|
2002
|
|
|
Poema batzuk ere idatzi zituen, kostunbristak, balio sentimental handiagoa dutenak literarioa baino. Eta Oscar Wilderen haurrentzako ipuin bat itzuli zuen
|
euskarara
, bertsotan. Ez dakit ezagutzen duzun:
|
|
2004
|
|
|
Horrelako zerbaitek esanarazi ziezazkiokeen Villasanteri, beharbada, hitzok: . Beharrezko ote da, euskara salbatzeko, gauza denetan hizkuntza hau erdararen parean jartzea eta honek bete ohi dituen zeregin guztiak
|
euskarara
aldatzea. Hori ere ez, agian.
|
|
|
Euskara bai, baina ez nolanahi; ez genuen besterik behar! Ez gara gu orain larderiaren bide makurretan abiatuko, gauza guztien gainetik, gurea delako edo, gizajendea
|
euskarara
makurrarazten. Lehendabizi gizon naiz, eta gero euskaldun, gure maisu handiak zioen bezala.
|
|
2008
|
|
|
Nazio eraikuntza horretan, ordea, huts egin duzue abertzaleok, ezertan huts egitekotan. Ez zarete ohartu erdaratik
|
euskarara
dagoen jauzia eta osina ez dela linguistikoa soilik, zuek hala uste izan baduzue ere. Ez zarete jabetu euskal nazio identitatearen osaeran euskara ez dela beste elementu osagarri bat, gainerako elementu guztiak euskal izaerako eta nortasuneko bihurtzen dituen bihotz nazionala baizik.
|
|
|
Nik begiko dudan kultura kontzeptua Will Kymlicka k darabil. Baina kultura mugatzeko darabilen izenondoa ez dakit zehazki nola itzuli
|
euskarara
: espainieraz, cultura societal?
|
|
|
Zintan argi eta garbi ikusten da zein den teknika. Barrutia irakasleak hitz bat esaten dio, gaztelaniaz gehienetan, eta osabak herriko
|
euskarara
ekartzen du. Esate baterako,, sotabento?
|
|
2009
|
|
|
Ekintza sinbolikoa izango da, gero,. Peregrinación vascongada? ...ormetan ezartzeko, munduko beste hogeita hamabi hizkuntza handiren ondoan, inola ez dadin falta gero Palestinako mendi bortuetan euskara (1902) 147. Errebeldiazko ekintza sinbolikoa izango da (telegrafoetan debekatua dago euskara erabiltzea!) Teodoro Arana diputatu karlistak Madrilgo Kongresutik euskarazko aurreneko telegrama bidaltzea (1904) 148. Ekintza sinbolikoak dira Cervantesen mendeurreneko
|
euskarara
itzulpen esibizioak (1905) 149, etab., urteotan hainbeste ikusten diren keinuak eta zeinuak... Beste batzuk, ekintza praktiko eta efikazak izanik, momentuan balio sinboliko apartekoak ere suertatu dira:
|
|
|
Lorenzok zerbait esan behar zuen, Rodolfok ezjakin analfabeto burugogor bat zela esan baitzion funtsean; Lorenzo, baina, baldintzarik txarrenetan bizirik ateratzen zèn gizon zaildua zen, defentsa mekanismo guztiak ibilarazteko prest zituena, logikarik logikoenaren edo ilogikoenaren arabera, halabeharrez; une hartan, ordea, gaztelaniaz ongi ez zekielako edo, hitzik gabe gelditu zen, Rodolforen jardunari ezin jarraiturik; istant bat geroago, ordea? ¡ ganso más que ganso! esan zion Rodolfok, eta Lorenzok burmuinetan iltzatuta behar zuen iraina?, iraina
|
euskarara
automatikoki itzuli eta euskarazko esaera zaharrean aurkitu zuen ihesbidea:
|
|
|
–Las plantas angiospermas se subdividen en monocotiledóneas y dicotiledóneas??. Alferrik arituko zarete, esaldi hori ez baitago
|
euskarara
itzultzerik, euskaraz dakizuenok ongi jabetuko zineten bezala, esan zuen hark behin batean klasean, hizkuntzei buruzko hitzaldian euskararen ajeak agerian agertzen ahalegintzen zela?, eta halaxe erantzun zion:
|
|
|
Geure
|
euskarara
itzulirik: –Gerra da guztiaren aita eta errege; batzuk Jainko gisa erakusten ditu, besteak gizaki gisa; esklabo egiten ditu batzuk eta libre besteak.?
