|
2000
|
|
|
beste amodio
|
hura
gardenarazten duen
|
|
|
harako morse
|
hura
erraietan.
|
|
|
Iloba horren haurrak ere ekartzen dituzte. Beste iloba, Txemi, kartzelan dago, eta
|
hura
bisitatzera ere joan behar izaten dute. Eta ezin denera iritsi.
|
|
|
Itzultzekotan joan arren, bertakotu ere egin nintzen apur bat. Venezuelako jendearen apaltasunak eta xalotasunak arreta erakartzen zidan; gustukoa nuen jende
|
hura
. Hala ere, injustizia soziala higuingarria zen, batzuen aberastasun gehiegizkoa eta besteen txirotasun larria.
|
|
|
Inori kontatu ez nion bidaia bat ere egin nuen, hango osaba izebei ere kontatu ez niena. Apaiz euskaldun baten bitartez egin nuen ibilaldi zoragarri
|
hura
egiteko modua; Orinocotik gora Rio Negroraino, Caño Casiquiaretik igarota. Apaiz euskaldunak egin zizkidan antolaketak:
|
|
|
Koadrila
|
hura
elkartu gineneko aldi batez, 36ko gerra kontuak ekarri genituen hizpidera. Santandertik Arroxelara joateko ontzia nola hartu genuen aipatu nuen nik.
|
|
|
Etxetik irten eta Zudairera joan nintzen, nire arrebaren senarraren izeba baten baserrira, han baitzegoen arreba abuztuko egun batzuk pasatzen. Arrebari esana nion bidaia
|
hura
egiteko irrika nuela, baina koinatuak esaten zion ez nuela egingo, ez nintzela kapaz izango bidaia modu hari ekiteko. Gero jakin nuen arrebak eta koinatuak apustua egina zutela; errendituko nintzela koinatuak, ezta pentsatu ere arrebak.
|
|
|
Niretzat, 45 urterekin, beste momentu bat zen
|
hura
, beste erronka bati ekiteko unea. Amnistia aurretik enfrentamendu giroa bizi zen; gizartea oldarrean zebilen:
|
|
|
Zaputzaldi inpresioa utzi zidan Parisko 68ko maiatzak, frustrazioarena; gauza txikia izan zela, alegia, izan zitekeenaren ondoan. Maiatz hartan autoritate eta agintari guztiak gainezkatu egin zituen gizarte mugimenduak; armada eta polizi indarrak ere larritu egin zituen tupusteko iraultza hats hark, eta egoera goren
|
hura
beste apur batez luzatu izan balitz, gehixeago iraun izan balu, urrunago iritsiko ziren ondorioak. Baina norbaitek edo zerbaitek desegin egin zuen hura guztia, zapuztu.
|
|
|
Zauri itzela egin nuen bekoki gainean, odol jarioa hasi zitzaidan. Txakur batzuek ospitalera atera nahi ninduten, baina arduradunak ezetz, berak konponduko zidala
|
hura
, eta ez ninduten inora atera.
|
|
|
Txakur haien artean buru egiten zuenetako bat ikusi nuen, ni ninderamanari esaten geroxeago ostera eraman nintzala hara, bere aurrera. Keinu adierazgarria egin zion buru egiten zuen hark, eta keinu
|
hura
geratu zitzaidan buruan. Eta, jakina, ostera noiz deituko eta piztia mozkor haiengana noiz eramango ote ninduten zain eman nuen gau osoa, erabat urduri eta egonezinean.
|
|
|
Forentsearen aurrera eraman ninduten. Emakumea zen forentsea edo zena zelako
|
hura
. Txakur mordoa eta forentse horren aurrean biluzarazi ninduten gela batean...
|
|
|
Komedia bat! Beste inspektore bat edo halakotzat hartu nuen nik forentse modu
|
hura
. Azken aldi batez dutxarazi zidaten epailearen aurretik igaro baino lehen.
|
|
|
Bakar batzuk ikusi ditut kartzelan hiltzen, baina ez modu hartan, hain basatiki, ehizakia setiatu eta akabatzen den moduan. Gogoratzen naiz, mutil
|
hura
modu hartan ikustean, nola edo hala laguntzera jaitsi nahi izan zuela Sotero Etxandik. Baina ezinezkoa zen guztiz.
