|
2000
|
|
|
Hori erlatiboa da. Publikatzen dena baino ehun aldiz gehiago argitaratuko balitz ere,
|
euskararentzat
ona litzateke. Baina ez dago nahikoa diru eta idazle hori egiteko.
|
|
|
Euskararen aldeko mugimenduari leporatzen diote politizazioa, beraiek direnean euskararen berezko garapena eragotzi nahi dutenak eta prest daudenak gure izaeraren adierazlerik garrantzitsuena den euskara behin betiko desagertarazteko arrazoi politiko hutsengatik. Hil ala bizikoa da
|
euskararentzat
normalizazioa lortzea, euskaldunok gure bizitza euskaraz egiteko eskubidea dugu, hizkuntzaren balio komunikatiboa murrizten duten neurrian, hilzorian egongo baitira bai gure hizkuntza baita gure izaera ere.
|
|
|
Aurtengo udaberrian Frantziako Estatuak, Erregio Kontseiluak eta Pirinio Atlantiarreko Departamenduak Ipar Euskal Herrirako hitzarmen berezia abian jartzea adostu zuten lehenbizikoz. Bertan, besteak beste,
|
euskararentzat
hizkuntza politikaren beharra aurreikusten zen, eta honen barruan bertako euskal irratien (Lapurdiko Gure Irratia, Nafarroa Behereko Irulegiko Irratia eta Zuberoako Xiberoko Botza) finantziaziorako aurrerapausoa ematen zen.
|
|
|
d) Ondorioz, hizkuntza ezberdinen erabilpenen arteko harmonia bat bilatubehar da, procurando armonizar el amor y la reverencia que nos ha de merecernuestra milenaria lengua vascongada con el fervoroso cultivo de la lengua castellana al que nos obliga a la vez nuestro inquebrantable amor a España. Agiriak, beraz,
|
euskararentzat
begiramena nahi du, betiere garaiko diskurtsu espainolistagaztelaniazalea ere aldarrikatuz(. esta maravillosa habla de la cultura españolapor la que vertieron sus sublimes conceptos nuestros misticos y ascetas...).
|
|
|
Horrela, haurrendako liburutegiek haur eta gaztetxoendako liburu gehiago aukeratuko dituzte, eta eremu euskaldunean daudenek euskarazko liburu gehiago. Azken finean, esan dezakegu ereduak aukera bat dakarrela
|
euskararentzat
, baina teknikariek eta arduradunek etekina ateratzen jakitea, edo hala nahi izatea, besterik da.j
|
|
2001
|
|
|
Biguriren ustez, gainera, itzultzaile talde on baten «probaleku» izateko, eta, jardutearen jardunaz, kalitate handiko itzulpenak lortzeko balio izan du lan honek. «Oso lorpen garrantzitsua izan da
|
euskararentzat
eta haren normalizaziorako», adierazi digu.
|
|
|
Hiztunak irabazteaz gain, hiztunok aritzen diren esparru sozialak ere, aldiberean
|
,
euskararentzat irabaztea.
|
|
|
Frankismo garaia ere atzerapauso handia izan zen
|
euskararentzat
, aurrekourteetakoa baino larriagoa ziurrenik. Batetik, kanpotar asko zetozen Euskal Herrira, eta horrek aldaketa handiak zekartzan mapa demolinguistikoan, euskara erabiltzea debekatuta izanik, ezinezko bihurtzen baitzuen etorkinen euskalduntzea, aregehiago euskaldun asko Euskal Herritik kanpora zihoala kontuan hartuta.
|
|
|
Behar adinako tokia gure
|
euskararentzat
: horrela utzi zuen idatzirik Koldo Mitxelena maisuak euskararentzat etorkizuna aurkitzeko urratu beharreko bidea.
|
|
|
Behar adinako tokia gure euskararentzat: horrela utzi zuen idatzirik Koldo Mitxelena maisuak
|
euskararentzat
etorkizuna aurkitzeko urratu beharreko bidea. Irudi luke, ordea, joan den hogei urte honetan leku hori, gure lekua, alegia, non egon daitekeen ezin asmaturik, bidean galdurik bezala gabiltzala, nahiz urte horietan gure eskuetan izan ditugun, botere politiko eta erabakimen tresna indartsu askoak, bai ugaritasunaren bai irismen mailaren aldetik ere.
