|
2000
|
|
|
Nola ez, Schlick ez zen egiaztagarritasun hertsian bermatzen, ezta bertsio ahuletan ere —iraganari eta etorkizunari buruzkoak, horien artean—, argudio ahulagoan baizik, hipotesi baten aldeko zioak izatearen argudioan, hain zuzen ere: gizakien eraginik izan gabe, naturaren erregulartasunak existitzea zio ona zen —bere ustez—
|
guk
planeten gain eraginik ez dugula mantentzeko. Argi eta garbi dago Schlickentzat zein garrantzitsua zen errealismoa, hortaz.
|
|
2001
|
|
|
Geroztik
|
gure
planetak bira batzuk eman ditu bere ardatzaren inguruan, etaeuskal literaturaren egoerak aldaketa franko ezagutu du, horien artean deitoragarriena 1989az geroztiko Bernardo Atxagaren unibertsalizazio prozesua delarik?. Honetaz, bidezkoa dirudi orain arte erabilitako interpretazioari eustea, azkenhamar urteetako bilakaeraren argitan zer eman dezakeen ikusteko.
|
|
|
unibertsoko irudiak ziren. Esatariaren esanetan"... ikerlari ospetsuenen azken azterketek diotenez" gugandik" hurbil" dagoen izar baten jokaera atipikoa zela-eta," ondorio latzak paira ditzake
|
gure
planetak", batez ere Siberia inguruan –transiberiar trenbidearen zatirik malenkoniatsuenean, hain zuzen–. " Hori guztia, dena dela, ehun eta hogei urte barru gertatuko da eta ez gara gu Siberian egongo ehun eta hogei urte barru, kar kar."
|
|
|
Mahai gaineko globomundiaren alboan jarri eta Don Patriciok bi polo daudela esan zigun, goikoa iparraldekoa eta behekoa hegoaldekoa, eta
|
gure
planeta bueltaka ari delarik, eta ttaka bultzatu zuen globoa, biraketaren ardatza polo bien arteko lerro imajinarioa dela.
|
|
|
Egunkariek esaten zuten iparramerikar ejertzitoak urtean hogei mila gerra operazio egiten zituela Vietnamgo lurretan, eta vietnamdarrek errenditu zutela azkenerako. Eta mundua beste gerra handi baten beldurrez bizi zela, lehergailu atomikoak lur gaineko bizitza zeharo erauzi zezakeela, ia arrastorik utzi gabe desager zitekeela
|
gure
planeta osoa eta orduan labezomorroak bakarrik geratuko zirela igual lur mortuaren azalean. Eta hala ere esperantza zegoen, automatizazioa eta zibernetika aurreratzen ari ziren, laster makinek eginen zuten dena.
|
|
2002
|
|
|
|
Gure
planeta izan daiteke denon etxea. Hori da, hain zuzen ere, globalizazioak suntsi dezakeena.
|
|
|
" Eskualde basati horiek funtsezkoak dira
|
gure
planetaren biziraupenerako", diote
|
|
|
Kontinente guztietan daude, Amazoniatik eta hango flora ikusgarritik (30.000 espezie baino gehiago) Saharako basamorturaino. “Egoera basatian dauden eremu horiek funtsezkoak dira
|
gure
planetaren biziraupenerako. Klimaren aldaketei eta prezipitazioei eusten laguntzen dute, eta erreserba garrantzitsuak dira biodibertsitaterako”, dio Russel Mittermeier Conservation International erakunde ekologistako lehendakariak.
|
|
|
Marteko euskara deitzen du Zuazok. Eta hori aski zuzena da, Marteko kontuek bai baitute, ez pentsa, pisu handia guretako, zuk ez bezala nerabetasuna aspaldian gibelean utzi genuenendako, zeren zure adinean zalantzak baikenituen
|
guk
planeta hartan marteraz egiten zuen jenderik bizi ote zen menturaz. Euskararen batasuna bideratzen ari zenean ohartu ginen, beharrik, han ez zela inor ere bizi.
|
|
2003
|
|
|
Giza lorratza
|
gure
planetaren azalean nabarmentzen den heinean, giza jarduerak erasanda, espazio basatiak desagertzen ari dira: azpiegiturak eraiki eta hiri berriak urbanizatzen dira eta, aldi berean, eremu zabal asko nekazaritzarako egokitzen dira eta beste asko baso soiltzen.
|
|
|
Zenbait arrazoirengatik gero eta ur gutxiago dago, eta aurrezteko eta aprobetxatzeko politikak ezinbestekoak dira. Lehenik eta behin esan behar dugu
|
gure
planetaren hiru laurdenak urez estalita egon arren, ur gehiena ez dela edangarria. Lurreko uraren %95 inguru itsasoetan kontzentratzen da.
|
|
2004
|
|
|
|
Gure
planetaren etorkizuna salbatu duzue. Gure heroiak zarete.
|
|
|
Batasun ideiaren bigarren balizkoa da:
|
gure
planeta ikusirik, gizakia eta natura batasun bat bera dira. Errealitate materiala, soziala eta adimenerrealitatea, naturaren bilakaeraren parean doa.
