|
2000
|
|
|
Gainera beti sortzen dira gauza berriak: garai
|
hartan
ez zuen inork pentsatuko «Aizak hi mutil maiñontzi» doinuan edo «Habanera»n kantatzea, hau berria da oso. Orduan lau neurri erabiltzen ziren:
|
|
|
» amets hura. Eta bistan da,
|
hura
ez genuen gustuko inola ere. Guk hori ez genuen eta ez dugu sekula sinistu izan.
|
|
|
UEUk 1999ko uztailean antolatu zion omenaldian aztoraturik ibili zen; ustekabean harrapatu genuen eta, gainera, piano
|
hark
ez zuen pedalik. Hala ere, pianoajo zuen.
|
|
|
Oraingo honetan, ordea, bera irakasle eta ni ikasle izatea suertatu zitzaigun, Deustuko Unibertsitateak eskaini zituen doktorego ikastaroetan, euskaraz lehenengoz.Beraz, hiru hilabetez, ikastaro bat eman zigun ikasle bakar batzuei. Gutxi ginen, baina (orain konturatzen naiz hobeto) ikasle talde
|
hark
ez zuen ahuntzaren gauerdiko eztulazinolako zerikusirik.
|
|
|
...ba Joanikoten— aitzinean, eta aitona Nikolasek eurekin egin zuena egiten ari zela bera ere gurekin —Mattinekin eta biokin—, eta aitak, beraz, garbi zituela gauzak lehenbizikotik, eta etxearen eta leinuaren jarraipenak kezkatzen zuela oroz gain; eta badakit, hargatik, ezen erabiltzen zituen hitzak eta keinuak, eta egiten zituen komentarioak, kasik oharkabean egiten zituela, zeren eta
|
hark
ez baitzuen nehori ere kontu eman beharrik, azken finean, eta bai hartu bertzeei, etxeko jauna izanik; baina oharkabetasunak ez gaitu bertzeei min egitetik libratzen, kulpatik libra bagaitzake ere, zeren ohartasuna zein oharkabetasuna, biak ere berdintsu eta orobatsu izan baitaitezke, bertzeei eragin minaren eta kaltearen kausa. Eta ni mindurik sentitzen nintzen maiz aitaren jokamolde harekin eta deus guti egin nezakeen haren kontra.
|
|
|
Studioetarako ona zen Mattin, ni bezain ona bai, nahiz eta ez zuen nik nuen memoria, baina
|
hark
ez zuen studioetarako nik nuen ardura, zeren buruan ehiza bertzerik ez baitzuen... eta ezpata... eta austriarren arrano inperiala, etxeko armarriaren gainean zegoena... eta zeren uste baitzuen ezen Zenonen dortoka deus guti izan zitekeela arrano inperialaren atzaparretan. Baina haren jokamoldea, bertzalde, ez zen guztiz arrotza gure etxean, aitak anitzez ere gehiago miresten zituenez gero Mattinek egozten zituen oilagorrak, basurdeak eta oreinak, nik studioetan ehizatzen ahal nituen ahate filosofikoak baino, osaba Joanikotek erraiten zuen bezala, konparazione.
|
|
|
Etxerakoan, sehi batek erran zidan: " Jaun Joanes, berorren aitak morroi baten bidez igorri didan abisuaren arabera, bihar bertan helduko da jauregirat", baina berri
|
hark
ez ninduen, egia erran, gehiegi hunkitu; gero, osaba Joanikot ikusi nuen, zeinak, ikusi bezain fite, galdetu baitzidan: " Zer erran du misionest ezagunak?"" Betiko kontuak", erran nion, jakinik ezen, neure zalantzen berri eman izan banio, ihardetsiko zidala:
|
|
|
Eta
|
hark
ez zuen jada erremediorik, mirakuluz edo baizen, eta Mattin heriotzako hersturan jarri zen.
|
|
|
Izan ere, ez ote zuen gure aitak berdin samar jokatu... nahiz eta
|
hark
ez zituen mirailak kolekzionatu, baina bai burezurrak eta adarrak, berak ehizatzen zituen animalienak. Halako moldez, non anitz baitziren sala nagusiko paretetan jarriak zituen orein burezurrak eta orein adarrak, gehienak apal batzuen gainean.