|
|
|
Lorenzok zerbait esan behar zuen, Rodolfok ezjakin analfabeto burugogor bat zela esan baitzion funtsean; Lorenzo, baina, baldintzarik txarrenetan bizirik ateratzen zèn gizon zaildua zen, defentsa mekanismo guztiak ibilarazteko prest zituena, logikarik logikoenaren edo ilogikoenaren arabera, halabeharrez; une hartan, ordea, gaztelaniaz ongi ez zekielako edo, hitzik gabe gelditu zen, Rodolforen jardunari ezin jarraiturik; istant bat geroago, ordea – ¡ ganso más que ganso! esan zion Rodolfok, eta Lorenzok burmuinetan iltzatuta behar zuen iraina–, iraina
|
euskarara
automatikoki itzuli eta euskarazko esaera zaharrean aurkitu zuen ihesbidea:
|
|
|
Damasok, baina, Madrilera joan aurretik ere bazuen euskarari buruzko iritzi bat, debozionisten ikastetxeko azken ikasturtean gramatikako irakaslearengandik jasoa –" Nola esango zenukete euskaraz: ‘Las plantas angiospermas se subdividen en monocotiledóneas y dicotiledóneas? ’ Alferrik arituko zarete, esaldi hori ez baitago
|
euskarara
itzultzerik, euskaraz dakizuenok ongi jabetuko zineten bezala" esan zuen hark behin batean klasean, hizkuntzei buruzko hitzaldian euskararen ajeak agerian agertzen ahalegintzen zela–, eta halaxe erantzun zion:
|
|
2010
|
|
|
plazaratuta zegoela euskal munduan, baita bi jarrera zeudela ere: lehena, klasikoak
|
euskarara
itzultzearen aldekoa, eta bigarrena, aurkakoa, edo ez hain aldekoa bederen; irakurria nuen, halaber, Orixek Unamunori emandako erantzuna, 1921eko. Euskal Egunetan?
|
|
|
Urte batzuk geroago jakin nuen norena zen zuk buruz bota zenidàn esaldia, Nietzscheren Más allá del bien y del mal irakurtzerakoan hantxe ikusi, eta irakurtzen hasi orduko argi bat piztu baitzitzaidan oroimenaren gelarik ilunenean; geroztik, bospasei liburu itzuliak ditut
|
euskarara
, baita munduko poeta handi batzuen poemak ere, zure akuiladari zor diot, Damaso, maila handi batean, neure ahalegin hori, bihotzez eskertzen dizudana?, eta ez nuke gaur lan handirik esaldia itzultzen, baina garai hartan, astindu ederra eman zenidan, Damaso, mailutzar batekin buruan jo baninduzu bezala; eta mailukadak Axularrengana eraman ninduen, jakina, zeinak aspaldi esan baitzuen problema eusk... irakurtzen nuen egunkarian gaztelerazko esaldi bat, ahalegintzen nintzen buruz itzultzen?
|
|
|
idazte kontuetan ere berdin gertatu zait; zuk badakizu poesia ere izugarri gustatzen zaidala? idatzi ere, idatzi nuen behin edo behin poemaren bat, harik eta aurkitu nuen arte gogokoago nuela irakurtzea sortzea baino; gainera, itzuli ditut
|
euskarara
munduan ezagun diren poeta handi batzuen lanak, komunitateko poeta lagun bikain batek askotan esaten dit noizbait argitaratu genukeela, baina ni ez nago horren ziur?, eta ez dakizu zeinen laket dudan egiteko hori ere; hori gutxi bada, laket dut, halaber, liburuez inguratuta bizitzea, ez bainaiz alferrik Elorrietako komentuko bibliotekaria bertara igorri nindutenetik?
|
|
|
Zentroko kideak bilera guztietan egoteak, adibidez, hizkuntzarena ere baldintzatu zuen. Bestela ere gehienbat gazteleraz jardungo zuten Egigurenek eta Urrutikoetxeak, PSE EEko lehendakariak behintzat gaztelerara jotzen baitu terminologia politikoa zehaztu behar duenean, baina bata zein bestea euskaldun zaharrak izanik,
|
euskarara
ere jotzen zuten elkarrizketaren edo eztabaiden une batzuetan. Baina Zentrokoek eskatu zieten dena gazteleraz egiteko.
|
|
|
zurea zen; eta ederki ulertu nizun ulertzekoa!; banekien, bai, eztabaida hura ere —klasikoen itzulpenei lotua, nolabait esatearren— plazaratuta zegoela euskal munduan, baita bi jarrera zeudela ere: lehena, klasikoak
|
euskarara
itzultzearen aldekoa, eta bigarrena, aurkakoa... edo ez hain aldekoa bederen; irakurria nuen, halaber, Orixek Unamunori emandako erantzuna, 1921eko" Euskal Egunetan" azaldutakoa: " Nonbaiteko euskaldun berrilari batek egundaiñoko ergelkeri edo eztakit zerkeri esan omen du.
|
|
|
Urte batzuk geroago jakin nuen norena zen zuk buruz bota zenidàn esaldia, Nietzscheren Más allá del bien y del mal irakurtzerakoan hantxe ikusi, eta irakurtzen hasi orduko argi bat piztu baitzitzaidan oroimenaren gelarik ilunenean; geroztik, bospasei liburu itzuliak ditut
|
euskarara
, baita munduko poeta handi batzuen poemak ere —zure akuiladari zor diot, Damaso, maila handi batean, neure ahalegin hori, bihotzez eskertzen dizudana—, eta ez nuke gaur lan handirik esaldia itzultzen, baina garai hartan, astindu ederra eman zenidan, Damaso, mailutzar batekin buruan jo baninduzu bezala; eta mailukadak Axularrengana eraman ninduen, jakina, zeinak aspaldi esan baitzuen pro... irakurtzen nuen egunkarian gaztelerazko esaldi bat, ahalegintzen nintzen buruz itzultzen... eta askotan ezin izaten nuen; euskara malda gora egiten zitzaidan, beraz, gazteleraren aurrean...