|
|
|
Neurria hartzen diozu urari, ibiltzeari eta abarri, gorputzak beti berdin erantzuten ez badizu ere. Lehenengo gose greba
|
hura
negu erdian egin genuen, eta hotzaz askoz gehiago izorratzen zara; ez da jakiten, ea jateak eta ahuleziak edo hotzak izorratzen zaituen gehiago. Baina gorputzak gaizki erantzuten badu, gose greba laburrak gehiago izorra zaitzake luzeak baino.
|
|
|
Baina, lehenera itzuliz, Carabanchelgo aurreneko greba
|
hura
gogorra izan zen niretzat. Ezertarako gai ez nintzela geratu nintzen.
|
|
|
Sukaldaritza liburu bat irakurriz egin nuen gose greba
|
hura
, pentsa! Liburua irakurriz hartzen ninduen loak, eta hantxe zabalik geratzen zen liburua.
|
|
|
Preso sozialak euren ziegetan zeuden. Geuk itxi genizkien ateak,
|
hura
gure kontua zelako eta saltsa hartan nahas ez zitezen, arazorik izan ez zezaten gerta zitekeenagatik. Inork ezin asma zezakeen hura zelan buka zitekeen, eta arazo hura geuri zegokigun soilik.
|
|
|
Geuk itxi genizkien ateak, hura gure kontua zelako eta saltsa hartan nahas ez zitezen, arazorik izan ez zezaten gerta zitekeenagatik. Inork ezin asma zezakeen
|
hura
zelan buka zitekeen, eta arazo hura geuri zegokigun soilik. Kontua da preso politikook egin ginela hirugarren galeriaren jaun eta jabe.
|
|
|
Geuk itxi genizkien ateak, hura gure kontua zelako eta saltsa hartan nahas ez zitezen, arazorik izan ez zezaten gerta zitekeenagatik. Inork ezin asma zezakeen hura zelan buka zitekeen, eta arazo
|
hura
geuri zegokigun soilik. Kontua da preso politikook egin ginela hirugarren galeriaren jaun eta jabe.
|
|
|
Hogeita zortzi egun egin genituen usategian. Egonaldi
|
hura
amaitzear zelarik bidali zizkiguten Carabanchelen geratu zitzaizkigun trasteak. Baina nire betaurrekoak ez ziren berehalakoan agertu!
|
|
|
Horrelaxe hasten da On Kixote liburua. Bada, Herrerako orduko erregimenak zeukan izenik ez dut gogora ekarri nahi; ezagutu egin behar zen
|
hura
zelakoa zen sinesteko. Militarra zela esan izan da, baina halako erregimen militarrik ez da inon izango.
|
|
|
Gu suntsitzeko eta deuseztatzeko ahalegina prestatu zuten han. Infernua zen espetxe
|
hura
, basa etxe bat... Kixotearen lantzak eta ezkutuak eta zakurrak!
|
|
|
Galerian lagunekin hitz egitea debekatuta zegoen. Kartzeleroak txaloa jotzen zuenean jaitsi behar zenuen galeriatik patiora, txaloa jotzen zuenean egin behar zenuen hau edo
|
hura
. Beti bazen kartzeleroaren txaloren bat edozein aitzakiarekin.
|
|
|
Jaiki eta leihoaren ondoan jar nendila agindu zidan; nik ezetz, buruarekin egin nion ezetz. Ustekabe handia izango zen
|
hura
kartzeleroarentzat. Txalo jo eta hau, txalo jo eta hura, horrela ohituta zeuden; panpinak bezala erabiltzen gintuzten.
|
|
|
Ustekabe handia izango zen hura kartzeleroarentzat. Txalo jo eta hau, txalo jo eta
|
hura
, horrela ohituta zeuden; panpinak bezala erabiltzen gintuzten. Bat batean goizeko errekuentoan ez nintzela jaikitzen eta kasurik egiteko asmorik ez neukala ikustea ezin izango zuen sinetsi.
|
|
|
Hiru hilabetera desagertu zen Herreratik. Geroago jakin genuen, beste kartzeleroren batek esanda, urdaileko ultzera bat sortu zitzaiola eta alde egin beharra izan zuela lan
|
hura
utzita.
|
|
|
Zuzendaritzari aurkeztu genizkion eskari eta baldintza asko eta asko lortu genituen. Irabaztea izan zen
|
hura
, oso garrantzitsua. Esango nuke, gaur egun, hamabost urte geroago, garaipen haren etekinak dastatzen ari garela neurri batean, bai maila pertsonalean txapeo hartan parte hartu genuenon artean, baita kolektibo moduan ere.
