|
2000
|
|
|
Laborari semeak, euskaldunak pixka bat bazter uzten gintuzten. Alabaina, Enbata mugimendua agertu zen, Mixel Labeguerie ren lehen kantuak entzun, eta erran bezala,
|
hura
nire gurasoen kulturaren balorazio izugarria izan zen niretzat; txundituta utzi ninduen. Aldi batez, etxean, aitak kantu asko zekien, eta usu abesten zuen.
|
|
|
Patxi
|
hura
nire aitaren adin modutsukoa izan zitekeen, gazteagoa seguru asko, etahartarako hizpidea eman zidanez, galdetu egin nion:
|
|
|
txori baten kausaz. Auskalo ze distantzia luze egin zuen perikito
|
hark
nire etxeraino, baina ezin nuen pentsatu ondoko kaleko etxe batetik egin zuenik ihes, ezpada ehundaka kilometroko distantziatik. Frantziatik edo Albaniatik, gutxienez.
|
|
|
Hori baitzen nire 19 urteek esaten zidatena, Tere betiko galdu nuela. Zeren momentu
|
hartan
niri ez zitzaidan Txema kasik interesatzen, ezta Jabi ere jadanik. Nik Tereren laguna izaten jarraitu nahi nuen, eta horretarako biderik onena, dudarik ez, Txemarekin hastea nuen.
|
|
|
Eta bertze batzuetan badirudi ezen batak irabazi duela, baina ez, zeren ustekabean lasterraldia apur bat luzatzen baita, eta irabazle zirudiena —bere ahaleginean leherturik eta ezin aitzina eginik— galtzaile gertatzen baita hondarrean. ...a egun hartan ere, horixe gertatu zitzaidan, zeren, erran nahi nuena erranik, noiz eta baitzirudien ezen ausartziaren zaldiak beldurrarena garaitu zuela, aldiz, nola ez bainuen nik erabakitzen noiz akabatzen zen lasterraldia baina bertze bazkaldar guztien usteak eta aburuak, eta nola susmatzen bainuen ezen aburu hura ez zela ene aldeko izanen, aitzinatu zitzaidan beldurraren zaldia, eta jaundu zen
|
hura
nitaz, finean. Eta, eskuak bururat eramanik, bekoz beko nuèn don Frantziskoren begi kanporatuei beha geratu nintzen, ekaitza eta tormenta noiz lehertuko, zeren bainekien ezen munduan ez zegoela ekaitz hura geldiaraziko zuen santabarbararik...
|
|
|
Eta aita Bartolomek erran zion: " Zer erran nahi duzu horrekin, jaun Joanes, katolikoen eta protestanten artean alderik ez dagoela...?", baina erran
|
hura
nik ezin garbiago aditu banion ere, gainerakoek ez dut uste, zeren, osabak bere solasa akabatu eta aita Bartolomek bereari ekin orduko, hasi baitzen aita irriz, jarraitu zitzaizkion bertze jauntxo guztiak bide beretik, eta guztiak aritu ziren irriz, lekat ama, zeinak xuxendu baitzion osaba Joanikoti behako hotz hura, bere etsaigoaren erakusgarri, erran nahi balio bezala: " Gaur ere ihes egin duzu tranpatik, baina egunen batean..."
|
|
|
Baina lehendik erran nizuke, benturaz, nola iragaiten genituen gauak osabak eta biok, ostatu edo benta bateko gela berean komunzki, nor bere ohean eta Arkimedes zoko batean, ene hainbat jokabideren ulertzeko inportant izan daitekeelakoan. Izan ere, osabak zurrunga egiteko ohitura zuen, eta, nahiz eta gehienetan ez nituen haren zurrungak aditzen, loak ni hura baino lehenago hartzen ninduelako eta behin loak hartuz gero nekez itzartzen nintzelako, halarik ere, guti batzuetan, astean behin edo,
|
hura
ni baino lehenago lokartzen zen, eta halakoetan ez nuen gozorik izaiten, zeren urduri jartzen bainintzen eta nekez hartzen ninduen loak eta nekez egiten nuen lo handik aitzina eta, egiten nuenean ere, urduri egiten nuen, eta urduriago jaikitzen nintzen, finean. Eta urduritasunak ezinegona ekartzen du, eta ezinegonak ez ohiko jokabidea...
|
|
|
Eta hura titan baten lanaren fruitua zuan, eta guztia zuan su-mendi baten eztanda... eta, su-mendi haren aitzinean, ene indarra euli batena zuan, eta ene argia ipurtargi batena. Eta iduri haiek haize bortitz bat bezala sartu zituan ene baitarat, eta haize
|
hark
nik ordu arte imajinatu eta eraiki nituen bertze iduri guztiak errotik edeki eta ezabatu zitian. Eta, Michelangeloz eta Michelangeloren buruaz betetzen nintzela, nitaz eta neure buruaz hustu ninduan.
|
|
|
Eta, hala, kontzientzia ezin hertsiago baten jabe egiten nintzela, edo, hobeki, kontzientzia hertsi
|
hura
nitaz jabetzen zela eta haren boz akusatzaileak eta kondenatzaileak behin eta berriro akusatzen eta kondenatzen ninduela, penatua eta pertsegitua bezala sentitzen nintzen gau eta egun, ez kanpotik, norbait gibeletik zetorkidalako, baina neure baitaren baitarik eta neure kontzientziatik, ihesbiderik eta itzurpiderik gabe.
