|
2001
|
|
|
Halarik ere, aho betean goraipa
|
dezakegu
idazle trebe den aldetik, bai euskaraz laburzki, bai erdaraz ausarki: erdaldunek, diodan bidenabar, ez diote ezagutu ez aitortu gaztelaniak dion zorra, baina ez ezagutzearekin ez dute deuseztatu.
|
|
2002
|
|
|
M. J. OLAZIREGI: Baina kritika oro irakurketa den heinean, argibiderik eman
|
diezaioke
idazleari. Edonola ere, gauza jakina da kritikaz gain, lagunek ere eman diezaioketela iritzi eta iradokizunik idazleari, baita okerreko bidetik eraman ere.
|
|
2003
|
|
|
eman
|
dezake
idazleak bizitza osoa
|
|
2005
|
|
|
Garapen honi kritika, argitaletxe eta komunikabide espezializatuek jarraituko baliote, zalantzarik gabe etorkizun handiko generoa genuke, oraindik gehiago garatu lukeena, edonongo ipuingintza garatuaren pare egon arte. Genero honen irakurle eta traiektoria gara
|
dezaketen
idazle petoak sortzea ere etorkizun horren gakoak dirateke.
|
|
|
Hausnarketa honek Sarrionandiaren poetikaren erreferentzietara garamatza. Bilduma osoa izan daiteke Borgesi egindako omenaldia, gogora
|
dezagun
idazle argentinarrak Narraciones izeneko bilduma bat argitaratu zuela 1980an. Bilduman zehar Fernando Pessoa, Konstantino Kavafis, Marcel Schow eta bestelako idazleen erreferentziak eta eraginak azaltzen dira.
|
|
|
Gaur egungo ikusmirari buruz esan genukeprodukzioa igo dela eta andre gehiago daudela idazten. Egungo emakume idazlearen profila ematea oso zaila dela esan behar dugu ere, denetarik topa
|
dezakegulako
idazleen artean orain. Eta azken urteotan idazle gazteak, izen berriak agertzen hasi zaizkigula ere aipatu behar hemen:
|
|
2006
|
|
|
Halazabaltzen du Canok bere artikulua: «Barkatu nire buruaz hitz egitea, baina, hitzegin ote
|
dezakegu
idazleok beste ezertaz?». Uste horri helduta, euskal gatazkareneta literaturaren arteko erlazioaz aritzean nitasunetik, nor bere biografiatik abiatzeahautatu dute Canok bezala bilduma honetako beste hainbat idazlek ere, MikelHernandez Abaituak edo Hasier Etxeberriak, esaterako.
|
|
|
Barkatu neure buruaz hitz egitea, baina, hitz egin ote
|
dezakegu
idazleok besteezertaz. Nork bere gatazkaz, nork bere buruarekin dugun borrokaz, tentsioazharago?
|
|
|
Gogoeta horien eskutik gure gaitik desbideratu eta gero, gatozen berriroeuskal gatazkaren eta Sarrionandiaren obraren arteko lotura aztertzera. Arestianesan legez, zeharka ez ezik, modu zuzenean ere jorra
|
dezake
idazleak gaia, euskalgatazkari buruz daukan iritzia agertuz. Bada, hain zuzen ere, saio honetan ildohorrexetik helduko diogu gaiari:
|
|
2007
|
|
|
sekuentzia aditz atzera pasa dut, eta galdegaia aditz aurrean ipini. Beste era honetara ere idatz
|
zezakeen
idazleak, aditz atzera aldatuta galdegaia:
|
|
|
Ez
|
dezadan
idazlearen ubera galdu haatik. Izan ere, Izagirre bere jardunean itsasoa eta portuak marrazten hasi ote den nago, hori da Hemen ontziratu zen Lafayette n antzeman uste dudana bederen.
|
|
2008
|
|
|
Arrazoi arinei" kortxo arrazoiak" deitu die, eta astunei, aldiz," aingura arrazoiak". Arrazoi indibidualak bultzatuta idatzi
|
dezake
idazleak euskaraz," desio duelako", baina ikuspuntu sozialetik eta instituzioei dagokienean, aingura arrazoiak beharrezkoak dira, eguneroko esfortzua eskatzen duelako horrek, eta desioak ez ei diolako horri eusten. Euskal literaturaren instituzioa aingura ideologiko eta politikoek eratu zuten.