|
|
|
Pedroren hitz etsi haiek osaba mindu zuten, baina min
|
hark
ez zuen osaba Joanikot lagun zaharraz urrikaltzerat bulkatu, baina haren narritatzerat eta zirikatzerat, zeren osabak garbi baitzuen zein zen bere asmoa eta xedea kontu hartan, eta ez zion Pedrori hatsarretik abantailik eman nahi:
|
|
|
Hogei urte gehiegi dira, izan ere, semerik ikusi gabe... Eta okerrena izan zen ezen, Pedro Italiarat joan zenetik zazpi urte baizik iragan ez zirenean, bat batean hil zitzaidala senarra, baita handik gutirat Pedroren bertze anaia ere, Timoteo —izan ditzala Jainkoak biak ere zeruan—, eta semeari skribatu niola itzultzeko, zeren egoera
|
hark
ez baitzuen jada zentzurik, etxean bakarrik geratu nintzelako eta Pedro zelako, Timoteo hil ondoren, gure etxearen eta gure ondasunen heredero legitimoa. Eta hark ihardetsi zidan:
|
|
|
Eta begien hertsi ireki batean pulpería jendez hustu eta, beren arteko diferentzien deliberatzeko, borrokan hasi ziren Joxe Aberasturi, zeina baitzen, hainbatetan erran bezala, ezpatari ezin trebeagoa, eta zaldun gaztelau hura, zeinari Lorenzo Cortés baitzeritzan... Ordea, borroka
|
hark
ez zuen historia luzerik izan, zeren, hasi bezain sarri, lehenengo entseiuan zauritu eta akabatu baitzuen Joxe Aberasturik, eta hala gelditu zen eskarnio egin ustea eskarniatua eta odol isurle ustezkoa odolustua, lurrean etzanik, bere kapelu hegal zabala —baita ile-ordea ere— burutik kanpoan eta bere iduri irrigarri harekin, zeren halakoa baitzen haren begitarterat bildurikako keinua, e... Eta joan ziren zaldunaren lagunak lurrean zetzan kidearen laguntzan, eta ikusi zuenean haietarik batek ezen hura hilik zetzala, ezpata maginatik deblauki atera eta bizkaitarraren aitzinean paraturik, erran zion ezen koldar bat zela, jaun Lorenzo Cortési kasik denborarik eman ez ziolako bere lekuan jartzeko eta konbaterako behar bezala prestatzeko; baina bizkaitarra ez zen isiltzekoa, eta ihardetsi zion ezen hura gezurra zela eta bere ohorearen kontrako falta, gezurti deitzen ari zitzaiolako eta koldar, eta erran zion, halaber, ezen, baldin gizona bazen, egin zezala urrats bat aitzina berak ere, zeren munduko denbora guztia emanen baitzion bai bere lekuan jartzeko eta bai bertze prestakuntza guztien egiteko ere, nahiz eta aitzinetik jakinarazten zion ezen bere lekua, handik gutirat, hilen lekua izanen zela eta bere lagun hil berriaren lekua.
|
|
|
Eta nik osaba Joanikot eta Maddalen oroitzen nituen, noiz eta haiek edabe bana hartu baitzuten, bertze mundurat egiteko, amets gozo batean bezala... eta, orduan, barren barrendik eskatzen nion Jainkoari, neure zalantzen erditik, zeren
|
Hark
ez baininduen sinesbera egin, ezen eraman zezala ama ere, noizbait, bertze amets gozo batean: Jainkoak entzun egin zidan, ustez bai behintzat, zeren ohean lotan zegoela izan baitzuen hark bere egunen fina eta akabantza, handik bi urterat.
|
|
|
—Joanes, hire amaren partez natorkik, zeren hura guztiz aldaturik baitago, eta zeren
|
hark
ez baitu bertze desirarik hi ikustea eta hirekin hitz egitea baizik.
|
|
|
ARESTIAN erran dizut ezen presondegi
|
hartan
ez genuela bisitarik, baina egun batean... edo gau batean, hobeki...
|
|
|
Eta zer egin ez nekiela, zeren, alde batetik, gaitz
|
hark
ez baitzuen ez medizinarik ez sendagarririk guztiz ematu eta sendatuko zuenik, eta zeren, bertzetik, ahalke bainintzen, jakinik ezen, baldin marinelei erraiten banien, irri eginen zidatela, edo, okerrago, ospitaleren baterat igorriko nindutela, gaitza kutsakorra zelako, bizpahiru egunetan utzi nuen auzia bere kasa, ea orban narriotsu haiek kentzen eta desagertzen zitzaizkidan....
|
|
|
Baina gu han geunden, eta
|
hark
ez zuen erremediorik... eta frantses untzi haren menerat geunden, zeina hurbildu baitzitzaigun gure kapitainak bandera zuria mastaratu bezain fite, harik eta parean jarri zitzaigun arte.
|
|
|
Baina eskandalu
|
hark
ez zuen erremediorik, zeren, hartaraz gero, zernahi galdetzen zitzaiolarik ere —hartuko al duzu zopa pixka bat, aitona?, aterako al gara pixka bat kanporat? —, alferrik izaiten baitzen, haren errepuesta beti bat eta beti bera izaiten zelako: " Katolikoek eta protestantek, guztiek ere ipurdian zuloa!", lelo hura zentzuaz eta adimenduaz guztiz jaundu balitzaio bezala.
|
|
|
HANDIK harat, ez dizut erran beharrik zer nolakoak izan ziren sententzia eman bitarteko egun izugarri haiek. Izan ere, denbora hura desertu bat bezalakoa izan zen, edo desertua baino okerragoa, zeren eta desertuan dabilenak oasiren batekin egin baitezake amets, eta desertu
|
hark
ez zuen harearen gaineko harea kiskalgarria baizen, eta gehiago zirudien, ondorez, infernu bat, oasi guztiak erre eta sutan jarri zituena.
|
|
|
—Duintasunak, batzuetan, ez dik erdibiderik, Joanes —eta osabaren erran hura dardo bat bezalakoa izan zen, ene bihotza erdibitu zuena, eta orduan jakin nuen ezen ene bihotz hautsi
|
hartarik
ez nuela munduan deus ere maite bertze bihotz hautsi hura bezainbat; eta hurbildu nintzaion, eta besarkatu nuen, nola gau batek bertzea, su beltz batetik bertzerat.