|
|
|
Zeren nik ez bainuen anaia, bekatutik eta galbidetik salbatzeko asmotan, salatu, baina mendeku hutsagatik eta mendekuaren satisfatzeagatik... ohorearen estakuruaz baliaturik, hori bai, eta obligazino moral ustezko bat apaingarri harturik. Baina estakuru hura eta apaingarri
|
hura
nik asmaturikako gezurrak ziren, azken finean, eta gezur haiekin estali nahi izan nuen neure asmo ilunen doilorkeria. Eta ahalketu egin nintzen, istant batez.
|
|
|
Eta, sukarra zertxobait jaitsi zitzaidàn goiz haietarik batean, geure jaun Jesu Kristoz oroitu nintzen, noiz eta apostoluek bakarrik utzi baitzuten, hura hil hurran zegoela... baina ez, ez zuten guztiek, halarik ere, bakarrik utzi, zeren han berean baitzuen gurutzearen azpian ama Maria, semearen sufrimenduarekin bat eginik! Eta bi idurien idurikotasuna —Jesu Kristorena eta haren amarena, eta enea eta ene amarena— konfirmatzerat etorri zitzaidan —edo hala uste izan nuen nik bederen istant hartan, edo sinetsi nahi izan nuen— ezen, Jesu Kristo jarraibide harturik, apez egin behar nuela; izan ere, ez al zen
|
hura
nik sagastian ustekabean hartu nuen erabaki zentzugabeari bere zentzu ezkutua eta egiazkoa edireiteko modua. Zeren, egia bazen ere ezen jauregitik ihes egiteko asmoarekin hartu nuela, printzipioz, apez izaiteko deliberamendua, egia baitzen, halaber, ezen Jainkoak xuxen skribatzen zuela, baina lerro okerretan, halako suertez, non ene hatsarreko okerra ere geroak xuxendurik gerta baitzitekeen, Jainkoaren borondatearen arauaz; eta, zeren, horrela, nik asmatu estakurua eta desenkusa Jainkoaren probidentziak bideratua eta Jainkoak berak asmatua izan baitzitekeen, ororen buruan, eta ene gezurra, beraz, Jainkoak gidatua, gezurraren bidetik egia zedin bete eta konpli.
|
|
|
Osabak ez zidan deus galdetzen, zeren
|
hura
ni bezala baitzegoen, baina egun batean, bai, halaxe galdetu zidan:
|
|
|
Zeren, amak barrenaldea hustu zidan arren eta bere koaitak eta buruhausteak agertu zizkidan arren... eta erraiten nion arren behin eta berriro ezen soseguan egon zedila, bere iraganaz damutua zegoelako eta,
|
hark
niri eginaren alderakotzat, guztiak barkatu nizkiolako, haatik, nola artean kulpant eta hobenduri sentitzen baitzen, desira hura nagusitu zitzaion, galdegiten ziolarik behin eta berriro Jainkoari agonia luze bat, aitona Nikolasek izan zuenaren parekoa, lurrean gaizki eginak lurrean ordaindu ahal izateko.
|
|
|
Eta besarkatu nuen nik hura, eskerrak emaiten nizkiola; besarkatu ninduen
|
hark
ni, ongi etorria emaiten zidala... eta gero erran zidan:
|
|
|
Zeren eta gero eta garbiago bainekusan ezen gizon
|
hura
eneganat erakarri behar nuela, baldin handik ihes egin nahi banuen.
|
|
|
Eta, gizon
|
haren
eneganat erakartzeko, entseiatu beharra nuen guztiz ere haren ongi ezagutzerat... eta neure okasinoaren aiduru egoiterat, edo neure okasinoaren lantzerat, hobeki...
|
|
|
Eta mugitu nuen nik peoi bat, mugitu zuen hark bertze peoi bat... eta hala ibili ginen, mugimenduz mugimendu, egunari gaua zerraiola, eta gaua egunari... zeren eta nik hari peoi bat jan bainion eta
|
hark
niri bertze peoi bat... eta aitzinago nik zaldun bat jan nion eta hark niri alfila... Eta mugimendu bati bertze bat zerraion, eta taula gaineko piezak urrituz joan ziren, urrituz eta urrituz, harik eta guti batzuekin geratu ginen arte.
|
|
|
Eta mugitu nuen nik peoi bat, mugitu zuen hark bertze peoi bat... eta hala ibili ginen, mugimenduz mugimendu, egunari gaua zerraiola, eta gaua egunari... zeren eta nik hari peoi bat jan bainion eta hark niri bertze peoi bat... eta aitzinago nik zaldun bat jan nion eta
|
hark
niri alfila... Eta mugimendu bati bertze bat zerraion, eta taula gaineko piezak urrituz joan ziren, urrituz eta urrituz, harik eta guti batzuekin geratu ginen arte.