|
|
|
Esanak esan, uste dut soziolinguista gehiegitxo dabilela gure artean. Badakit garrantzitsua dela
|
euskararentzat
alor berriak irabaztea, baina euskarari irabazi dizkiogun alor batzuetan nola dihardugun ikusita duda egiten dut mesederik egiten ari ote gatzaizkion geure buruari. Neurri politiko zehatzetan sartu gabe, irizpide nagusietan ikusten dut nik okerrik handiena.
|
|
|
Aldatu, joko politikoa ren baldintzak aldatu dira, eta ezin hobeto etorrizaie aspaldi desio zutena egiteko. Arrisku hori aspaldi aipatua dut nik beste idatzi batzuetan, eta uste dut bi hankaren gainean sostengatzen dela
|
euskararentzat
hain kaltegarri den sorgin dinamika hori. Batetik, euskara abertzaleen patrimonio esklusiboa balitz bezala jokatzen dute batzuek euskararen barrutik.
|
|
|
Ziur nago egoera politikoa lasaituko den neurrian hizkuntz mapa eta bilakaera gero eta positiboagoa izango dela
|
euskararentzat
eta Nafarroako eta Euskal Herri osoko euskaldunontzat.°
|
|
|
Eta Sanzek sutsu eta gogotik defendatu zuen. Orain auzitan dagoenarekin zerikusi gutxi zuen,
|
euskararentzat
askoz ere onuragarriagoa baitzen. Eta jendaurrean defendatzeaz gain, UPN barruan dekretu hark astindutako hautsak baretzen ez zuen lan gehiegirik egin Sanzek.
|
|
2002
|
|
|
«Bada batzuen artean tentazio benetan nabaria, euskara hizkuntza bera helburu eta xede absolutu bihurtzeko joera duena hain zuzen. Toki goxo, sekretu eta ezkutu bat, han, bihotzondo ezti eta xamurra
|
euskararentzat
gordez, baina aldi berean komunikaziorako mintzabide, tresna eta adiera gailu gaztelera aukeratzen duena. Itxurarako bakarrik erabiltzen duena bere euskara maitea, erakustoki baten ohorez horniturik aurkezteko gisan(...).
|
|
|
faltsua da. Hemen ez daudeberdinen arteko aukera berdinak;
|
euskararentzat
abiapuntua ikaragarri desfaboragarria delako. Egoerak, aldiz, benetako demokrazia edo tamainazkodiskriminazio positiboa eskatzen du.
|
|
|
Euskarak gure beste hizkuntzek ibili dutenbidetik kilometro batzuk baditu egiteke, eta hor datza arazoa. Beraz, kirol jantzizirabaz dezagun
|
euskararentzat
zor diogun garapen osoa, hizkuntza baliabideprepositiboak eman diezaizkiogun, daukagunetik ezer ere galdu gabe, esan nahibaita, hizkuntza baliabide prepositibo horiek osagarriak liratekeela?.
|
|
|
Eta gainera, euskara eredu zehatz bat eraman zen, gramatika eta hiztegi berriak lagun zituela. Baina horrek kostu handia izan du
|
euskararentzat
: euskaldunak betitik izan duen sena, hizkuntza baliabideak arazorik gabe garatzeko izan duen sena, galdu egin da.
|
|
|
Zertako gertatu zen orduan iritzi aldaketa harrigarri hori? Eman izan den argumentua da ikastolek bere eredua dutela, urteetan landua, eta eredu hori ororen gainetik mantendu behar dela,
|
euskararentzat
, Euskal Herriarentzat alegia, oso ona eta bereziki aproposa delako. Horregatik ez direla sartzen ahal sare publikoan, nahiz urteetan haiek izan ziren, arrazoi guztiarekin gainera, beti publifikazioa eskatzen ibili zirenak.
|
|
|
sinboloa baita han biltzea, hara joatea baita, definizioz, euskararen alde egotea. Jakina, zu bezalako gazteak erdi panparrotuak ikusten ditugunean orain, lehen ez bezala, gazteek gehiago edaten dute nagusiek baino, eta milaka botila hustu dituztenean, galdetu genioke gure buruari hori den egin daitekeen gauzarik egokiena
|
euskararentzat
. Hori ote den" milaka eta milaka lagunek baietza ematea" euskarari.