|
|
|
Esango nuke, gaur egun, hamabost urte geroago, garaipen haren etekinak dastatzen ari garela neurri batean, bai maila pertsonalean txapeo hartan parte hartu genuenon artean, baita kolektibo moduan ere. Lehenagoko Puertoko egonaldiaren ondoren, hango suntsipenaren ondoren, eta Herreran bertan aurreneko aldian geneukan egoera
|
hura
kontuan hartuta, gure indarra eta sendotasuna erakutsi genizkien txapeoez eta grebez. Kolektiboaren ahalmena erakutsi genion etsaiari.
|
|
|
Eta guretzat, indarberritzea eta geure buruarengan konfiantza hartzea izan zen. Borroka
|
hura
galdu izan bagenu, edo batere borrokarik egin izan ez bagenu... ez dakit zer egoeratan egongo ginatekeen gaur egun.
|
|
|
Bestalde, modulu berean eta lehen graduan preso sozialekin egon arren, siesta denboran gu patiora irtenarazten gintuzten. Jokamolde eskizofrenikoa edo paranoikoa zen
|
hura
kartzeleroen eta zuzendaritzaren aldetik. Itxuraz, eurek ere ez zuten sinesten preso sozialekin batera jarriz desegingo gintuztela.
|
|
|
Gure izena ere eman zuten, anaia eta biona, Errusiarako. Baina gure amak ez zuen egon behar guztiz konbentzituta, eta irtenaldi
|
hura
, adio hura, atzeratzen eta atzeratzen joan zen, joatekoak joan eta gu bertan geratu ginen arte.
|
|
|
Gure izena ere eman zuten, anaia eta biona, Errusiarako. Baina gure amak ez zuen egon behar guztiz konbentzituta, eta irtenaldi hura, adio
|
hura
, atzeratzen eta atzeratzen joan zen, joatekoak joan eta gu bertan geratu ginen arte.
|
|
|
Itsasontzira igotzen zen ume bakoitzak txartela paparrean, bere datu eta destinoarekin. Familia bakoitzarentzat drama bat zen bereizketa
|
hura
, gerra berez zen dramari gehitutako beste drama bat. Modu hartan alde egindako haietako haur batzuk itzuli ziren 56an edo.
|
|
|
Ez zen ezer gertatu. Gerraostean, gure aita langileen batailoian zela, denda hartako jauntxo
|
hura
hurbildu zitzaion gure aitonari, bere suhia non zen galdezka. Gure aitonak konfiantzarik ez zuen izango harengan; beldurra bai galanta.
|
|
|
Orduan bezala darama, orain ere, txapela buruan. Nire ziegako atearen alde banatan makurtuta,
|
hura
kanpotik eta ni barrutik, leihatilatxotik elkarri begira, berriketari ekin dio: ia hamabost egun daramatza bidaian; Picasentetik dator, Langraiztik bueltan; zer moduz gauden galdetu dit, nola dauden hemengo gorabeherak...
|
|
|
Zigortzean ere kriskitin haiexekin ematen zizkiguten kaskarrekoak. Ospitale modukoa zen mojek eskolak ematen zizkiguten etxe
|
hura
, eta zaharren egoitza ere mojen eskuetan zegoen. Buruan txapel handi bat erabiltzen zuten mojek, eta esango nuke ateetatik pasatzean alboka jarri zutela.
|
|
|
Aro
|
hura
, baina, laster amaituko zen.
|
|
|
Esan dezaket balkoietan igaro nuela gerra haren zati handi bat. Nik ez nekien
|
hura
benetako gerra zela, balkoitik ikusten nuen zer drama zegoen argazkiaren atzean. Eskolarik gabe, ezer egin beharrik gabe, opor luzeak ziren niretzat.
|
|
|
Baina Zumaian ikusten zen iheslari asko ginela. Esango nuke orduantxe hasi zela ihesa, lekuak huste
|
hura
; jendeak orduan hartu zuela atarramentuaren kontzientzia. Ume, zahar, emakume... jende zibilaz ari naiz, eta gure ikuspegiaz eta sentsazioez.
|
|
|
Ajuria zeritzan arduradunak bere ondoan nahi izaten ninduen lanean erakusteko. Betaurrekorik gabe eta begietarako babesik gabe soldeatzen ikusi dudan gizon bakarra
|
hura
zen; zahartuta ere, hark ez zuen betaurrekoen beharrik izan. Harrigarria da, baina egia.
|
|
|
Trenez joaten ginen, eta gauean itzultzeko hamarretan izaten genuen berriro trena hartu beharra. Baina beti galtzen genuen
|
hura
, gero hamabietan pasatzen baitzen merkantzia. Merkantzia Beasainen geratzen zen, ordea, eta handik Ordiziara oinez itzuli behar.