|
|
|
Ezetz erantzun dutenen artean, oso zabalduta dago honako uste hau: argitaletxeek ezer gutxi egin
|
dezaketela
idazle bat arrakastatsu bihurtzeko. Gainera, gurea bezalako literatura txikietan, merkatu trikimailuek eta marketingak ez omen dauka indar handiegirik, eta oraindik ere, ahoz ahoko gomendio eta iritziek funtzionatzen ei dute.
|
|
|
Idazle batek zer ikas
|
dezake
idazle eskolan?
|
|
|
konpon ezazue etxebizitzen arazoa, gela propio bat, gela propio bat behar dugu, ez besterik. Konpon
|
ezazue
idazle guztiak bertsolari bihurtzea nahi ez baduzue behintzat.
|
|
2009
|
|
|
Ez du azalpen berezirik behar euskaldun askok atseginez har
|
dezagun
idazle erdaldunak gutaz begirunez, ongi informaturik eta maitasunez aritzea, baina Sartre, merezi duen putzu tristean sekula betikoz, ito nahi dutenek dioskutenez, idazlea batik bat bere baitako mamuekin ibiltzen da borrokan eta Sartrerentzat eusko gudariak bere betiko etsaia (agintariaren harrokeria, gorroto zuen aitaordearen proiekzioa) jipoitzeko aitzakia bat, beste bat, izan ziren, eta Sartre errudun duzu terrorismoa hauspotzeagatik.
|
|
|
Zuk izan dezakezun distantziatik, nola hurbiltzen zara gatazka honetara Lagun armatua idazteko? Ze arazo izan
|
ditzake
idazle batek bortxazko adiera duen gatazka sozio-politiko batera hurbildu, eta oraindik gatazka horren zauriak agerian daudenean?
|
|
2011
|
|
|
Azken urteotan frantsesa darabilten idazle garaikideen obrak itzultzen hartu den lanaren baitan sar
|
genezake
idazle gazte honen azken eleberria(...)
|
|
|
–Aise irudika
|
ditzaket
idazlea eta aktorea emaztearekiko hitzordua prestatzen, jarraitu zuen Nadiak?. Gauez ikusi dute elkar, argi geldoak dituen jatetxe batean, eta ezin diote elkarri musurik eman.
|
|
|
–Uler
|
dezaket
idazlearen aztoramendua. Pare bat hilabete eman ditu Audenen itzal nabariegia zuen gaztetako liburuaren aztarnak desegiten.
|
|
|
Zer dela-eta, galde zezakeen. Esan
|
niezaiokeen
idazlea nintzela, edo zinemagilea, eta handik eta hemendik bizitzari zuzen hartutakoekin josten nituela istorioak. Primerako materiala izan zitekeela Bolatokiko mahai hartako jokoa.
|
|
2012
|
|
|
Idazlea gimnasiora joan daiteke, ispiluaren aurrean altxa ditzake pisuak, literaturaren merkatuak eskatzen baitio zinema izarrak bezain eder eta lerden izan dadin. Baten batek pentsa
|
baitezake
idazlea literatur merkatuaz futitzen dela, are, literatur merkatua dinamitaz lehertuko lukeela, baina ez da hala: idazlea literatur merkatuan bizi da.
|
|
|
Idatzi behar huke zerbait Otaño, mariatxiak, eskua ez duala galdu erakusteko bada ere, Iparragirre, txarroak. Ea poema horiekin zerbait egin
|
dezaketen
idazle lagunek uztaileko urteroko festan, bai Orixe Durangon bestela!
|
|
2013
|
|
|
Egunkariak ziren, orrialde franko bete behar zen egunero, eta horrek lana eskatzen zuen. Eskualduna astekari xumeagoa zen, eta laguntzaile sare bati esker osatzen zen, halako astekaria ez
|
baitzezakeen
idazle bakarrak osa. Astekariko arduradunak nor izan ziren jakitea baino zailagoa da asteroko berriemaileak identifikatzea.