|
|
|
Eta proposatu izan diren konponbideek (sintagma eta perpaus laburragoak egin, sintagma astunak eskuin aldera eraman, etab) ez dute arazoa konpontzen, gaitza benetan larria eta sakona delako. " Zinezko erronka printzipala" da
|
euskararentzat
, Rubiok dioenez, arazo honi konponbidea aurkitzea lehenbailehen.
|
|
|
I rudiekin jarraituz, zergatik ez aldarrikatu euskarak bizi behar duen basamortuan euskal unibertsitatea,
|
euskararentzat
irabazitako beste eremu guztiak bezalaxe," oasi" dugula. Oasi hauei esker iraun du euskarak bizirik eta ditugunei eustea eta berriak sortu eta hedatzea izango da biziraupenerako eta indarberritzeko bidea.
|
|
|
Badirudi hori dela gure errefe rentzia bakarra. Hark daukana, hura dena, guk ere nahi dugu
|
euskararentzat
. Eta ez diegu so egiten beste hiztungo txikiei.
|
|
|
Gaur egun, berriz, familiaren eremu pribatuak duenga rrantzia ez da iraganean zuen bestekoa; familiak aurreko mendeetan betetzen zituen funtzio batzuk galdu egin ditu, hezkuntza sistemaren mesedetan, adibidez. Familiak
|
euskararentzat
bete duen babesleku funtzioa ere, etxe muinetaraino sartzen diren erdarazko aurrerapen teknologikoek higatu dute: irratiak, telebistak, internetek...
|
|
2003
|
|
|
Ados agertu zen" Elkargo autonomoetako erakundeek Europako Hizkuntza Gutxituen Itunak dioena betetzen ez dutenean, estatuen egitekoa dela hori betearaztea" dioen analisiarekin, baina bere ustez," hizkuntzaren normalizazioa, normalizazio politikoarekin etorriko da". Gobernuaren hizkuntza politika" okerreko bidetik" doala gaineratu zuen, baina"
|
euskararentzat
errespetuzko tratuaren" bitartez" gatazka honi osagai emozionala" indargabetzea beharrezkotzat jotzen du" maximalismoak" uxatzeko.
|
|
|
Agian nire harremanak bertsolaritza klasikoarekin izan zirelako ordura arte. Gurasoei ere esan nien
|
euskararentzat
mesede izango zela, umeei ez ziela kalterik egingo, kultura ere bazela bertsolaritza, kantuan aritzea ona zela... Baina hortik bertsolaririk ez zela aterako, ziur aski.
|
|
|
Azti lan horretarako, historiak darraion bideari erreparatu zaio: nolako joera historikoak, halako aukerak
|
euskararentzat
. Alderantziz jokatuz gero, hau da, korrontearen kontra igeri eginez gero, itota bukatzeko arrisku handia du gure hizkuntzak.
|
|
|
Geroago bere idazlanetan, besteak beste El libro negro del euskara (LibNeg) saioan behin eta berriro gogoratuko digu, euskaldunek, nork bere euskara egin ezkero, erraz elkar aditzen dutela eta erraz, baita, besteena ikasi. Eta
|
euskararentzat
berbeta modu natural hori erreibindikatuko du bere bizi guztian. Halakoxe euskal harremana islatzen da GabAt eta ondoko beste obra guztietan.
|
|
|
Historia goi klaseentzako generoa zen. Produkzio historiografikoaren ezaugarri elitista honek,
|
euskararentzat
ondorio larriak zituen. Zeren erdaldun herritar apalentzat historia lanik ez produzitu arren, idatzi idazten ziren historia lanak erdaraz (goi klaseentat).
|
|
|
Mendetako historia erasokorra dute gogoan autoreek gutunean, eta azpimarratzen dute ezen XVIII. mendeaz gero bereziki bortitza izan dela euskararen kontrako borroka. Eta, diotenez," XX. mendearen komunikazioen munduan izandako bilakaerak eta globalizazioak
|
euskararentzat
testuinguru erasokorragoa osatu dute". XXI.ak berak sorpresa ugari dakar, argi ibili behar.