|
|
|
Egun batetik bestera hiltzen eta desagertzen ikusten genuen jendea. Urte haietako miseria eta lazeriaren ispilu garbia zen leku
|
hura
. Donostiako osaba eta amona platano kiloarekin bisitan etorri zitzaizkidan hartan, harmailetan behera jaisten ari ginela, nik ere eskua barandan ipinita nuela, baranda hura gaixoek ukitzen zutela eta eskurik han ez ezartzeko esan zieten.
|
|
|
Urte haietako miseria eta lazeriaren ispilu garbia zen leku hura. Donostiako osaba eta amona platano kiloarekin bisitan etorri zitzaizkidan hartan, harmailetan behera jaisten ari ginela, nik ere eskua barandan ipinita nuela, baranda
|
hura
gaixoek ukitzen zutela eta eskurik han ez ezartzeko esan zieten. Apestatuak ginen gaixook, tuberkuloso apestatuak.
|
|
|
Herrira agertzen nintzen noizean behin, amari bisita egitera, baina ostera Donostiara itzultzen nintzen, neure barruti bakartira. Arreba txikia Nievesek ere gaizki pasako zuen garai
|
hura
etxean. Gure ama Beasainen hil zen oraintxe bost urte, arrebaren etxean.
|
|
|
Goizetan, patiora irteten garenean, hotz egiten du; haize fina eta hotza dabil, hezurretaraino sartzen dena, ondo jantzita egon arren. Hezetasuna baino hobea dela haize hau, esaten du Antxonek; Castellonen zeukaten jasanezinezko hezetasun
|
hura
dela izan litekeen gauzarik txarrena.
|
|
|
Hernanin, Tiloen kiosko inguruan zeuden tabernetan, karta moduko boletoak saltzen zituen gizon batek, eta tarta bat zozketatzen zuen gero, nata zuriz egindakoa. Askotan, izugarri askotan, beti gertatzen zela esango nuke, neuri tokatzen zitzaidan tarta
|
hura
. Zorte ikaragarria nuen horretan, bai horixe.
|
|
|
Bitxia izan zen, destinoak prestatuta, niretzat zain eduki izan balu bezala gertaera
|
hura
. Neskekin berriketan hasi ginen, bakoitza neska baten ondoan eserita.
|
|
|
Ezkontza egunerako prestatu zidan amarrua, bere azken lakioa: jaunartzeko unean ostia atzamarretan zuela etorri zitzaidan,
|
hura
irentsaraztera. Bistan da, hura ez zen eztabaidan hasteko momentua; denen aurrean nik ezezkoa egin nion mutur aurrean jarri zidan ostiari, burua alde batera eta bestera jiratuz.
|
|
|
jaunartzeko unean ostia atzamarretan zuela etorri zitzaidan, hura irentsaraztera. Bistan da,
|
hura
ez zen eztabaidan hasteko momentua; denen aurrean nik ezezkoa egin nion mutur aurrean jarri zidan ostiari, burua alde batera eta bestera jiratuz. Etsi egin behar izan zuen abadeak.
|
|
|
Traste haien artean oso berezi nabarmen zen Ama Birjinaren burdinazko irudi bat, besoak zabalik zituena; Ama Birjina haren kontra lotuta ipintzen zuten zutik galdekatu behar zuten akusatua; Ama Birjinaren atzealdetik giltza bati eragiten zion inkisidore galdetzaileak; giltzari koska bat estuago eragin ahala, besoak itxi egiten zituen Ama Birjinak, akusatu bekataria besarkatuz; eta besoak ixten eta besarkada estutzen zihoan heinean, titimuturretatik bi iltze zorrotz eta mehe irteten zitzaizkion Ama Birjinari, akusatuaren haragian sartzeko. Ama Birjinaren besarkada amoros
|
hura
amaitzean, erabat damututa geratzen zen bekatari madarikatua, nola ez!
|
|
|
Astelehena izaten nuen soilik atseden eguna. Astelehena, eta
|
hura
ere ez osoa, arratsaldera arte baino ez. Arraina partitzeaz gain, erosi ere neuk erosi behar izaten nuen batzuetan.
|
|
|
Eusebiori bai. Espainian bi errebisio pasatuta joan zen
|
hura
, batere kezkarik gabe, baina han egin zizkioten azterketetan tuberkulosiaren zantzuak topatu zizkioten. Laster batean bidali zuten etxera.