|
|
2014
|
|
|
d) Zer dio testuak herri germaniarrei buruz? Aukeratu
|
itzazue
idazlearen ikuspuntua islatzen duten adjektibo egokiak:
|
|
|
Toberetara goazen berriz. Ikus
|
dezagun
idazleetan nork aipatu dituen eta nola.
|
|
|
esan
|
dezake
idazleak,
|
|
2015
|
|
|
Hori oso arriskutsua izan liteke literatur sortzailearentzat. Euskaraz eginiko nobelaren bidea ondoren gaztelaniatik pasatzen bada, baldintzatu egin
|
lezake
idazlea sortzen ari den unean bertan. Estiloan eragina eduki dezake, sortzetik bertatik eragin dezake.
|
|
|
Barka
|
diezadala
idazle hark, baina inozo samarra iruditzen zait askatasunaren teoria hori; ez dut esan nahi batere askatasun tarterik ez daukagunik, norberaren familiaren eta historiaren determinismoak guztiz baldintzatzen dituenik ematen ditugun pauso guztiak, baina bai gauzak askoz konplikatuagoak direla, ez baikara bizi mundu ideal eta happy happy batean, baizik eta kontraesanez eta gatazkaz beteriko gizarte ...
|
|
|
Alabaina, Saramagok, ostera ere eskuzabal, Elizaren aurkako bere gurutzada gogorra gorabehera, kristauen sinbologiatik onargarri zaiona darabil, gizonaren arimaren garapenean emakumearen betekizunaren gainekoa adibidez, bestelako mitoak balia zitzakeen arren. Raimundo gizon eroria, edo besterenganatua, ezetzaren bidez, Mariaren bidez, helduko da bere burua onartzera, Jainkoa bezalako sortzaile bilakatzera, nahierara kopiatu, ebaki, itsatsi edo ezaba
|
dezakeen
idazlea antzo ordenagailuaren aurrean. Raimundoren neskameak ere Maria du izena, esan bezala, baina ama Maria da, Magdalakoa agertu arte Raimundo bizirik atxiki duena, era lauan ordea, igoera eta sakonerarik gabe.
|
|
2016
|
|
|
BALKOIRA irten nintzen garagardo batekin etxera heldu eta segituan, egongelan irratia piztuta utzirik, eta berriro ere oroimenak objektu neutroetan, neutraletan eragindako inpresioen adibide mingarria: horra ilargi betea, gauza edertzat har
|
nezakeena
idazle, olerkari, ederzale guztien aburuz. Hiriaren gainean honako honetan, zelaien gainean egon zitekeen bezala, edo itsasoan, edo baso bateko adarren artean.
|
|
|
Bereziki egokia telebista erreportajeetarako: plano sekuentzia luzeak, isiltasun une esanguratsuak, aforismoen antza har
|
dezaketen
idazlearen zein off eko ahots baten zehar iruzkinak... Andy Warholen The Factory garaiko filmen estiloa bereziki gomendagarria iruditzen zaigu mota honetako kazetaritza lanetarako.
|
|
|
Baten batek, topaguneen zerrendatxoa ikusita, irudimena hegan utzi eta San Anton inguruko kafetegiaren leiho ondoko marmolezko mahai baten aurrean jesarrita irudika
|
lezake
idazlea, begirada malenkoniatsua galdurik aurretik traka traka igarotzen zen tranbiari so. Lisboan Pessoa izan zitekeen antzera.
|
|
|
Herria, hizkuntza, fedea, hiru hitz horietan bildu
|
dezakegu
idazle handiak utzi digun obraren mamia. Baina ezin dugu aipatu gabe utzi antzerkiaren bitartez herriarekin izan zuen komunikazio berezi eta aberatsa.
|
|
|
Oro har, kudeaketa azkarragoa eta itxarongabekoa da prozesuaren xehetasun guztiak kontrolatzeko (portaletik hasi eta editatu beharreko ale kopurua), eta, gainera, online sustapeneko plataformak erabil daitezke, hala nola web orriak edo sare sozialen kanalak, titulua irakurleengana helarazteko. Jakina, argitaletxe tradizional batek ospe handiagoa du, eta baliabide gehiago eskain
|
diezazkioke
idazleari, baina bere lehen bolumena argitaratu nahi dutenentzat, Sarean autoargitalpena modu egokia izan daiteke argitalpen merkatuan lehen urratsak emateko. Hala, bada, hainbat idazlek argitaratu dituzte lehen lanak, eta, gero, argitaletxe tradizionalek fitxatu dituzte.