|
|
|
Eta nola etorri zitzaidan, antzina hartan Jobi bezala, Jainkoaren maradikatzeko gogoa! Ordea, irensten nuelarik birao hura, otoitz egin nion segidan Goikoari ezin barrendikago barka ziezadala, eta eskatu nion ezen izan zezala Felisa zeruko lorian eta har zezala haur bat bezala bere beso kementsuen artean, nola hartzen baininduen umetan
|
hark
ni.
|
|
|
Handik atera ginenean, ordea, gizon bat atera zitzaigun biderat, eta, so ere egiten ez zidala, Mignon besarkatu eta zaflako amoltsu bat eman zion ipur-masailean. Eta, bat batean, ene anaiarekin gertatu zitzaidan bezala Elbira zela kausa, jeloskor sentitu eta besoa tinkatu nion, frantsesez erraiten niola, haserre, ezen utz zezala Mignon bakean; gizonak ez zuen nik hitzez adierazia ulertu —zeren eta holandarra baitzen, berehala jakinen nuen bezala—, baina bai keinuz adierazia, eta, hala,
|
hark
ni paparretik atxiki, eta ulertzen ez nizkion hitzak erran zizkidan. Eta, noiz eta baitzirudien ezen muturka hastera gindoazela, Mignon tartean sartu eta ene alde atera zen, erraiten ziola gizonari ozentki nik ez dakit zer, holandesez segur, zeren eta Mignonek holandesez eta frantsesez baitzekien eta nik ez nion ulertu.
|
|
|
" Bertze egunen batean egonen gaituk eta orduan erabakiko ditiagu geure diferentziak". Eta galdetu nion Mignoni zein zen gizon hura eta zer erran zion, eta Mignonek ihardetsi zidan ezen bere bezero bat zela, baina ez zuela gau hartan ikusi ere egin nahi, zeren ni kementsuago eta oldartsuago bainintzen eta zeren gau
|
hartan
ni nahi baininduen eta ni izendatu baininduen bere baratzeko baratzezain bakar. Eta hain ohoraturik sentitu nintzen haren hitzekin eta hark eskaintzen zidan karguarekin, non, neure ergelkerian, musu eman bainion masailean.
|
|
|
Eta nik munduko gizonik aberatsenak bezala ordaindu diot, diru guztiarekin... Eta, halarik ere, irabazten atera naiz, zeren eta nik hari urrezko hamar dukatak eta bertze diru guztiak eman baitizkiot, bai, baina
|
hark
niri hamarreko ehun...
|
|
|
Familia eta. Aita amen berri
|
hark
niri, eta semearen, berriz, nik hari. Kristina aipatu ere ez Ttipik, nire susmoen frogagarri.
|
|
|
Luze gabe, ortzeguneko ateraldia hartu genuen hizpide. Itxuraz, betegarriagoa izana zen
|
harendako
niretako baino.
|
|
|
Elkarrekin ez laketzeko arrazoi pisuzkoa, alajaina: ezin zazpi urte egin
|
hark
nire garondoko zahiari begira eta nik haren hatsaren xaramela aditzen, elkarren berri handixkoa izan gabe.
|
|
|
Hobenean harrapatua, odola mazeletara bildu zitzaidan. Zapata takoidunik ikusi ote
|
hark
nire begi ninietan?
|
|
|
Nik hura ez ikusi, baina
|
hark
ni bai noski.
|
|
|
ohe zaharraren azpiko malgukien negar etena, gainean inor bulka bulkaka aritzean. Korridoreko argia piztu ez banuen, beraz, ez zen oharkabez izan, gure anaia lanpetuari eta
|
harekin
nik zuri zuk niri ari zenari —" Umemoko"," Marikixkur"," Idazkari efizientea"... Nor ote? — trabarik ez egitearren baizik.
|
|
|
Mami laburreko mezua: faborea itzuli nahi omen
|
hark
niri, atso izengabearen ehorzketaren gaztigu egiteagatik, eta erreportaia bat elkarrekin egiteko proposamena. Abuztuko asteazken horretan nire lanaldia akitutzat jotzen banuen ere, hunkigarria izan zitzaidan.
|
|
|
Beraz, zutik eta eskaileretan beheiti abiatzeko prest nengoela harrapatu ninduen semearen deiak. Asteburuan eman hitza oroitarazi zidan
|
hark
niri —" Hanburgesa hartzera joanen gaituk elkarrekin" —, eta neure ohiko irteera ordu berantak nik hari. Adimen pizar baten jabe denetik ez zen huts egiten nion lehen aldia.
|
|
|
Begiek apal luzera egin zidaten ihes, azalean" S" handi kiribilduaz markatutako karpetara. Haren barnean, esku artean nituen bezalako orriren batean, SARAGUETA ALDAZ, EDUARDO JESUS zegokeen nonbait idatzia, eta
|
haren azpian
ni, nire izate osoa, lerro multzo batera ekarria, Ttipik berak ateratako argazkia eta guzti. Ez nion erakusteko galdatu, amorratzen egon behar bazuen ere.
|
|
|
Neska begiko nuen, arrunt, baina, hartaraino, beheraldi bortitzak gainditzeko ametsaldietan baizik ez zitzaidan kaxkoratu harekin harreman iraunkorrik izan nezakeenik ere. Ametsen munduetatik atera eta zangoak lur gainean ezarrita,
|
harekiko
nire planik serioenak ez zuen garizuma luzeegian metaturiko kemenei hustubidea ekarriko zien etzanaldi batetik harataxeago jotzen. Eta ez zen guti.