|
|
|
Aldaketa, alegia. Esango nuke, gerraoste luzean mugarri izan zirela 60etako lehen urteak; hutsune bat betetzera etorri zen mugimendu
|
hura
: pizkundea.
|
|
|
Gogorra izan zen niretzat; ez daukat ahazteko. Orokorrean garrantzitsua eta berezia izan zen maiatz
|
hura
, ondo jakina denez. Baina latza niretzat.
|
|
|
Buruzagitza, eraketa, ahalmena eta dena gainditu zituen gizarteak. Jakina da ikasle mugimendua sindikatu eta alderdi politikoekin elkartu zela, edo alderantziz nahi baduzu, gainera zetorkien eta uholde ikaragarriaren moduan jaikitzen ari zen indar erraldoi
|
hura
gerarazteko ziur aski, gerarazi edo kontrolatzeko beste ezertarako baino gehiago. Egunak igaro ahala masa indar erraldoia bilakatu zen.
|
|
|
Maiatzaren 20ra arte, begien aurrean ikusiz bizi izan nuen
|
hura
. Baina egun horretatik aurrera oso modu ezberdinean biziko nuen, zoritxarrez.
|
|
|
Aurkikuntza miresgarria izan zen irakurtzen ikastea, harribitxirik ederrena aurkitzea adinakoa. Urte batzuk geroago Irunen edo harrapatu zuten sasi moja
|
hura
iruzurrean, komenturen baterako eskean zebilen aitzakian.
|
|
|
Juan Centella deitzen genion Erauskini, sasoi hartako komiki pertsonaia baten izena duzu. Igo ginen, bada, gereziondo banatara;
|
hura
mauka, jan eta jan. Halako batean ordea, han ikusi dut Rompecamisas deitzen genion baserritarraren zakurra gereziondoaren azpian.
|
|
|
Herri osoa eta inguruak gozatzen ziren kafe usainez. Oiangu inguruan nenbilenean ere hartzen nuen usain
|
hura
, kafea xigortzen ari ziren seinale. Beste denda batean malbabisko karameluak egiten zituzten, tableta moduko karameluak.
|
|
|
Hauxe, hain zuzen ere: ...behin batean bururatu zitzaidan, estazio ondoko akazia haien hostoez egingo niela untxiei egun bateko gobernua, eta baita joan ere, zakua hartuta; akazia buruxketara igo eta soildu nizkien neguan inausi ondoren uda bitartean botatako kimu edo adaska guztiak, zotzak bertan tente utzirik, batere hostorik gabe, nire zakua ongi beteta; nola edo hala, Patxi Handik jakin zuen nork egin zuen egiteko modu
|
hura
, eta Inspekziora eraman ninduen.
|
|
|
Horrela aritu da goizean, Puertoko kartzelaz eta lezioak eman asmotan hurbildu zaion matrikulatu uste batekin: zazpi urte daramala kartzelan eta Antxoni hau eta
|
hura
esplikatzen. Zazpi urte urte asko da kartzelan egiteko, baina hemezortzi daramatzan bati lezioak emateko adina ez agian.
|
|
|
– Agurtu
|
hura
, ahantzi gabe –esan die Antxonek– Agurtu neskak ere. Eta Onditzi [kolektiboko gazteenari] musuak zaharrenaren partez...
|
|
|
Izoztearekin ere hantxe aritzen ziren nekazariak erremolatxa biltzen, eskuak zartatuta zituztela. Nork esan behar zidan niri orduko herrixka hartan erremolatxa faktoria bat ipiniko zutenik!... eta hango erremolatxatik jan behar nuela orain eta hemen, herrixka
|
hura
ezagutu eta berrogeita bat urtera!
|
|
|
ahoan irribarrea zuen
|
hura
.
|
|
|
Guztiz gogortu ez bazitzaidan ere, zakileko zainak odol berriz betetzen sentitu nituen. Ezustean harrapatu ninduen, aspaldian inork sentiarazi gabeko kilika baitzen
|
hura
.
|
|
|
Alkandorako sakelan sartu nituen berehala buzoitik ateratako paperak, irakurtzeko betarik hartu gabe, lore moreekin batera. Ez nuen neskak orri
|
hura
irakur zezan nahi. Lauaxetarekin bakarrik egon banintz, akaso ez nukeen arazorik izango hari gutuna erakusteko, Lauaxetarekin hartua bainuen konfiantza pixka bat.
