eta Landareen zerbitzuburuak azaldu digunez, martxan dauden zentralek ahalik eta etekin handiena atera nahi dute, ahalik eta ekoizpen handiena izan nahi dute.
|
Guk
, berriz, emariak eta habitatak zaindu nahi ditugu. Hor dago borroka.
|
|
|
Populazio bat desagertu arte kaltetuz gero, oso zaila da egoerari buelta ematea. Batez ere aipatutako zentral hidroelektrikoek egiten dituzten presen eraginez, garai batean muturluzearentzat bizitoki jarraitua izan zena orain zatikatuta dago, eta lehorretik barreiatzeko oso gaitasun mugatua dutenez,
|
guk
artifizialki sartzen ez baditugu nekez iritsi ahal izango dira kudeaketa planean hartutako neurriei esker berreskuratutako lekuetara.
|
|
|
Aukeraketa horretan, joera handia izaten dugu ugaztunak aukeratzeko, arrazoi sinple batengatik:
|
gu
geu ugaztunak garelako, eta hurbilekoagoak zaizkigulako. Gainera, babestu behar ditugun espezieak bereziak izatea nahi izaten dugu, hau da, espezie enblematikoak, funtsezkoak, adierazleak eta abar izatea.
|
|
|
Supernobetatik iristen zaigun argi kantitatea neurtuta, jakin daiteke zer distantziatara dauden, eta haien koloreari erreparatuz kalkula daiteke zer abiaduratan aldentzen ari diren. Izan ere, zenbat eta kolore gorriagoa izan,
|
gugandik
orduan azkarrago aldentzen ari dira. Hau da, bi supernoba konparatuz gero, abiadura mantsoenean aldentzen denak kolore urdinagoa izango du, eta azkarren aldentzen denak, berriz, gorriagoa.
|
|
|
Energia ilunaren ezaugarri ezagun bakarra da grabitazio indar aldentzailea izatea. Hau da,
|
guk
ezagutzen dugun grabitazio erakarleak ez bezala, indar horrek joera du galaxiak, izarrak eta unibertsoko gainerako egiturak bata bestearengandik aldentzeko. Horrek azalduko luke zergatik ez den konstantea kosmosaren hedapena, azeleratua baizik.
|
|
|
Urik ez badute, alferrikakoa da berez izan dezaketen ahalmena. Eta
|
gurea
da ibaiek ibai izaten jarraitzeko ardura, guk kentzen baitiegu ezinbesteko duten ur hori.
|