|
|
|
Hara: idazte kontuetan ere berdin gertatu zait; zuk badakizu poesia ere izugarri gustatzen zaidala... idatzi ere, idatzi nuen behin edo behin poemaren bat, harik eta aurkitu nuen arte gogokoago nuela irakurtzea sortzea baino; gainera, itzuli ditut
|
euskarara
munduan ezagun diren poeta handi batzuen lanak —komunitateko poeta lagun bikain batek askotan esaten dit noizbait argitaratu genukeela, baina ni ez nago horren ziur—, eta ez dakizu zeinen laket dudan egiteko hori ere; hori gutxi bada, laket dut, halaber, liburuez inguratuta bizitzea, ez bainaiz alferrik Elorrietako komentuko bibliotekaria bertara igorri nindutenetik...
|
|
2011
|
|
|
Bi zutabetan, abesti bat zetorren. Zutabe batean argentinarraren hitzekin, bestean
|
euskarara
itzulita.
|
|
|
Zinemagile askok erdaraz idazten dute proiektua, eta ondoren literalki
|
euskarara
itzuli. –Hori nabaritu egiten da, hori ez dela euskara, filtrotik pasatako erdara baizik.
|
|
|
egiten duelako hizkuntza, kasu honetan euskara; ez jakintsuak?. Franco hil ostean, Ama Lur bere osotasunean
|
euskarara
itzultzeko eskatu zuten egileek, zatirik handiena gaztelaniaz baitago,, baina jada ez zegoen estreinatu genueneko gogo eta grina hura, eta proposamena ez zen aurrera atera?, aitortu du Basterretxeak.
|
|
2012
|
|
|
Normalean etxean testuak itzuliz ateratzen zuen eguneroko ogia, baina Egoitz atxilo hartu zutenetik ezin zion kontzentrazioari luzaroan eutsi eta ez zituen epeak betetzen. Gustuko idazle baten nobela
|
euskarara
itzultzen ari zen jolas modura: Elena Ferrante ren I giorni dell' abbandono.
|
|
|
Eta adituak, temoso, alemanezko jatorrizko testuak onartzera makurtzen ez direnez, bururatu zait agian
|
euskarara
itzuliz gainditu ahal izango dela testu bikain hauen kontra altxatu den isiltasunezko murrua, literaturaren historiaren parte ezinbesteko bihur daitezen behingoz. Eta, halaxe, denbora aurka dudalarik, nire kontrako azpilanaren seinaleak gero eta ageriagoak baitira?, itzulpenaren langintza gogor eta, aldi berean, gozagarriari lotu natzaio gogotsu, Literatura Unibertsala bildumaren datorren emanaldian Franz Kafkaren Kibbutzeko ipuinak argitaratu ahal izango diren itxaropenarekin.
|
|
2013
|
|
|
–Izanen duzu, noski, donamariatarren berri, deklaratu zidan, bere nagusiaren lehen hitzak
|
euskarara
bihurtu ondoan.
|
|
2014
|
|
|
15 Ez nuke arrunt horrela esan behar, destainaz, ez nuke bixkor horrela idatzi behar, erdeinuz, funtsean nik neuk ere martiniaren aipuak dei eginda erosi bainuen liburua nire urrezko arauetako bat hautsiz, alegia,
|
euskarara
ekarrita dauden idazleen obrak gaztelaniaz ez erostea. Dena dela, gaztelaniazko bilduma honek narratiba osoa biltzen zuen eta euskarazko Hona hemen gu biokek puska bat bakarrik; beraz, agian nire buruarekiko traizioa ez zen hain grabea izan (sinetsi nahi dut).
|
|
|
(A. Fouillé), edo
|
euskarara
–beti erasokor eta babesle, itzultzen bada.
|
|
|
46 ANTXUSTEGI, E.,. Ernest Renan en «Zer da nazioa?» testuaren inguruan?, in: Bitarte 13 (1997) 101, jarraian Renanen hitzaldiaren itzulpenarekin
|
euskarara
.
|
|
2015
|
|
|
ETAren proposamenari ñabardura batzuk egitea erabaki, eta proposamen idatziaren kopia bakoitzaren atzealdean erantsi zituzten pasarte berriak. Gazteleraz landu zituzten, eta
|
euskarara
itzuli, gero. Aurrean eta atzean ezarri zituzten alderdi bakoitzaren zigiluak, eta ETAren zigiluarentzat hutsunea utzi, atzeko partean.
|
|
|
Zerotik hastea erabaki zuen: gaztelaniaz jabetu zen lehenengo, baldar bazen ere hitz egiten hasi zen kalean, eta belarria
|
euskarara
ohitzen. Arnasa hartu eta eskolara joaten zen umeen bila, eta, indar amiñirik baldin bazeukan, arratsaldea parkean emango zuen haiekin.
|
|
|
Amantala soinean duela, kalabazina xerratzen hasi da, hizketan ari den bitartean, labanaren muturra altxatu ere egin gabe, kalabazina, piperrak, tipula xehe xehe ebaki arte. Eguneroko gauzez ari denean, lanaz edo familiaz, albisteez edo gertakariez mintzatzean,
|
euskarara
jotzen du Pedrok, kostata, baina euskaraz egiten dit. Gelditu, labana mahaian utzi eta betaurrekoei gora egiten die eskuarekin, zerbait zehaztu nahi didanean, eta gaztelania bizkorrean mintzatzen da hariari jarraitzen dionean, eskua arin arin mugituz.