|
|
|
Marrazkia egina zuen orduko, trazu bizi bezain kementsuz, eta pintura ere aski aitzinatua zuen, marrazkiaren bide beretik, bere pintzel urduria baterat eta bertzerat mugitzen zuela, baina ez nahas mahasean eta anabasa hutsean, zeren han lerro bakoitzak eta pintzelada bakoitzak intentzione jakin bat baitzuen, koadroa aitzina zihoan heinean aiseago eta nabariago hautemaiten zitzaiona. Ez, koadro
|
hark
ez zuen zer ikusirik bere anarterainoko koadroekin, guztiak hain neurtuak eta hain bide beretik eramanak; hain bizirik gabeak eta hain arimarik gabeak; hain bigunak eta hain indarrik gabeak; hain kalkulatuak eta hain studiatuak, baina hain urrunak eta hain zurrunak; pintzeladak hain elkarri josiak, eta koloreak eta formak hain arau hertsietarat makurtuak, non forma bakoitzaren harat honatak eta k... Guztiz bertzelakoa zen, zinez, koadro hura:
|
|
|
Gero, betazaletan berunezko bi tximeleta haiek pausatu zitzaizkidan, eta, handik aitzina, ez dut gehiegi oroitzen, zeren iparra galtzerat zihoan untzi baten barrenean sentitu bainuen neure burua... Eta untziak iparra galduz gero, berriz, ez dakit zer itsas hondargabetan hondoratu zitzaidan, zeren lo sakon
|
hartarik
ez baitut deus ere oroitzen... harik eta burrunbots izugarri batek iratzarri ninduen arte. Hatsarrean ihortziria iduritu zitzaidan, baina ez zen, ez, ihortziria.
|
|
|
BIZI berri baterat jaio nahi nuen eta erabakia nuen guztiz, zeren eta ohartzen bainintzen, neure buruari so eginik, ezen neure kontzientzia hertsiaren menerat bizi izan nintzela ordu arte, eta hertsikeriak bizitzaren azken zokorat eraman ninduela, eta zoko hartan bizi izan nintzela, gogoa ere herdoiltzen hasi zitzaidan arte; ordea, nik ez nuen zokoan zetzan altzairu herdoildua izan nahi, baina altzairu distiratsua, nonahi den eta noiznahi den erabil daitekeena; eta ez nuen erabiltzen ez den harria ere izan nahi, zeren harri erabili gabeak ez baitu goroldioa baizik biltzen. Eta kontzientziaren baitan ostataturik nuen harra nahi nuen ostikatu eta handik igorri, zeren eta har penatzaile eta zehatzaile
|
hark
ez baitzuen enetzat, urte luzeetan, hitz gozorik izan, gaixto nintzenean gaixto nintzelako eta on nintzenean hobe ez nintzelako... Eta, Joben liburuan erraiten den bezala, gizona trabailurako eta hegaztia airerako sortuak izan zitezkeen arren, hegazti ere izan nahi nuen nik, gizon ez ezik.
|
|
|
Eta erlikiontzi bat zen, zinez! Baina erlikiontzi
|
hark
ez zuen lignum crucis aren zur zati bat gordetzen, nola gordetzen baitzuen aitak erosi eta aitona Nikolasi eman zionak, ezta saindu baten gorpuzkiak ere —ez Avilako santaren ilerik, Pedro Huizik Florentziako karriketan behin ikusi omen zuen bezala, eta are gutiago san Frantziskoren galtzoinik, zeren bistan dena bistan baita, eta zeren ez baitago ermita tipi batean eliza handi baten sartzerik... Eta, erlikiontzi iduriko hura lepotik esekitzen zidala, kapitainak erran zidan:
|
|
|
Baina poz axalekoa zen hura, antzematen zitzaion.
|
Hark
ez zuen saindu bokaziorik, egoera berri hark ez zion arimako zama astuna arinduko. Argiak behera etorri ziren apurka apurka, eta elizako atetik, oin hots durunditsuz, dramatismo biziko prozesio bat irten zen patio erdirantz.
|
|
|
Behi madarikatu
|
hark
ez zuen esne gehiago eman nahi, eta arima ere zigortuko niola esaten nion, baina alferrik.
|
|
|
Noizbait beste harreman bat hasi behar banu, ez nuke nahi haurrak izateko aukerarik gabe geratu". Eta Estibalizek senarrari hori guztia eta basektomina egiteko aukera aipatu ondoren esan gabe doa
|
hark
ez zuela halakorik egin, pilula hartzen jarraitu zuen.
|
|
|
Liburuxka
|
hark
ez zuen eite horren aztarnarik. Inon ere ez irakurgarri euri nahiz eguzki, haize zein lehortearen norabiderik, harako eguzki distiratsuaren egunetan ere, euria gertagarri edota trumoien artean, beti argi ilunak.
|
|
|
Xanek egunkariko lehenengo orrialdeari behako bat eman zion. Titular handiak, euskaraz, bonbardatze batzuen berri ematen zuen; zehaztu ere egiten zuen bonbak non jausi ziren; ordea, leku izen
|
hura
ez zuen Xanek behin ere aditu; fonetika, hala ere, ezaguna zitzaion. Osterantzean, notizia haren azpian, hizki txikiagoetan, beste titular batek honela zioen:
|
|
2001
|
|
|
Eta tik tak, tik tak entzun dezake mutikoak, erdi esna ohean geldi dagoela. Bere logelan dago Jonas, bere etxean, baina jadanik etxe
|
hark
ez du lehen zuen usaina, orain arrebatxoarena besterik ez baita nabarmentzen han. Eta arraroa iruditzen zaio usain hori Jonasi, nahiz eta bere arrebatxoa asko maitatzen duen.
|
|
|
Izan ere, nori axola zaizkio halako berriak? Orduko itxiera
|
hark
ez zuen inongo oihartzunik izan, nahiz eta Euskal Autonomia Erkidegoak zuen antzerki egitura ofizial bakarra izan. Euskal kulturako zenbat eragile arduratu ziren horretaz?