|
|
|
Hori gertatzen denean, izar uxoen euriak sortzen dira. “Oraintxe bertan —zehazten du Armentiak—,
|
gure
planetak Kuadrantida izeneko izar uxoak sortzen dituen meteoroide korrontea zeharkatzen du”. Beste kontu bat kilometro batzuetako diametroa duten asteroideak dira, eta horien bilakaerak astronomoek jarraitzen dituzte.
|
|
|
Alde horretatik, globalizazioa dela eta, fenomenoa hazten ari da munduan. Ildo beretik, Worldwatch ek ohartarazten du mundu industrializatuan eta garapen bidean dauden herrialdeetan gero eta gehiago kontsumitzen dela
|
gure
planetak jasan dezakeena baino. Horren ondorioz, basoak, nekazaritzako lurrak, oihanak eta lurralde birjinak gutxitu egiten dira jendeari, etxeei eta abarri lekua emateko.
|
|
|
Ezaugarri komun bat da mota horien guztien jatorria eguzkia dela; gogora dezagun izarrak energia iturri ikaragarriak direla eskala kosmikoan.
|
Gure
planetaren kasuan, energia berriztagarriak eguzkiak Lurrean duen eraginaren ondorio dira. Hala, lurraren gainazalera iristen den beroa energia elektriko (eguzki energia) bihurtzeko aprobetxa daiteke, baita eguzki energiak eragindako aire masa hotz eta beroen presio diferentziak (energia eolikoa), ur korronteen indar zinetikoak (ur masak lurruntzean sortutako euriak elikatuak) edo eguzki argiak elikatutako landare hondakinek (energia hidraulikoa) sortutako aire korronteak ere.
|
|
|
Laurence Fried zientzialariak, Kaliforniako Lawrence Livermore Laborategi Nazionalean ikerketa honen egilekidea den Laurence Fried zientzialariak zehaztu duenez, “gure emaitzek erakutsi dutenez, kaltzitak eta burdina eta ur asko duten mineralak modu erreaktiboan konbinatuz eratu daiteke metanoa”. “Mantua, lodia, beroa eta erdisolidoa, 2.900 km-ko lodierakoa,
|
gure
planetaren bolumenaren %80 denez, Lurrak har dezakeen hidrokarburo kopurua inork uste ez zuena baino askoz handiagoa da”, zehaztu du Henry Scott irakasleak. Erreserba hipotetiko horiek ustiatzeko aukera gaur egungo teknologien irismenetik kanpo dago; izan ere, petrolio eta gas putzuen sakonera nekez iristen da hamar kilometro baino gehiagora 1859an lehen zulaketak egin zirenetik.
|
|
|
Esan nahi dudana da ez nagoela ados Eduardo Galeanorekin, eta bai amona Sinforosarekin: idazle uruguaitarrak, izan ere, futbolaren asmakuntza eta jatorrizko jabetza txinatarrei aitortzen dizkie, bere El fútbol a sol y sombra liburu sonatuan; amonak, berriz, Jainkoari, zeinak, mundua ongi biribilduta gero –zazpigarren egunean atseden hartzera zihoala– ostikada izugarria jo eta gol kosmiko errepikaezin hura sartu baitzuen,
|
gure
planeta, harez geroztik, paralelo eta meridianoen arteko sareetan harrapatuta uzten zuela... amonak mapamundia erakutsi zidàn lehen aldian ongitxo ikusi eta hobeto frogatu ahal izan nuen bezala.
|
|
2005
|
|
|
Gure unibertsoaren ezaugarri nabarmenetako bat, eta
|
gure
planetarena, aniztasuna da. Eta planetan, ez bakarrik kontinenteen artekoa, baita kontinenteen barnekoa ere, eta barne horretako hainbat zati eta arloren artekoa.
|
|
|
Naturak erakutsi digu, garbi gainera, gizakion botere eta gurari aseezin guztien gainetik dabilela. Gu oraingo bizidun adimentsu bide garenok lur azaletik desager gintezke,
|
gure
planeta hiltzeraino eraman baikenezake, baina zenbait mila urte barru lurra bere koordenada naturaletara itzuliko litzateke. Giro berrian gizakiak beranduago agertuko lirateke agian, bospasei milioi urtera baina (ziur nago) kide berriak gaur bezain adimentsuak balira aurki desordenatuko lukete ordena naturala.
|
|
|
Horrela, bada, ezinbestekoa da kontsumitzaileen eskubideen gaia umeen eskola curriculumean sartzea. Arriskurik gabeko kontsumoaragabeak kontrolagaitzak diren arriskuak sortzen dituela erakutsi behar zaie umeei, baita kontsumo arduratsua gai dela gizateriaren bizi kalitatea hobetzeko eta
|
gure
planetaren etorkizuna ziurtatzeko. Béné sustatu nahi bada, umeek txikitatik ikasi behar dute kontsumitzaile gisa dauzkaten eskubideak babestu egin behar direla.
