|
2000
|
|
|
Bi dira liburu erotiko edo pornografiko bezala definitu
|
genitzakeenak
euskal literaturan. Bata «Falo zantarra» 1988an Elkar etxeak argitaratua.
|
|
2002
|
|
|
Jorge Gimenez Alberdania argitaletxeko editorea eta Euskal Editoreen Elkarteko lehendakaria, Iñaki Zubeldia Ibaizabal argitaletxeko kidea eta idazlea, eta Oier Guillan azken hau literatur irakurle gisa bildu ditugu mahai inguruan. Literatur zaleen kolektiboa eta literaturaren oinarriak ezagutze aldera, egin
|
dezagun
euskal literaturaren diagnosi bat. Nolakoa da bere osasuna, nolakoa irakurlearen egoera?
|
|
|
Even Zoharrek darabilen kontzeptuaz baliatuz, itzulpenek, haur eta gazte literaturak, edo emakumezkoek idatzitako literaturak, gune marjinala du oraindik periferikoa esango lukete teoria sistemikoen defendatzaileek euskal literatur sistema garaikidean. Edonola ere, eta gai honi berriro ere helduko diogulako, jarrai
|
dezagun
euskal literatur sistemaren deskribapen laburra egiten.
|
|
2003
|
|
|
Irudikatu
|
dezagun
euskal literatura paisaia gisara. Nola ikusten duzu euskal literaturaren paisaia?
|
|
2004
|
|
|
Eta, ain zuzen ere, euskal literatura eta gaurko euskalkiak aztertu ta gero, euskera eskastu eta pobretu ala," ikus" formatik" ikusi" ortara goazela arkitzen da. Azter
|
beza
euskal literatura au ez dakienak, edo egungo aozko euskera, eta bereala arkituko du.
|
|
2005
|
|
|
Imajina
|
ezazu
euskal literatura paisaia gisara. Zer iritzi duzu paisaia horretaz?
|
|
2008
|
|
|
Euskal literatura gutxitu dutenen aurrean harro agertzeak ekar dezakeen kalteen inguruan, zuhurtzia. Zer eskain
|
diezaioke
euskal literaturak munduari?, galdetzen du egileak. «Sarrionandiak ez du ulertzen jada idatzitakoa irakurri beharrean idaztea» dio Barandiaranek.
|
|
2012
|
|
|
denean; eta (c) literaturaren barruan norabide aldaketak, krisiak nahiz hutsuneak gertatzen direnean. Bigarren kapituluan ikusiko dugunez, euskal literaturaren historia krisiz eta literatura (ber) eraikitzeko saiakeraz jositako bidea da, eta horrexek azal
|
dezake
euskal literaturako lanen artean itzulpenek osatzen duten portzentaje altua. Aurkakoa gertatzen da, ordea, polisistema batean aldaketa nabarmenik gertatzen ez denean; halakoetan, literatura itzuliak ez du eraginik xede polisistemaren prozesu nagusietan, eta bazterreko kokaleku batean geratzen da.
|
|
|
Tatua
|
ezazu
euskal literatura
|
|
|
Eta hortxe azal daitekeela idazlearen ideologia nobelan erakutsitako tesiaren azpitik ezkutuan. Har
|
dezagun
euskal literaturaren historian idatzitako lehen nobela historikoa: Txomin Agirrek idatzi zuen 1898an, Auñamendiko lorea.
|
|
2013
|
|
|
(?) Kanpoan ahul agertzen zara, babesgabe; eta agertu nahi duzu zabal, eskua luzatuz. Aurreiritzien kontra borrokatu behar duzu, hitz egin
|
dezaten
euskal literaturaz, pixka bat bada ere». Suso de Toro idazle galiziarrak honela deskribatu zuen bere esperientzia espainola:
|
|
|
Honi guztiari buruz, nik dakidala, oso gutxi idatzi da eta ez da inoiz literatur historiaren ardatz bihurtu; hau da, feminismoak eta, oro har, edozein kritika biopolitikoak filologia nazionalistaren menpe iraun du. Bada garaia feminismoak eta kritika kulturanitzak nazionalismoaren espetxe filologikotik atera, eta zentraltasun postnazional bat izan
|
dezan
euskal literaturaren historia pentsatzerakoan, ez bakarrik XX. eta XXI. mendeetan, baizik eta historia osoan zehar.
|
|
|
Euskarara iritsi eta euskaraz ere adierazi dira aldian aldiko pentsamendu eta korronteetatik ernetako idazlanak. Egiaztapen honen aitzinean, norbaitek proposa
|
dezake
euskal literatura idatziaren historia egitea baztertzea eta euskal letren historiarengatik ordezkatzea. Hala, garai historiko desberdinetako letrek azaleratutako pentsamendua jasoko luke historia horrek.
|
|
|
Berez, literaturaren testuen balioaren epaietan hizkuntza ereduari loturiko irizpidearen garrantzia baita, zalantzarik gabe, XX. mendeko euskal poesia modernoaren kanonizazioan indar gehienez jokatu duen bektorea. Ondorioz, iradoki
|
genezake
euskal literaturaren sisteman jokatzen duten balio irizpideak oso loturik egon direla hizkuntzaren egoera soziolinguistikoari, bai gizarte mailan bizi duen egoera diglosikoaren inperatiboei, eta bai estandarizazio prozesu berankorraren gatazkari.