|
|
|
Hortaz, barrak hartu eta ispiluaren aurrean probatu zituen banan banan. Kolorerik ilunenarekin hasi zen eta mutilaren keinuak berehala jakinarazi zion ezetz,
|
hura
ez zuela gustukoa. Kleenexarekin muturra garbitu eta bigarrena, hirugarrena eta laugarrena, guztiak ikusi zituen Juliaren ezpainetan.
|
|
|
Eusko Ikaskuntzak, hona bestea, goian aipatu ditudan hitzak zituen armarrian. Herri elkarte izan zen
|
hura
ez zuen inork, oraindik orain besterik idatzi bada ere, debekatu, izendatuki bederen. Lazaroren gisa lurpean egona dugu, soil soilik, horrenbeste urtez.
|
|
|
Bazekiat orain dena libre dela eta niri bost axola bere ezkutuko zaletasunak baina Peterrek... ziur asko ez dik ondo hartuko. Jende
|
hura
ez duk gu bezalakoa, oso heziketa tradizionala hartzen ditek txikitandik; eskola garestiak, oso kontrol zorrotzak...
|
|
2002
|
|
|
Edo agian gizagaixo
|
hark
ez zuen zerikusirik izan eta geuk erabili dugu geure kalterako
|
|
|
Sekulako harrikada izan zen hori nire lagunarentzat, jarri zuen beldur aurpegian oso ondo nabaritzen zen moduan. Antza denez, herri isolatu batean jaiotako mutil
|
hark
ez zuen horrelakorik inoiz ezagutu, eta beldurtu egin zen. Ez dakit zertaz, baino beldurtu egin zen.
|
|
|
Esan orduko damutu zen, bai baitzekien barne barnetik jalgi zitzaizkiola hitz ausart bezain zuhurgabe haiek, Emmanueli zuzendutako mezua gordetzen zutenak eta zeharkako gonbita, etxera lagun ziezaion. Eta are gehiago damutu zen, bere perspektiben zerumugan Segiorekin bizi izandako porrota berriro azaldu zitzaionean, izar beltz finko bat balitz bezala, ortzian ainguratua... baina
|
hark
ez zuen jada atzerabiderik. Eta alferrik izan zen Soniaren protesta:
|
|
|
Bai, banekien nik guztiz bestelakoa izan zela Yuri Gagarin errusiarraren esperientzia, Lurrari bira eman zion lehen astronautarena,
|
hark
ez baitzuen, antza, espazioan Jainkoaren arrastorik ikusi. Zenbat buru, hainbat aburu, orduan ere.
|
|
|
" Aita hil zitzaion, eta Malagan dago", erantzuten zien Sarak. Baina erantzun
|
hark
ez zuen jada balio. Horregatik gutiziatzen zuen izaki ikusezin bat izan, inori azalpenak ematen ibili behar ez izateko.
|
|
|
Kalebarrin behera abiaturik, etxeko ataritik irten eta Seat 124 zurira sartzen ikusi zuen Rikardoren aita. Gizon
|
hark
ez zuen asko pen  tsatuko iluntzean ez zela, egunero legez, etxera itzuliko. Are gutxiago pentsatuko zuen, iluntzean ez ezik, hurrengo hiru egunetan ere ez zuela bere etxera itzultzerik izango.
|
|
|
Josu R k, lurrera begiratuta, eguzki errai  nu baten erdian atzeman zituen bere oinak, eta bere baitara bildu zen, mehargune horixka hartan gogoetarako motiboren bat bilatu izan balu bezala. Berak bazekien errainu hark oinetako gainak, praka barrenak eta jakaren beheko aldea nabartzen zizkion errainu
|
hark
ez zuela egun osoan bere distira erakutsi ahal izan; eta ezagutzen zuen, halaber, noraino zen urrakaitza, lainoek tartekatutako oztopoaren sendotasuna, distira hura kaleko asfaltoraino irits ez zedin.
|
|
|
Gutun bat baino gehiago, bere laguna hitz joko batean berak ere jokatzen ez zekien hitz joko ilun batean endredatzeko aitzakia izan zela juzkatu zuen Josu R k, bulegoko leihora begira. Edonola ere, gutun
|
hark
ez zuen erantzunik izan, eta Josu R k ez zuen beregan aski arrazoi bildu, Manueli beste gutunik idazteko.
|
|
|
Eta baita nire han egoteko eskubidea zalantzan jarri izanak ere. Inorena baino eskubide handiagoa zen nirea; egia da lurrean zetzan gizon
|
hura
ez nuela ordu arte sekula ikusi, baina hiltzen ikusi izana lokarri etenezina zen niretzat; ni izan nintzen haren azkeneko begiradaren lekuko bakarra; umea izango nintzen ertzain estrabikoarentzat, baina nirea izan zen, ez beste inorena, hildakoak ikusi zuen azken begirada; hildakoak nire begirada izan zuen, eta ez tiroa, bere mundualdiko giza bizipen azkena. Eta huraxe egiten ari nintzen neu ere han:
|
|
|
Trankilago ematen zuen semeak, Antoniaren ustez bezperan Mentxurekin izan bide zuen solasaldia zela eta. Gau
|
hartan
ez zuela etxean afalduko esan zuen gaztetxoak, amaren baimena lortuko zuela segurantza osoa adierazten zuen irribarre samur batez goxatuta," lagun batzuekin San Rokera joango gara ilunabarrean, ea plater hegalariak ikusten ditugun".
|
|
|
Matxinatu faxisten aldeko frankotiradorea ez ezik, Bolinen harikoa ere ba omen zen Fernando.