|
|
|
Bidaia denborak fokuaren eta sismografoen kokapenarekiko independenteak izateak, oro har,
|
gure
planeta lateralki homogeneoa dela adierazten du. Nahiz eta lurrikaren uhinak antipodetan kokatutako sismografoetara heltzeko 20 minutu baino gehiago bete behar, distantzia berdinera kokatutako beste lurrikara sismografo bikotearekin konparatuz bidaia denboren arteko tartea segundo gutxikoa baino ez da izaten.
|
|
|
Hirurehun metroko diametroa duen Apophis batek
|
gure
planetaren kontra jotzeko duen probabilitatea 5.500 metrotik bat baino ez da.
|
|
|
Zientzialarien arabera, eragin hori aipatutako hartze aldiaren amaieran gertatu zen, eta Lurrak osatzen duen materiaren azken %10aren erantzulea izango litzateke. Horregatik, Ilargiaren adina zehaztasunez ezagutzea izango litzateke
|
gure
planeta eratzeko une zehatza jakiteko modurik onena. Münsterreko (Alemania) Mineralogia Institutuko zientzialariek zehaztu dute Ilargia sortu zuen Lurraren kontrako eragina eguzki sistema sortu eta 30 milioi urte eskasera gertatu zela.
|
|
|
Sarrera gisako horren ostean, Garapen Iraunkorraren kon  tzeptuak dituen esanahi eta ondorioak sakon aztertzen ahalegindu gara, uste baitugu
|
gure
planetaren geroa dagoela hor jokoan. Gure ustez, kontzeptuak dituen hiru alderdiak (sozial, ekonomiko eta ingurunezkoa) ez dira beti modu orekatuan aintzat hartzen.
|
|
2006
|
|
|
Eshel ek dioenez," Ez ditugu dauden baloreak epaitu nahi, ezta baieztapen absolutu bat egin nahi ere; egin nahi duguna konstatazio bat baino ez da, hots, dieta begetarianotik zenbat eta hurbilago egon gero eta mesede handiagoa egiten diogu
|
gure
planetari. Ez dugu esaten jendeak mutur batetik bestera igaro behar duenik, baina astero bi hanburgesa jan beharrean bakarra janez gero, ekarpen eraginkorra egingo zaio ingurumenari".
|
|
|
ipar mendebaldera,
|
gure
planetari tenperatura hartzera.
|
|
|
00:00:39: 21KONTALARIA [01.01.44] Eztabaida handia dago eguraldiaren nahasteazeta horren errudunez. Baina ukaezina da atmosfera taozeanoak berotzen ari direla, deltetako ura igotzen, izotzakurtzen, euriteak gogortzen, basamortuak aurreratzen etabasoak atzeratzen.KONTALARIA [01.02.06] Ushuaia Naturatik Nicolas Hulot etorri daAmerika ipar mendebaldera,
|
gure
planetari tenperaturahartzera. Garai batean, bi mila metroko izotzak estaltzenzuen haran hau.
|
|
|
dira oraindik
|
gure
planeta zahar honetan. [OFF] Eta eragile
|
|
|
|
Gure
planeta
|
|
|
AEBko Espazio Agentziaren bi satelite. (NASA) baieztatu dute olatu handiak eragin zuen lurrikarak gutxienez bi aldaketa eragin zituela
|
gure
planetaren egitura geologikoan. “Science” aldizkariak argitaratzen duen txosten baten arabera, Richter eskalan 9,1 puntuko magnitudea izan zuen mugimendu sismiko hura bi plaka kontinentalen translazioaren ondorioz erregistratu zen, Indiako ozeanoko itsas hondoko faila baten gainean, eta tsunami bat sortu zen.
|
|
|
|
Gure
planeta honetan ahaiderik ezin aurkitzeak erabateko etsipenera eraman baino lehen, espazioan bilatzeko aukera jorratu behar dugu. Aspaldi ditugu martxan bizi adimendunaren seinaleak espazioan aurkitzeko sistemak, bai, jakina, aurrena hemen bertan bizi adimenduna ba ote dagoen jakin genuke, ez baitago batere garbi?.
|
|
2007
|
|
|
Eta hor Dawkinsek astronomia deitzen du argi bila: ?
|
Gure
planeta da, hain zuzen, ezinbestezko baraderak eta baldintzapenak oro gainditu dituen bat? (141).
|
|
|
Bizikleta, kanpin denda eta argazki kamera hartu nituen, eta Europa zeharkatu eta Istanbulera iristea pentsatu nuen. Hilabete batzuetako bidaia horrek, azkenean, ia lau urte iraun zuen, eta oso pozgarria izan zen
|
gure
planeta nolakoa den jakiteko aukerari dagokionez. Itzuli nintzenean, zenbait gorabehera izan ziren bigarren proiektu horretan pentsatzeko, hala nola Miyuki aurkitu izana.