|
|
|
Gainera, azken batean, Lauaxeta hildako berpiztu bat baino ez zen. Baina neskari gutun
|
hura
erakustea ez zitzaidan kontu erosoa iruditzen.
|
|
|
Igartzen zitzaion. Harritzekoa ere ez zen, ederra baitzen neska basati
|
hura
, niri gustatzeko gazteegia aukeran baina. Momentuko patxada hura baliatu nuen Margaren gutuna alkandoraren sakelatik atera eta erdi ezkutuan irakurtzeko, ez zen luzea eta.
|
|
|
Arestiko gure adar-jotzeek eragin ziezaioketen sumindura erabat ahazturik, neska gaztearekin mintzatzen ahalegindu zen Lauaxeta, egoera bare
|
hura
lagun.
|
|
|
Beste egoera batean bagina, erantzungo ziokeen zerbait Lauaxetak neskatoaren suminaldi absurdu hari, modu arrazoizko batez erantzun ere. Baina, ardoaren eta haxixaren ondorioz, Lauaxetaren arrazoimena guztiz moteldua zegoen ilbetearen eraginpeko sutondo hartan, eta Goizederren hitzek emandako zartadak K.O. utzi zuen arrazoimen ahuldu
|
hura
, puska baterako elbarritua. Neuk ere izango nukeen akaso zer esanik beste egoera batean, baina orduko hartan Goizederren hitzak poeta handi batenak iruditu zitzaizkidan.
|
|
|
Lauaxetak irri egin zuen. Berak aspaldi idatzitako poema zaharretako metaforek oraindik ere bizirik dirautela egiaztatzen duen idazlearena zen irri
|
hura
.
|
|
|
Orduan neu ere jabetu nintzen arriskuaz. Gazte hark ondo ezagutuko zuen Lauaxeta, eta auskalo zer gerta zitekeen atzeko betaurrekodun xelebre
|
hura
Lauaxeta zela jabetuz gero!
|
|
|
Mezetara joana zela eta eguerdirako itzuliko zela zioen, eta bere oharraren ondoan zegoen beste papera ate ondoan aurkitu zuela, norbaitek ate azpitik sartu balu bezala. Ondoko paper
|
hura
irakurri nuen:
|
|
|
Hasieratik baztertu nuen etxetik pasatzeko ideia, baina Egunkaria ko erredakzioan sartzeko gogoa piztu zitzaidan. Bagenekien Lauaxetarentzat arriskutsua zela han sartzea, han bat baino gehiago egon baitzitekeen
|
hura
ezagutuko zuenik. Baina nik baneukan hara joan eta lankideei ustekabe bikaina ematerik.
|
|
|
Pertsonen artean gertutasun eroso bat sortzeko lagungarri onak izaten dira maiz askotan gustuko otorduak, eta Tolosako afari
|
hura
halakoxea izan zen gu biontzat. Bere piztueraren historia kontatu zidan Lauaxetak, patxada ederrean, xehetasunetan sartzeko ere nahikoa beta hartuta.
|
|
|
Nik sinesten nuelakoa egiten nuen. Ez zitzaidan ardura Lauaxetak kontatutako abentura ezinezko
|
hura
benetan gertatutakoa edo zoro batek asmatutakoa izatea. Gustatu egiten zitzaidan, liluratu egiten ninduen, eta hori gauza handia zen, hori zen benetan ardura zuena.
|
|
|
Askatasuna behar genuen, askatasuna. Ez al da ba zerorrek idatzia" Dana emon biar yako/ matte dan azkatasunari" famatu
|
hura
–
|
|
|
Gorbeiapeko sagastian altxor bat nuela zain otu zitzaidan geroxeago, eta altxor
|
hura
eskuratzeko Margak bidean utzitako mapak bilatu eta interpretatu nituela. Pausoz pauso, urratsez urrats egin nuen bidaia hura, etapaz etapa, geltokiz geltoki, eta izen ederrak izango zituzten geltokiek, Urolako trenbide zaharrekoek zituztenak bezalakoak esaterako:
|
|
|
Gorbeiapeko sagastian altxor bat nuela zain otu zitzaidan geroxeago, eta altxor hura eskuratzeko Margak bidean utzitako mapak bilatu eta interpretatu nituela. Pausoz pauso, urratsez urrats egin nuen bidaia
|
hura
, etapaz etapa, geltokiz geltoki, eta izen ederrak izango zituzten geltokiek, Urolako trenbide zaharrekoek zituztenak bezalakoak esaterako: Zumarraga, Villarreal de Urrechua, Aguinaga, Aizpurucho, Olozaga, Azcoitia, Loyola, Azpeitia, Lasao, Cestona Balneario, Cestona Villa, Iraeta, Arrona, Zumaya Empalme.