|
Hark
ez zuen nahitaez esan nahi haren izaera harroputza zeukanik, ezta ere hark ongi antolaturiko azpijokoetan zebilenik, baina haren begiko izateak gordinki salatzen zuen. Galderrek lehendik zekien Bolin ez zela Urdaibain errebeldeak Gernikako errautsetara sartu zirenean.
|
|
2003
|
|
|
Gurdian sartu ondoren, goiz
|
hartan
ez zuen musika ipintzeko gogorik. Atzean utzi zuen hiria, alboan mendia eta goian ortzia.
|
|
|
Hark ez dio inori barkatzen.
|
Hark
ez du lagunik. Hark morroiak ditu.
|
|
|
Uste dut, zinez uste ere, nire jardun
|
hark
ez zuela laguntza handitarako balio izan, zeren taldearen etsipena haserre bortitz bilakatu baitzen. Labea ez zegoen, beraz, ogi txikietarako.
|
|
2004
|
|
|
Zein aldi eta noizko giroaz ari garen ahaztu gabe, txifa txakur eta herritarren arteko borrokaren karatulapean, borroka armatuaren gaur egunean nahiko bigun iruditzen zaigun aipamena egiten du. Aldi
|
hark
ez zuen, antza denez, ez baterako ez besterako juzgu hain zorrotzik eskatzen. Antzerako beste horrenbeste, sarekada, atxiloketa, tortura eta hilketen sujerentzia leunduetan.
|
|
|
Harritzen naiz.
|
Hark
ez du zure antzik. Hark honezkero pasatuko zuen baten bat.
|
|
|
Hasperen egin nuen, burgesia apalaren kutsu nahasezina zerion harreragela haren apainketari erreparatuta. Ez, toki
|
hark
ez zuen espioi habia baten itxurarik batere. Zer espero huen bada –egin nuen neure artean–, antenaz eta piura susmagarriko morroiez jositako bunker bat?
|
|
|
–Begi bistakoa da espedizio
|
hark
ez zuela inolako helburu diplomatikorik –erantzun zidan– Hasteko, bidaiarien artean ez zegoen diplomatiko bakar bat ere, esploratzaile bat eta antropologo bat baizik. Eta diplomazia ez dago preseski SSek ongien egiten dituzten lanen artean.
|
|
|
Europa Zerutik ikustea bezala zen. Baina Wewelsburgeko kripta
|
hark
ez zuen Zeruarekin inolako zerikusirik.
|
|
|
Imajinazioaren azpikeria zen, noski. Zelai
|
hark
ez zuen Floridakoen inolako antzik. Baina azkenaldian edozerk gogorarazten zion Tampa.
|
|
|
Haginak garbitu ondoren lababoaren gaineko edalontzian eskuila uzteko zerabilen automatismo bera ikusi zuen Felixek bere emazteak emandako azken musu hartan. Gau osoan zehar lan egitera joan aurretik emandako musu
|
hartan
ez zuen Felixek, nolabait esateko, musurik sentitu. Eta emazteari azken boladan zer arraio gertatzen ote zitzaion galdetu zion bere buruari.
|
|
|
Baina ez,
|
hark
ez ninduen bereziki harritu, jakinaren gainean bainengoen nola Bartzelonako hirian eta inguruetan ere, seme alabei izena jartzeko orduan, Enekoren aldeko hautua egiten ari ziren bikote batzuk, mutilen kasuan, jakina... baina baziren Eneka izeneko neskatxak ere, gero eta gehiago, baita biki bikote bat ere, Eneko batek eta Eneka batek osatua, behin esan zidatenez.
|
|
|
Aldez aurretik esaten dut psikatra
|
hark
ez duela zerikusirik orain dudanarekin, halabeharrak jarri baininduen ni O. jaunarekin harremanetan, eta behar gorriak, berriz, Zabaleta jaunarekin.
|
|
|
Azkenik, Euskal Telebistak ere hitzarmena sinatu zuen 1985.ean orduko Euskadiko Zinemagileen elkartea re kin (AIPV, Asociacion Independiente de Productores Vascosdelakoa), zeinaren arabera Euskal Telebistak AIPVko produkzio etxeek egindako filmen antena eta emisio eskubideak erosteko baldintzak ezarri zituen. Hurrengo urteetan zenbait filmen antena eskubideak erosi zituen ETBk, eta 1988.ean hitzarmen berri bat sinatu bazuen ere,
|
hura
ez zuen bere osotasunean bete eta 1990etik aurrera inbertsioak eten egin zituen.
|
|
|
Eta bai, balkoiko gortinen artean bazegoen errainu edo itzal bat, nik —gizona baino urrutixeago nengoenez— ondo ikusi ahal nuena. Zoritxarrez, itzal
|
hark
ez zuen balkoia irekitzekorik egiten, eta gizonak ostera kantatzeko premia sentitzen zuen:
|
|
2005
|
|
|
telebistan agertu orduko. Sugeak begi onez ikustera bultza zezakeèn gen
|
hura
ez baitzuen, ez, amona Kontxirengandik jaso, antza, eta honek huraxe behar baitzuen: suge bat, kosta ahala kosta!