|
|
|
Horien bidez, klima aldaketari, bidezko merkataritzari, aztarna ekologikoari eta erosketa garbiei buruzko informazioa helaraziko zaie biztanleei. Andaluziako probintzia guztietan 40 hitzaldi tailer egitea ere planifikatu da, herritarrak kontsumo iraunkorraz eta
|
gure
planetaren iraupenerako duen garrantziaz zuzenean kontzientziatzeko. Lankidetza horren ondorioz abian jarriko diren jarduera guztiak osatzeko eta laguntzeko, Al Andalusek komunikazio kanpaina bizia egingo du.
|
|
|
Sophie Stafford BBC Wildlife aldizkariko zuzendariaren eta epaimahaikidearen arabera, lehiaketaren helburua ez da kalitate artistiko eta teknikoa saritzea soilik, baizik eta egilearen eta argazkia atera zaion subjektu edo lekuaren arteko lotura estua erakusten duten irudi bakar eta errepikaezinak bilatzea. Horrela, “kontzientzia globala sortzen lagundu nahi da, gure ingurumena zaintzen eta modu iraunkorrean garatzen laguntzeko, eta, azken batean,
|
gure
planeta eta gure espeziea betikotzen laguntzeko”. 2007ko argazkilaririk onena Ben Osborne britainiarra izan da.
|
|
2008
|
|
|
Indibidualista izan naiz beti eta ez nuke halakorik deitoratu behar. Oharkabean labe bihurtuz doan
|
gure
planetaren azaletik gizateria osoa lurrunduko balitz ez nuke, gainera, negarrik egingo, ez baitiot eta sinpatia gehiegirik, in abstracto behinik behin, gure generoari. Nire familia, lagunak eta etxeko katua, aldiz, maite ditut, zuk bezala.
|
|
|
Aldaketa klimatikoarena ere paradigma da gezur eta iruzurraren mundu honetan. Badira diotenak berotze kontu hau ziklikoa dela,
|
gure
planetaren bizitzaren kontua, orain bero gero hotz. Lurraren egungo biztanle kopuru eta kontsumo maila ez da ziklikoa, ordea, eta zientzialarien artean dagoen kontsentsu maila handiak, Lurra xahutzen ari garela adierazten du.
|
|
|
|
Gure
planeta: Lurra.
|
|
|
Sail honetan lau indar ikaragarri aztertuko ditugu. Forma eman diote
|
gure
planetari, eta bizitzarako leku egoki bihurtu.
|
|
|
Lurra zeinen berezia den hobeto ulertzeko atzerantz joko dugu, bere historiako egunik inportanteenera, beharbada. ... Egun hartako gertakariek egin zuten, batez ere,
|
gure
planeta hain berezia. ... Baina kasualitatez gertatu zen dena.
|
|
|
Hauxe da
|
gure
planeta, sortu eta milioika urte geroago. Badirudi garai hartan Lurrak planeta bikia zeukala:
|
|
|
Lehenengo ondorioa grabitate sendoagoa edukitzea izan zen. Grabitate eremu indartsuago hori barik,
|
gure
planetaren atmosfera apurka apurka espazioan galduko zen. ... Atmosferak grabitatea behar du lurraren kontra eusteko.
|
|
|
Baina Lurrak, bere bikiaren zatirik handiena jan eta, grabitate sendoa zeukan atmosfera trinkoari eusteko. Eta
|
gure
planeta, batez ere, atmosfera bitxi honegatik da hain berezia. ... Planetako tenperatura epelari eusten dio.
|
|
|
Lurrak bere bikiarekin izandako talka beste gauza askogatik ere oso garrantzitsua izan zen
|
gure
planetarentzat. ... Talkaren ondorioz Lurrak metalezko nukleo handiagoa dauka.
|
|
|
Hortxe dago Lurra. Eta horixe da
|
gure
planetaren zorte handia: Eguzki Sistema guztian toki bat baino ez baitago tenperatura egokiarekin ura lurrazalean egoera likidoan geratzeko; eta ura elementurik garrantzizkoenetakoa da bizia garatzeko.
|
|
|
|
Gure
planetak beste arrazoi batzuengatik ere zorte ona izan du; eguzkiagatik, adibidez. Motarik egokienekoa da bizitza konplexua garatzeko.
|
|
|
Jupiter Lurra baino hirurehun aldiz handiagoa da. Haren eremu grabitatorio ikaragarriak ingurutik igaro eta beharbada
|
gure
planeta joko luketen objektuak erakartzen ditu. ... Babes ezkutuaren antzekoa da guretzat.
|
|
|
|
Gure
planeta zaila da, eta hori ez da erraz aldatuko. ... Luzarora, guk egiten diogun edozein gehiegikeria gaindituko du Lurrak.
|
|
|
... Galdera hauxe da:
|
gure
planeta hain berezia egiten duten ezaugarri horiek arriskuan jarriko ditugu. Ez da organismo konplexuentzako leku egokia izango?
