|
2000
|
|
|
Beraz, Jaurerri bezala ezagutzen dugun garaia istorio itzel horren ano biziki laburra besterik ez dela esan
|
dezakegu
. Urte horietan, ordea, bertako pagadi eta hariztiak harlauzazko hesi batez inguraturik geratu ziren, Bertizko Jaurerria mugatzen duena eta aste honetako mendi ibilaldian jarraituko duguna, hain zuzen ere.Bertizko ondare ere diren megalitoak topatuko ditugu gure bidean, denbora galdua eta gure garaiaren arteko zubia izango bailiran.
|
|
|
Geroz eta gutxiago entzuten da armonika eta galtzen ari da. Orain dela 40 urte trikitixa gutxiago entzuten zen, eta orain noiznahi eta edozein lekutan aurki
|
dezakegu
. Horrek agian izango zuen eraginik, ez dakit.
|
|
|
Sagardoa, gure kostaldeko lurraldeetan, alkoholdun edarien artean aitzindaria da. Alkoholdunen eta freskagarrien artean koka
|
dezakegu
. Urte asko dira Frantziako Duperron kardinaleak esan zuela:
|
|
|
Bat nator Josunek dioenarekin, aparteko jardunaldi eta horrelakoen barik, esparruka aztertzen hasi eta jendea lanean jartzea da egokiena. Beharbada guk egin
|
dezakegu
akuilu lana eta gero euskara zerbitzuak, udaletxeak, bide batean lanean jarri.
|
|
|
esateko borondatea dute, eta Arrasaten lasai asko esan
|
dezakegu
«igandea», hor dagoelako elizako tradizioan, batetik, eta baita beste erabilera jaso askotan ere. Gero, ostera, halakoak idazten dira:
|
|
|
Zientifikoki azter
|
dezakegu
euren hizkuntza, folklorea CD ROMean gorde, genoma patentatu edo gizadiaren ondare legez salbatzeko erreserben sorrera finantzatu, ekoturismo iraunkorreko proiektuan lagunduz. Euren folklorea ekonomikoki errentagarri bihurtu eta bizirik iraungo dute.
|
|
|
1882ko ekainaren 12an, ezker pareta luzatzeko eta igotzeko proiektua aurkeztu zen. Plano honetan ezker paretaren neurria ezagut
|
dezakegu
. Hasiera batean eraiki zena 38 metrokoa zen, geroko luzapenarekin 40 metrokoa.
|
|
|
1914ko irailan pilotaleku irekian partidak jokatzen hasi ziren. Bombin eta Bozas Urrutiaren idazlanetan (aurretik aipatutako iturria) irakur
|
dezakegu
, pilotaleku irekia, 1923an txikiagotu egin zela. Ezkerraldeko orrialdean agertzen den argazkian gaur egungo pilotalekua ageri da duela gutxira artekoa hobeto esan, obrak direla-eta jada ez baitago.
|
|
|
Ezkerraldeko orrialdean agertzen den argazkian gaur egungo pilotalekua ageri da duela gutxira artekoa hobeto esan, obrak direla-eta jada ez baitago. Alboko argazkian berriz, 1914an inauguratu zen pilotalekua ikus
|
dezakegu
. Argi eta garbi azaltzen denez, aurreko pareta bera da
|
|
|
Edozein kasutan, arazo guztien gainetik, itxaropentsu egoteko motiboak badauzkagu. Urte t' erdiko su etena ez da alferrikakoa izan, herriarengan ilusio eta esperantza sortu dira, gatazka gainditu
|
dezakegu
, mahai baten ondoan negoziatzeko eseritzea nahi ez duten horiek, eseri araziko ditugu, guk, gure egia esplikatzeko ahaleginak biderkatu behar ditugu, gure hitza eta ahotsa isiltzen saiatuko dira, gure bidea luzea da, ezin dugu amore eman, eta are gutxiago herriari bizkarra eman. Martxoaren 12an beste urrats bat eman behar dugu, abertzaleok, Madrilen gure eskubideen aldeko lan itzela dugu aurrean, eta egun hori eta gero, gauza bera, etengabe Euskal Herriaren askatasunaren bila
|
|
|
Hauteskundeak pasa ostean konfrontazio maila apalduko da eta orain dagoen presio mediatikoa alde batera utzita, agian, arazoari beste modu batez ekinen diogu. PSOErekin aukera gehixeago izan
|
dezakegu
beharbada.
|
|
|
Euskal Herriko etorkin kopuruaren inguruan ez dago datu fidagarririk, ez baita gauza bera datu ofiziala eta erreala. Beraz, 40.000 etorkin inguru bizi dela esan
|
dezakegu
, 7.000 bat Iparraldean eta gainerakoak Hegoaldean. Espainiako Barne Ministerioaren datuek diote bizileku baimena duten 30.000 atzerritar bizi dela Hego Euskal Herrian.