|
|
|
Baina nazionalismoa hazten ari den bezala, euskararen aldeko jarrerak ere asko hazi behar du oraindik, eta beharrezko izango du nazionalismoaren laguntza, sentimendu hori orokortu arte. Gehiegizko identifikazioan ez jaustea litzateke egokiena, abertzale ez direnek oztopo gehiago aurki ez dezaten
|
euskarara
hurbiltzeko.
|
|
|
kontzeptua berritu nahian dabiltzanak, boto eskubidea nori onartu erabakitzeko. Halakoek uxatu omen dituzte behinola
|
euskarara
hurbiltzen hasirikoak. Era berean, sekulako jipoia ematen dio Euskaldunak eta espainolak i; baina. Mitoez eta desmitologizatzaileez?
|
|
|
20hh)? begi bistakoa da2 1559an kalbinista egin zen Albreteko Joana, Nafarroako erregina, eta berak agindu zion Joanes Leizarragari Testamentu Berria
|
euskarara
itzultzeko. Kontrarreforma katolikoa indartzea eta hedatzea izan zen, berriz, Lapurdiko zenbait apaiz idaztera bultzatu zituen arrazoia.
|
|
|
Gaztelara eta gaztelaniara begira zeudela. Dena dela, Trentoko Kontzilioko erabakiak beteaz, kristau ikasbide zenbait itzuli ziren
|
euskarara
: Joan Perez Betolatza arabarrarena, esate baterako, 1596an.
|
|
|
Ez daukagu oraingoz korapiloa askatzeko modurik, baina kontua da Mogelek Bizkaiko
|
euskarara
itzulita argitaratu zuela liburu bera 1803an. Bere hasierako jokabidea azaldu zuen hitzaurrean, baina damurik batere erakutsi gabe.
|
|
|
Garbi dago, behinik behin, Bizkaiko euskaran idazten hasi bazen, bere burua behartuta ikusi zuelako izan zela, eta garbi dago, era berean, hizkera jasoa erabili beharra izan zuenean, euskara giputzera jo zuela. Esate baterako, Humboldt hizkuntzalariak aginduta, Salustio, Tazito, Tito Livio eta Zizeronen zenbait pasarte
|
euskarara
itzuli zituenean, euskara giputza erabili zuen (in Garate 1934).
|
|
|
Euskaltzaindiak batasunari begira antolatu zituen batzarretan, berriz, Ayengiz, tar Iñaki Aba Txotiñoduna agertu zen jatorrizko
|
euskarara
itzultzearen alde. Pare bat adibide aipatuko ditut Ayengizen jokabidea ulertzeko eta haren zentzua neurtzeko.
|
|
|
Irtenbide honen aldekoen iritzian, jatorrizko
|
euskarara
iristean zegoen batasunaren giltza: euskalkirik ez zuen euskara zaharrean.
|
|
|
Kepa Ruiz de Eginok Agurainen, Andoni Llosak Lagranen eta Joseba Legardak Barrundian osatutakoak. Hiztegi horiek ikusi eta gero, euskal jatorrikoak diruditen hitzak edo, behintzat,
|
euskarara
egokitu eta euskaran iraun dutenak bereizi ditut.
|
|
|
Garai hartan euskarak eta erromantzeak Araban zeukaten indarraren nolabaiteko lekukoa dela esan dezakegu. Eskualde batzuetako herri izen gehienak euskarazkoak edo
|
euskarara
egokitutakoak dira. Beste eskualde batzuetan, berriz, erdarazko izenak dira nagusi.
|
|
|
Beste alde batetik, berriz, Henrike Knörrek 1986an erakutsi zuenez, Joan Perez Betolatza arabarra zen, Betolatza herrikoa, Arratzua Ubarrundia udalerrikoa. Betolatzak kristau ikasbide bat itzuli zuen
|
euskarara
1596an eta, artean, liburuxka hori Bilbon argitaratu zenez, egilea bilbotarra edo, behintzat, bizkaitarra zela uste zen.
|
|
|
Fidel Altunari (1995) eta Victor Hidalgori (1996) esker ezagutu genuen Julian Garzia Albeniz. 1744 inguruan Araian jaiotakoa zen, apaiz egina, eta 1778an Acto contriciocoa eriotzaco orduracò itzuli zuen gaztelaniatik
|
euskarara
. Laburra zen itzulpena, baina Araia Arabako ekialdeko ertzean egoteak balio handiko egiten zuen:
|
|
|
Gaztelaniakoa eroso antzean itzul daiteke katalanera. Baina
|
euskarara
–Eta hori egiteko indarra El Correo Español eta El Diario Vascok bakarrik izan dezakete.
|
|
|
–Gaurdaino euskal ikasketak erdal ikasketen morroi dira gure unibertsitate publikoetan. Erdaraz sortzen dena
|
euskarara
itzultzen da. (...) titulazio mapa berrietan titulazio batzuk euskaraz sor daitezke, kalitatez eskain daitezkeenak, eta gure errealitatera lotuta daudenak.
|
|
|
Batetik, Joxerra Garziak bere doktorego tesian (1999) dioenez, gazteen euskara oro har trakets eta mordoiloa da, eta euren komunikazio gaitasuna nabarmen ari da murrizten. Gauza bat baita astean eskola ordu batzuk euskaraz ematea eta beste bat hori ume/ gazteak
|
euskarara
lerrarazteko edota gizartea euskalduntzeko nahikoa izatea. Azkenik, ezin ahantz helduen euskalduntze alfabetatze sistemak urteotan lagun dezente euskaldundu duen arren, asko eta asko (milaka) direla prozesua bere osotasunean burutzeke, bidean geratu direnak.