|
|
|
Haren masa
|
gure
planetarena baino bost aldiz handiagoa da. Sortzen dituen perturbazioei esker aurkitu da
|
|
|
Gainera, abiadura erradialen behaketei buruzko datuak aztertzen ditugu, eta, horri esker, egindako simulazioekin guztiz bat etorriko zen planeta baten seinalea aurkitu ahal izan genuen”, azaldu du CSICeko ikertzaileak. Zientzialariak esan du
|
gure
planetak 24 ordutan bere baitan bira osoa ematen duen bitartean, GJ 436 c Lurreko 4,2 egunetan biratzen dela. Halaber, Lurrak 365 egun behar ditu bere izarraren, Eguzkiaren, inguruan bira emateko, eta exoplaneta bere izarraren inguruan biratzen da, “GJ 436”, 5,2 egunetan.
|
|
|
Tresna konplexuaren helburua da Lurreko grabitate eremua aztertzea, inoiz lortu ez den zehaztasunarekin, eta erregimen egonkorrean dagoen ozeano zirkulazioa aztertzea. Sateliteak emandako datuen bidez, zientzialariek zehaztasun ia milimetrikoz (aurreikusitako errore tartea bi zentimetro baino gutxiagokoa da) Lurraren geoidea, hau da,
|
gure
planetaren erreferentziako grabitazio azalera ezarri ahal izatea espero da. Geoidea aztertzea funtsezkoa da; izan ere, zientzialariek munduko globoaren barne egiturari eta plaka tektonikoen mugimenduei buruzko datuak izan ditzakete.
|
|
|
ekonomikoa. Baliabide mineralei (arroka industrialak, erregai fosilak edo lurpeko urak) gizateriari eta
|
gure
planetaren etorkizunari eragiten dieten arazo handiak gehitu zaizkie (klima aldaketa, desertizazioa, arrisku geologikoak, baliabide naturalen kudeaketa, etab.). ondorio sozialak, ekonomikoak eta ingurumenekoak direla eta. Gai horiek ezin dira ulertu Lurraren Zientziak emandako gorputz teoriko eta prozedurazkorik gabe.
|
|
|
Goraipagarria izan da gure herrialdeko unibertsitateek, elkargo profesionalek eta gizarte geologikoek eman dioten laguntza, funtsezko gaietan (ura, hondamendi naturalak, eraikuntzako materialak, mineral industrialak, ondare naturala) sentsibilizazioa eta prestakuntza sustatzeko. Bistan da ezin dugula zaindu ezagutzen ez duguna, eta, alde horretatik,
|
gure
planeta ezagutu behar dugu, egoera onean zaindu eta etorkizuneko gizarte osasuntsuagoak, aberatsak eta arriskurik gabekoak eraikitzeko. Lurra planeta, eta denboran zehar gertatu diren aldaketak, ez da Bizitzaren edo Lurraren Zientziei buruzko ezagutza espezifikoa soilik, gizarte osora zabaldu behar den kultura ondasuna baizik.
|
|
|
Gure herrialdean, inguruko beste herrialde batzuetan bezala, gazteek zientziarekiko duten interesa jaitsi egin da. Gure herrialdean, inguruko beste herrialde batzuetan bezala, gazteek
|
gure
planetaren ezaugarri fisikoei dagokien zientziarekiko duten interesa jaitsi egin da. Geologiako, Ingurumen Zientzietako eta eskola teknikoetako fakultate askotan, matrikula kopurua txikitzen edo egonkortu egin da.
|
|
|
Horregatik da ikatza iragana, eta horren ordez, energiaren eraginkortasuna bilatu behar da, eta energia berriztagarrien alde egin behar da. Gainerakoan ez gara solidarioak
|
gure
planetarekin.
|
|
|
2008ko urriaren 27an Frederic Clairmont oso gogor aritu da Greenspan en aurka: ustela, kriminala (Greesnpan izan da deribatiben igoera hilgarriari eragiten ziona, egun 155 x 1012 dolarreko kopurura iritsi dena,
|
gure
planetaren aberastasunaren lau bider berdintzen duena), pobrezia intelektuala duena...
|
|
|
Aurten Lurarren Nazioarteko Urtea ospatzen dugunez, Aire Libreko Zinemaldian ospakizun honi lekua egin nahi izan diete antolatzaileek, Udaleko Kultura Saila. Hori dela-eta,
|
gure
planetarekin zerikusi handia duten bi filma programatuko dira.
|
|
|
Ez dut laket antropozentrismoa eta harrokeria galanta iruditzen zait pentsatzea Lurrean bakarrik garatu izan dela bizia. Azken beltzean,
|
gure
planeta unibertsoko beste hamaikaren parekoa baita, planeta sistemen sorrerari buruzko teoria zuzena bada behintzat. Daturik ez dugu hori esateko, jakina.
|
|
|
Lurrean ere ura behar dugu bizitzeko. Ugaria da ura, gogoratu ozeanoek
|
gure
planetaren hiru laurdenak estaltzen dituztela. Edateko ura, aitzitik, krisi baten atarian egon daiteke.
|
|
2009
|
|
|
Egia esan, reggaeak beste musika batzuek bezala mundu honetakoak ez diruditen sentipenetara eramaten zaitu, baina hitzak joan eta etorri dabiltza bai terrenalak bai espiritualak diren mezuekin. Babylonia litzateke
|
gure
planeta, eta askatasuna eta justizia gure helburuak.