|
|
|
Nafarroan berriz, eta maila orokorrean aztertuta, justu, aurkako politika egin dela esan
|
dezakegu
, azalera txikiko guneak babestu ziren lehendabizi eta azken urte hauetan, azalera handiko natur parkeak bultzatu dira administraziotik. Zailtasun eta istilu ugari izan da gainera eremu hauek legez babesteko garaian, administrazioa eta bertako biztanleen artean.
|
|
|
Alabaina, eragin hori zenbaterainokoa izan zen ez dago zehazterik oraindik. Maite Izquierdoren ustez, Gipuzkoako kostaldeko biztanleen artean aldaketaren bat gertatu zela" ziurta
|
dezakegu
, baina argitzeke dago zertan eragin zuen: okupazioan, bizimoduan, kultura materialean".
|
|
|
Une honetan atzerapauso horietako batean egon gaitezke, baina etorkizunari begira lan eginez gero, arduragabekeria handia litzateke guztia bertan behera botatzea. Ezin
|
dezakegu
pentsatu bakoitzak bere helburuetan %100 lortuko duenik, eta besteak ezer utzi gabe aurrera egingo dugula; Jose Mari Olarrak antzekoak esaten zituen duela gutxi idatzitako artikulu batean.
|
|
|
Screenfridge du izena prototipoak eta Interneten nabigatzeko balio du. Atean beira likidoko ordenagailu bat du, eta horren bitartez, erosketak egin, errezetak kontsultatu nahiz barruan dauden elikagaiei epea noiz amaitzen zaien ikus
|
dezakegu
. Enpresa bera plater hegalari antzeko zurgagailuak ikertzen ari da.
|
|
|
Hedabideetan egunero, behin eta berriro, irakur, entzun, ikus
|
dezakegu
, globalizazioaren munduan bizi garela. Halere ez daukagu nahikoa ezagupena errateko hitz horrek adierazi nahi duena.
|
|
|
Euskal ikasketak aztergai izango dituen kongresua Euskal Ikasketen Institutuak egindako lanaren fruitu da. Elkarte hori orain arte birtuala izan dela esan
|
dezakegu
, Internet sarean sortutako egitasmoa baita. Hainbat kidek hala ezagutu zuen, Interneten nabigatzen ari zirela.
|
|
|
Durangaldeko herritarren artean dagoen berezko loturaz baliatuko gara eskualde honen baliabideak optimizatzeko. Eta, harrotasun apur batekin, beldur barik esan
|
dezakegu
gure eskualdean badagoela kirol arloan, kulturan, enpresagintzan zein beste eremu batzuetan zer erakutsi eta zer eskaini. Beraz, horiei guztiei leihotxo bat zabaldu gura diegu Anboto telebistan.
|
|
|
Kostalde honetan zehar, Atlantikoaren orroak eta haizeak bidelagun ditugula, toki ahaztezinak aurkituko ditugu. Gainera, zorte pixka batekin turistarik gabeko paradisu txikiekin egin
|
dezakegu
topo, batez ere gure ibilbideak aukeratzerakoan zertxobait arriskatzen badugu. Hori bai, bagoaz pazientziarekin jokatu dugu, kostaldeko bide hauek oso bakartiak baitira, eta inor autoz pasatzekotan bi gidari mota izango dira:
|
|
|
Orain arte Euskal Herrian tresnei bakarrik galdetzen genien garai haiei buruzko informazioa biltzeko, orain aztarnategiari ere galdetuko diogu eta aztarnategi horrek eman dezake zer nolako landaredia zegoen orduan. Orain arte hezurrik ez da azaldu, terrenoak azidoak direnean hezurrak galdu egiten direlako, baina sua aurkitzen baldin bada orduan datazioa egin
|
dezakegu
termoluminiszentzia metodo horren bidez. Badakigu Irikaitzeko aztarnategiak 200.000 urtetik gora daukala, baina 300.000, 400.000 edo 500.000 urte duen jakingo dugu.
|
|
|
Garai batean izan ziren hemen sumendiak, baina momentuz ez daude. Baina orain ari dira beste metodo batzuk sortzen eta metodo horien bitartez aurrerantzean ere guk jakin
|
dezakegu
gauza gehiago.
|
|
|
Horrenbestez, santutegia euskal arte modernoaren agerpen oso nabarmena kontsidera
|
dezakegu
, kokatzen den haizpitarte miragarri eta gogorrari ederki moldatzen zaiona, arrokaren jarraipena bailitzan.