|
|
2017
|
|
|
Nik uste dut ez dela bertsolari onenik. Oso galdera natzerakoa egin
|
dezakegu
idazle onenik baden. Eta musikari onenik bada?
|
|
|
Hori gutxi balitz, ñabardura berri bat erantsi behar zaie datuoi; izan ere beste arrasto batetik ondoriozta
|
dezakegu
idazlea jakitun zela garaiko literaturak frantsesak, kasu honetan une hartan zeraman bilakaeraz. Horren erakusle izan liteke Gerra izenburua daraman ipuina, Henry Barbusseri eskaintzen diona.
|
|
2018
|
|
|
Eztabaida, literaturari dagokionez, hor kokatzen da: zergatik manipulatu
|
dezake
idazle aitortu batek literatur tradizioa, arazorik gabe, eta ezezagun batek egiten badu, aldiz, zigor kodea aplikatzen diote?
|
|
|
Baina, lerroartean iradokitzen dituen eduki inplizituek gertaeren berri duenarentzat eta garaiko politikan aditua denarentzat esanahiz gainezka daude. Hitz batean, hizkera lokalak eta genero herrikoiak nekez estal
|
ditzakete
idazle kultu eta kritiko baten iritziak eta esan beharrak.
|
|
2019
|
|
|
Ondorioz, hasieran esan digu emazteari sorpresa bat emateko asmoa zuela, hau da, irakurlearen aurrean ondo geratu nahi du; baina aurrerago aitortzen du probokazio bat izan dela. Beraz, ikus
|
dezakegu
idazle donostiarrak narratzaile ahotsa maisuki eraiki duela, zeharka irakurlea manipulatzen saiatzen den baina tratu txarrak ematen dituen Senarraren aitormen sinesgarria eraikitzen jakin duelako.
|
|
|
Itzulpenik ez genuenean, erreferente gutxi genuen euskal produkzioan, eta beste hizkuntzetan arruntak diren gorabeherak asmatzen pasatzen genuen denbora asko eta asko. Orain gero eta erreferente gehiago aurki
|
lezake
idazle batek itzulpenotan.
|
|
|
Giacomettik erraz eta dotoreziarekin idazten zuen, aise har
|
zezakeen
idazle bidea: bere egunerokoan jasotako hausnarketa, pasarte eta apunte artistikoek ondo adierazten dute idazteko zuen gaitasuna.
|
|
2020
|
|
|
2009ko Durangoko Azokarako prest dago Eñaut Etxamendiren Idazlanen bigarren bilduma.321 Hau da, Eñaut Etxamendik hirurogeita hamalau urte dituela, ordu da euskal esparru literarioak ezagut diezaion karrera literario betea. Hots, ordu da aitor
|
diezaion
idazlearen zilegitasuna. Maiatz argitaletxeak euskal esparru osora hedatu nahi du, dudarik gabe, Etxamendiren kontsakrazioa.
|
|
|
Zer ziurtasun eskasiak, baina? Ipar Euskal Herriko jendartea trantsizioan badago ere, Elizak botere handia dauka eta kulturan sarturik dago" sentsu antropologikoan". 58 Apaiz eskolatik apaiztu gabe atera ikasle ohiak nola egin
|
zezakeen
idazlearen bizi publikoa. Izengoitia atakatik jalgitzeko aterabidetzat uler daiteke.
|
|
|
Zenbait idazketatan ongiaren eta gaizkiaren arteko desberdintasuna ez da hain argia, baina, hura kontraesana!, norberaren gustuko idazleen artean bereizketa garbia da oso. Egia da estetika ezin dela argudiatu, baina argumentu edo gai batek begi bistan jar
|
dezake
idazle on bat. Estiloak ere bideratzen du irakurketa jakin bat gustukoa izan ala ez.
|
|
|
" Barkatu denon gauzez hitz egitea, baina hitz egin ote
|
dezakegu
idazleok beste ezertaz?".