|
|
|
Hona hemen laburbildurik egoera honetara bildu diren zirkunstantziak: tradizionaldeitu alardearen antolakuntzaren pribatutasuna, Elkarteen Erregistroan izena legearenarabera eman duten elkarte era berean pribatu batzuetako partikularrek bideratua, araudi pribatu batez arautua eta diru funts pribatuez hornitua; antolakuntza horretatikkanpo dago Udal Administrazioa, babesle gisa, ez du parte hartzen antolakuntzahorren araberako ekitaldietan eta
|
haren esku
ez du, diru-laguntza gisa, inolako funtspublikorik jartzen; izaera ofiziala eta antolakuntzan Irungo Udalaren babesa etalaguntza edukiko lituzkeen alarde bat antolatzeko aukera zalantzan jarri ezina; errekurtsogileek Alarde ofizial hori antolatzeko bultzatuko zituzketen ekimen edoegingo zituzketen eskarien berri ez jakitea, eta Tradizional deituriko Alardeko konpainiak dauden elkarteei gisa horre...
|
|
|
Baina
|
hark
ez zuen etenaldirik izan eta pilotari izaten jarraitu zuen baita 65 urterekin ere: herriz herri izugarrizko erakustaldiak eskainiz gainera.
|
|
|
Italieraz esaten saiatu zen esaldi
|
hark
ez zuela zentzurik ulertu zuen Silviak. Eta sumindu egin zen.
|
|
|
Ezin ahaztu Karlos Felix, nire betiko laguna. Ziringilo
|
hark
ez zuen goitizenik. Gureak nondik zetozkigun salatzen zuen horrek.
|
|
|
Gero, baina, etsipenak jo ninduen, ankerki, Juliorekin zertan zebilen jakin nuelarik. Gertaera
|
hark
ez zuen gure adiskidetasuna eten, hala ere; alta, maistrarekin beste era bateko harremanak izateko aukera eman zidan, hots, harreman arrazoitsuagoak, ideologikoagoak; apika ez zen gauzatuko hori, baldin eta eten mingarri hura gertatu izan ez balitz. Modu horretan sartu nintzen Adelaren buruan, haren mundu ikuspegian, haren esperientzia historikoan, haren erroetan.
|
|
|
Gizakia, beti ere, ez da izaki absolutua, baizik eta izaki erlatiboa; eta, zentzu honetan, bere komunitatearen muga linguistikoen barruan bakarrik da aske. Bestela esanda,
|
hark
ez du era batean edo bestean hitz egiten" berak horrela nahi duelako" baizik eta, nolabait," horrela hitz egin behar duelako" 110 Giza-talde baten garapen historiko kulturala bere hizkuntzan islatzen da eta, alderantziz, hizkuntza horrek herri horren historiara eta kulturara hurbiltzen gaitu. Kontua da inork ezin duela dialektika honetatik alde egin:
|
|
|
Mila urrats eraman ondoan, hondarrean adineko emaztea ttottotzera joan zen, Le Monde zaharkitua leitzen ari zen gazte baten saihetsera. Gizon
|
hark
ez zuen bidaia zakurik eta, agian, arratsaren parte bat geltokian pasatzen zuten eskaleetarik bat zela iritzi zuen andereak, alkohol eta pixa urrina usnatzen ziolako gehienbat. Hasieran ikusia ez zuen zakurra bazeukan gazteak aulkiaren azpian gorderik, ukaraian sokaz lotu eta muturretakoz hornituriko alimaleko zakur beltza.
|
|
|
Argazki txiki
|
hark
ez zuen inolako ikurrik edo markarik, miatu nituen beste hainbat argazkitan gertatzen zen bezala. Ez zen argazki historikoa, finean, ez zegoelako inon kokatzerik, ez zuelako informazio gehigarririk ematen:
|
|
|
Argazkia ateratzeagatik. Lekuko garrantzitsua izan nahi zuen mukizuak, eta ohartuta berari ez zitzaiola ikurrinarena bururatu, ohartuta berak, nolabait azaltzearren, egoera
|
hartan
ez zuela lan historikorik; ohartuta –hala interpretatu nahi nuen– argazkilariak ez ziola berari inola ere erreparatuko; are gehiago: ohartuta argazki honetatik kanpo geldi zitekeela, orduan hamar urte gehiago zituela erabakiko zuen hantxe.
|
|
|
Askoz gehiago luzatu gabe abiatu ginen gure burdina puska hondatu hartara, buruaz korazta eginda, haizean bide urratzeko. Afariak on egin zidan, gazte
|
hark
ez zuen zerikusirik gure ontzietan zebiltzan eskifaiekin, denok gara hobeak lehorrean, baina zerikusirik ez. Hondoratze handi bateko naufrago bakarra, halako zerbait, niri isilekoak esaten.
|
|
2006
|
|
|
Kanpamenduetan geundenak berriz, marokoarren beldur ginen, eta haima azpietan zulo handiak egin genituen, bonbardatzen bagintuzten edo, bertan ezkutatu ahal izateko. Garai
|
hartan
ez genituen gaur egun ditugun etxeak. Oihal oso finez egindako haimak besterik ez genituen.
|
|
|
Denetan okerrena, autoritateaz jantzia zegoelako, zuzendaria zen, euskalduna bera, Urola aldekoa.
|
Hark
ez zuen gaitzizenik, baina beldurgarria zen. Irainak eta jipoiak sarri erabiltzen zituen.
|
|
|
Kode Zibilaren 1981eko erreforma arte Napoleonen Kodetik zetozen arau zurrunbatzuek agintzen zuten aitatasuna nola determinatu. Familia burgesean oinarriturikoaraudi
|
hark
ez zuen biderik ematen, esate baterako, ezkontzaz kanpo izandakoumeak legez errekonozitzeko; horrez gain, senarraren aitatasun presuntzioa zurruntasunez aplikatzen zen. Aitatasun formalen etapa luze hura 1978an amaitu zenEspainiako Konstituzioa onartzearekin batera, aitatasuna askatasunez ikertzekoeskubidea aintzatetsi zenean, lehen debekatuta zegoena, familia legitimoaren lasaitasuna mantentzearren batik bat.