|
|
|
telefonoak jo arte itxaroten egon" eta bestea, telefonoa alde batera utzi eta zeuk zure lana sortu. Modu honetan gainera, guk erabaki
|
dezakegu
zer kontatu, zeinekin eta nola; horrek bultzatu gaitu Dar Dar sortzera". " Helburu nagusia antzerkitik bizibidea ateratzea izanik, merkatu eta ikusle guztiengana iritsi beharra dago, hori hasteko.
|
|
|
Mikromundu aquariumean, berriz, bi bideokamerek eta monitoreak lagunduta, gure begiz ikusteko txikiegiak diren espezieak beha ditzakegu. Gaikako aquariumean, itsasuge tropikalak, arrain arriskutsu eta pozoitsuak, arrezifeetako arrainak, bertokoak eta beste hainbat espezieez goza
|
dezakegu
. Azkenik, eta itsas jauregiaren" izarra", ozeanotegia dugu.
|
|
|
Aurrekontu txikiekin egindakoak dira eta gainera onak. Egun laburretan soilik ikus
|
dezakegu
kalitatezko zinea, jendeak bihotzarekin egiten du inolako interes ekonomikorik gabe, urteetan mamitzen joan den argumentua errealitate bihurtuz. Nire ustez, jendeak 700 pezeta ordainduko lituzke zortzi labur on ikusteko.
|
|
|
1320an eraikia izan zen eta Erdi Aroko euskal dorretxeen adierazgarri bikaina da. Egun Udal Liburutegia aurki
|
dezakegu
Enparan familia noblearen bizileku zen dorretxean.
|
|
|
Azken bi hauen inguruan dagoeneko baserrien itxuraldaketa nabaria da, tonu gorriek urdinei utzi baitiete lekua. Paisajea ere ezberdina da; landaretza handia ikus
|
dezakegu
, baso txiki baina itxiak, fauna zabala duen uharkaren bat...
|
|
|
Gotorleku hau Zuberoako Bizkondearena izan zen, baina bere kokapen estrategikoagatik ejertzito askok menpean eduki nahi izan dute. 1642an suntsitu eta geroago berreraikia, bere egitura XIV. XV.ekoa da, eta bertatik Maule hiriko eta inguruko ikustaldi izugarriaz goza
|
dezakegu
. Zabalik:
|
|
|
XXXV. kongresuaren ostean alderdiaren krisi bat gainditu dugu. Beraz, herri honen aitzindaritza hartzeko gai gara eta Ajuria Eneko lehendakari berria hautatzerakoan aipatu dudan aldaketa koalitatiboa baliatu
|
dezakegu
. Gure xedea Ajuria Enea da
|
|
|
Zer espero
|
dezakegu
beraz Europatik honelako jokamoldeak eragozteko borondaterik ez badago?
|
|
|
Legeak agintzen duena betetzen goaz. Ezagutzari dagokionez, Gipuzkoa egoera ezin hobean dela esan
|
dezakegu
. Orain arteko pausoa euskalduntzea izan da, baina orain gogorrena trebatze lana da.
|
|
|
Marrazki bizidunetatik hain ezagunak egiten zaizkigun pertsonaiak ditugu irakasle. Beraien bitartez entsaladak, janari apailatuak, postreak eta abar luze samar bat egiten ikas
|
dezakegu
, zahar eta gazteek, haurrei zuzendua badago ere, bertan agertzen diren mokauak oso erakargarriak izan daitezkelako haurtzaroa atzean utzi genuenontzat baita ere. Pantxitoren guakamolea, adibidez.
|
|
|
Edo amonaren minipizzak, arrautza beteak Minnieren erara, txiroaren angulak, Mickeyren sorpresadun ogia, Jaimitoren fruta burduntziak... Gainera, elikaduraren garrantziaz zerbait gehiago ikas
|
dezakegu
, bide batez.
|
|
|
Etorkizuneko telebistaren gakoa Interneten funtzionamenduan aurki
|
dezakegu
honenbestez. Ekoizpen industriaren lana telebistarako ikus entzunezko edukiak sortzen jarraitzea izango da, ikusleak entretenitzeko helburuarekin.
|
|
|
Manipulatzen baduzu inprobisazioa galtzen duzu. Basean izan
|
dezakegu
indar handia, baina hori gora eramateko posibilitaterik ez dut ikusten.
|
|
|
Bertsogintza aldetik, bertsolaritzak historikoki izan duen eskaintza oparo eta kalitate onenekoa eduki
|
dezakegu
une honetan, baina entzuleriarekiko duen harremana asko jaitsi da. Hor bi faktore jarriko nituzke:
|
|
|
Bertso saio antolatzaileek geroz eta gehiago eskatzen dute: " aizu, egin
|
dezakegu
bertso saio berri bat?" eta nik egun batean galdetu nuen" entzulerik gabe. Edo bertsolariek bertsorik kantatu gabe?