|
|
|
Hartara, abuztuko astelehen horretan Josureneko sukaldean nintzela, konpetentziakoa eta aurreko egunekoa baizik ez nuen eskura. Neureganatu nuen, dena dela, baita
|
haren gaineko
nire iritzi eskasa adierazi ere.
|
|
|
" Zer gertatzen da?, zer gertatzen da?". Eta hala ondorioztatu nuen itsu
|
hark
nik baino hobeto ikusten zuela, eta lelo hura kontrazeinu garrantzitsu bat zela ezbairik gabe. Poztu egin nintzen hura errepikatu izanaz, hark bide ematen baitzidan atzera gerrikoa kendu eta itsua ederki astintzeko, amorruz eta irmoki oraingoan, buruan nahiz soin adarretan.
|
|
|
Baina orduantxe, ehiztariak horrenbeste ordu untxiaren zain egin ondoren, eskopeta prestatzen duen irrika amorruzkoarekin bezalaxe, piztu egin ziren argi guztiak sekulako zalapartaz, eta ni ahoa bete hortz gelditu nintzen (zentzu figuratuan har bedi, mesedez, adierazpidea), esaldi hasi berri bat alboan neukan gizasemeari ulertezin egin zitzaiona, dudarik gabe, zeren, oker ez banago, medikuak erretzea debekatua ziola erantzun baitzidan xalo xalo, sekula ikusi dudan esku keinurik tristeena eginez, bai, orduantxe esaldi hasi berri bat airean gelditu zelarik, edo, hobe esan, aireak eraman zuelarik. Gertakari txiki ezusteko
|
hark
nire baitan sortu zuen ondoeza ez dut orain aditzera emango; soil soilik esan behar dut, betidanik gogaitu izan nauen komunikazio inkomunikazio dikotomiak sortzen dituen arazo nire ustez konponezinekin akordatu nintzela orduan ere ezinbestean, eta, atzera, nire teoria ezkorra, nahi bada, eta agian atzerakoi samarra ere bai, baina ez horregatik okerra edota enpirismorik gabea sendotu egin zen, kas... Mila froga eman nitzakeen gizakion arteko komunikazio ezintasunari buruz; horietatik bat aukeratzekotan, nire izate guztia aspaldidanik zauritzen duen adibidea aukeratuko nuke zalantzarik gabe, ezinago argi adierazten zuelako nire teoriaren funtsa batetik, eta, bestetik, ni neurrigabeki eta desesperatuki mintzen ninduelako.
|
|
|
" Bai, halaxe uste dut. Liburu hartaz, ordea, nahiago nuke ez hitz egin; esperientzia mingotsa izan zen
|
hura
niretzat, ondorio honetara iritsi bainitzen: maitasuna ez dela existitzen...".
|
|
|
Berahala konturatu nintzen, aitak eta amak begiratu zidatenean. Gustura zeuden, ulertzen ez nuen antzerki
|
hartan
nire papera oso ongi bete nuelako.
|
|
|
Bestek egindagoagatik lotsa nik senti  tzen dudanean, zerbait etena nabarmentzen dut bien artean. Lotsa sentiarazi didan
|
hura
nire lagunik handiena bada ere.
|
|
|
Baina luze gabe topatu du eta musutan ito gara, elkar estutzen eta laztantzen genuen bitartean, mundua eta, ondorioz, gu une batetik bestera urpean desagertzear balego bezala, harik eta berak, auhen bat jaurtiz, lurretik altxatu nauen arte. Gero, nik haren eskua hartu eta nire sexura eraman dut,
|
harenaren gainean
nirea pausatu eta igurtzika hasi naiz edo zait, eta nire auhenak Rubenen ahoan egin du oihartzun. Geroenean, euria aurpegian behera labaintzen zitzaigula, artean desioa begietan, esan diot:
|
|
|
" Gainerako hegaztiak baino lehenago elkartzen dira Afrikan negua igarotzera joateko", entzun nion ikusle harrituetako bati. Eta uda hasiberri
|
hartan
nik negu minaren hotza nabaritu nuen neure baitan, eta bakardadearen hotzikara.
|
|
|
Eta, nola esango nuke, Polikarporentzat garbigailuko zuloa bezala, edo amonarentzat azken Polikarporen heriotza nola, halakoxe obsesio zurrupatzailea sortu zitzaidan Dabiden egiaren gezurraren eraginez. Lanean, ibilian, ohean batez ere ohean, beti harengana joaten zitzaidan gogoa; jasanezina zitzaidan auskalo zenbat denboran
|
hark
nire ezkutuan egidako bizimodua. Eta gure hasiera ere oroitzen nuen, eta bizi izan genituen hainbat une eder, eta dena kakaztua zapuztua sentitzen nuen.
|
|
|
Baina heriotza, sentitu, larrualdietan sentitu izan dut niregandik inoiz baino hurbilago: Dabidekin larrua jo  tzen ibili eta gero,
|
hura
niregana abailtzen zenean, ezin argiago sumatzen nituen haren taupada artean bortitzak, artean ohiko erri  tmotik oso urrun zeudenak. Taupada bizkor haiek, une batetik bestera geldi zitezkeela ziruditen haiek, bizitzaren hauskortasuna sentiarazten zidaten, eta Herio edozein momentutan etor zitekeela Dabid eramatera.