|
|
|
Lehen kasuan, eguzki izpien inklinazioa desberdina da, eta bigarrenean, izpirik dagoen ala ez izan behar dugu kontuan.
|
Gure
planetaren errotazio ardatzaren eraginez, gure latitudeetan, udan zehar, eguzkiak inklinazio gutxiagorekin jotzen du; hau da, gorago dago zerumugan neguan baino. Ondorioz, bero handiagoa egiten du; gainera, eguzki ordu gehiago izaten ditugu garai honetan.
|
|
|
Maien kalkuluen arabera, Lurrak aro berri bati ekingo dio 2012ko abenduaren 21ean. Honek,
|
gure
planetaren bukaera ekar lezakeela uste zuten maiek. Zibilizazio horren egutegia egun horretan bukatzen da, izan ere.
|
|
|
Batetik, Lurraren bi heren urez estalita daude, eta oso zaila da urean eroritako meteoritoen aztarnei antzematea. Bestetik,
|
gure
planeta geologikoki aktiboa da; gainazala etengabe ari da aldatzen plaken tektonikaren eraginez, eta ingurunean gertatzen diren aldaketa fisiko kimikoek (agente meteorologikoek, biologikoek eta abarrek eragindakoak) arrokak higatzea eragiten dute. Prozesu horien ondorioz, Lurrean gertatu diren meteorito talken aztarnak ezabatzen joan dira.
|
|
|
Partikula horiek ez zieten uzten eguzki izpiei Lurrera behar bezala iristen, eta ondorioz,
|
gure
planeta gero eta ilunagoa zen, eta era berean, gero eta hotzagoa.
|
|
|
Gure Lur planeta urrunetik ikusteko aukera izan genuen, lehenengoz. ... Irudi honi esker,
|
gure
planeta urdin eta zuria unibertso guztian oso berezia zela konturatu ginen.
|
|
|
Wildscreens David Attenborough Gizarte Zientzietako Asturiasko Printzea Sari berria da. Gaur, epaimahai batek huts egin du, eta
|
gure
planeta ezagutzen eta zaintzen egindako ekarpena nabarmendu du. Oraingo honetan, Alemania, Brasil, Kanada, Eslovenia, Estatu Batuak, Frantzia, India, Iran, Italia, Polonia, Erresuma Batua, Suedia, Venezuela eta Espainiatik etorritako 28 hautagaik parte hartu zuten.
|
|
|
Joan den hilabetean, Fisika Espazialeko Suediako Institutuko Stanislav Barabash ek jakinarazi zuen magnetosfera atmosferako oxigeno ihesa eragiten ari zela poloetan. Barabash Artizarrean, Marten eta Lurrean ioien ihes neurketetan oinarritzen da, eta, haren ustez,
|
gure
planetak gainerako planetek baino hiru aldiz azkarrago galtzen du oxigenoa. Baina adituak azpimarratu du ez dagoela oxigenorik gabe geratzeko arriskurik, urtean 60.000 tona gas galtzen direla kalkulatzen baitu, Lurrak dituen milaka trilioi tonen aldean.
|
|
|
Izarrek galaxia horren inguruan duten errotazioaren batez besteko abiadura neurtzea ere lortu zuten, nahiz eta seinale ahula izan. Haren azkartasunak agerian utzi zuen Esne Bidea baino lau aldiz trinkoagoa zela(
|
gure
planetaren galaxia eta galaxia eliptikoa), baina sei aldiz txikiagoa. Glazebrook astrofisikariaren ustez, litekeena da galaxia handien bilakaera oraindik aurkitu ez diren arauen araberakoa izatea.
|
|
|
Alegia, bertsio ofizialak dio Lurra,
|
gure
planeta, borobila dela. Mesfidati izan behar ote dut, beraz?
|
|
|
Ama Lurra gaixotu du Boterearen minbiziak. Ama Lurraren seme alaben biziminak osatuko du
|
gure
planeta, sendatu eta askatuko gaitu gu guztiok. Botere zapaltzaile guztien minbiziaren kontra, Herri Langile guztion bizimin askatzailea.
|
|
|
Irudi iradokitzailea irakurri nion Elisa Trellez i, nazioarteko hainbat erakundetan ingurumen gaietarako aholkularia den andrazkoari: " Izozmendi baten kontra jotzeko bidean den ontzia da
|
gure
planeta". Metafora gordina.
|
|
|
Halere, XX. mendeko 70eko hamarkada hasieran,
|
gure
planetaren erdiak baino gehiagok oraindik ez zuen petroliorik erabiltzen. Sasoi horretan herrialde industrializatuak ziren deabru beltz likatsuarekin paktua sinatua zuten bakarrak:
|
|
2010
|
|
|
Hondakinak tonaka sortzen ditu gizakiak, eta horren lekuko, zabortegi erraldoietako bizimoduaz Joseba Zabalza argazkilariak egindako erakusketa: Welcome to the garbage mountain.Berehalako eta etengabeko kontsumo goseak eragiten duen zabor pilaz eta
|
gure
planeta hondakin biltegi bihurtzeaz hausnartu nahi izan du argazkilari iruindarrak bere azken proiektuan. Zabortegi ikaragarriak aurkitu ditu, Hirugarren Munduko hiri txiki, ertain eta handi guztiek dituztelako zabortegiak, batzuk hiri erdian gainera:
|
|
|
GPS delakoa, izan ere, kokapen teknologia bat da (Global Positioning System edo Kokapen Sistema Globala), eta, laburbilduz, hauxe egiten du:
|
gure
planetaren jiran dabiltzan sateliteen seinalea jasotzeko gai diren gailuak une orotan zer kokapen duten esaten du.
