|
2000
|
|
|
argitzen digu ETBko euskara saileko Asier Larrinagak. Era berean, erdaraz modu batera erraz esaten dena, gero,
|
euskarara
itzulita, oso maila jantzian geratzen da.
|
|
|
Hala ere, Laspiurrek egindako lanak ez dira
|
euskarara
bakarrik mugatzen, baditu idazten hasi zeneko zenbait bertso eta itzulpen eta Eibarko ikastolaren historia txikia berak idatzia da. Bestalde, bereziki azpimarragarria da, Imanolek aldizkari eta egunkariekin izandako harreman sendoa.
|
|
|
Nestor Zabala, Galdakaoko nire laguna eta liburuko argazkiaren egileak asko bidaiatzen du eta Ekuadorrera egindako bidaia batetik itzultzean erakusketa bat zabaldu zuen. Argazki bakoitzaren azpian azalpen txiki bat egiten zuen eta nik itzuli nizkion
|
euskarara
. Pentsatu genuen hurrengo aukera bat sortuz gero, bere argazkien inguruan ipuinak sortuko nituela.
|
|
|
" Jamilia" nik neronek itzulia dut
|
euskarara
. Txingiz Aitmatoven beste lanen bat ere irakurria dut, eta izugarri gustatzen zaizkit.
|
|
|
Juan Ignazio Abrisketak
|
euskarara
itzulitako liburu hau 1940 urtea baino lehen idatzi zuten Albert Einsteinek eta Leopold Infeldek. Ordutik hainbat pentsamendu eta ideia aldatu da Fisikaren arloan:
|
|
|
Besteak beste, Bizkaiko Foru Aldundiak Euskara Sustatzeko Zuzendaritza Nagusia sortzea, Gotzon Lobera bilbotarra zuzendari duela. Ordutik
|
euskarara
bideratutako diru-laguntzak boskoiztu egin dira, eta hitzarmenei esker ekimen ugari bideratu ahal izatea espero da. Horien artean," Bizkaia" bera dugu horren emaitza nabarmena.
|
|
|
Gogoan dut Javi Cillerok egindako autore amerikar baten itzulpena. Egundoko ahalegina egin zuen hizkuntza amerikar zikin hori, kalekoa, polizia girokoa,
|
euskarara
ekartzen. Nik hortik jaso dezaket, esaterako," oilanda" hitza, gaztelerazko" menudo pajaro" edo esateko.
|
|
|
Testuak, berriz, zorrozki aukeratu dituzte
|
euskarara
gaurdaino itzuli egin diren literatura unibertsaleko idazle garaikideen uzta oparotik.
|
|
|
Irakasleak gara biok, eta gertutik ezagutzen ditugu irakasleen kezkak. Liburuan aurkituko dute euskaraz dagoen materiala,
|
euskarara
itzulitako literatura unibertsala oro har, baldin eta testuak euskara zuzenean aurkitu baditugu. Guretzat ohore bat izan da honetan parte hartzea, benetan profesionalak direnekin lan egin ahal izan dugulako.
|
|
|
Gauza da zein hizkuntzaatik zein hizkuntzara itzultzen den. Edozein hizkuntzatik
|
euskarara
itzultzen denean, jauzia beti handiagoa izaten da. Ez da gauza bera portugesetik espainolera itzultzea; errespetu guztiarekin baina oso erraza da, antzekoak direlako.
|
|
|
Zeren gauza batek bestearekin harremana duenez, denak denarekin du lotura (hizkuntzak egoera politikoarekin, legeriak erakundeen legitimazioarekin, hauek epaileekin, torturarekin, atentatuekin, irizpide etikoekin, erantzukizunen zehaztapenarekin.... eta ikusten duzue honek luze jotzen duela). Estatuaren pentsamendu bakarra
|
euskarara
itzulirik hizkuntzaren normalizazioari bere ekarpena egin nahi dionak hor konpon, baina komeni da desberdintzea zer den ikuspegi linguistikotik landutako irakurketa orokorra eta zer den barkamen eske ibiltzeko behar infinitoaren sindromea.
|
|
|
BAT aldizkariak bere 27 zenbakian
|
euskarara
itzulita eman zuen Charles A. Ferguson-en. Diglossia, artikulu entzutetsu hura (1959).
|
|
|
XX. mendearen bukaeran euskarak urrats nabarmenak eman ditu; irakaskuntzanegindako lan eskergari komunikabideena ere lotu zaio; honela, badugu euskaraz ari denirrati telebista, euskaraz idatzia dagoen egunkaria (noizko astelehenetan ere bai?) etaaurki, agian, zinema aretoetan
|
euskarara
bikoizturiko filmak ikusi ditugu.Administrazioan ere lehen urratsak ematen hasiak gara, UEMA lekuko bikaina delarik.
|
|
|
Zerbitzu hori 1.987ko urtarrilaren 22an jarri zuten abian. Orotara 3 kazetari euskaldunek egunean sei orduz lan egiten zuten, batez beste eguneko 25 albiste (hiruen artean)
|
euskarara
itzuliz. Egia esan, zerbitzu hau eskaintzeko ideia Eusko Jaurlaritzarena izan zen, zerbitzua ustiatzeko enkantea eginez.