|
|
|
Behin, ordea, institutuko lagunei entzun nien putetxe bat zabaldu zutela Gasteiz inguruan, eta bezero kamioizale ezkonduek txartelarekin ordaintzeko arazorik izan ez zezaten, hau da, emazteek ezeren susmorik izan ez zezaten, zerbitzuen ordainketa ziurtatzeko gero kutxako libretan" Asador Koldo" agertzen zela. Eta ongi baino hobeki oroitzen dut, badaezpada ere eta, jakinminaren, bolada
|
hartan
ni neu ardura  tzen hasi nintzela posta jasotzeaz; esan gabe doa normalean ezikusia egiten nien kutxako gutunen zain egoten nintzela, harik eta, luze gabe," Asador Koldo" ezagun hura nire harrotasuna zapuztera agertu zen arte....
|
|
|
Behin, ordea, institutuko lagunei entzun nien putetxe bat zabaldu zutela Gasteiz inguruan, eta bezero kamioizale ezkonduek txartelarekin ordaintzeko arazorik izan ez zezaten, hau da, emazteek ezeren susmorik izan ez zezaten, zerbitzuen ordainketa ziurtatzeko gero kutxako libretan" Asador Koldo" agertzen zela. Eta ongi baino hobeki oroitzen dut, badaezpada ere eta, jakinminaren, bolada hartan ni neu ardura  tzen hasi nintzela posta jasotzeaz; esan gabe doa normalean ezikusia egiten nien kutxako gutunen zain egoten nintzela, harik eta, luze gabe," Asador Koldo" ezagun
|
hura
nire harrotasuna zapuztera agertu zen arte....
|
|
|
|
Hura
niretzat zer izan zen, zelako zartada mingarria eta zelako barru urraketa sufritu nuen, ez dago hitzez adierazterik. Ez naiz horretan alferrik hasiko.
|
|
|
Espaloirik gabeko bideetan, oinezkoak diosala zor dio parean edo inguruan egokitzen zaion oinezkoari; gizalegeak hala agintzen du. Nik diosal egin nien ondoan egokitu zitzaizkidan ibiltari eta baserritar guztiei, eta baita neuri haiek ere, baina diosal bakoitzaren ondoren, nahiz eta diosala neure begiekin ikusi eta neure belarriekin entzun berria izan, ibiltariaren edo baserritarraren keinu jator
|
hura
nire irudimenaren iruzurra baino ez zelako goganbehar absurdua izaten nuen, ibiltariak edo baserritarrak benetan diosalik egin ez zidalako susmo deserosoa, ez hark nire aurka ezer zuelako, ikusi ere egin ez ninduelako baizik, haren mundutik eta haren pertzepziotik at nengoelako.
|
|
|
Espaloirik gabeko bideetan, oinezkoak diosala zor dio parean edo inguruan egokitzen zaion oinezkoari; gizalegeak hala agintzen du. ...itu zitzaizkidan ibiltari eta baserritar guztiei, eta baita neuri haiek ere, baina diosal bakoitzaren ondoren, nahiz eta diosala neure begiekin ikusi eta neure belarriekin entzun berria izan, ibiltariaren edo baserritarraren keinu jator hura nire irudimenaren iruzurra baino ez zelako goganbehar absurdua izaten nuen, ibiltariak edo baserritarrak benetan diosalik egin ez zidalako susmo deserosoa, ez
|
hark
nire aurka ezer zuelako, ikusi ere egin ez ninduelako baizik, haren mundutik eta haren pertzepziotik at nengoelako.
|
|
|
Kantu
|
hura
nire egoera animikoarekin guztiz bat zetorrela ohartu nintzen. Salvador Espriuren poema batekin osatua zen kantua, eta katalanez kantatzen zuen Laboak.
|
|
2001
|
|
|
Beste dena zoria izan da. Momentu
|
hartan
ni bezalako pertsona bat behar zutenean pare parean suertatu nintzen. Munduko bazterren batean bada norbait zu bezalako baten zain dagoena.
|
|
|
Harriturik utzi ninduen. Ez zen
|
hura
nik ezagutzen nuen Joxe! Bazkal garaian, zenbait gazte bildu ginan haren ondora.
|
|
|
Lurrean etzanda, eurien lehen tantoei maldizioka, manta zikin baten atzean izkutatzen zen. Nire bidai laguna,
|
hark
ni baino behar handiagoa zuela esanez, amonaren ondoan eseri zen berriz ere egongo gara irrifartsu bat begiekin ahoskatuz. Libre sentitu nintzen, baina bakardadearen begiak (zenbat edukiko zituen?) bizkarrean itsatsiak nituela jakinez, pausoa arindu nuen.
|
|
|
Zer zen hura? Zinta
|
hura
nirea ez zela garbi zegoen. Eta zinta etxetik hartu nuenez, jabea bat eta bakarra izan zitekeen:
|
|
|
Baliteke. Nik, aitortzen dut, une haietan beste muturzikin
|
hari
nire mutilarekin ligatzen saiatzeko gogoak kenduko zizkion belarrondokoa ematea baino ez nuen desiratzen. Ea orduan barre ergel hura egiten zuen Aitzolek hitz egiten zuen bakoitzean, arkume aurpegi faltsu harekin.