|
|
|
Zortzi urterekin irrati txiki bat oparituzidaten Gabonetan, Gasteizko osaba izeben etxean. Hirian bizpahiru irrati kateentzun bazitezkeen ere, Elgoibarrera iritsi eta aparatu
|
hark
ez zuen zipitzik ereharrapatzen, uhin ertaina izan arren. Frekuentzia modulaturik ez genuen 1968anezagutzen, ez gure etxean behintzat.
|
|
|
Horretarako, gastu notarialen, kudeaketa gastuen, zergen eta abarren ordainketen justifikazio etengabeak ematen zizkieten. Atxilotuek oporretako produktu bera saltzen zieten beste pertsona batzuei
|
hura
ez zutenean, edo aste partekatua bezero bati baino gehiagori saltzen zioten. Are gehiago, iruzurra egin ondoren, iruzurgileen aurkako lege ekintzei ekiteko eskaintzen ziren, eta berriz ere iruzur egiten zitzaien biktimei.
|
|
|
eskolan gaztelania irakasten da, liberalismoa irakasten da). Bestalde, eta hala ere, hautematen da, Unamuno-k berak eta haren lagunek jokabide zakar
|
hura
ez dutela ekintza politikotzat saltzen, baizik eta beti eginbide moralaren izenean, betebeharraren, egiazaletasunaren(" el primer deber es decir siempre la verdad")," sentido ético" 317 eta" valor moral" aren318 izenean zuritzen dute. Bizkaitarristen jarrera politiko eroaren aurka, intelektualaren jarrera moral prestua.
|
|
|
Eskutik heldu dio Piliri, hain ikusi du estu, eta berriz esan dio lasai egoteko. Nereak pentsatu du emakume
|
hark
ez lukeela ama inoiz bakarrik utziko, eta horrekin batera, ezinbestean etorri zaio burura Xabierrekin izandako elkarrizketa. Ospitaletik irtetean amarekin zer egin behar duten eztabaidatzen aritu direla pentsatze hutsak nazka eman dio, bereziki aurrean duen Pilik bere amagatik duen ardura ikusita.
|
|
|
Brast gelditu zen. Gela
|
hark
ez zuen aterabiderik. Leiho baten kontra oldartu zen.
|
|
|
Goiz
|
hartan
ez zuen surik egin, eta horrek are gehiago harritu ninduen, inor baino goizago jaiki ohi baitzen bera. Egunonak eman nizkion, baina ez zuen entzun, antza.
|
|
|
Elkarrekin endredatuta ibili ziren garaian halako gosariak egiten baitzituzten Edurnek eta biek; bazekiten zein hoteletan zeuden buffetik oparoenak, eta bertan hartzen zuten ostatu, elkarrekin egoteko premia sentitzen zutenean. Hotel Suizo
|
hura
ez zuten inoiz probatu; auzo hartara, egia esateko, ez ziren askotan hurbiltzen, Antonioren etxerako bidetik gertuegi zegoelako ziurrenik.
|
|
|
Egun osoa aire librean, horixe zen gehien gustatzen zitzaidana. Arratoi tzarren hozkadak kenduta, zeruak daki nolako nazka diedan?, lan
|
hark
ez zuen aitzakiarik. Gainera, opari bat ere ekarri zidan, Parisen igaro nuen urtebete hark eskaini zidan ederrena.
|
|
|
Bai.
|
Hark
ez zuen horretarako balio. Eta berak ere bazekien.
|
|
|
Aitzitik, besteen iritzian miresgarria dirudiena zentzurik gabekotzat hartuko du bere garaian eta lurraldean bakarrik oinarrituz, nahiz eta diskurtsoa osatua izan den beste garaikoei begira. Obra hori publiko horrentzat egina baldin bada, pertsona
|
hark
ez du sekula behar beste zabalduko bere ulermena, edo ez du sekula ahantziko bere interesa, bai adiskide gisa bai etsai gisa, bai arerio gisa bai iruzkingile gisa. Horrela, beraren sentimenduak okertzen dira; halaber, edertasun eta narrio berek ez dute izango pertsona horrengan izango luketen eragina bere irudimena behar bezala behartu izan balu eta une batez bere buruaz ahaztu izan balitz.
|
|
|
– Bai, eta informe horretan argi azaltzen zen Jon Bengoa halako laguntza baten beharrean zegoela, kontua ez zela txantxetakoa... Baina hori da euren politika, presoa ahalik eta gogorren estutzea, eta
|
hark
ez badu irteerarik ikusten, eta bere buruaz beste egiten badu, ba, azken finean Estatua pozik...
|
|
2007
|
|
|
Bai, sasoi
|
hartan
ez genuen onartzen esaten zigutena. Gaur egun jendeak protesta handia egiten du, baina oso zaila da bereiztea… Edozeinek jarri ditzake gandorra edo rastak, baina dagoeneko ez da pertsonala.
|
|
|
Egun
|
hark
ez zuen beste komentariorik merezi izan, eta hortik aurrera betiko martxan jarraitu zuen gure bizimoduak: bizikletan ibili, musika entzun, zigarroak erre, hitz eta pitz jardun.