|
|
|
Ondoren, Alberto Díaz Mancisidor zenak (1984, 274) idatzitako testua agertzen da. Lankide, aditu eta irratizale amorratua izan zen Díaz Mancisidor en gomuta ekartzeaz gain, izan bedi bere ohoretan?, atal honen gakoa den entzule indizeen neurtzeaz gaztelaniaz idatzi den apurra
|
euskarara
itzulita ekarri nahi izan dut lerro hauetara. Testua aspaldikoa izan arren, argigarri izan dakiguke entzuleriaren neurketaren gai honetan gehiago sakontzeko.
|
|
2001
|
|
|
Aniztasuna kontuan hartuta, beraz, modu ezberdinean bideratu dira esparru bakoitzeko laguntzak. Euskal kultur ondarea sendotzeko bidean, berriz, bertako sortzaileen lana eta literatura unibertsala
|
euskarara
ekartzeko ahalegina babestu behar da, kanpoko merkatuetan euskal sortzaileen bidea errazteko laguntzekin batera.
|
|
|
1 Artikulu hau gaztelaniaz idatzi zuen Mitxelenak El libro blanco del Euskera (1977) libururako eta" El largo y difÃcil camino del euskara" izenburupean. Liburua
|
euskarara
itzuli zutenean, Mitxelenaren artikulua Juan Antonio Letamendiak euskaratu zuen. Mitxelenak eman omen zion azken begirada, baina liburu hartako itzulpen guztiei azken orrazketa Dionisio Amundarainek eman zien.
|
|
|
Edozein gauza, baita ezkutuena eta zailena ere, eman daiteke euskaraz, euskara garbiz, baina ez du edozeinek emango, leherrenak egiten baditu ere. Gaitzago da oraindik euskaldun ikasi batentzat, askozaz ere gaitzago, inguruko erdara batetik
|
euskarara
itzultzea, erdara horietako batetik bestera baino. Ez digu, egia mingarri hori estali behar Ormaetxearen virtuosismo miragarriak.
|
|
|
Horrelakoetan, aski da, garbi minak joak daudenentzat, maileguen norabidea aldatzea (norabidea, noski baino noskiago adiskide zenak idazten zuenez, erdarazko," sentido" da, ez" dirección", deus baldin bada): erdaratik
|
euskarara
izan beharrean, usuenik gertatu denez, alda ditzagun euskaratik erdarara. Alabantza, esate baterako, alaba antza da, bistan dagoen arabera.
|
|
|
Derrigorrezkoa dute euskaldun guztiek gaztelania ezagutzea, nahiz hura erabiltzea eskubide gisa (soilik) agertzen den. Eta" beste hizkuntza espainolak" (sic,
|
euskarara
itzulia —" Las demas lenguas españolas") bakoitzaren Autonomi Erkidegoan izango dira ere ofizialak, beraien Estatutuen arabera.
|
|
2002
|
|
|
Harrigarria bada ere, gazteleraz idatzi zuten lehenengo liburua, eta ondoren
|
euskarara
itzuli. Bi arrazoi bota ditu Joxerra Garziak.
|
|
|
Kutxazain automatikoetako eragiketak euskara hutsean egin ahal izateko, ez dago beste munduko ezer egin beharrik. Izan ere, Euskadiko Kutxan adibidez txartela lehenbiziko aldiz jasotzerakoan kutxazainera jo eta norberak aldatu luke hizkuntza, txartelaren banda magnetikoa gaztelaniazkoa baita, eta beraz
|
euskarara
egokitzeko bezeroak berak hizkuntza erregistroa aldatzeko ardura hartu behar du. Euskadiko Kutxako Euskara Zerbitzuaren arduradun Inaxio Garrok dioenez, aurrezki kutxako arduradunok bezero gazteenentzat hasiera hasieratik euskarara egokitutako txartelak ateratzea aztertzen ari dira.
|
|
|
Izan ere, Euskadiko Kutxan adibidez txartela lehenbiziko aldiz jasotzerakoan kutxazainera jo eta norberak aldatu luke hizkuntza, txartelaren banda magnetikoa gaztelaniazkoa baita, eta beraz euskarara egokitzeko bezeroak berak hizkuntza erregistroa aldatzeko ardura hartu behar du. Euskadiko Kutxako Euskara Zerbitzuaren arduradun Inaxio Garrok dioenez, aurrezki kutxako arduradunok bezero gazteenentzat hasiera hasieratik
|
euskarara
egokitutako txartelak ateratzea aztertzen ari dira.
|
|
|
Dante Alighierik sortu zuen «Divina Commedia» epopeia mistikoa Aita Onaindiak egokitu zuen osorik
|
euskarara
, bere egunean, «Jainko Antzerkia» izenburuarekin. Hiria argitaletxeak orain kaleratzen duen «Jainkoaren antzerkia:
|
|
|
Dena den, Elordietaren aburuz, ez da gaztelaniaren eraginez beste azentu bat gailenduko: " Gaztelania ama hizkuntza dutenek eredu hori
|
euskarara
pasatzea gerta liteke, baina zail ikusten dut horien eredua prestigioduntzat hartzea, eta prestigiorik gabe ez da eragin handirik inon izaten".
