|
2000
|
|
|
Har dezagun, esate baterako, hizkuntzaren adibidea —hizkuntza kulturaren adierazgarririk nagusienetarikoa den aldetik— elebidunak diren gizarteetan, non merkatu soziokulturalak ez duen bermatzen hizkuntza ahulenaren biziraupena. Konparazio batez baliatuz, imajina
|
dezagun
hizkuntza bat arabiar arrazako zaldia dela, gaztea eta osasuntsua; bestea, berriz, astoa, bere gain hamaika zama garraiatu duena. Animalia biek lasterketa batean parte hartu behar dute; biek toki berean dute bai irteera eta baita muga ere.
|
|
2004
|
|
|
Zer nolako erakarpen soziala sorraraz
|
dezake
hizkuntza batek, gutxiengoaren minbiziak eta gehiengoaren totalitarismoak egitura sozialaren erdi erdian jo dutenean. Erresuma zaharrera joango gara hori ikusteko, Nafarroan agintetik euskarari opa zaion itomen giroaz jabetzeko, Iparraldekoa oraindik ere okerragoa dela ahantzi gabe.
|
|
2008
|
|
|
Kultura autonomia handiagoa lortzeko, garrantzitsua da hizkuntzaren erabilerari eustea" solidaritate" esparruetan, baina baita taldeak bere hizkuntza eta kultura" estatusa" duten esparruetan aurkitzea eta haietara zabaltzea ere (Bourhis, 1979). Talde bizindarraren esparruarekin bat etorriz (Giles eta beste batzuk, 1977), hizkuntza gutxiengo batek lortzen duen babes instituzionalaren mailak lagun
|
dezake
hizkuntza baten erabilera areagotzen esparru pribatuan (etxean, lagunartean) eta esparru publikoan (hezkuntza, osasun zerbitzu, komunikabide, lan mundu eta gobernu administrazioan). Hurbiltasun soziala beharrezkoa da taldearen hizkuntza" solidaritate hizkuntza" bihurtzeko.
|
|
|
Hori eta horrenbestez, euskaraz ari garen bakoitzean ez gara ari autodeterminatzen, autodeterminazioaren makro izaera euskararen estatus nazionalak determinatzen duelako. Bai baitakigu, zoritxarrez, euskarak ezin dituela hizkuntza normalizatuaren nazio funtzioak bete, eta funtzio horiek bete ezean, nekez eragin
|
ditzakeela
hizkuntza batek herri bat autodeterminatzeko ondorioak. Ez euskal hizkuntza bere hartan hartuta gai ez delako, baizik eta, euskara dagoen estatus etnikoan egonda, bere jardunak ezin duelako nazio efekturik sortarazi.
|
|
2009
|
|
|
Indarrean dagoen legediarekin bat, Euskal Herriko hiru errealitate juridikoetan, euskara ofiziala da Euskal Autonomia Erkidego osoan (EHAE 6.1 art.) baita Nafarroako" euskal hiztunen eramuetan" ere (NFBHLO 9.2 art.). Ipar Euskal Herrian ordea, soilik frantsesa da ofiziala1 Berez esan
|
dezakegu
hizkuntza bat ofiziala dela, botere publikoek hizkuntza hori beraien arteko eta subjektu pribatuekiko komunikaziorako ohiko bitarteko gisa onartu dutenean, erabateko balio eta eragin juridikoekin. Agerikoa da, Euskal Herriko lurralde bakoitzean euskara ofizialtzat aitortzearen ondorio juridikoak, biztanleen hizkuntza eskubideen estatus ezberdina dakarrela euskararen erabileran eta derrigorrezko hezkuntza esparruan, euskararen irakaskuntza bermatu litzatekeelako eraginkorki ofiziala deklaratzen den eremuetan.
|
|
|
Gaur egungo munduan, hedabideetatik kanpora bizirik iraun al
|
dezake
hizkuntza batek, zeinahi delarik ere hizkuntza hori. Oso zaila da, ezinezkoa beharbada, hizkuntza baten etorkizuna aurreikustea, baina, atrebentzia puska batekin bada ere, ezetz erantzungo genioke galdera horri.
|
|
2010
|
|
|
zelako. . Nire lehen inpresioa izan zen Erdi Arokotzat jo
|
nezakeen
hizkuntza baten aurrean nengoela, euskarri zaharretan idatzita?. Azaldu ondoren ekainaren 8ko aurkezpenean harrituta geratu zela han ikusitako gauza batzuekin, prentsan bere izena agertu ondoren bere bizitzako, asterik gogor eta larrienetako bat?
|
|
|
3.Informazio egokiaren berri emango zaie hori dohainik eskatzen duten langile migratzaileei eta horien familiakoei, eta, ahal den neurrian, horiek uler
|
dezaketen
hizkuntza batean.
|
|
|
Hori izan zen, nire ustez, funtsean Manexekin gertatu zena. Baina garbi dago, halaber, presio etengabe horrek norberaren joera eta asmoak zorrozki baldintza ditzakeela, adibidez, euskaraz argitaratzera desanimatuz, karrera unibertsitario batek ezinbestekoa baitu mundu unibertsitarioaren onespena, eta onespen hori lortzeko modu bakarra norberaren prestakuntza akademikoarekiko zalantza oro uxatzea da, agintari akademikoek irakur
|
dezaketen
hizkuntza batean argitaratzera bultzatuz, hots, gaztelaniaz edo frantsesez. Nago hortxe dagoela, neurri batean ere, Manex lan historiko gehienak frantsesez argitaratzera bultzatu zuen arrazoi handienetako bat.