|
|
|
Zabaleko artikuluen atzetik, bestalde, hiztegitxo bat (euskaratik
|
euskarara
) paratzen zuten beti, Iparraldekoei Hegoaldeko berbak eta Hegoaldekoei Iparraldekoak ulertarazte aldera. Gaiei dagokienez, garai hartan punta puntan zeuden kontuekin egiten dugu topo:
|
|
|
Hala dio San Agustinek. Orixek Agustin Gurenaren Aitorkizunak itzulpenean
|
euskarara
aldatutako hitzak dira?,, aldi luzea ez dala egiten zirkin iragankor askoz baizik?. Izan ere, egun bakoitza, piezetako bakoitza, Scheherazaderen gauetako bakoitza, bere horretan, hutsaren hurren da, arnasaldi bat besterik ez; aldiz, bakoizka hartu eta multzora biltzen direlarik, bizitza bat osatzen dute, puzzle bat, ipuin bilduma bat, edo, beharbada, eleberri bat.
|
|
|
Esoporen hartatik edanik, La Mort et le Bûcheron eman zuen frantsesez La Fontainek (eta J.B. Arxuk
|
euskarara
aldatu. Herioa eta Egurkaria?, La Fontainaren aleguia berheziak, neurt hitzez liburuan, 1848an).
|
|
|
4 Hizkuntzak aldatzen ari dira etengabe, eta, gazte asko
|
euskarara
hurbilduko bada, ezinbestez, euskañolez
|
|
|
Izango ahal dira datozen hamarkadetan errumanieratik, woloferatik, aimaratik?
|
euskarara
ekarritako
|
|
|
4 Hona hemen gaur egun gure hiztegian arruntak diren hainbat hitz, jatorrizko hizkuntzatik
|
euskarara
|
|
|
Gaur egun, ordea, maileguak jatorrizko hizkuntzan jasotzen ditugu
|
euskarara
. Jakingo al zenuke
|
|
|
Nolako esaldiak izango dira jatorrizko hizkuntzan? Nola itzuli lirateke
|
euskarara
–
|
|
|
egokitasunik gabe kalkatzen diren hizkuntza egituretako batzuk, zuk
|
euskarara
ekar ditzazun. Ea
|
|
2016
|
|
|
Nola azaldu William Tyndalek zuzenki hebreerazko testuetatik itzuliko zuela 1538ean eta azkenik, Jakes erregeak, 1611n britainiar guzientzat itzulpena eginen zuela ere. Alemanez, italieraz eta beste hizkuntza guzietan, munduan izan den ipuin ezagunena idatzia izango zela beretzat gorde izan zuen, baita ere
|
euskarara
itzulia izanen zela.
|
|
|
Horiek direla, esan du, lapurreta burutu dutenak, eta hori esatean gu geunden aldera begiratu eta eskuarekin seinalatu gaitu. Tarteka, esan nahi zuena kontatzeko arazoak zituenean,
|
euskarara
pasatzen zen eta, abiadura bizian ondarrutarrez hitz egiten bazuen ere, gehiago ulertzen zitzaion gazteleraz ari zenean baino. Bere familiakoren bat ote den ere pentsatu dut, osabaren bat edo, idazleari buruzko umetako xehetasun jakingarriak gogoratzen baitzituen tarteka, hunkitzeko modukoak ere bai batzuk, eskolan idatzi zuen poema bati buruzko zertzeladak, esate baterako.
|
|
|
Free Them All kanpaina sostengatzera etorrita. 2016ko otsailaren 8an, Gernikako Astra kulturgunean, bildu ginen berarekin, Women, Race and Class bere liburua
|
euskarara
itzuli eta argitaratu behar genuela aitzakia hartuta.
|
|
|
Hortxe erabaki genuen esku artean duzun liburu hau argitara ematea, uste baitugu merezi eta behar dugula Women, Race and Class liburua euskarari ematea, eta Davisek merezi duela
|
euskarara
ekartzea. Liburu bakar baten itzulpen asmoa zena, orain, pentsamendu feministako liburu mugarriak euskarara ekartzeko Eskafandra bilduma bihurtu da.
|
|
|
Hortxe erabaki genuen esku artean duzun liburu hau argitara ematea, uste baitugu merezi eta behar dugula Women, Race and Class liburua euskarari ematea, eta Davisek merezi duela euskarara ekartzea. Liburu bakar baten itzulpen asmoa zena, orain, pentsamendu feministako liburu mugarriak
|
euskarara
ekartzeko Eskafandra bilduma bihurtu da. Beraz, Davisen hau lehenengo emaitza baino ez da.
|
|
|
Horrela, guztiz esplikatuta gelditzen zen zergatik agertzen ziren commedia dell, arteko pertsonaia komikoak Ariadna opera serioaren barruan. Obra alemanez zegoen arren, oso ondo ulertzen zen dena, pertsonaiek esandakoak eta kantatutakoak eszenatoki gaineko tramankulu elektroniko batean gaztelaniara eta
|
euskarara
itzulita agertzen zirelako etengabe letra argitsuen bidez. Zarzueletan bezala, mintzoa eta kantua txandakatu egiten ziren.