|
|
|
Kalebarritik berriro Artekalera. Ibaizabalen standera iritsi eta nire aurrean dagoen bikotea elkarri zirriak egiten ari dela aprobetxatuz, Juan Garziak
|
euskarara
itzuli duen" Hamlet" antzerki lana hartu dut esku artean. Interesgarria dirudi.
|
|
|
Bestalde, Arrasate Euskaldun Dezagun elkarteak eta Elkarlaneanek Literaturako Nobel Sariak euskaratzeko beka sortu berri dute. Jokin Zaitegi arrasatear idazlearen omenez, hemendik aurrera urtero, nobel saridunaren lan bat
|
euskarara
itzultzeko beka deialdia zabalduko da. Eta ondoren, irabazlearen lana, argitaratuko da.
|
|
|
Euskal irakurleen literatur horizontearen aberasgarri, gaur egun, Lermontov, Woolf, Joyce, Stevenson edo Carlo Levi euskaraz irakurtzea gomendagarria ez ezik, plazerra ere bada. Edozein modutan, nabarmentzekoa da
|
euskarara
itzulitako ondare unibertsal honek ez duela, oraingoz, Manu Lopezek aurkeztu berri duen doktorego tesitik kanpo15, euskal kritikaren arretarik merezi izan. Even Zoharrek darabilen kontzeptuaz baliatuz, itzulpenek, haur eta gazte literaturak, edo emakumezkoek idatzitako literaturak, gune marjinala du oraindik periferikoa esango lukete teoria sistemikoen defendatzaileek euskal literatur sistema garaikidean.
|
|
|
Azkenik, hurrengo taulan (7 taula), 1 eta 2 zikloko titulazioetan, unibertsitate bakoitzaren portzentaje zatia zein den erakusten dugu hala euskarazko nolaerdarazko titulazioetan, eta haien alderaketa egiten. Desorekarik handiena UPVEHUren kasuan agertzen da; izan ere, Euskal Herri osoan erdaraz dagoen eskaintzaren %48 hartzen baitu bere gain, baina
|
euskarara
pasatzen garenean, EuskalHerri osoan euskaraz eskaintzen diren kredituen %78 bere ardurapean daudelaikusten dugu. Beraz, %30eko aldea.
|
|
|
Horien artean ezin duguahaztu goi mailako ikerketa oso espezializatua izaten denez, irakurleria potentzialaoso txikia dela. Hortaz, krinoideoen ugal aparatuari buruzko ikerketa baten irakurleria potentziala nahiko murritza da mundu osoan, are murritzagoa ingelesaz kanpoko hizkuntza batera jotzen badugu, alemanera, gaztelaniara edo frantseserakasu?, eta
|
euskarara
joz gero, nekez aurkituko ditugu lau lagun horretan interesatuta daudenak. Horri eransten badiogu zientzialari orok argitaratzeko duen presioa, curriculumak neurtzeko erabiltzen diren baremoak, eta nazioartekotasunarenbeharra, argi geratzen da goi mailako ikerkuntzaren emaitzak gehien bat ingelesezargitaratu behar direla.
|
|
|
Bilboko IITUEn erabiltzen den euskarazko bibliografiaren egoera jakiteko, eskolako liburutegira jo dugu, eta eskainitako irakasgaietan dagoen oinarrizko bibliografia kontuan hartuz, bi liburu bakarrik aurkitu ditugu euskaraz. Biak
|
euskarara
itzulitakoak.
|
|
|
Oinarrizko bibliografia modura proposatzen diren euskaraz sortutako testu-liburuak eta
|
euskarara
itzulitakoak.
|
|
|
Nola ezdugu izango euskaldun guztiok gure unibertsitateetan euskaraz ikasteko eta ikertzeko eskubidea? Hau bakarrik lor dezakegu gizarte euskaldunaren betebeharreibegiratzen duen Sistema Oso eta osatu batean, euskara urriko unibertsitateakfinantzazio sistemekin
|
euskarara
bultzatuz.
|
|
|
Irrati hizkuntza sortu beharra zegoen. Adibidez, oso barneratuta ziren klitxeak, eta esaldiak
|
euskarara
egokitu beharra zuten; hasierako kazetariek eta esatariek gaztelaniatik itzultzen zuten, batzuetan ez oso era egokian. Euskara nekazaritzaz edo herri kirolari buruz hitz egiteko tresna egokitzat jotzen zuten arren, futbol partidak edo antzeko gertaerak zuzenean emateko gai ez zelako ustea zegoen.
|
|
|
Poema batzuk ere idatzi zituen, kostunbristak, balio sentimental handiagoa dutenak literarioa baino. Eta Oscar Wilderen haurrentzako ipuin bat itzuli zuen
|
euskarara
, bertsotan. Ez dakit ezagutzen duzun:
|
|
|
Bere heziketan erdara bakarrik erabiltzen dutenak gutxi dira, batez ere sare publikoan, herri honek begien bistako apustu bat egin baitu arlo honetan: umeak euskaraz ikasiko duten tokietara bidaltzearena, hain zuzen ere eta, horrenbestez, gazteak
|
euskarara
jarraraztearena. Euskara bizirik dago irratian eta telebistan, bizirik dago prentsan, bizirik dago hezkuntzaren maila guztietan, bizirik administrazioan.