|
|
|
Horrexegatik esan daiteke, bada, gizabanakoaren autoerrealizazioa —edota hezkuntzaren helburu den emantzipazioa— ezinezkoa dela hizkuntzaren laguntzarik edo, hobe, esku hartzerik gabe. ...aipatzekoa da halaber" hizkuntzak" beti hartzen duela parte ikas irakas prozesuetan, horregatik hizkuntza hori —Zabalzari jarraituz—" irakaskuntzaren diskurtso didaktikoaren atal bezala" ere aztertzekoa delarik257 Orokorrean, hizkuntzak giza esperientzia kodifikatzeko eta giza kultura operatiboki sortzeko edota birsortzeko aukera ematen duen bezala, zehatzago ere esan
|
dezakegu
hizkuntzak batetik bestera —irakaslearengandik ikaslearengana— doan informazioaren transmisioa ahalbidetzen duela. Horra hor" hizkuntzaren funtzio instruktiboa" edo" hizkuntzaren bidezko ikaskuntza", zeinari esker —eta Lochen hitzetan— hezkuntzaren helburu ere diren" gizabanakoen sozializazioa eta enkulturazioa" posible diren258 Bestela, aipa dezagun, labur, hizkuntzak ere funtsezko zeregina betetzen duela ikasleen garapen kognitiboan edota eskoletako antolaketan.
|
|
2011
|
|
|
Nik neuk izan nuen horrelako bat proposatzeko aukera: " Apadrinem una llengua"(" Babes
|
dezagun
hizkuntza bat").
|
|
|
–Edozein animalia espezie galtzeak bezala, hizkuntza bat galtzeak ere txikitu egiten du mundua. Zalantzarik gabe, guk, hizkuntzalariok, badakigu, eta jende arruntak ere suma
|
dezake
hizkuntza bat talde jeinuaren lorpen goren eta originala dela, misterio sakratu eta infinitua, edozein organismo bizi bezala. Eyak edo ubykh hizkuntzen galera ez al da panda hartz baten edo Kaliforniako kondor baten galera bezain deitoragarria??.
|
|
|
Zeren eta horrek esan nahi du hizkuntza horien balizko hiztunak, beren jatorrizko hizkuntza albo batera laga dutenak, beren mundua eta ikuspegiak zabalduko dizkien beste hizkuntza hedatuago batean integratuko direla. Gainera
|
dezagun
hizkuntza bat bere azken hiztuna hiltzen denean desagertzen dela eta gertakari horretan dagoen gauza triste bakarra pertsona horren heriotza dela?. Lenguas minúsculas, ABC,.
|
|
|
Ikusten duzue, beraz, hitz bakar batek zenbat konplikazio eta buruhauste ekar
|
ditzakeen
hizkuntza batetik bestera salto egiterakoan. Imajinatu, bestela, zer nolako nahaste—borrastea izango litzatekeen zu, esate baterako, Italiako herri batean biziko bazina eta etxean esaten dizutela joateko izkinako dendara eta makarroiak ekartzeko, kilo bat, bazkaria prestatzen hasi behar dutelako.
|
|
2012
|
|
|
2 Edozein kasutan ere, gizaki orok eskubidea du ulertzen duen eta hitz egin
|
dezakeen
hizkuntza batean epaitua izateko, bai eta doako interprete bat izateko ere.
|
|
2014
|
|
|
Eta nabaria da, hizkuntza baten aldeko hautua egin dutenek botere nahikoa izan
|
dezaketela
hizkuntza baten erabileran eragiterakoan.
|
|
2015
|
|
|
Egile honek arrazoi duen arren, ezin da ahaztu faktore erabilgarri askoak proposatzen dituela Landweer ek eta izugarri aberastu
|
dezaketela
hizkuntza baten egoeraren azterketa.
|
|
2017
|
|
|
Ondoren, hizkuntzan oinarritu zuen nazioa diskurtso abertzaleak; formulazio baztertzailea hori ere, neurri batean, kanpokoarekiko: euskaldunak ez diren herritarrak euskal naziotik kanpo uzten dituelako teorian; baina ez da formulazio itxia, izan ere, edonork ikas eta erabil
|
dezake
hizkuntza bat
|
|
|
Azkenik, 0 taldekoak daude. Hauek ez dute hizkuntza ezagutzen, baina hiztun posibleak dira, neurri batean edo bestean ikas dezakete edo lagun
|
dezakete
hizkuntza baten berreskurapenean. Talde hau ere garrantzi handikoa da, geroago ikusiko dugun bezala (20).
|
|
2019
|
|
|
Lerrootan argiki ikus
|
dezakegu
hizkuntza bat hautatzerakoan norbanakoaren aldagai disposizionalek ze heinetaraino eragin izan dioten (haur denborakoa da aipu hau, orain besterik da, sarri agertuko dugunez). hots, alde batetik hizkuntzaren kasurako frantsesaezagutza mailarik batere ez zeukan, eta bestaldetik, hizkuntza horren ikasketaren historia pertsonalean bortxa eta debekua aipatzen ditu. haurtzaroan bizi izandako traumatis...
|
|
|
Gerta liteke hizkuntza batek azken hiztun asko edukitzea. Berez, milaka azken hiztun izan
|
lezake
hizkuntza batek, baita jendeak arriskutik at ikusten duen hizkuntza batek ere. Euskarak berak gaur egun azken hiztun bat edo beste izanen du, inork gogoan ez baditu ere.
|
|
2023
|
|
|
Hemen erabiltzen den sekta terminoa doi bat traketsa eta gehiegizkoa izan daiteke, baina sekta baten berezkoa da beti murriztuz joaitea, berak soilik ulert
|
dezaken
hizkuntza bat erabiltzea, gizartea arras axolagabeturik utziz. Kristautasunaren esentzia zen munduaren baitako haragitzea desagertu da, besterik gabe.
|