|
|
|
Flysch, Haitzen Hitza dokumentala, Zumaiako itsaslabarrari buruz egin den lehendabiziko ekoizpen handia da. Gipuzkoako kosta eremu honetan 50 milioi urteko historia dago gordeta (eta agerian, aldi berean), itsas labarrak irakurtzen jakitea
|
gure
planetaren historia irakurtzen jakitea ere bada-eta. Flyscharen harrizko geruzak irakurtzean, gure planetaren milioika urteko historia geratzen da agerian:
|
|
|
Gipuzkoako kosta eremu honetan 50 milioi urteko historia dago gordeta (eta agerian, aldi berean), itsas labarrak irakurtzen jakitea gure planetaren historia irakurtzen jakitea ere bada-eta. Flyscharen harrizko geruzak irakurtzean,
|
gure
planetaren milioika urteko historia geratzen da agerian: aldaketa magnetikoak, itsas mailaren gorabeherak, berotze handiak...
|
|
|
Osloko Unibertsitateko geofisikarien arabera, diamanteak bilatzeko tresna baliagarria izateaz gain,
|
gure
planetaren funtzionamenduari buruzko informazio interesgarria eskainiko die irudi horrek zientzialariei.
|
|
|
Izan ere, nola eraiki zitekeen Paradisu bat? istripu baten posibilitatearen gainean, adibidez, aerolito batek
|
gure
planetarekin noiznahi egin zezakeenean talka. Nola arraio eraiki zitekeen lurrean zerurik, baldin eta lurreko zeru guztiek heriotzaren kale itsua bazuten zerumuga, gaixotasunik oinazetsuenak, ez gutxitan!?
|
|
|
kronometroa gelditu, eta horrek ematen digu
|
gure
planetak
|
|
|
Nire eginbeharretako bat da eta
|
gure
planeta zaintzea.
|
|
|
Ikaragarri gustatzen zait bidaiatzea, ahal dudan guztian,
|
gure
planetaren izkina ezberdinak deskubritzen joatea. ondo ezagutzen dut Iparraldea, iparraldeko kostaldea eta barrualdeko zenbait herritxo (Ainhoa, Donibane Garazi...).
|
|
|
30 adierazle baino gehiago aztertu ondoren biodibertsitatearen hainbat neurri, espezie batzuen populazio aldaketak eta horiek desagertzeko, habitata zabaltzeko eta komunitate biologikoak osatzeko arriskua barne, ikerketak ez zuen ikusi biodibertsitatearen beheratze tasa nabarmen murriztu zenik, baina bai jasaten dituen presioak handitzen jarraitzen dutela. Artikuluaren egile nagusiak eta BirdLife Internationaleko eta NBIPren Munduko Behatoki Kontserbazionistako kide Stuart Butchart doktoreak adierazi zuenez, “2010a ez da biodibertsitatearen galera gertatu zen urtea izango, nahiz eta urte horretan hasi behar dugun gai hori serio hartzen eta
|
gure
planeta zaintzeko ahalegin handiak egiten”. Butchartek esan zuen, halaber, nazioek biodibertsitatearen galera geldiarazteko politika batzuk jarri dituzten arren, “zoritxarrez desegokiak izan dira, eta aniztasun biologikoaren gaineko presioen eta hartutako erantzunen arteko aldea gero eta handiagoa da”.
|
|
|
Gaur egun gertatzen den edo etorkizunean gertatuko den guztia behin baino gehiagotan gertatu da iraganean. Erregistro harritsua begiratu besterik ez dago,
|
gure
planetak nola funtzionatu duen eta gaur egun Lurrean gertatzen hasten diren gertaeren ondorioak zein izan diren ulertzeko. Historia arroketan idatzita dago eta errepikatu egiten da.
|
|
|
Hamar urte geratzen zaizkigu munduko CO2 isurketak geratzeko; ez da katastrofismoa, azken aukera da, gu gara zerbait egin ahal dugun azken belaunaldia. Hori da munduko zientzialari guztiek esaten digutena,
|
gure
planeta honen klima betiko izorratu nahi ez badugu, hurrengo belaunaldiei bizitzeko oso latza izango den planeta bat utzi nahi ez badiegu.
|
|
|
Usurbilen lortutako emaitza onekin bizi dugun euforiak bezala, bizilagunek erraustegiari dioten izuak bultzatu nau artikulu hau idaztera. Gure lurra maite dugu, gure familiak maite ditugu eta
|
gure
planeta maite dugu. XXI. mendean gaude eta joko arauak aldatzeko garaia da.