|
|
|
Alderaketa eta kalkulu hauen bitartez, ondoriozta
|
genezake
euskal literaturan
|
|
|
Euskal literaturaren irakurle kopurua eta irakurleen ezaugarriak funtsezkoak dira kultur eremu honentzat, baina ez dago emaitza doituak eskaintzen dituen berariazko ikerketarik, salbu eta gazteen irakurketa ohituren ezaugarriei buruzkoa eta eskoletako literaturaren irakaskuntzari buruzkoa. Irakurleen errealitateari argazkia atera ahal izateko aztertu ditut egoera soziolinguistikoari, kultura ohiturei eta irakurketa ohiturei buruzko zenbait ikerketa, zeren, ikuspegi kritiko batetik analizatzen baditugu, zeharka isla
|
baitezakete
euskal literaturaren irakurleak zenbat eta nolakoak diren. Emaitzen izaera hipotetikoa den arren, errealitatera hurbiltzeko balio dute:
|
|
2015
|
|
|
Euskal Literaturaren Antologia honek balio dezake, gutxienez, zenbait euskal testu ezagutarazteko eta, bereziki testu horien bidez, euskal bizitza literarioaren alde ugariz informazioa jasotzeko. Ahalbidetu
|
lezake
Euskal Literaturaren bilakaera prozesua edo ibilbidearen tarte bat, hurbiletik eta materialki, testuen bidez, aiseago ezagutzea.
|
|
2016
|
|
|
Bestalde, horrela zioen F. Mistral idazle famatuak, Antton Kaiku antzerkia errezibitu ondoren. Hemen ere ikus
|
dezakegu
euskal literaturak zuen oihartzuna eta fama ona Europako idazle nagusienen artean. Gutun hau, Marcelino Soroari, berari zuzendua zen, eta 1882ko apirilaren 16koa da.
|
|
|
«Euskal literaturaren irakurle kopurua eta irakurleen ezaugarriak funtsezkoak dira kultur eremu honentzat, baina ez dago emaitza doituak eskaintzen dituen berariazko ikerketarik, salbu eta gazteen irakurketa ohituren ezaugarriei buruzkoa eta eskoletako literaturaren irakaskuntzari buruzkoa. Irakurleen errealitateari argazkia atera ahal izateko aztertu ditut egoera soziolinguistikoari, kultura ohiturei eta irakurketa ohiturei buruzko zenbait ikerketa, zeren, ikuspegi kritiko batetik analizatzen baditugu, zeharka isla
|
baitezakete
euskal literaturaren irakurleak zenbat eta nolakoak diren. Emaitzen izaera hipotetikoa den arren, errealitatera hurbiltzeko balio dute:
|
|
2017
|
|
|
Ibilbide oparoa du euskal literaturan eta kazetaritzan, eta euskaltzain urgazlea ere bada, baina «markatuta» dago Hondarribian: «Nik ordezka
|
dezaket
euskal literatura Chicagon, Mexikon edo Milanen, baina Hondarribian ez; eta bizitza erdia baino gehiago egin dut hemen, 1981etik». Emakumeek parte hartzearen aldeko borrokan sufritutakoak eta hausnartutakoak liburu batean bildu zituen iaz:
|
|
2021
|
|
|
Barne eremuaren egitura hori guztiori eta pilatutako kapitala, baina, ez da bera eragin esparru guztietan. Esan
|
dezakegu
euskal literatura itzuliaren barne eremuak indar sare ahulagoak dituela Ipar Euskal Herrian: gutxiago dira itzultzaileak eta itzulpenak, eta urriagoa da itzulpenen irismena.
|
|
|
Ikus
|
ditzagun
euskal literaturako adibide batzuk: Bilgia nagusia izan arren Chinon, ibilia naiz ere ikuska Idahon (Xalbador); Kamelua eta Mikaela heldu dira ezkerretik, aintzineko aldetik, gordagiatik hurbil (Barbier); Haren arima gaixoa, nahi gabez bere lekhutik, eta egongiatik ialki (Tartas); Badakit non zaudian, Satanen jargia den lekhian (Intxauspe).
|
|
2022
|
|
|
...i hitz haiek sorrarazitako sumindura arindurik, denbora igarotzeak ematen duen hausnarketarako abagunea profitaturik, harritzen nau nola, espainiar peto petoa izaki, ez zidaten eskatu monteraz, kapotez, eta traje distiratsuz ager nendila plazan, nola ez ninduten zezen baten aurrean jarri, txikuelinak, bular paseak, manoletinak eta igel saltoak (nire espezialitatea) egiteko ditudan dohainak erakuts
|
niezazkien
euskal literaturaren zaleei.
|
|
|
Muturreko esperientzietarako ahulegi, luze gabe, zulo batean 532 egun pasatzeko, edo hamar egun komisaldegi batean inkomunikatuta?, nire neurrikoago zerbait egingo nuke, baina berdin humanitatearentzako baliagarria. Adibidez, urtebete pasa
|
nezake
euskal literatura soilik irakurtzen, gero ikusteko horrek zer eragin duen organismoan, burmuinaren masa muskularra galtzen ote den, edo irakurmen gaitasuna zenbateraino geratzen den kaltetuta. Gutxitxo iruditzen bazaizue, Moriartitarren filmografia osoa irents nezake buklean, astebetez, ea hortik Oscarretarako hautagai fermu bat ateratzen den, edo serial killer bat.
|
|
2023
|
|
|
Baina horretarako, irakasleak irakurri behar du, eduki behar ditu aukeratzeko irizpide batzuk. Zenbat euskaldunek aipa
|
dezakete
euskal literaturako lan garrantzitsuren bat. Gutxik.
|