|
|
|
Igande
|
hura
nire egun librea zen eta lagunek buelta bat ematea erabaki genuen. Buelta txiki bat, zer giro zegoen ikusteko soilik.
|
|
|
Zubietako zubiaren gainean gelditu nintzen eta ezezagunaren bizitasuna zuen
|
hark
niretzat. Zubia errekaren gainean altua eta mehea zen, arkua ematen zuen geziren bat jaurtitzeko tentsioan; baina tinko eta lasai zegoen, bazter biak batzeko baizik ez zela.
|
|
|
arbola eta itzala, txoria eta habia, haragia eta azazkala, itsasoa eta txalupa. Ni haren irribarreen hortz;
|
hura
nire hortzen irribarre. Horren ongi, horren sakonki ezagutzen baikenuen elkar, txikitandiko egun urdin, zoriontsu, ahaztezinetatik.
|
|
|
Egunero gogorarazi behar izaten diot berari: " Sinistu, bai?" Baina jakina,
|
hark
nik baino gutxiago: ez du logurarik, ez du nekerik, ez du tristurarik sentitzen...
|
|
|
Agian gertuago zatekeen elkartasunetik edo, zergatik ez, ispilu soila izatetik. Bai, ateaz beste aldean zegoen gizon ttiki
|
hura
nire burua isla zezakeen ispilu bakarra zen.
|
|
|
Orain nagusiak lasaitzeko zerbait behar zuen. Eta joko
|
hartan
nik ez nuen deus ere galtzeko.
|
|
|
Gure artean harreman ederra sortu zen eta haren bidez Afganistango emakumeen zapalkuntzaren testigantza zuzena izan nuen. Emakume xalo
|
hark
nire bizitzako unerik gozoenak eta mingarrienak eskaini zizkidan. Bai, kartsuki maite genuen elkar.
|
|
|
Nire gorputza alderen alde urratu eta berriz ere begiak zabalduta lainoteria grisaxka
|
hura
nire begietara amildu orduko etorri zitzaidan erantzuna gogora: labanaren aho zorrotzetik barna ibiltzera kondenaturik geunden orekariak ginen gu biok.
|
|
|
Dinamita lehertu eta azpia birrinduta eduki arren, nagikeriaz erori zen, naturari berari kontra egin nahi izan balio bezala. Kostatu bazitzaion ere tipo higuingarri
|
hura
nire oinetan zegoen. Segituan, ileetatik heldu eta burua lurraren kontra jo nion.
|
|
|
Beste aldetik zetorren kotxe batek kolpetik geratu behar izan zuen, lurrean gurpil azalek arrasto nabarmena utziz. Okerrena zen kotxe zerri
|
hura
nire aurrean trabeska gelditua zela, niri pasabidea galaraziz! Berehala, kotxe hartako gidaria atera zen; eskuan giltza ingelesa zuela amorruz zetorren niregana.
|
|
|
Urratsak inguratu ahala ni atzeratu egiten nintzen zutabearen jiratik beti ere. Nire gordelekutik morroi ñañarro
|
hura
nire aurrean ikusi nuen. Trenbidearen aurrez aurre zegoen eta, urduri antzean, batera eta bestera begiratzen zuen etengabe.
|
|
2002
|
|
|
Baina, liburuaren «Apologoa» zela-eta, laster iritsi zitzaidan zentsura kontua Durangotik bueltan, atzera botatzeko agindu eman ziotela «Egunkaria»tik.
|
Hura
nire amorrazioa, lehenaz gain. Orduan egin nuen erregu:
|
|
|
Gazte horrek bere tresna hura joz hartzen zuen parte jainkosari egiten zitzaizkion irtenaldietan, eta gero etxeko guztien beharkizunak asetzeko zegoen, txandakako ohakide. Mutiko
|
hark
ni etxean ikusi ninduenean, pozik eskaini zidan pentsu ugari eta honela mintzatu zitzaidan gozo gozo:
|
|
|
burua arindu, begiak atsegindu, bazterrak arakatu, beti bideska bera zapaldu, mahats aihenak ezagutu eta zuhaiznoak zenbatu ahal izateko modukoa izatea. Zer guztiok azaldu dizkizut argi ikus dezazun zordun izango natzaizula
|
hura
nirekiko zorretan den neurrian, eskaintzen den horrelako lur arlotxoa hain prezio onean eros baleza, gero damutu egiteko aukerarik gabe. Agur.
|
|
|
Azkenean, nire adina hortzei begiratuta ateratzen zuten tratalarien ukitzeez nazkaturik, hortzartean estutu nuen gizon baten esku zikin eta kiratsua, nire hortzoheak bere hatz nazkagarriez zirikatzen ari zen unean, eta gustura egin nion kosk. Jarrera
|
hark
ni erosteko gogoak kendu zizkien inguruko guztiei, astorik gaiztoena nintzela etsita. Orduan, aldarrilaria, garrasi batean aritua baitzen bere lepa zainak eten beharrean ahotsa urratzeraino, barregarrikeriak esaten hasi zen nire bizkarretik.