|
|
|
Ospitaleko ohean delirioaren mugan ikusi omen zuen erizainak itzultzailea, eta badaezpada korrika joan zitzaion medikuari. «Barkatu baina lehen ikusi dugun gaixoa deliratzen dabil, Kixote
|
euskarara
itzuli duela dio».
|
|
|
Behin baino gehiagotan galdetu didate ea zergatik ez dudan
|
euskarara
itzuli Ese idioma raro y poderoso. Once decisiones cruciales que un escritor vasco está obligado a tomar saiakeratxoa (Lengua de Trapo, 2012).
|
|
|
interesgarri baino garaiagoekin. Nahiz eta onartu behar den, bestalde, kanpoko edo erdal idazleengana jotzeko jaidura gehiegizkoa zela eta, ondorioz, hitzaurre horiek
|
euskarara
itzuli behar izan zirela kasu gehientsuenetan, guztietan izan ez bazen, zorionez, hitzaurre horien itzultzaileek ez zuten sentitu hitzaurreen hitzaurreak idazteko bulkadarik, oso eskertzekoa izan zena??).
|
|
|
Agirrek dio «kontraesanak» agertzen hasi direla. «Feminismo erdalduna hasi da
|
euskarara
etortzen». Beste aldea:
|
|
|
etorkinekin zubi hizkuntza gaztelania dela, batzen gaituen hizkuntza hori dela». Euskalgintzan ere ikusten du zer zuzendua, batez ere
|
euskarara
hurbildu diren migratzaileen irudiari dagokionez: «Airean dago diskurtso bat:
|
|
|
«Ez hori bakarrik. Batzuetan, kanpotik prozedura bat euskara hutsez sartzen denean, gaztelaniara itzultzera bidaltzen da, gero erantzuna gaztelaniaz landu, eta, azkenean, berriz ere itzuli
|
euskarara
, erantzuna bidali baino lehen». Itzulpenak «euskararen anormaltasunaren bermatzaile» bihurtu direla salatu du.
|
|
|
«Estrategia garbia da: ahalik eta webgune gehien erakarri behar dugu. eus domeinura, webgune horiek
|
euskarara
erakartzea izango delako, eta, hala, euskarak Interneten duen presentzia handituko delako».
|
|
|
Horrekin batera, liburu itzulpengintzan ere ari izan nintzen, beti izenpedura berarekin. Hona frantsesetik
|
euskarara
itzuli nituen liburuen zerrenda:
|
|
|
idatzia eta Xabier Olarrak
|
euskarara
itzulia.
|
|
2017
|
|
|
maitasuna, heriotza, aberria, askatasuna, Jainkoa... Gizakiaren ezintasun eta nahikari eternalen hariaz jositako kontakizun gatibagarria, anil koloreko Kretako itsaso gozoaren abaroan antzeztua, betirautezko hitzez margotua, eta lehen aldiz
|
euskarara
ekarria irakurle euskaldunaren gozamenerako.
|
|
|
218. Egungo batez besteko gazte zein adin ertaineko euskalduna ez da euskarazko nobela irakurterraz bat dezifratzeko gai, zer esanik ez
|
euskarara
itzulitako lan bat; esan gabe doa arazo hori ez dagokiola literaturari soilik?. Eider Rodriguez,. Kultura politikaren lehen lerrora?, Jakin, 2016, 215/ 216 zenbakiak, 70
|
|
|
Euskal komunitate baten erreferentzia eta erreferente sozial eta kulturalak bai, baina ez euskal gizarte (nazional) batean bizitzeko modurik eta baldintzarik. Eta gizarte (nazional) batean bizitzeko estatusik ez daukan hizkuntza batek nola erakarriko ditu gure gazteak
|
euskarara
–Erakarpenaz asko hitz egiten da gazteen eta euskararen arteko harreman hauskorra dela-eta, baina erakarpenaren oinarrian dauden faktoreak ez dira aintzat hartzen.
|
|
|
Diskurtso abertzalearen mugak handiak omen dira Euskal Herrian beste nazio identitate baten altzoan bizi direnak
|
euskarara
hurbilarazteko. Joan den mendearen erdi aldera piztu zen euskalduntze mugimenduan ba omen zuen erakarpenik abertzaletasunaren mezuak; orain, aldiz, orduko xarma galdu ondoren, erdaldunak euskararen mundura erakarriko baditugu, beste motibazio eta pizgarri batzuk behar dira, antza.
|
|
|
Batetik: . Jendeak gogoko duen ezeri eta bere pentsaerari uko egin beharrik gabe hurbildu behar du
|
euskarara
, eta, batez ere, gogoko ez duen ezer euskararen mozorropean irentsi beharrik gabe?. Patxi Baztarrika, Babeli gorazarre, Alberdania, 2009, 279 Bestetik:
|
|
|
Ibon Sarasolak adierazi digunez, kazetari eta esatari bikainak dauzkagu eta? [ahozko jardunean] ere inguruko hizkuntzen pare jartzen ari gara. [?] Horiek izan behar dute gaur egungo euskalgintzaren eta euskaldunen komunitatearen oinarria, horiek dira euskara batuaren kapital nagusia, horiek gure ondasun segurua, gure ispilu nagusia; horien
|
euskarara
joan behar dugu zalantzaren bat dugunean? 288.