|
|
|
Gerhardek berriro erabili zuen pluraleko lehen pertsona, eta berriro sentitu nuen hitz hura labana bat balitz bezala, harengandik guztiz bereizten ninduena, ez infernuan sinesten ez nuelako —haginetako mina, belarriko mina eta minezko min guztiak dira infernu—, baizik eta zeruan sinesten ez nuelako, ez bederen Gerhardek aditzera ematen zidàn modu inozo hartan, klaserik gabeko gizarteak gizonaren barru barruko gose egarriak aseko zituelako ustean. Izan ere, nola eraiki zitekeen Paradisu bat... istripu baten posibilitatearen gainean, adibidez, aerolito batek
|
gure
planetarekin noiznahi egin zezakeenean talka. Nola arraio eraiki zitekeen lurrean zerurik, baldin eta lurreko zeru guztiek heriotzaren kale itsua bazuten zerumuga, gaixotasunik oinazetsuenak —ez gutxitan! — bitarteko?
|
|
|
Sinplifikatzaileen tribua izango da Lurra izeneko
|
gure
planeta honetan triburik handiena. Espezie hau espora bidez sortzen da eta olioa gure sukaldeetako lurrean bezala hedatzen da edo lehenago garbia zen ibai batean bezala.
|
|
|
Norvegiako gobernuburu Harlem Bruntland andereak argi utzi nahi izan digu: ia 7 mila milioi garen biztanleetako bakoitzak mendebaleko jendeon mailan kontsumitzerik eta gastatzerik balu,"
|
gure
planeta bakar honez gain, beronen tamainako beste 9 mundu galant genituzke". " Ez da posible!", abestu, Ruper Ordorikarekin.
|
|
|
Ez daukate asmo ttikienaren susmorik ere munduko goseari aurre egiteko!
|
Gure
planeta degradatu honen aurrean ere, luze begiratzen dute erremedioa kokatzeko orduan: 2050ean edo ingurumen iraunkortasuna finkatua izango omen dugu.
|
|
|
Antropozenoa heldu zaigu ezbairik gabe. Eskala geologiko globalean
|
gure
planeta aldatzera ausartu gara, jakiteke zeintzuk diren horren mugak eta atariak, zeintzuk diren horren konplexutasuna eta balioa. Oraindik ez dugu ulertu zein den Lur sistema edo Ama Lurraren historia, eta are gutxiago zein den biziaren historia.
|
|
|
Oraindik ez dugu ulertu zein den Lur sistema edo Ama Lurraren historia, eta are gutxiago zein den biziaren historia.
|
Gure
planetaren historia, bertze inon ezagutzen ez dugun bezala, biziari lotuta dago. Lurraren historiaz berba egitea, biziaren historiaz hitz egitea da.
|
|
|
Mugimendu aldakor hori gu geu gara, eta gure ingurumena ere bai. Horren guztiaren emaitza
|
gure
planetaren historia da, non azken unetan ugaztun arraro batek Antropozenoa asmatu duen.
|
|
|
|
Gure
planeta sare bat da, biziaren sarea. Azken buruan, gizakiaren ikuspegitik iraunkortasuna sare horretan bizirik irautea da.
|
|
|
40. Mendebaldea deitu zaio, maiuskulaz, baina izena egokia den ez da segurua, kontuan harturik
|
gure
planeta pilotaren modukoa dela eta etengabe jirabiran dabilela, susmatzekoa baita orain ekialdean zegoena gero gaualdean egongo dela eta atzo sartaldea zena bihar sortaldea izango dela.
|
|
|
Kontuak kontu, mostra hau aukera polita dugu
|
guretzat
planetaren ipurdia den lurraldeko adierazpide artistiko batzuk ezagutu, horiekin gozatu, eta, bide batez, huntaz eta hartaz gogoeta egiteko izan ere, zertarako da artea, bada?
|
|
2011
|
|
|
Hogeigarren mendean zehar hirukoiztu egin gara. Plaga izugarri bat gara, eta gure kopurua mantentzeko,
|
gure
planetak ehunka urtetan ekoitzitakoa kontsumitzen dugu urtero. Hondamendi ekologikora heltzeko biderik laburrena umeak erritmo honetan izaten jarraitzea da.
|
|
|
Lehenik, antzinako gizakiei Jainkoaz, munduaz eta bertako bizidunez ideia orokor egituratua eman nahirik, Liburu Santuek unibertsoaren sorreraren istorioa kontatzen zuten. Geroago, izarrei behatuz, horren lekuan, Kopernik poloniarrak
|
gure
planeta sistemaren heliozentrismoa eta Laplace frantsesak grabitazioaren legeak formulatu zituzten. XIX. mendean Darwinek bizidunen bana banako kreazioaren ordez, eboluzioaren teoria azaldu zuen.
|
|
|
Gauzak horrela, Jaureguik azaldu du ez dagoela inolako aukerarik
|
gure
planetak eraginik izateko.
|