|
|
|
Euklion. . Orduan... zergatik ukitu zenuen gauza
|
hura
nire borondatearen aurka?
|
|
|
Nolatan susmatu du homosexuala naizela?, pentsatu nuen nire baitan. Isilik geratu nintzen, arduragabetasuna erakusten zuen aurpegia jarriaz; galdera
|
hark
niregan erreakziorik ez zuela eragin adierazi nahi nion. Halatan, hortxe geratu zen arratsalde osoan homosexualitateari buruz izan genuen elkarrizketa osoa.
|
|
|
|
Hura
nire lazka (horrela esaten dute Sunbillan) eta izua! Nire gogoaren bortxara, San Ferminetako entzierroan baino estuago!
|
|
|
Harik eta egun batean Sarak platera lurrera bota zion arte, esku mugimendu zakar batez. Egun
|
hartan
ni ere han nengoen. Pantxike ez zen isildu.
|
|
|
Etxera gorpua ekarri zutenean, ez ninan ezer sentitu. Ezertxo ere ez, Karmele, hain baitzen
|
hura
niretzat ordurako arrotz. Ikaragarria dun, baina halaxe dun.
|
|
|
Gau
|
hartan
nire semearen ondoan etzan nin  tzen, haren ohean, hain zuzen ere arratsaldean bertan zortziak laurden gutxiagotan zehazki jaso genuen albiste tamalgarriak aitita derrepente hil zelakoa, alegia semeari loak hartzea galaraz ez ziezaion. Eginahalak egin arren, ordea, ezin nuen semea inondik inola sosegatu.
|
|
|
Baina ez nuen hitzekin asmatzen. Ez da gau
|
hartako
nire ezintasuna zuritzeagatik, baina ni ere hunkituta nengoen albiste anker harekin. Sentimendu pila bat nahasten zitzaizkidan gogamenean, eta halatan, semearen erantzunek ezustean harrapatzen ninduten, eta bihotzetik hitz egitera behartzen.
|
|
|
Sentsazioak, inpresioak eta gertakizunak; esaldi mnemotekniko hutsak. Heriotza
|
hark
niregan eragin zuenari buruz baino, heriotzaren inguruko xehetasun solteak. Eta xehetasunen artean, bainila usainarenean gelditzen nintzen beti.
|
|
|
Afarian erabilitako trasteak garbitu zituen; harraska eta harraska ondoko gainetan zapi bustia pasatu zuen, eta gero erratza hartu zuen, zorura erori zitzaizkidan ogi papurrak jasotzeko. Bitarte horretan guztian, hitz bat ere ez niri, ezta begiradarik ere; lanerako amorru
|
hark
niri zerbait esatetik edo nirekin detaileren bat izatetik libratuko balu bezala. Telefonoa zegoen gelako atera begira  tzen zuen noizbehinka.
|
|
|
Nik, bai. Hildakoarenganako haien sentimendurik eza nik hainbatetan erakutsitako bera, azken batean eta egun
|
hartako
nire egoera hain ziren mutur banatakoak; zer egin nuen baldarkeria baten aurrean. Isilik gelditu sentimendurik gabeko hitzak entzunda?
|
|
2003
|
|
|
Aldaketa handia izan zen niretzat, gazterik atera bainintzen, 17 urterekin.
|
Hura
niretzat gauza anitz deskubritzea izan zen eta ez eskolako gaiari lotuta soilik, baizik eta gehienbat arte munduari dagokionean: erakusketak, museo handiak, kaleko bizitza, arte mugimendu hori... dena zen berria niretzat.
|
|
|
Igande
|
hartan
nere adiskidearen auzoa sututa zegoan Koreako berriekin eta pozaren pozez, besterik ezerez berba egin ezinik egoan. Nere adiskidearengan influentzi handia egiten ebala ikusi neban.
|
|
|
Ba, gabe niretzat gaba (gaua) zalako, eta ez barik. Horrenbestekoa zan sasoe
|
haretan
nire ezjakina euskera gaian! Baina ekinaren puruz, inoren laguntza barik, berba barriak ikasten ninoian,... eta handik lasterrera, Zamarripa irakurri ostean, nor eta Lizardi irakurten hasi nintzan.
|
|
|
«Te koilarakada bat eraman nuen ezpainetara, magdalena puska bat botata. Baina opil mamiekin egindako trago
|
hark
nire ahosabaia ukitu zuen une berean, ikaratu egin nintzen; nire barruan gertatzen zen ohiz kanpoko zerbaiti erreparatu nion. Plazer gozo batek inbaditu ninduen, isolatu egin ninduen, hori eragiten zuenaz ezer jakin gabe…».
|
|
|
Ez zen lan erraxa izan
|
hura
nire beso artean edukitzea, emakume ederra baitzen eta ez zuen gizonik falta inguruan. Hala ere, ongi sufritu ondoren, euskaldunon eran, haren bihotzaren jabe egitea lortu nuen.
|
|
|
Eta ez dakit Urbano Malanda Balak epitafioa idazteko asmorik ote zuen hitz hori idatzi zuenean. Baina munduko epitafiorik onena iruditu zitzaidan
|
hura
niri. Horixe esan nion Matilderi.