|
|
|
Ez nintzen On Kixote bezain ausart, bipil eta indartsu sentitzen, ez nintzen inori ezertan ganorazko laguntzarik emateko gauza; altxorraren maparik ez nuen, eta ez nekien zein geltoki izango nituen bidean zain; ez nuen piszinadun adiskiderik, ezta piszinarik gabe nituen urriak bisitatzeko gogo handirik ere; nire ibilaldiak ez zuen ez Etiopia lurralderik eta ez Etiopia poema libururik hartuko bere baitan, inongo etiopiarik ez... Margaren gutun harrigarri
|
hura
eta mendian bidez bide ibiltzeko neure gogo ganoragabea baino ez nituen. Eta bidelagun bat, gerra aurreko olerkari eta kazetari berpiztua, aldameneko ohean lo.
|
|
|
Orduantxe zegoen
|
hura
, ordea, inoizko sutsuen.
|
|
|
Gosaria amaitu, ordaindu eta kalera irtetear ginela ikusi nuen Martxelo aurreko kalean. Erakusleihoko beiratik zehar ikusten genuen gizon
|
hura
nor zen adierazi nionean, niri aurrea harturik, irten eta harengana zuzendu zen berehala Lauaxeta, bostekoa eman eta bere burua aurkezteko prest, baina Martxelok ez zion jaramonik egin. Lauaxetak Martxeloren gorputza nola zeharkatzen zuen ikusi ahal izan nuen neure begiekin.
|
|
|
Aldameneko bebarru batean sartu ginen, izututa. Bebarrutik irten gabe, auto gorriari segika zihoakion ertzain auto ulukaria ikusi genuen gero, ziztu bizian
|
hura
ere. Bebarrutik irtetear ginela, tiro hots batzuk entzun ziren eta izuak barrura bultzatu gintuen berriro.
|
|
|
Irratia zuten jarria tabernan, eta halako batean PiLT taldearen" Hil da Jainkoa" kantua hasi ziren ematen. Oso modan zegoen garai hartan kantu
|
hura
, nonahi entzuten zen, baina banuen susmoa Lauaxetak egindako euskal kulturako ikastaro trinkoetan rock musikak oso leku apala izango zuela eta, horrenbestez, kantu hura ez zuela ezagutuko.
|
|
|
Irratia zuten jarria tabernan, eta halako batean PiLT taldearen" Hil da Jainkoa" kantua hasi ziren ematen. Oso modan zegoen garai hartan kantu hura, nonahi entzuten zen, baina banuen susmoa Lauaxetak egindako euskal kulturako ikastaro trinkoetan rock musikak oso leku apala izango zuela eta, horrenbestez, kantu
|
hura
ez zuela ezagutuko.
|
|
|
Nolanahi ere, Lauaxetak nire ondoan jarraitu beste erremediorik ez zuen, eta niri pozgarria zitzaidan
|
hura
aldamenean sentitzea. " Biziek ezin eman dezaketen laguntza eta babesa ematen ditek hildakoek", pentsatu nuen," edo berpiztuek, hobeto esanda.
|
|
|
Horregatik irauten zuten seguru askorik hain gutxi haren haserraldiek. Horrelako txikikeria mundukoi eta prosaikoen gainetik zegoen
|
hura
.
|
|
|
Espaloirik gabeko bideetan, oinezkoak diosala zor dio parean edo inguruan egokitzen zaion oinezkoari; gizalegeak hala agintzen du. Nik diosal egin nien ondoan egokitu zitzaizkidan ibiltari eta baserritar guztiei, eta baita neuri haiek ere, baina diosal bakoitzaren ondoren, nahiz eta diosala neure begiekin ikusi eta neure belarriekin entzun berria izan, ibiltariaren edo baserritarraren keinu jator
|
hura
nire irudimenaren iruzurra baino ez zelako goganbehar absurdua izaten nuen, ibiltariak edo baserritarrak benetan diosalik egin ez zidalako susmo deserosoa, ez hark nire aurka ezer zuelako, ikusi ere egin ez ninduelako baizik, haren mundutik eta haren pertzepziotik at nengoelako.