|
|
|
Kalea amaitzean alde zaharra ondo ezagutu nahi izanez gero 180 graduko bira egin
|
dezakegu
ezkerrera, eta Korreo kaletik barnera gaitezke. Kale honen erdian Iturriza jauregia jasotzen da, XVI.aren azkenetakoa eta balkoi zentralaren alboetan armarri bana erakusten ditu.
|
|
|
Udaberrian bereziki ikusgarria da. Bertan Ertzilla ibaia jaiotzen da eta kilometro bat geroago (bere ezkerraldetik segitu
|
dezakegu
) lurpean desagertzen da. Hala ere, lehortutako ubidea beste kilometro bat segitzen badugu, berriz ere sortzen dela ikusiko dugu, ia herriaren parean.
|
|
|
Industrigunea zeharkatu eta errepidera itzuli ostean berehala Beasainen sartuko gara, zubi pare baten azpitik eskuinera. Loinazko San Martinen jaioterrian Igartzako monumentu multzoa nabarmen
|
dezakegu
(herriaren sarreran): jauregia (XIII. mendeko dorretxearen Berpizkundeko oinordekoa), burdinola, zurezko urtegia, Dolarea baserria, errota, Erdi Aroko zubia eta gurutzea.
|
|
|
EUSKARAREN erabilpenari dagokionean ere maila akademikoan nahiko murritza dela esan
|
dezakegu
oraindik. Euskara alde batetik zein bestetik egurtzen ari diren une hauetan, unibertsitateak apustu sendoa burutu lukeela iruditzen zaigu arlo honetan, azken finean goi mailako ikasketak euskaraz aurrera eramateko gaur egun dugun tresna bakarrenetarikoa baita.
|
|
|
Parkeari bira eman ostean errepidera itzuli eta ondoko Maturana herritxoa bisita
|
dezakegu
. 3 km. beranduago, urtegia inguratzen segitu nahi badugu, ezkerrera jo dugu, beste 3 kilometrotan Marieta zeharkatuz (35,5 km.).
|
|
|
Oraindik Erdi Aroko kale trazadura eta harresietako sarrera batzuk mantentzen ditu. Eraikin zibil interesgarriekin batera San Millan eliza (herria bezain zaharra baina XVI.ean berreraikia) aipa
|
dezakegu
.
|
|
|
Dena den, argi ikusiko dugun moduan, herri honetako erakarpen turistikorik garrantzitsuena urtegia bera da eta bere inguruan egin daitezkeen txangoak. Horrela, urtegia Bilborantz inguratuz, lehenbizi Ollerias (Buztingintza Museoa) auzoa pasatu eta ibilbidea Elosu auzunean buka
|
dezakegu
.
|
|
|
500 metrotara dagoen errotonda batean ezker zuzen egin ostean, 200 metrora aurkituko dugun beste bat zuzen pasa
|
dezakegu
; horrela eginez gero, bizpahiru kilometro igo ostean Udala auzora iritsiko gara, Udalaitz mendi zorrotzaren magalean dugun etxe multzo polita.
|
|
|
Arrakasta honekin batera hainbat arazo sortu dira. Horietako batzuk barnekoak dira, eta adibide gisa jar
|
dezakegu
eskolaren bidez hizkuntza ikasi duten gazteena: asko daude, baina ez dago, ordea, jende kopuru hori disolbatu daitekeen euskaldun osoen ohatze egokirik, eta horrek hainbat arazo badakarzki:
|
|
|
Honela, Ameriketako pasarteak gutxi gorabehera 1925 urtean koka ditzakegu (urte honen aipua egiten baitu), eta Euskal Herrikoak, berriz, Francoren garaitik gaur egun arteko epean. Ondorioz, askotan denbora espazioaren aipamenaren bidez egituratu
|
dezakegu
. Izan ere, eleberri honetan anakroniak ugariak direnez, beharrezkoa dugu denbora eta espazioaren arteko identifikazioa egitea gertakizunak bata bestearen ondoan egoki txertatzeko.
|
|
|
Zernahi gisaz ere, bilduma honetako ezaugarririk aipagarriena berriro ere aniztasuna da: " Hibridotasuna ezin
|
dezakegu
ahantz, jenero, tonu eta tekniken amalgama zerikusizkoa baitago ipuinotan zehar: atzekoz aurrerako denbora, eszenen tartekatze ikasia, literaturaren jarduerari buruzko hausnarketak eta kritikak, zati filosofikoak..." (Egunkaria XII)
|
|
|
Hortaz, ipuin hauetan aurreko bildumako ipuinen ezaugarri bertsuak aurki daitezke. " Ipuinek badute gu harritzeko gaitasuna, darabilten umore beltza dela eta (zenbait kasutan makabroa ere badena), fantasiaren eta errealitatearen arteko mugan baitaude, bukaerako ustekabeak harritzen gaituelako." (Egunkaria VII) Ondorioz, aurreko bildumari buruz esanikoa bilduma honi buruz hitz egiteko ere erabil
|
dezakegu
.