|
|
|
Hala ere, holako bulegoetan elkarren artean ari direnean erdara nagusitzen da maizegi eta bulegoko arduraduna agertzen denean, euskaltzalea baldin bada behinik behin,
|
euskarara
pasatuko dira. Horretarako balio al du hizkuntza gaitasunaren agiriak?
|
|
|
besterik ez dagoelako. Esparru horretan konpetentzia falta nabarmena dago, eta zilegi da galdetzea zer gertatuko litzatekeen Michael Crichton, Ken Follet eta enparauak
|
euskarara
itzuliko balira. Bi adibide hurbilek erakusten dute aukera horren sinesgarritasuna:
|
|
|
• Euskaldun= abertzale loturak iritzi publikoan daukan hedapenak zaildu egiten du zenbait sektore
|
euskarara
hurbiltzea.
|
|
|
• Gero eta garrantzi handiagoa hartuz doan etorkinen multzoa
|
euskarara
erakartzeko tresna eraginkorrik ez da garatu.
|
|
|
(i) Gaurdaino euskal ikasketak erdal ikasketen morroi dira gure unibertsitate publikoetan. Erdaraz sortzen dena
|
euskarara
" itzultzen" da. Aipatutako dibertsifikatzean, titulazio mapa berrietan titulazio batzuk euskaraz sor daitezke, kalitatez eskain daitezkeenak, eta gure errealitatera lotuta daudenak.
|
|
|
Izan ere, Dumont izeneko Benthamen kide batek, honek idatzitako gutunketa originala frantsesez berridatzi eta testu hau Frantzian kartzela eredu hori promozionatzeko baliatuko du, Benthamen onespen esplizituaz (ikus idazlanaren hasieran dagoen gutuna). Ibon Plazaolak itzuli du idazlan hau
|
euskarara
. Hauekin batera, Joana Garmendiak, hitzaurrea ingelesetik euskarara itzultzeaz gain, asko lagundu gintuen testu originalaren bilaketan.
|
|
|
Ibon Plazaolak itzuli du idazlan hau euskarara. Hauekin batera, Joana Garmendiak, hitzaurrea ingelesetik
|
euskarara
itzultzeaz gain, asko lagundu gintuen testu originalaren bilaketan.
|
|
2003
|
|
|
Berez minoritarioa den genero bat kaleratzeak arrisku handiak dituela dio eta dirua galtzen omen du argitalpen horietako askorekin. " nuke nik
|
euskarara
ere kanpoko produkzioak moldatzea, baina hori ia diru gehiegitxo galtzea litzateke", dio Taranconek.
|
|
|
Juan Garzia Garmendiak itzuli du oraingoan
|
euskarara
William Shakespeareren «Hamlet Danimarkako Printzea», eta honakoxea utzi nahi izan du garbi berak eginiko lana aurkezterakoan: «Hau Hamlet da, Shakespearerena:
|
|
|
Berrogei urte betetzear, Lazkaokoa da Goierrin sortutako lehenengo ikastola. Urriaren 5ean egingo den festa honekin, helburu aunitz bateratu nahi ditu ikastolak, besteak beste, ikastolaren mugimendua eta bere proiektuak ezagutaraztea, euskara sustatu eta normalizazioan aurrerapausoak ematea, euskal kulturaren transmisioan laguntzea eta erdal hiztunak
|
euskarara
hurbiltzea. Ikastolari begira, beharrizan berriei erantzuna eman nahi zaie; besteak beste, azpiegitura egokitu eta berritu eta eskaintza zabaldu nahi da.
|
|
|
Hau da, Aezkoako euskara bizirik dago, eta Zaraitzu Erronkarietakoak ikerlariek azter ditzaketen lekukotza aberatsak utzi omen ditu oso testu ugari eta interesgarriekin. Baina hiru ibar hauetatik hegoaldera Irunberrirainoko euskara aztertzeko orduan, besterik omen dira gauzak eta toponimia eta hondarreko
|
euskarara
»hau da, gaztelaniaz hitz egitean leku jakin batean erabiltzen diren euskal hitzek osatzen duten hondarreko euskarara» jo beharrean dago leku horietako euskara ikertu nahi duenak, ez delako bertako euskararen idatzizko testurik geratu," Agoizko salbuespen txikia kenduta", Aitor Aranaren hitzetan. Eta bistan da, nahiz eta iturriok oso euskara pobrea eskaini, ikerlariak ez dauka besterik eta horiekin konformatu beharrean dago.
|
|
|
Argitalpen berri hori Euskal Herriko ohiturak ezagutzen ez dituzten eta euskararekin harremanik izan ez duten atzerritarrentzat da. Helburu nagusia Euskal Herrira iritsi berriak direnei,
|
euskarara
hurbiltzeko aukera ematea eta euskal gizartean hobeto integratzeko bideak irekitzea da. Lau liburuz eta 60 orduko unitatez osaturiko materiala da.
|
|
|
2.3.2.2. " Moby Dick" elaberriaren hiru kapitulu eskaintzen dizkigu
|
euskarara
itzulirik LibNeg saio bilduma barruan (112123), aurretik itzulpen jardunari buruzko gogoeta eta itzulpen literarioen kritika zorrotz bat egin ondoren.