|
|
|
Honela, proiektuaren lehen urratsak 2000 urtean eman ziren. 720 milioi pezetako aurrekontua zuen proiektu
|
hura
ez zuen begi onez jo Vianako Printzea erakundeak, eraikina bere osotasunean mantentzeko beharra azpimarratu baitzuen. Aldaketa batzuk egin ziren eta proiektua 950 milioitara joan zen.
|
|
|
Txoperako bazter
|
hura
ez zuen arrotz. Udaberriko lehenengo beroekin batera hara joaten hasi zen, Paularen liburuak eta eskutitzak besapean harturik.
|
|
|
223 Edo, agian, alderantziz: Heraklitoren nortasun eta jarduera politikoa azpimarratzen duen hipotesi oso ausart baten arabera,
|
hark
ez zuen harremanik izango Miletoko naturaren eskolarekin, hain zuzen polisarekin eta politikarekin erabat engaiaturiko pentsalaria zelako; eta, beraz, polisari zegozkion kontzeptuak aplikatuko zizkion filosofiari (Gadamer, 2001: 14).
|
|
|
Horixe du gizakiak kondena, asmatu ala ez, apustu egin behar izaten duela aurretik. Horregatik erabaki nuen nik lagundu egingo niola ia hilean zegoen gizon ezgauza eta arnasa gabeko hari, antzemanda bainengoen gizon
|
hark
ez zuela gaiztakeriarik gordetzen begietan, eta esan nion,
|
|
|
Igandean paratu zion hitzordua. Institutuak egun
|
hartan
ez baitzituen ateak irekitzen, Concordia karrikan elkartuko ziren, zeren...
|
|
|
Ez zion fitsik kobratu nahi izan, baina begiak lerratzen zitzaizkion errelojura. Watch
|
hark
ez zuen, ziur aski, aireportutik hotelerainoko zerbitzuak bezainbertze balio izanen eta, gainera, merezi bezala estimatu nahi zion mesedea egin izana. Opari ematea izaten ahal zen egokiena, baina Migelek ere behar zuen ordua jakiteko zerbait; hortaz, deus gabe ez geratzearren eta gerora faltetsi behar ez izateko, zentzuzko tratua proposatu zion elkarren arteko interesak orekatzeko.
|
|
|
Gehiago zena, kasetako idazkariak aipatzen zuen ere Maddiren amari bisita bat egin ziola, bere" paperraren" bukatzeko xehetasun zonbaiten bila, iduritzen baizitzaion erahilketa harek eta ixtorio hunek lotura zerbait bazutela. ...rezebitu zuela arnegatuz bere alabaren berririk ez zuela sekulan ukan, deusetaz ez zela jakinean, nigarrez hiltzera zoala bere malurra ezin jasainez", bainan momentu batez aitortu ziola ere" erdi irriz, erdi serios, ama bat baitzen oroz gainetik" nola, Lastagaren erahilketaren ondotik, Bizkarttoko etxe ttipi haren husteko xedez azken puskak biltzen ari zelata, Lastagaren kofre zahar
|
hura
ez zuela nihun ere aurkitu, eta hori ez zuela sekulan nehori salatu" nahiago baitzuen pentsatu bere alaba urkabian dilingo baino hobeki zitakela nunbait bizirik, desagertua bazen ere". Eta kasetalariak bururatzen zuen aitortuz susmorik baizik ez zuela aintzinatzen ahal afera hortan eta, bere ustez, ordu arte desagertu ziren guziak, bai jende, bai altxor, baita ere egia, sekulakotz hala zitazkela.
|
|
2008
|
|
|
Azalpen
|
hark
ez zuen Jean Marc erabat lasaitu. Agian, frantziar armada Bidart bonbardatzen imajinatzen zuen nire lagunak, Siad Barreren hegazkinek Hargeisan egin antzera.
|
|
|
Halako produktuk zerako zera ugari ematen duela, beste
|
hark
ez duela batere ematen, honako hau harako haren iturri dela...
|
|
|
Beste ukabilkada bat zen hura, baina ukabilkada
|
hark
ez zuen, aurrekoak bezala, Natalia etzanarazi; aldiz, defendatu egin zen:
|
|
|
elkarren osagarri balira bezala: hots, debozio
|
hark
ez zuen Regina urrundu Reginak berak amets zuèn luxuzko mundutik, are gehiago hurbildu baizik; adierazgarria izan zen, alde horretatik, Reginak, markes jauna bere krisian amildu baino hilabete lehenago, egun batean jaso zuèn gutuna, Nazariok idatzi ziona eta Regina pozez gainezka jarri zuena:
|
|
|
eta hara aukera! Bisita
|
hark
ez zuen, ordea, liluratuta utzi. Egia zen, bai, dorretxe hura aparta zela, bai kanpotik, bere harlanduekin eta leiho gotikoekin, eta bai barrutik ere, bere haritzezko habe eta gapirio lerdenekin.
|
|
|
Hitz zakarrak izan ziren haiek, eta ohe ertzean jesarrita zegoen neska ilehori gazteak azkartu egin zuen eranztea, kristalezko begidun ezezagunaren beldurrez. Beste bezeroekin banan banan eta astiro kendu ohi zituen arropak, halako sentsualitate kutsua eman nahian bere biluzteari, baina bazirudien gizakote
|
hark
ez zituela halako ñabardurak estimatzen eta ez zuen astirik galdu alferrikako aurrelanekin. Belmonte ere ez zen luzamendutan ibili.
|
|
|
Mugitu ezinik geratu nintzen. Txistu egiten nuen arnasa hartzean; bularrak eta eztarriak soinuok egiten zizkidaten... (ad lib)...
|
Hark
ez zuen itxura onik, banekien larria zela.
|