|
|
|
Jaun Ahalguztidun errukiorrak eskuineko sakelan utzirik zion diru mordoskari esker arazo ekonomikorik ez zuenez, Bilboko pentsio batean ostatu hartu eta hantxe bizitzen geratu zen Lauaxeta, Bilbori, Euskal Herriari eta mundu osoari buruzko erraldoi
|
hura
asetzera emana.
|
|
|
Hasierako uste ustela baztertuz, 1936an hasitako gerra
|
hura
galdu egin zutela ere ikasi behar izan zuen, jakina, hamabi edo hamahiru aste haietan, eta berpiztu berritan ikusi zuen ertzain autoa ez zela inondik ere bera hil ondoan bizirik geratutako burkideen garaipen heroiko baten ondorio. Gerra hura faxistek irabazi zutela ikasi behar izan zuen; Jose Antonio Agirre Euzko Jaurlaritzako lehendakaria erbesteko Euzko Jaurlaritzako lehendakaria baino ezin izan zela 1937ko abuztutik aurrera; etsaien burua, Francisco Franco caudilloa, ohean hil zela 1975ean, Euskal Herria eta euskara ahal izan zuen bezain zapalduta utzirik eta ondorengotzaren inguruko kontuak ahal izan zuen bezain estu loturik.
|
|
|
Hasierako uste ustela baztertuz, 1936an hasitako gerra hura galdu egin zutela ere ikasi behar izan zuen, jakina, hamabi edo hamahiru aste haietan, eta berpiztu berritan ikusi zuen ertzain autoa ez zela inondik ere bera hil ondoan bizirik geratutako burkideen garaipen heroiko baten ondorio. Gerra
|
hura
faxistek irabazi zutela ikasi behar izan zuen; Jose Antonio Agirre Euzko Jaurlaritzako lehendakaria erbesteko Euzko Jaurlaritzako lehendakaria baino ezin izan zela 1937ko abuztutik aurrera; etsaien burua, Francisco Franco caudilloa, ohean hil zela 1975ean, Euskal Herria eta euskara ahal izan zuen bezain zapalduta utzirik eta ondorengotzaren inguruko kontuak ahal izan zuen bezain estu loturik. Horrekin guztiarekin batera, garaiko abertzaleen zatiketaz jabetu zen, eta ETAri buruz ere asko eta interes biziz irakurri zuen.
|
|
|
– Tira, tira, nahikoa da! –eten nion jarduna,
|
hura
gehiegizkoa zela iritzita– Ez daukat honelako adar-jotzeetarako astirik. Oso ondo egiten duzu Lauaxetarena, eta antza ere handia duzu, egia osoa esan behar bada, baina nahikoa da.
|
|
|
Erredakziora itzuli eta bere lan guztietan etsipenetik abiatzen zen artista plastiko arranditsuaren esaldi labirintikoak transkribatzeari berrekin nion. Itzuli ere egin behar nituen, erdalduna baitzen euskal artearen printze gaindiezin
|
hura
. Banekien zentzugabea zela, erridikulua guztiz, baina Lauaxetarekin egoteko gogoa sentitu nuen.
|
|
|
Zer gertatuko ote zatekeen begien bistatik bidali beharrean haren proposamena astiro entzun eta baiezkoa eman banio? Telefonoz deitzen zidaten bakoitzean gizon
|
hura
izango zela pentsatzen nuen, eta ilusionatu eta urduritu egiten nintzen, nerabe maitemindu berri baten antzera. Ez zuen deitu, ordea, eta ez zen berriro joan erredakziora.
|
|
|
Tolosara jo ezazu aurren aurrena, Mutitegi baserritik gora Urkizu auzora bidean Lizardiren omenez ezarria dagoen monumentuaren ondora, badakit-eta oso gustuko tokia duzula
|
hura
. Ez nauzu ni han aurkituko, baina beharbada aurkituko duzu nik utzitako arrastoren bat.
|
|
|
Arraioa! Zer zen
|
hura
ordea! Neuk neure buruari azken egunetan emandako aginduak ematen ez zizkidan ba Margak!:
|
|
|
Tabernan bertako ama alabak eta bi baserritar baino ez zeuden. Autoen arteko jazarpenari buruz mintzatu ziren, baina inork ez zuen istilu
|
hura
zeren ondorio izan zitekeen aztarrenik ere.
|
|
|
Arranopola! Orrazkera
|
hura
, betaurreko haiek... Argazki zahar aspaldi horitutako batetik aterea zirudien gizon hura...
|
|
|
Orrazkera hura, betaurreko haiek... Argazki zahar aspaldi horitutako batetik aterea zirudien gizon
|
hura
... Lauaxeta zen barren!
|