|
|
|
Aipatu ditugu jadanik 1986an ingelesetik
|
euskarara
egin zituen narrazio itzulpen biak, oraingoan bizkaierara erakarrita. Euskara erraz eta samurrean ume eta gaztetxoentzako literaturaemaitza ederrak eskaintzen dizkigu, beti ere helburu didaktikoa bistatik kendu barik.
|
|
|
Hizkuntzazaletasun eta hizkuntzaaniztasun hori, etxe barruan eta lanean, bere literaturgintzan ere ezagun da. Ingelesera behin eta berriz joko du, batez ere hartatiko itzulpenak
|
euskarara
moldatzeko. Allan Poe-ren" The Cask of Amontillado" (1963) aspaldikoaren atzetik, Mark Twainen Erregegaia eta eskekoa eta Charles Dickens-en David CopperUdako ingeles ikastaroa.
|
|
|
Hola XVI. mendearen erdialdetik Elizak ebangelizazio eta katekizazio kanpaina sendoak bultzatu zituen, ordena erlijiosoen laguntzaz nekazari munduko txokorik baztertuetaraino iritsi zirenak. Eta herritar asko euskaldun elebakarrak zirenez, haiek hezteko
|
euskarara
jo zen, euskarazko hainbat dotrina eta katixima idatziz (gehiago Iparraldean Hegoaldean baino). Elizak, erakunde gisa, euskara interes instrumental soilez erabili zuen bada.
|
|
|
(Commoner, 1992: 118.Gaztelaniazko bertsiotik egokitu dugu testua
|
euskarara
).
|
|
|
Bazkaria, zena zela, bukatu, eta Morganek zerbait esan zidan; Ixabelek segituan  itzuli zidan
|
euskarara
.
|
|
|
Palaciosen idazlan argitaratuak ez dira asko: jaierazko bi liburuxka, gero Añibarrok
|
euskarara
ale bakar batean itzuli zituenak, eta dantzen kontrako liburu bat, Zarauzko misiolarien apologia ere badena (1791). Argitaratu gabeko lanen artean, sermoi sorta ugari daude, guztiak gaztelaniaz, euskaraz dagoen bat izan ezik (nahiko irakurgaitzak denak ere).
|
|
|
Gure administrazioek zerbitzuak edoproduktuak kontratatzen dituztenean Kontseiluaren" Guk zerbitzua euskaraz" ziurtagiria eskatuko balute, enpresa askotan abiatuko lirateke normalizazio planak eta, ondorioz, heldu asko hurbilduko litzateke euskaltegietara. Ertzain tza, Justizia, Lanbide Heziketa eta abar euskalduntzearenborondate tinkoak milaka herritar hurbilduko lituzke
|
euskarara
. Lan mundua normalizazioaren bidean sartzea estrategikoa da eta ez da ezer egiten ari.
|
|
|
Eskola bere eginbeharra betetzen ari delako, helduen euskalduntze alfabetatzearen alorra murriztea albiste ona da ene ustez. Baina txanponaren beste aldea, alde itsusia alegia,
|
euskarara
hurbiltzeko motibazio berri eta indartsurik agertu ez izana da. Horrek zerbaiten berri eman digu.
|
|
|
Baina neurri batean soilik. Euskaltegietako irakasleriaren lan egoera, euren prest akuntza eta motibazioa, helduen euskalduntze alfabetatzearen sakabanaketa eta sustapen murritza, euskaldun ikasien
|
euskarara
gizarteratzeko zailtasunak eta laguntza falta, euskara eta bere hizkuntza komunitatearen kontrako erasoak, jarrera ideologiko hertsiak eta beste zenbait faktore azalgarriak zerrenda daitezke. Iritzia emateko jarritako mugen barruan ezinezkoa da faktore azalgarri horien azalpen xehea egitea.
|
|
|
Euskalduntzeak, be rriz, bi prozesu batera exijitzen ditu: bat, euskara ikastea, eta bi,
|
euskarara
gizartera tzea; euskara ikasten duena hizkuntza komunitateko kide bihurtzea. Azken urrats hori eman ezean euskalduntzea burutu gabe geratzen dela esan behar dugu.
|
|
|
Gaztelaniazko eskola liburuak
|
euskarara
itzultzeko diru laguntzak onartu zituen gobernuak," Nafarroako curriculum ofizial guztietan ezarritako eduki, jarrera eta prozedura guztiak biltzeko". Miguel Sanzek grafikoki adierazi zuen zer egin nahi zen:
|
|
|
Esan dugu lehenago urteko ekoizpen osoan nobedadeen kopuruak gora egin duela, iazkoarekin alderatuta. Baina ez da iaz baino liburu gehiago sortu delako euskaraz, baizik eta aurreko urtean baino liburu gehiago itzuli delako
|
euskarara
, ondoko grafikoak ongi erakusten duenez.
|
|
|
Beste hizkuntzetatik
|
euskarara
itzulitako lanen artean, Literatura Unibertsaleko 100 tituluak aipatu behar dira. Lan mardula eta kalitate handiz egina.