|
|
|
143. Buruko eskemak gaztelaniaz dituzte, hau da, pentsamenduak eta barne gramatika gaztelaniazkoak dira eta
|
euskarara
itzultzen dituzte?. Ane Ortega, Estibaliz Amorrortu, Jone Goirigolzarri, Jacqueline Urla, Belen Uranga,. Hiztun berrien hizkuntza identitatea:
|
|
|
Bizkaian eta Deba ibarreko herri gutxi batzuetan (Eibar, Elgeta, Elgoibar) erabiltzen da. Gaztelania zaharreko amatar hitzetik dator eta badirudi Bizkaian egokitu dela
|
euskarara
; Arabako lekukoetan hil eta itzaungi agertzen dira. Beste hitz hauek ere badira mendebalean:
|
|
2018
|
|
|
Arduradunari hurbildu zaio, ezbaian, kasualitatez bezala. Arabieraz hitz egin dio hasieran gizonak, baina hobeto begiratu eta
|
euskarara
aldatu da berehala, neskak ere agurra arabieraz itzuli arren.
|
|
|
Hauxe da, oraingoz, euskaraz irakur daitekeen Yan Liankeren obra bakarra. Autoreak berak egin zidan bere liburu bat
|
euskarara
itzultzeko proposamena. Berehala erantzun nion baietz, eta Aiora Jakari eskatu nion laguntza, Mo Yanen Hori da umorea, maisu!
|
|
|
Esku artean duzuen eleberri honek makina bat joan etorri egin ditu Hong Kong eta Quebec hirien artean azken bertsio honetara iritsi baino lehen. Nik, Hong Kongen, txineratik
|
euskarara
itzuliz egiiten nuen lehen zirriborroa, eta gero Aiorari bidaltzen nion Quebecera, berak euskarazko testuari zuzenketak edo hobetzeko proposamenak egin ziezazkion ingelesezko itzulpena erreferentziatzat hartuz. Nik, Aioraren proposamenak jaso ondoren, zirriborroa ahal bezainbeste garbitzen nuen, eta, azkenik, bideo-konferentzia saio pare bat egin behar izan dugu azken zalantzak komentatu eta azken erabakiak hartzeko.
|
|
|
Gaur egun Unibertsitateko irakaslea da eta Txinako idazle garrantzitsuenetako bat, bere herrialdean nahiz nazioartean sari ugari irabazitakoa. Hauxe du
|
euskarara
itzulitako lehen liburua, txineratik zuzenean.
|
|
2019
|
|
|
Herria izan zen irakurri nuen lehenengoa?
|
euskarara
itzulita dago. Bertan egiten dituen hausnarketa batzuek, bizitzari eta identitateari buruzkoek, benetan harrapatu ninduten.
|
|
|
Naomi Woodek idatzitako Mrs Hemingway liburua irakurri nuenean, segituan sentitu nuen hura zela
|
euskarara
itzuli behar nuen lana. Batzuetan, badakizu?, besterik gabe.
|
|
|
–JA honek nola bizi dituen gauzak?. EGB k Odisea
|
euskarara
itzulia duela ere esan dit. Kopia bat nahi badut fotokopiatuta bidaliko didala etxera.
|
|
|
Horretarako, pentsalari zein kolektiboen lanak, ponentziak eta artikuluak itzuli eta publikatu nahi zituzten. Pozarren hartu nuen, beraz, deia eta egitasmoa, baita Medeakek bere garaian publikatutako manifestu eta ponentziak
|
euskarara
itzultzeko gonbita ere. Baina egitasmoak bazuen beste berezitasun bat ere, hain zuzen, liburu horretan jasoko ziren Aimar Elosegi Ansaren inguruko testuak, baita Aimarren beraren agur gutuna ere11.
|
|
|
Hala izan zen neurri batean, eta beharbada horri zor dio liburuak bigarren edizio hau, beste edozeri baino gehiago. Harrezkero ez da haren liburuen beste itzulpenik egin
|
euskarara
. Itzultzaile honen iritziz, liburuak oso ongi daramatza dituen urteak, hogeita hamar baino gehiago, eta ez du gaurkotasunik galdu.
|
|
|
Biologian lizentziatua, ogibidez itzultzailea, prentsako kolaboratzailea, ipuin, saiakera eta eleberrien egilea. Itzulpen literarioetan, hainbat euskal idazleren lanak eman ditu gaztelaniaz, eta
|
euskarara
ekarri ditu, berriz, Julio Cortázar, Claude Levi Strauss, Jon Bilbao eta José Saramago.
|
|
|
Tolosaldea Birreuskalduntzeko Elkartean biltzen ginen garaira itzuliko naiz. Talde hartan, hasieratik ikusi genuen
|
euskarara
hurbildu ez zen jendea erakarri nahi bagenuen, ordura arte antolatu eta eskaini ez ziren ekintzak antolatu behar genituela. Bilaketa horren emaitzetako bat 1982an antolatutako lehen txiste afaria izan zen.