|
|
|
Miguel Sanzen gobernuak
|
euskararentzat
diruak %4 jaistea proposatu zuen Parlamentuan. Azken urteetan, eta aurrekontu orokorrekin alderatuta, euskararentzat diruen ehunekoa %0, 34ra jaitsi bazen ere, hizkuntza politikaren aurrekontuak, zenbaki hutsetan, gora egin zuen beti.
|
|
|
Miguel Sanzen gobernuak euskararentzat diruak %4 jaistea proposatu zuen Parlamentuan. Azken urteetan, eta aurrekontu orokorrekin alderatuta,
|
euskararentzat
diruen ehunekoa %0, 34ra jaitsi bazen ere, hizkuntza politikaren aurrekontuak, zenbaki hutsetan, gora egin zuen beti. 1995ean, 963 milioi pezeta; 1996an, 973; 1997an, 1.035 Oraingoan, dirutan ere beherakada beraz.
|
|
|
Nafarren ondare eta nortasunari dagokion galera nagusia XX. menderaino euskararen atzerakada etengabea izan da. Aspaldiko denboretara joan gabe, Joakin Lizarraga Elkanokoaren Egues ibarretik hasi eta Erroibar, Aezkoa, Zaraitzu, Erronkari eta Arakil bera,
|
euskararentzat
basamortu hilotz bihurtzen ari ziren ordurako, eta erromantikoen eskutik etorri zen euskararen aldeko lehen ahots etaelka rte legeztatua. Iturralde Suit historialari entzutetsuaren etxean bildu ziren 1877ko urria ren 23an Florencio Ansoleaga, Arturo Campion, Estanislao Aranzadi, Hermilio Oloriz barne, izen oneko hamahiru hirunsheme, eta Nafarroco Euscarazco Elcargoa sortu zuten, hizkuntza, euskal kultura eta lege zaharra Nafarroan sustatzeko asmoz.
|
|
|
Alderdi politiko guztietako haurrak, agintean egondako gurasoenak barne, ibili dira ikastoletan, alde batetik; eta lurralde fisikoari buruz Erribera aldean gainditu egin da legezko hizkuntzen hesi lotsagarria. Hori ona da
|
euskararentzat
. Pentsabide mailan elkar errespetatuz, euskal kultura alderdi politiko guztiek onartzea lorpen amesgarria litzateke nafar hizkuntzarentzat.
|
|
|
Nire ustez, hizkuntza politika jakin honen helburuaeuskararen etorkizunerako erabakigarria den" indiferenteen" gizarte sektore zabala da, herritar horiek
|
euskararentzat
irabazi ezean oso zail izanen duelako gure hizkuntzak bere etorkizuna eta biziraupena ziurtatzea, eta horiexek direlako egoera gatazkatsu baten aurrean edo aukera bat egin beharrean suertatuz gero (ingelesa eta euskararen artean, adibidez), erdaren mesederako izanen den praktika batera errazen lerratuko direnak.
|
|
|
Alde batetik," eguneroko lanean" ari direnak, dela erabilera, dela motibazioa, sormena, transmisioa, hezkuntza... Eta, bestetik," eguneroko lan" horren indargarri eta potentzialtasunaren biderkatzaile izan lukeen egoera sozio-politikoa bilatzen duten ekimenak, alegia,
|
euskararentzat
estatus berri bat (ofizialtasuna, hizkuntza eskubideen aitortza, hizkuntza politika berri bat) bilatzen duten ekimenak.
|
|
|
Diskurtsoen egokitze horretan, gauza asko sartzen da, adibidez,
|
euskararentzat
landu nahi dugun proiektua rena. Plangintzan (edozein esparru eta motatako plangintzatan) diharduenak ondo daki nora iritsi nahi den argitzea funtsezkoa dela hartaraino eman beharreko pausoak ere ondo planifikatu ahal izateko.
|
|
2004
|
|
|
ELA, LAB, Hiru, ESK, CCOO, EILAS eta EHNE dira zazpi sindikatuok eta euskararen normalizazio planak abian jartzeko konpromisoa eskatu diete enpresaburuei zein langileei. Xabier Mendiguren Kontseiluko idazkari nagusiak nabarmendu duenez, lan esparrua garrantzitsua da
|
euskararentzat
, «gure bizitzaren zati handi bat lanean egiten dugulako».