|
|
2004
|
|
|
Hiztegi kontuetan ez dago aparteko gauzarik Uribe Kostan, erdal jatorrizko hainbat hitzeri eman zaion erabilera ez bada. Izan ere, hitzok gaztelaniaz daukaten esangura aldatu egin da
|
euskarara
igarotzean. Hala, kanpotarrari bitxi suertatuko zaio sokorru in (oihu egin), antoju (nazka), paraje (hurbil), sano (oso), aumenta (aipatu) … bezalakoak entzutea.
|
|
|
Euskarazko liburuak eta euskararen gainekoak paratzeaz gainera, gure arbasoen euskara eta egungo baserritarren euskara bizia jasotzen. 2003an argitara emandako lan honetan zuzen zuzen egingo du bat egungo euskal hiztunarekin eta literatura korapilatsutik urrun, eguneroko hizkeran makulu zaizkigun hainbat molde tradiziozko
|
euskarara
ekartzen lagunduko digu. Gaztelaniaren eraginez sorturiko kalkoen euskal ordain jatorrak inguratu ditu azken honetara.
|
|
|
Cavalli Sforzak Geneak, herriak eta hizkuntzak liburuan azaltzen ditu aipatutakoak bezalako kontuak. 1997an idatzitako liburua izaki, Gaiak argitaletxeak oraintsu itzuli du
|
euskarara
. Bertan esaten denez, ematen du" Europan osoan uneren batean Rh" egon zela, edo behintzat" Rh negatibodun pertsonak ugari" izan zirela.
|
|
|
Hizpide aldizkariaren 56 zenbakian, besteak beste, euskara ikasi nahi duten etorkinei lagun diezaiekeen ikasmaterialaren aurkezpena egiten dute Belen Benitezek eta Ainhoa Gaintzak AISA, etorkinak
|
euskarara
hurbiltzeko atea izenburuko lanean. Eta gai horrekin loturik dago Itziar Landa euskara irakasleak idatzi duen Etorkinak Zarautzen euskara ikasle, AISA materiala ikasgelan etorkinekin erabili dutenen esperientziaren berri ematen duelako.
|
|
|
Horrelako zerbaitek esanarazi ziezazkiokeen Villasanteri, beharbada, hitzok: . Beharrezko ote da, euskara salbatzeko, gauza denetan hizkuntza hau erdararen parean jartzea eta honek bete ohi dituen zeregin guztiak
|
euskarara
aldatzea. Hori ere ez, agian.
|
|
|
Euskara bai, baina ez nolanahi; ez genuen besterik behar! Ez gara gu orain larderiaren bide makurretan abiatuko, gauza guztien gainetik, gurea delako edo, gizajendea
|
euskarara
makurrarazten. Lehendabizi gizon naiz, eta gero euskaldun, gure maisu handiak zioen bezala.
|
|
|
bertan garaiko euskal ekonomia, elikadura, elkartrukeak, talde sozialak, erlijiotasuna, euskara, ohiturak eta abar ikus litezke (testu hori euskaratuta aurki daiteke oso ororik in Bilbao, 1994, eta ia osorik in www.kondaira.com> Historia materialak > Testu Historikoak > Erdi Aroa >. Euskal Herria XII. mendean, Donejakue bideko erromes liburu baten arabera (1135)?). ...egitekoa da hizkuntzaren auzia egitarau ofizialak ahaztu egin duela erdi aroari dagokion 5 atal honetan (aurreko ataletan ez bezala), eta beraz jendartearen inguruko puntu hau egokia litzateke euskararen Errioxako lekukotzak aipatzeko (Donemiliaga kukulakoak), idatzi erromantzez eta latinez egiten zela aipatzeko (baina aldika euskal hitzak eta esaldiak agertzen zirela nafar agirietan), arabieratik
|
euskarara
pasatutako hitzak gogora ekartzeko, eta jakina, Erdi Aroko Euskal Herrian bizi ziren gutxiengo linguistiko eta erlijioso desberdinen berri emateko: arabieraz mintzo ziren Erribera aldeko musulmanak, judu komunitateak, gaskoiak, gaztelaniaren sorrera Burgos Errioxa Mendebal Araba aldean, nafar erromantzea...
|
|
|
Obra biok funtsezkoak dira, eta irakaskuntza zentru guztietan eskuragarri egon lukete. Badira munduko historia gaien inguruko zenbait testu
|
euskarara
itzulita ere, tartean EHUko historia irakasle talde batek argitaratutako Historia testu bidez aipa daitekeelarik (EHU, Gasteiz, 1998). Azken liburu honetako testu ia guztiak, liburuaren egileen baimenaz, Kondaira.com aldizkariko material historikoen atalean eskegita daude, nahi dituenarentzat libreki eskuratzeko moduan.
|
|
|
F) Erdi Aroarekin zerikusia duten libura interesgarriak
|
euskarara
itzuliak, sarrera etaguzti;
|
|
|
Naturalismoaren eta erlijioaren bateratze horretan eragin handia izan dezakete San Frantziskoren idatziek. Hain zuzen, San Frantziskoren" Anaia Eguzkiaren Kantika" olerki luzeak (Manexen kaiera zahar batean
|
euskarara
itzulita aurkitu duguna) erlijioa natura sentimendu hori bera agertzen du: eguzkia, ilargia, izarrak, haizea, ura, sua, ama lurra, bizitza eta heriotza... guztiak Jainkoaren fruituak dira, Jainkoak sorturiko kate miresgarri eta etenezinaren atalak.