|
|
|
Kulturak erakarri du hiztun asko erabilerara. Jakin nahi nuke zenbat pertsona hasi diren euskara ikasten gustuko musika talde edo abesti baten eraginez, zenbat diren
|
euskarara
hurbildu direnak bertsolaritzaren bidez, edo euskararekiko bizipen berri eta atseginak izan dituztenak film edo telebistako saio bati esker. Kultur eskaintza sendo eta zabala da, hiztunen ingurune hurbiletik eta lan mundutik aparte, euskararen erabilera sozialaren euskarri eta eragile nagusietako bat, eta hizkuntza komunitatea trinkotzeko izan genezakeen lekeda edo itsasgarririk eraginkorrena.
|
|
|
Badakigu, baita ere, ikasmaila aldaketek hizkuntza aldaketa eragin dezaketela, aurretik euskaraz ari zirenek giro erdaldunagoa aurki dezaketelako edo giro erabat erdaldunetatik datozen gazteek euskaraz egiteko aukera izan dezaketelako. Baina, orokorrean, egiten al dugu nahikoa gazte horiek
|
euskarara
hurbiltzeko eta euskal hiztunen artean gerta daitezkeen galerak ekiditeko. Ez legoke gaizki ikastetxe eta unibertsitateen ohiko funtzionamenduan gaiari buruzko hausnarketa eta ikasleek euskararen erabilerarako jauzia eman dezaten prozedurak txertatzea.
|
|
|
Izan ere, maiz, euskara batuaren kontrako eta, kaleko hizkera, ren aldeko diskurtsoetan oinarrituta eta errazkeria hutsez, euskara erdarakadaz euskañoltzen edo frantsesten da, gure hizkuntza komunitatearen batasunaren aurkako norabidean sakonduz. Hau esanda, garbi utzi dezadan berriro, besterik dela,
|
euskarara
hurbiltzen ari den askok, euskañola edo frantseskuara, makulu gisa erabiltzea euskaraz hitz egiteko.
|
|
|
BIHEk 2018ko Euskaltzaindiaren Biltzarrean jorratutako 3 gaietako bat hau izan zen: . Nola erakarri hiztun berriak
|
euskarara
–Nola bihurtu erakargarri euskara belaunaldi berrientzat??.
|
|
|
Euskal herritar gehiago erakarri nahi dugu
|
euskarara
, erabilerara eta kulturara.
|
|
|
Euskalgintza barruko beste pentsamendu ildo batentzat, aldiz, euskararen normalizazio prozesuak arrakasta izan dezan, lehentasun osokoa da herritarren atxikimendua lortzea, eta horretarako ezinbestekoa da euskara eta euskalduntasuna erakargarri egitea. Hauen ustez, jendea erakarri egin behar da
|
euskarara
, hartzen diren neurriak onartuak izan daitezen, arbuiorik sortu gabe, inposaturiko hizkuntza politikak porrotera kondenatuta daudelako.
|
|
|
Tolosako euskalgintzaren hastapen haietan, gauza berritzaileak egin eta ordura arte
|
euskarara
inguratu ez zen jendea erakartzeko gogoa nabarmena zen. Asmo horrekin antolatu genuen lehen txiste afaria?
|
|
2020
|
|
|
Banaketa sistema hobeto ulertzeko, baliagarria da erreparatzea zelan deitzen dioten ingelesek sistema horri: pay as you go edo,
|
euskarara
ekarrita, sartu ahala gastatu finantzaketa. Alegia, gaurko langileen kotizazio sozialekin gaurko pentsioak ordaintzen dira, dirua momentuan banatzen da; hortik datorkio izena.
|
|
2021
|
|
|
Adibide bat, niretzat mingarria: XX. mendeko poeta italiarrik famatuenak, Cesarek Pavesek, baditu
|
euskarara
itzulitako hainbat poema eta badu Munduko Poesia Kaierak izeneko bilduman bere poemekin osatutako ale bat. Poeta zirraragarria eta enigmatikoa da Pavese, zauriak egiten dizkio edertasunari, inpresionatu egiten du nola senti daitekeen tarteka iluntasun bat haren poesian, apur bat itogarria, irakurleoi ezinbestean haren suizidioaren berri tristea oroitarazten diguna.
|
|
|
Baina gutxi gorabehera imajina dezazuen, hona hemen gure jolas horietako batzuk, geuri bakarrik grazia egiten digutenak eta orduetan entretenituta izan gaituztenak: euskararen batasunaren prozesua kontatzea, Mafaldaren esaldiak erabilita142; Coppolaren Aitajauna euskal literaturari lotutako jendearekin imajinatzea (antz fisikoak bilatzen genituen baina bestelakoa aurkitzen baduzue, bikoitza balio du); literatura unibertsaleko klasikoen tituluak itzultzea, gaztelaniatik
|
euskarara
, ahalik eta euskararik arraroena eta ulergaitzena erabilita143; literaturari lotutako elkarrizketa imajinarioak egiteko elkarizketatu arraroak proposatzea, Martuteneko ihesaldiko baflea bezalakoak144; euskal literaturaren historia kontatzea Friends telesaileko dialogoekin145; koreografia musikal bat asmatzea Nora ez dakizun hori liburuko kritika txarrena taularatzeko, eta nire faboritoa, Gabriel ...
|
|
|
Elkarlaguntzak ere ez du kalte egiten, ostera. Eta laguntza da Joxe Austin Arrieta handiari eskertu nahi diodana, alemanezko testua bilatzeagatik, gaztelaniazko bertsioaren konparaketarekin laguntzeagatik eta, bere gaitasun harrigarriarekin, Rilkeren miraria
|
euskarara
ekartzeagatik.
|