|
|
|
Finalean arituko diren zortzietatik bostek kantatu dute bizkaieraz (Elortza, Iturriaga, Lekue, Ibarra eta Fredi). Zer normalizatua badagoen arren, naturaltasunez entzuten ari gara bertako euskalkia Bizkaian, eta hori euskalkiarentzat ez ezik,
|
euskararentzat
ere osasungarria da. Erabileraren datu tristeak eta kalitatearen joera kezkagarria bizi ditugun garaiotan, bertsolaritzak gotorleku behar du.
|
|
|
–Gizarte egiturarik zabalenetik hasiko naiz, estatutik alegia, eguneroko bizitzaren koordenada orokorrak definitzen dizkigulako eta ondorioz bere eremuaren barruan sortzen den aire berezia etengabe arnastu beharrean gaudelako. Begirada biziki zorroztu gabe ere, berehala bistaratzen zaigu errealitate gordina, alegia frantsesa eta espainolak berentzat gordetzen dituzte mekanismo kolektiboak eta
|
euskararentzat
borondate pertsonala baino ez dute uzten. (...) Bada, laburbilduz, erabaki kolektiboan oinarritzen dituzte frantsesa eta gaztelera.
|
|
|
Orain arteko elebitasun saiakerak nolako uzta eman duen jakiteko aukera ona daukagu: . Tesiarekin frogatu nahi genuena da azken hogeita bost urteetan euskarak ez duela izan ez garapen kuantitatiborik ez kualitatiborik prentsa elebidun abertzalean, kale itsua izan dela hori
|
euskararentzat
. Hortik joateak ez dio konponbiderik ekartzen euskarari.
|
|
|
Berehala ikusiko dugunez, maila makroaren barrutian sartzeko asmorik ez du erakutsiko, baina, hala eta guztiz ere, ez du aukerarik galduko barruti horri buruz aipamen iradokitzailerik egiteko: . Ene iritziz, egitura formalen nahiz informalen mekanismo kolektiboak
|
euskararentzat
berreskuratzeak, normaltze prozesua bide onetik abiatua dagoela adieraziko luke. Bien bitartean eta ahalegin indibidual soiletan oinarrituta, egoerari eustearekin nahikoa du euskalgintzak, baina aurrera egiteko normalizazio dinamikarik sortzeko ezindurik ikusten dut.
|
|
|
Euskarazko jardunaren gaitasun erlatiboak honako hausnarketa hau eragin du euskaltzale honengan: . Badakit garrantzitsua dela
|
euskararentzat
alor berriak irabaztea, baina euskarari irabazi dizkiogun alor batzuetan nola dihardugun ikusita duda egiten dut mesederik egiten ari ote gatzaizkion gure buruari. Neurri politiko zehatzetan sartu gabe, irizpide nagusietan ikusten dut nik okerrik handiena.
|
|
|
Erantzunik zorrotzena bertako euskaltzale baten jarreran idoro dugu: . Beren herriko presupuesto edo buxetetik
|
euskararentzat
orain ematen ez dutena eman lezaketela, dio Xipri Arbelbidek?, jende horiek berek, mirakuluz bezala, euskal departamendu bat izanen delarik, departamendu berriko presupuestotik. Gaur legea alde izanagatik idekitzen ez diren klase elebidunak idekiko direla mirakuluz bezala, Konstituzioaren bigarren artikulua aldatuko delarik?
|
|
|
Baina ez dago eskubide naturalik, eskubideak irabazi egin behar dira?. Legea, arlo gehienetan,
|
euskararentzat
lagungarri da, Egunero, 2003/5/6 Luix Barinaganarrementeria: –(Legea) ez da noski hizkuntza baten normalkuntza baterako bagoi bakarra, baina bai motorra osatzeko ekidinezinezko pieza.
|
|
|
342 Gabi Basañez: Defentsa eta borroka,
|
euskararentzat
giltza, Euskaldunon Egunkaria, 2002/12/17.