|
|
|
Itzulpen lanak ere badira Irakur Sailean; esate baterako, Bertrand Russellen Azken iritziakEiharala rrek burutu zuena, edota Albert CamusenArro tzaliburua, J. M. Agirrek euskaratua. Euskaraz idatzi bakarrik ez, baizik eta
|
euskarara
liburuak itzultzea, hizkuntza finkatu berritan, ez al zen lan ausartegia?
|
|
2005
|
|
|
" Ez dakizu zein motatako programak erabili eta ez dakit ez ote den komeni gaztelaniaren alde egitea gazte hauen aurrean, alegia: ' el español es muy bonito, teneis que hablar en español...',
|
euskarara
salto egingo dute agian", dio barrez. Adinik txarrena da, beraz; gazteak baino haurrak motibatzea errazagoa omen da eta 17 urtekoak euskararen balioaz kontzienteago omen dira.
|
|
|
Lanaren erdia irrati korteetatik atera dugu. Tertulietan esandako horiek gaztelaniaz dira, hitzez hitzekoak, eta ezin dugu solasaldietatik ateratako ezer aldatu; ezin ditugu
|
euskarara
, berdin frantsesera, edo ingelesera itzuli. Nahigabea ematen dit hain leku handietan egotea eta antzezlana euskaraz ez izatea.
|
|
|
Galarragaren esanetan, datozen hamar urteetan euskarazko zineak azken hamar urte hauetan izan duen adinako bilakaera baldin badauka, arazoa konpondua egongo da eta euskarazko filmen proiekzioa normalizatua egongo da Euskal Herriko zineetan. Hala ere, egiteko asko dago oraindik eta Disney edo Warner bezalako multinazional handien pelikulak
|
euskarara
itzultzea da elkartearen hurrengo erronka. Banatzaileen esku utzita, ez da halakorik emango, eta horregatik konponbidea dirua eskaintzea dela azaldu du Galarragak, haientzako ekonomikoki errentagarria izan dadin.
|
|
|
Miguel de Cervantes Saavedrak sortutako eleberri ospetsuaren laugarren mendeurrena dela-eta plazaratu du Euskalerriko Adikideen Elkarteak Patxi Ezkiagak paratutako Don Kijote Mantxako antologia, bere garaian Pedro Maria Berrondok euskaratutako bertsioa abiapuntu harturik. Izan ere, Pedro Maria Berrondo oiartzuarra dugu gaur arte Cervantesen Don Quijote de la Mancha oso osorik
|
euskarara
itzuli duen bakarra. Bi zatitan argitaratu zuen, 1976an eta 1985ean, Zarauzko Itxaropena argitaletxean.
|
|
|
Frantsesez ere jarri genuen, baina Sud Ouesten ez zuten pasatu. Horretan ere aldatu da zerbait, lehenago espainolez ari ziren Euskaltzaindian, eta gero
|
euskarara
itzultzen zuten; ez, ez, ez, orain ari gara euskaraz eta gero itzulpena egiten dugu.
|
|
|
Zaila izan al da haren poemak
|
euskarara
itzultzea?
|
|
|
Lehenengo aldia da zarzuela bat euskaraz taula gainean entzun ahal izango dena. Naroa Elortzak itzuli du
|
euskarara
zarzuela.
|
|
|
Nahiz eta ereduan teorian dena euskaraz egin, badirudi ez dela nahikoa eskolaren bitartez guztiz euskalduntzeko. Eskolatik kanpo erdarara gehiago jotzen dute
|
euskarara
baino, nahiz eta lurralde soziolinguistiko euskalduna izan. Erraztasun gehiago hartzen dute erdaraz eta joera naturala da errazena zaigun hizkuntzara jotzea.
|
|
|
Ez dut uste eskolak euskaldundu bakarrik egin behar duenik. Eskolak lortu behar duena da haurrak afektiboki
|
euskarara
hurbiltzea. Murgiltze ereduek ez dute arrakastarik afektibitaterik ez baldin badago.
|
|
|
Erriberan jaioa zara. Noiz gerturatu zinen
|
euskarara
–
|
|
|
Asmoak asmo, benetan adierazgarria da liburuaz eta Gorrotoren non22 Mikelats, euskal mitologian Mari jainkosaren seme gaiztoa omen. dik norako literarioez gehitzen zaigun argibidea. Argibide horren arabera Gorroto belaunaldi literario berri baten agerpen jatorra genuke; azken hamarkadan euskaltegietan eta unibertsitateko geletan
|
euskarara
hurbildu direnek osatzen duten belaunaldi" laiko" eta" postpolitikoaren" agerpena. Gorrotok literatura soil eta hutsa egin nahi luke.
|
|
|
Itxuraren estetika horri hizkuntzaren estetika gehitu behar diogu. Capeauren literaturan ohikoa denez, Iparraldeko
|
euskarara
, dela lapurtera klasikora dela zubererara, lerratzen da, bilduma honetan" Pinondoko aldapa" izeneko narrazioa salbuespena izango litzateke, mendebaldeko euskaraz idatzita dago eta. Horren arrazoia egileak euskal klasikoekiko, batez ere Axularrekiko, duen miresmenean aurkitu genuke.