|
|
|
narratzailea ez da animalia bat, edo narratzaile orojakilea. , narratzaileak lehenengo pertsonan dihardu eta ipuineko pertsonaia batekin lotu
|
dezakegu
: Manex Imirurirekin, agian.
|
|
|
Ondorioz, naturaren aldarrikapena ere ikus
|
dezakegu
bilduma honetan.
|
|
|
Ipuin bakoitza pertsonaiaren izena du izenburutzat. Pertsonaia hauen barne mundura gerturatuz, hauen ezinegona, bakardadea,... suma
|
dezakegu
. Javier Rojok egoki azaltzen duen bezala" guztiek antzeko egitura daukate:
|
|
|
Legorbururen bilduman bezala, aniztasuna aurki
|
dezakegu
ipuinbilduma honetan ere. Aitzitik, bilduma honetan ere natura eta heriotzaren inguruko erreferentziak etengabeak dira.
|
|
|
Elgoibatar honek bere lehen liburuan hogeita bost narrazio eskaini dizkigu. Narrazio hauetan guztietan erotismo, sentsualitate eta gizon emakumeen arteko harremanekin topo egin
|
dezakegu
. Honela," erdi tabu edo (izan) diren gaiak lotsa zuririk gabe jorratzeko gogoa" (Jakin 106) erakutsi du.
|
|
|
Narrazio hauetan guztietan narratzerakoan ikuspegi ezberdinak hautatu dituela ikus
|
dezakegu
: hirugarren pertsona, lehen pertsona, berorika,...
|
|
|
Idazleak sortaraziz irakurlea irakurtzen jarraitzera bultzatu nahi du. Gaiari begiratuz, ordea, Rikartek berak esan bezala" desioaren narrazioak" direla ikus
|
dezakegu
(Elizondo, Edurne: Egunkaria VI).
|
|
|
Egunkaria VII) eta horretarako, kronotopoa zehazteke utzi du. Beraz, espazioa irudikatzeko darabilen zehaztasun eza ere denboran ikus
|
dezakegu
. Hots, ez digu gertaera noiz gerta daitekeen susmatzeko daturik eskaintzen.
|
|
|
Giro horretara hurbiltzeko, beraz, orainaldia eta etengabeko elkarrizketak darabiltza. Orainaren erabileraren bidez, bertan egoteko sentsazioa geuregana
|
dezakegu
irakurleok. Uneko giro hori islatzeko asmoa dela-eta, ez zaigu pertsonaiei buruzko informazio askorik eskaintzen.
|
|
|
Beraz, ikuspuntuari dagokionez, Apalategiren Gauak eta hiriak eleberrian ikusten genuen jokoaren antzekoa ikus
|
dezakegu
. Hala ere, kasu honetan aurkakoa gertatzen da.
|
|
|
Intrigazko argumentuaren eta fokalizazioaren bidez, filme baten antzera eraikitako eleberri baten aurrean gaudela ikus
|
dezakegu
. Kasu honetan ere, narratzaile estradiegetiko batek kontatzen digu intrigazko istorioa, honela narratzaile guztiahalduna pertsonaia guztiengana hurbil baitaiteke.
|
|
|
Bestalde, ipuin bilduma honetan zehazgabetasunetik zehaztasunera doan gradazio bat ikus
|
dezakegu
: izan ere, hasierako ipuinetan ez da kokalekua zehazten eta gero guztietan kokalekua zehazten hasiko da.
|
|
|
Garai jakin batean kokaturiko ipuinarekin topo egin dugu. 1994ko abenduan hasten da kontakizuna eta amaiera 1995 urteko hasieran (urtarrila edo otsailean) koka
|
dezakegu
. Istorio honetan orduko hainbat gauzari egiten zaie erreferentzia:
|
|
|
Jarraikortasunari begiratuz gero, hainbatetan barne analepsiak darabiltzala ikus
|
dezakegu
. Ondorioz, narrazio barruan jada kontaturiko hainbat gertaerari erreferentzia eginez, gertakizunak lotzeko saioa errazten digu.
|
|
|
Eleberri historikoetan ohikoa den kokapen zehaztasuna ikus
|
dezakegu
. Denborari dagokionez, laburpenean aipatzen zen bezala, Frankismo garaiko Euskal Herrian girotu ditu gertakizunak, Bizkaian bereziki (Bilbo, Gastelugatxe...).