|
|
|
Baina bera irribarre gaizto bat ezpainetan zuela ikusten nuen, lasai, gorrotoak nonbait samina baretu, anestesiatu eta zorionarekin nahas daitekeen sentimendu bat eragiten zion. Orduan ikusi nuen, begietatik estalki bat kendu balidate bezala, gizon
|
hura
ni desagerrarazteko gai zela; are gehiago, desagerrarazteko modua eta unea ere erabakirik zituela eta, asmatzen zituen nobeletan pertsonaiak bezalaxe, aurreikuspen osoz eta ustekabean garbituko ninduela, arriskurik hartu edo eskurik zikindu gabe –esan zuen eta isildu egin zen, esan zuenaz harriturik edo, adierazi arte ez baikara askotan geure baitako pentsamenduak ulertzera iristen– Eta... Niri lekuz kanpo zegoen esaldi bat iruditu zitzaidan baina komisarioak berandutzen ari zen galdeketa bideratu nahi izan zuen.
|
|
|
Don Anxelmok utzitako tokia bete zuenean, hogeita sei urteko gazte ameslaria zen Patxi, Patxik berak esan zidanez. Ez zen itxura sendoko mutila, mehea eta argala baitzen, nire amaren eta beste jende askoren esanetan, eta nik sinesten diet, halaxe ezagutu bainuen
|
hura
nik ere; aurpegiak, berriz, El Grecoren koadro batetik aterea zirudien; edo Indiako guru horietako baten antza zuen, bestela, bere bizar luzearekin; hala ere, Patxiren gorputzak ezer apartekorik bazuen, haren begiak ziren: kristalezko begi berdeak, begiratzeko moduagatik besteen pentsamendua igartzen ari zirela ziruditenak.
|
|
|
Gero, maisu bat egin nian lagun, eta haren bidez jakin nian Gandhiren berri; gazte idealista bat zuan, heziketari sekulako inportantzia ematen ziona, mundu zuzenago bat eraikitzeko bidean. Beste egun batean, azkenik, gaur bezalako egun hegohaizetsu batean Parisko zumardi baten azpian nengoela, don Anxelmoren irudia tartekatu zitzaidaan, baita
|
hark
niri buruan jotako kolpea ere. Eta orduan ez zekiat zer sentitu nuen, barru osoa jiratu zitzaidala:
|
|
|
Ederra bai, baina arraroa ikusten nuen nire irudia zuriz jantzita.
|
Hura
nire azalera guztiz egokituko ez balitz bezala. Eta deserosotasun hark artegatu egiten ninduen.
|
|
|
Hura zen nire mundua.
|
Hura
nire hiria.
|
|
|
Baina gero hura burutzea! Gezurra dirudi, baina ederki ordaindu nuen ikasturte
|
hartako
nire erabakia, DBHko 1 mailako nire erabakia.
|
|
|
Berriro esango dut, hortaz, Kuhnek deskribatu izan duena existitu existitzen dela, eta zientziaren historialariek kontuan hartu behar dutela. Fenomeno
|
hura
nik gustukoa ez izatea (zientziarentzat arrisku bat iruditzen zaidalako), eta Kuhnek, ostera, bai (‘normaldua’ iruditzen zaiolako), hori beste gauza bat da; auzi garrantzitsua, zalantzarik gabe.
|
|
|
Hilabeteak dira ez daukadala haren berririk. Jo beraren amarengana,
|
hark
ni ez nau hartuko eta. Harekin bizi zen azkenekoz Jaione, berarekin mintzatu nintzenean.
|
|
|
Ulertu nuen. Bruno Mendiguren zen Jaurlaritzaren izenean kazetariekin harremanak lantzen zituena eta, argi zegoen egoera
|
hartan
nire premiarik ez zuena. Lehendakaritzan itxarotea erabakita, Carltonera jo nuen.
|
|
|
Kasik umea zen zerbitzari
|
hura
nire erantzunarekin turditurik lotu zen. Nire atzean nuen afixa erakutsi nion.
|
|
|
Eta ziriak ziri, emakumeez mintzatu ginen. Horrela jakin nuen Robert
|
hura
nire moduan zegoela. Maitemindurik.
|
|
|
Ez dut esango operazio
|
hartan
nire gogoa behartuz parte hartu nuenik. Frontea jausten zihoan, eta geratzen zitzaigun bakarra Burdinazko Hesiaren esparrua zen.
|
|
|
Nahita ere, ezin. Dokumentukoak buruz aipatze
|
hura
nire buru onaren frogatzako joko zuen. Izen bat bota nion.
|
|
|
–Huts egite
|
hark
nigan porrotaren erabateko ziurtasuna landatu zuen –halaxe esan nion bisitariari.
|
|
|
Zertarako baina? Luzeegi joko zidan kutun
|
hura
nirekin zelan atxiki nuen azaltzea.
|
|
|
Zer egingo zaio. " Nabarra bouaren azken orduak" kontaera harena, ez zen
|
hura
nire gustuko kontua. Bati kontatu eta hark, hara!, idatzi eta euskarazko argitaletxe espainol mendeko baten eskutik eroan zuen plazara.
|