|
|
|
Ipuina narratibaren partea izan da Bizkaiko klasikoen sasoitik, bestelako genero narratiboekin batera garatu da, eta sasoi batzuetan jorratu den fikziozko genero narratibo bakarra ere izan da. Gure artean Juan Antonio Mogel eibartarra dugu lehenengo ipuingile ezaguna, bera hasi zen tradizioko alegia jorratzen, alegi klasikoak
|
euskarara
itzuliz eta moldatuz1 Peru Abarka (1802) liburuan, euskal literaturaren lehenengo fikziozko narrazioan, ipuina ere, herri ipuina kasu honetan, jaso zuen. XIX. mendean, ia amaierara arte, Bizkaiko idazleek fikziozko narrazio gutxi idatzi zituzten.
|
|
|
Gaztelaniatik
|
euskarara
itzulitako Hipoteka Lege eta Erregelamenduaren testua eta horren argitalpen elebiduna egileen ahalegin laudagarriaren ondorio dira, bai eta aurretiaz argitaratu diren beste lege testu batzuk, hala nola, Zigor Kodea, foru lege zibilak, Kode Zibila, zein, duda izpirik gabe, aurrerantzean egingo diren beste hainbat testu ere; arean, lan hori zailtasunez josita dago, hizkuntza biak ondo menderatzeaz ... Pertsona horiek burututako lanak, beraz, beste aurrerapauso bat ekarri du, euskara ohikotasunez erabiltzeko bidean, eta ez hori bakarrik:
|
|
|
Bestalde Gomez Moreno-ren transkripzio fonetikoa darabilen arren, konbentzio batzuk ez ditu jarraitzen; adib. seltar aukeraren ordez nahiago du SELDAR, bere
|
euskarara
hobeto egokitzen delako, eta Ü, Yren bere irakurketa da.
|
|
|
8 Alonso-ri iberieraz, tartesieraz, etruskoz eta minoeraz dauden inskripzioetan ATIN edo ATEAN hitza agertzen zaio behin eta berriro. Noski horrek
|
euskarara
zera ematen du,. El nombre de esta religión,, la puerta?, se recibía de la palabra. ATEAN? (vasco)=, en la puerta?
|
|
|
Beltran-ek euskoiberista gisa honako ezaugarriak ditu: euskararik ez daki, ez du ia ezagutzen, eta euskararen inguruko ikerketen berririk ere ez du, beraz iberierazko testuak
|
euskarara
itzultzean Azkueren hiztegia erabili behar du. Kasualitatez agian, baina valentziarra da aurrerago valenciamoaz hitz egitean argituko dugu zer adierazi nahi dugun.
|
|
|
28 Adib. iberierazko ite eta te pluralgile markatzat hartzen ditu, euskaran pluragile diren eta edo it elementuen parekoak. Honi kritika bi norabidetan egin diezaiokegu, batetik eta
|
euskarara
latinaren bitartez pasatu dela: Mitxelenak bere FHV lanean dioenez, eta latinezko etum forma pluraletik letorke.
|
|
|
Esnal Ormaetxea, E. (1991): . Ahozko euskaratik kazetaritzako
|
euskarara
–, Euskal
|
|
|
Orain dela urte batzuk, Azpeitin, El Caserío zarzuelako abestiak euskaraz abestu zituzten. Xabier Euskitzeren lana izan zen
|
euskarara
itzultzea. Baina ez ziren elkarrizketak taularatu.
|
|
|
Aurten guztiok gozatu ahal izango dugu, lehen aldiz, Guridiren lan apartaz, euskaraz. Eta guztia Arrasateko Izaskun Murgia Elkarte Lirikoari esker, eta bertako partaide baten lan gogorrari esker,
|
euskarara
itzultzeko lan gogorrari esker.
|
|
|
Gaztelaniaz berba egiten zuten parlamentariek, eta gaztelania gordinean ailegarazi ziguten euren jarduna guri. ETB ez dauka modurik, pantailaren txoko batean itzultzailea paratu zuten modu berean, hitzok
|
euskarara
itzultzeko. Beharbada ez.
|
|
|
|
euskarara
nola arraio eman.
|
|
|
ez da ahotsagatik bakarrik. " Zuk erdaraz ikusten duzunean pelikula bat, ingelesetik erdarara galdu egiten du, eta erdaratik
|
euskarara
ere bai", dio lehenengo iritzia eman duen berak. Baina jatorrizkoa ezagutzen ez bada, nola jakin?
|
|
|
Inkestan bildutako datuek, nolabait, eztabaida taldeetan adierazitako iritziak baieztatu zituzten:
|
euskarara
bikoiztutako film eta telesailen estimazio urria.
|
|
|
Ikerlan hau abiatzeko unean hartu genuen asmo nagusia hauxe izan zen: gure lanbide esperientziatik euskarazkobikoizketa ren inguruan jaso ditugun hainbat pertzeptzi oren nondik norakoak aztertu, eta gazte euskaldunek
|
euskarara
bikoiztutako saioen aurrean zer jarrera duten ikusi.
|
|
|
ETBk
|
euskarara
bikoiztutako produkzioa
|