|
|
|
Arestian aipatu dugun bezala, irakurleak eleberri hauekin topo egitean bere burua puzzle baten aurrean aurkitzen du. Ezaugarri hau berau denboraren iraganean ere aurki
|
dezakegu
. Hots, istorioek ez dute jarraipen kronologiko zehatzik:
|
|
|
(Berasaluze, Garikoitz: Egunkaria) Honela, maitasun harremanak idealizaziorik gabe aurkezten dizkigula ikus
|
dezakegu
.
|
|
|
Hartara, artikulu berean aipatzen duen bezala, 80ko hamarkadaren erdialdetik aurrera poeta asko narrazioak idazteari ekingo diote. Joera honek 90eko hamarkadan ere jarraipena izan duela ikus
|
dezakegu
: hitzaurrean aipatu dugun modura, besteak beste, Iñigo Aranbarri, Xabier Montoia, Edorta Jimenez, Manu Erzilla, Jose Luis Otamendi, poesiatik narrazioetara igaro dira.
|
|
|
Hegats aldizkarian eginiko iruzkinean (ikus 4.2) euskal literaturaren sisteman lehen eta bigarren mailako literatura bereizteko joerarik ez dagoela aipatzen du. Honakoa ere lan honetan ikus
|
dezakegu
, non lehen eta bigarren mailako literaturako lanak era berean tratatu eta iruzkindu ditugun. Izan ere, Zalduak aipatzen duen bezala, argitaletxeek ere ez dute horrelako bereizketarik egiten lan hauek guztiak sail bertsuetan biltzen baitituzte.
|
|
|
erabilitako fokalizazioak (ik.) onartzen duen informazioa baino gehiago eskaintzeari deritzo. Barne nahiz kanpo fokalizazioa (ik.) dagoenean bakarrik hitz egin
|
dezakegu
paralepsiaz, izan ere, bi kasu hauetan soilik murrizten baita narrazioaren informazio eremua.
|
|
|
Askotan, beraz, ideia edo ezaugarri baten inguruan eraikiriko estereotipoak izango dira. Era honetako pertsonaiek egingo dutena aurreikus
|
dezakegu
.
|
|
|
artikuluan, ikus nire Landuz (1983) liburuaren 26 orrialdeetan. Baina zehaztasun gehiagoz ikus
|
dezakegu
Gustav Henningsen en El abogado de las brujas. Brujería vasca e Inquisición española (1983) liburu bikainean.
|
|
|
Egiazko historiagileentzat esan beharrik ez nuke Nafarroari buruzkoan Arturo Campión-en Navarra en su vida histórica (1929) eta José Yanguas y Miranda-ren Historia de la conquista del reino de Navarra por el Duque de Alba, general del ejército del rey Fernando el Católico (1843) ezagutu beharrekoak direla gai hauetaz zerbait jakin nahi duenarentzat. Horietan lekukotasun zehatzez irakur
|
dezakegu
zein sartu zen indarrez, su eta gar, hainbat herritan heriotzak eginaz.
|
|
|
Iruditzen zait, gure hizkuntzan, naturaren baitan bezala, ezagutzen dena baino gehiago dela oraindik ezagutzen ez dena. Horregatik, bere zoria ezin
|
dezakegu
utzi aldian aldiko politikari arin batzuen baitara.
|
|
|
vardulli (Araba eta Gipuzkoa, dirudienez) herrialdeetan, ingurukoengandik bereizirik, ibaiek beraien izen jatorrak zituztela hizkuntza adierazi ezinezko batean. Zer uler
|
dezakegu
, euskarazkoak zirela ez bada. Zeren gure mintzairak baditu zenbait ahoskera haien latinak ez zituenak.
|
|
|
Alajaina! Hainbeste hizkuntza mintzo den Europan, zer nolako Europa Batua osatu
|
dezakegu
horiekin?
|
|
|
Baina gizon zintzo eta jakitun haiengandik era horretako iritzi gehiago jaso genezake. José Ortega Gasset filosofo aipatuagandik ere beste honako adibide hau jaso
|
dezakegu
: –No hay tierra en España más cuidadosamente labrada, ni más limpias aldeas, ni ciudades mejor urbanizadas.
|
|
|
II., Lib. XVII, cap. I) irakur
|
dezakegu
, garai feudal hartan, nor zen Diego Manrique, Treviñoko kondea, Nafarroako erresumaren barnean. Hirugarren liburukian ordea (T.