|
|
|
240. " Barkatu neure buruaz hitz egitea, baina, hitz egin ote
|
dezakegu
idazleok beste ezertaz?", galdetzen du Harkaitz Canok Mina eta artifizioa deitzen den hitzaldi baten hasieran. Eta gero, gauza guztiez hitz egiten du bere buruaz izan ezik.
|
|
|
Mariasun Landaren ipuinak irakur
|
itzazu
idazle horren hobeki ezagutzeko.
|
|
2021
|
|
|
Irakurlearengana iristea izaten da idazlearen helburua, komunikazio zubi bat eraikitzea. Ez hainbeste irakurleak bat egin
|
dezan
idazleak idatzitakoarekin; zerikusi gehiago du liburu horrek irakurleari eragin ahal dionarekin.
|
|
|
Komeni da sarri irakurtzea Axularren liburuaren sarrera hau. Gogora dezagun euskaldun guztiok, ez
|
dezagun
idazleok burutik kendu, izan dezagun presente gure literaturaren atari honetan –oraindik ataria baino ez baita– ez dagoela munduan hizkuntza bakar bat, ez dena mundua adierazteko gai. Euskararen edozein oztopo eta bere muga guztiak geureak dira.
|
|
|
Horrek ez du esan nahi irakurleen harrerak ez duenik garrantzirik –nola ez du ba izango? – edo ez duenik liburuaren kalitatearekin zerikusirik –zergatik ez luke izango? – Audenek, poeta bikain eta kritikari argigarri batek esan zuen moduan: " Irakurleek mespretxatu
|
dezakete
idazlea, nahi badute, idazleak ez dauka aukera hori".
|
|
|
Liburu bat gustura irakurtzeak beste bat irakurtzeko gogoa pizten duen bezala piztu
|
dezake
idazle baten pasioak beste baten afizioa. Bikaintasunak bikaintasuna erakar dezake.
|
|
|
Zeren arrakastarik banu... Milaka ale saltzen hasiko banintz halako kasualitate txoro bat tarteko, hausnar
|
nezakeen
idazle bizimodu serio antzeko bati ekitea, eramangarriaren aurrean igarotzea eguna, bizkarra zuzen mantentzeko besaulki egoki bat erosita, baina bien bitartean tropikalak eta lau gaztak banatzen segitu nuen, nire azeri lokaztuaren gainean.
|
|
|
Ez dakit zergatik, beharbada gaztelaniazko eraginagatik izango zen, baina badirudi obra hobeto egokitzen zaiola antzerki eremuko lan bati, batez ere testu idatzitik abiatutako muntaia batean. Esan
|
genezake
idazle handiek idatzi dituztela obrak. Iruditzen zaigu ia ia letra larriz idatzi genukeela obra, eta gero testu horren gainean eraikitako muntaia eszenikoari obra ere deitu behar diogula.
|
|
2022
|
|
|
Rosaliak popstar dioen lekuan bertsolari aditzen duzu zuk. Entzun
|
ditzakezu
idazle, margolari, aktore... eta beste zenbait ere. Abestiaren beste pasarte bati lotzen zatzaizkio orduan; zuk ere desio duzu laurogei urte dituzunean atzera begiratu eta barre egin ahal izatea.
|
|
2023
|
|
|
Bi puntu nabarmendu ditu Berhokoirigoinek: " Batetik, topikoa bada ere, garrantzitsua da plaza eskaintzea, haiek izango direlako etorkizuneko kultur eragileak, irakurzaleak eta espero
|
dezagun
idazleak ere, ez baitira asko Ipar Euskal Herrian, eta, beraz," idazle hazi" batzuk ahal badira landatu, ondo legoke; eta bestetik, bizi dugun diglosia egoerari lotuta, nerabe ainitzentzat euskara da klaseko hizkuntza bakarrik, bestela frantsesa baitute etengabe pasaia linguistikoan. Guretzat biziki inportantea da bai umeei eta bai nerabeei erakustea euskara plazaren erdian jarri daitekeela".
|
|
|
Suizidio ederra litzateke, ultra batek akabatua izatearen itxura hartuko baitzuen. Zer gehiago eska
|
dezake
idazle batek! Suerte pixka batekin Garcia Lorca bihurtzen da norbera; zoragarria dena..., ondorengoentzat, jakina.
|