|
|
|
Gizarteko praktiken multzo honek bestelako taldeengandik bereizten du, eta oinarri horren gainean hautematen du taldeak bere burua talde gisa. Horrela, jarraitzen du autoreak Devereux aipatuz, izaera etnikoa, bi datu motek osatzen dute: taldearen jokaera, zuzenean beha daitekeen neurrian, eta taldeko kideek beren ezaugarriei buruz egiten dituzten auto orokortzeak? 3 Beraz, ezberdintasun enpirikoarenexistentziari taldeak bere buruaz duen pertzepzioa gehitzen zaiola esan
|
dezakegu
, ondorio gisa.
|
|
|
Hartara, nortasun etnikoetan modu enpirikoan beha daitezkeen ezaugarri bereizgarriak taldearen autopertzepzio eta definizioarekin batera agertzen direla ikus
|
dezakegu
.
|
|
|
alde batetik bizitzaren mundua edo lifeworld delakoa dugu, subjektuen artekoharremanak subjektuek berek eraikitakoak bailiren bizi direneko eremua alegia; bestetik sistema edo system, non pertsonen arteko harremanak beren borondatetik ateraikiak direla pertzibitzen baita. Zentzu honetan, gizarte estataletan egitura burokratikoek gure bizitzaren gero eta atal gehiagotan eskua sartzen dutenez, pertsonartekoharreman zuzenen mundua, batetik, eta gizarteko antolamenduaren maila gorenak, bestetik, gero eta urrunagotzen ari direla esan
|
dezakegu
. Egoera honetatik bi komunitate mota bereizten ditu Calhoun ek:
|
|
|
Beraz, honela uler
|
dezakegu
eremu publikoa: hedabideek mugatzen dutenesparruko komunitateko kideek, hedabideen bitartez, bata bestearekin kontaktuan jarrieta beren burua, gu?
|
|
|
Egituraketa politiko administratibo bereizgarririk ez duen Ipar EuskalHerrian, euskal nortasunak esangura etnikoa du gehienbat, bereziki hizkuntza etajatorriari lotua. Euskal Autonomia Erkidegoan, bertan bere burua Euskadi edo PaisVasco izendatzen duen egitura politiko administratiboa dagoelarik, euskal nortasuneanaskoz pisu handiagoa bide du politikaren eta, oro har, eremu publikoaren bitartekotzak.Antzeko zerbait aurki
|
dezakegu
Nafarroa Garaian ere: egitura politiko administratibopropioa, kasu honetan euskaltasunetik at edo are euskaltasunaren aurka eraikitzendena, horrek, itxura denez?
|
|
|
populazioaren nortasun sentimenduetan nolabaitekoarrakasta lortzen duelarik. Beraz, ondorio gisa esan
|
dezakegu
, euskal nortasunareneraikuntzan zenbait kasutan osagai etnikoek lehen mailako garrantzia dutela, eta bestebatzuetan eremu publikoaren osaketari lotutako eragileek hartzen dutela leku hori.
|
|
|
Azkenhonek ikus entzunezko ekoizpen elkarte bat sortu du (Atlantel Image) eta TF1, M6, LCIentzat lan egiten du, eskualdeko korrespondentziak ziurtatuz edota La Cinquieme, Arte, Voyages... bezalakoentzat magazinak eginez. Bere hedapen eremuan daudenestatu mailako irrati sareetan ere aurki
|
dezakegu
(Europe 2 eta Skyrock, AtlantelRadioren bitartez). Bere jardueraren eremua Internet eta telematikara ere zabaltzen da.
|
|
|
Ikusitako datuetatik ondorio nabarmena atera
|
dezakegu
: egunkari erregionalistekEuskal Herriko egituraketa politikoa birsortzeko joera dute erreferentzia eremuak eraikitzean.
|
|
|
Orain arte ikusi dugunaren arabera, egunkarien kokapen ideologiko politikoakeragin nabarmena du Euskal Herriaz eraikitzen den irudian. Oraingoan honako galderahau egin
|
dezakegu
: baldintzatzen ote du erabilitako hizkuntzak irudi hori?
|
|
|
Proportzioei begiratuta ere, ETB1en Espainiako ekoizpenen proportzioa kanpoko ekoizpenen artean %14koa da (4/ 29), ETB2n %24koa denbitartean (17/ 70). Beraz, esan
|
dezakegu
, kanpoko produkzio bila jotzen duenean, gaztelaniazko kanalak euskarazkoak baino gehiago bilatzen duela Espainiako ekoizpenenartean.
|
|
|
Eskaintzen diren programetan Euskal Herriaren erreferentzialtasuna erakusten otedeneko galderari erantzunez, kanal biek joera bertsua dutela esan
|
dezakegu
. Alegia, hemengo gaiak, pertsonaiak, lekuak edo istorioak kontatzen dira sarriago beste orduetan baino.
|
|
|
Espainiarekin soilik (beraz, Euskal Herriarekin ez) zerikusia duten albisteen kopurua handiagoa da gai honeninguruan gainerakoetan baino. Hartara, honako ondorio hau atera
|
dezakegu
: kirolareninguruko albisteak dira Espainiaren erreferentzia gehien birsortzen dutenak, ekonomiaeta politikaren ingurukoekin batera.
|
|
|
Joera bera aurkitudugu EUSKALDUNON EGUNKARIAn (ez, ordea, GARAn). Ondorioz, lehenago gaihonek Espainiaren erreferente izaera birsortzeko joera areagotzen duela ikusi badugu, orain ere Euskal Herriaren isla orekatuaren apurtzaile agertzen zaigula esan
|
dezakegu
.
|
|
|
Arabar egunkari honek multzo bakuna ikusten duen horietarikoa da. Foralismouniprobintzionalistak gidatutako orrialdeetan, bere inguru geografiko eta politikoguztietatik aparte isolatutako Araba bat ikus
|
dezakegu
. Araba kulturalki Euskal Herrianeta administratiboki Euskal Autonomia Erkidegoan kokaturiko lurralde historikoa da.Eguraldi mapari gagozkiolarik, fakto hori ahaztua da egunkari gasteiztarrean.
|
|
|
–Etorkizunean ere ezaugarri etniko kulturalek nazioa definitzen jarraituko dutelabaiezta
|
dezakegu
; hutsean, batzuetan, baina ezaugarri politikoen eskutik gehienetan, ene ustez, eta osotasun bat eginik; hots, ez lehenak zentzu negatiboz hartuta eta bigarrenak kontrapisu modura ulertuta, osotasun bateko agerpide desberdin bezala baizik.?
|
|
|
Beraz, estatu ekoizleek monopolioen pare jokatzen dute. Hala, bada, galderahau egin
|
dezakegu
. Noraino egin luke herri batek, bere hedapen teknologikoan monopolioekiko inmune izateko.
|
|
|
zuek aukeratuko dituzue, halanahi izanez gero, zeuon Parlamentuko edo Gobernuko ordezkari batzuk, gurekin bategingo dutenak. Guk onartzen badugu, Erkidego Autonomikoan, eta zuek onartzenbaduzue, Nafarroan, organo komun bat egin
|
dezakegu
, eta organo horrek hartukoditu zuek eta guk adostutako gaiak. Hori nafarrei planteatuz gero, eta nafarrek horionerako izango dela ikusten baldin badute, guk Erkidego Autonomoan horrekemaitza onak ematen dituela demostratu izan dugulako, ez ote lukete onartuko. Iparraldean, berriz, kontzientzia mailako lan oso gogorra egin behar da.
|
|
|
–Kontrakoak?. Ideia hau antzinako Greziako Jano bi aurpegiko jainkoan, (hainzuzen Jung en ekarpenetan) eta filosofia taoistako, ying/ yang, ean
|
aurki
dezakegu.
|
|
|
Fritz ek murtxiketaren metafora erabiltzen zuen, irentsitako introiektoarenaurkako modura: sagar bat irensten badugu, kalte egingo digu, baina murtxikatuzeta suntsituz gero, organismora barnera
|
dezakegu
, eta are gehiago, elikagarrisuertatuko da.
|
|
|
Bere lan guztietan prozesuen garrantzia azaldu nahiz, organismo etaingurugiroaren arteko harremana azpimarratu zuen. Smuts en ideia hau, K. Lewinen Kanpo Teorian eta Von Bertanfly ren sistemen teoria orokorrean aurki
|
dezakegu
.
|
|
|
Atxikimendua portaera instintiboa da, bainan egoerak eta atxikimendu irudiarekiko bizi den historiak eragiten eta modulatzen dute denboran zehar. Portaera haubizitzaren lehen urtean zehar sortzen da haur gehienetan, bigarren urtean nahikotipikoa den era batean ikus
|
dezakegu
, bizitzaren hirugarren urtean oso markatutajarraitzen du, eta gero, poliki poliki, jaisten hasten da. Nerabezaroan eta heldutasunean aldaketa batzuk gertatzen dira atxikimendu portaeran, zuzentzen zaionobjektua ere barne dagoela; baina portaera, berez, bizirik mantentzen da subjektuaren bizi guztian zehar.
|
|
|
Laborategi egoera honetan, estres arinean murgiltzen da haurra. Honi eskerbeha
|
dezakegu
haurrak nola antolatzen duen bere portaera atxikimendu irudiarekiko, zein den irudi horrek ingurua esploratzeko ematen dion segurtasun maila, ezezagunekin harremanetan jartzeko, eta haurra nola portatzen denatxikimendu irudiak alde egiten duenean eta itzultzen denean. Egoera honenarabera, haurrak hiru talde nagusietan banatu izan dira:
|