|
|
|
Buruaren lana ezin du bihotzak ordezkatu, haren esanak geure onetik atera bagintzake ere. Alabaina, guztiarekin ere, horrek ez luke esan nahiko, horratik, diglosiaren estrategia
|
euskararentzat
ona denik. Bide txar batek ez baitu hain zuzen berez txarra dena nahitaez hobetzen; onik onenean, gauzak erlatibizatzeko gaitasuna aitortuko diogu halakoari, baina ez besterik.664
|
|
|
Hala gertatzen da herriak fitsik ulertzen ez dituen hainbat hitz berrirekin. Eta horrelakoak ho rrenbeste ugaritu dira,
|
euskararentzat
egiazko arrisku bihurtu direla (241).
|
|
|
Nik uste dut, doan izanda, Hitza k dirua duela. Euskararentzat gainera Hitza oso garrantzitsua da, eta
|
euskararentzat
dirua eman behar da, laguntzeko. Gainera, doan izanda Hitza, dudarik gabe behar du diru laguntza.
|
|
|
Bai eta larunbatean europar giroko iluntzean baxoerdia eskuan hartu eta Xiberuko kantaz zenbaiten gogoa liluratzeko ere. Bihotzak goxatzen eta
|
euskararentzat
lagun berriakegiten emandako ordu haiek izan dira menturaz gure lanik eraginkorrena. Euskarak ez ditu entzuleak behar Europan.
|
|
2005
|
|
|
Kazeta elebidunak aho biko ezpata direla
|
euskararentzat
, haren gutxieneko presentzia duten arren, beronen garapen kuantitatiboa zein kualitatiboa eragozten dutelako.
|
|
|
Eginkizun duguna, hala ere, ez da gutxi. Euskara Biziberritzeko Plan Nagusiak dioenari jarraiki,
|
euskararentzat
ahalik eta hiztun oso gehien irabazten jarraitzeaz gain, orain arteko lorpenak kapitalizatzea da erronka nagusia; hau da, euskararen erabilera soziala areagotzea, euskara eskolan ikasi duten milaka euskal hiztunen hizkuntza gaitasuna sendotuz eta gure eguneroko bizitzan euskararen presentzia handituz. Horiexek ditugu aurrerabiderako helburuak.
|
|
|
ingelesa nolabait amu bezala jarri, «hemen daukagu prestigioko hizkuntza» eta euskara gutxiestea. Euskal Autonomia Erkidegoan ere, erne ez bagara ibiltzen, ez bada euskararen ardatza garbi uzten, izan daiteke
|
euskararentzat
kaltegarri. Bide horretatik, hizkuntzak mailakatzeko proposamena, «Hizkuntzen erreferentzi marko europar bateratua»n oinarrituz egiten dugu:
|
|
|
Bere agoniatik atera nahi baldin badu Elizak,
|
euskararentzat
egin dugun bezala, geroan sinetsi behar du gostarik gosta, lanari lotu heriotzera daraman atekatik baztertuz. Bide berriak ideki.
|
|
|
Baina musikazaleez gain, hainbat eta hainbat euskaltzale bilduko dira, bilduko gara, oraingoan bertan. Euskal kulturarentzat,
|
euskararentzat
, aurrerapauso garrantzitsua izango baita.
|
|
|
Musika eta ikuskizuna, jakina. Baina, eta beharbada garrantzitsuagoa dena,
|
euskararentzat
suposatzen duen aurrerapausoa. Elkarte Lirikoko partaideak garenok gustora egingo dizuegu ongi etorria.
|
|
|
Frantses estatuak tresna honen bitartez euskaldunoi egiten digun iruzurra salatzeko. 26an, manifestazioa egingo dugu Iruñean,
|
euskararentzat
ofizialtasuna aldarrikatuko dugu. Ekimen honekin amaituko dugu asterako egindako planteamendua.
|
|
|
Arerio. Nik uste dut etorkinak ez direla
|
euskararentzat
arerio izango. Etorkinak iritsiko dira, eta ikusten dutena egingo dute.
|
|
|
Antzeko egoera bat diseinatu nahi izan dut
|
euskararentzat
, argi izanik honekin ez ditugula, besterik gabe, euskararen etorkizuna eta biziraupena ziurtatuko, baina bai lanean tinko jarraitzeko nolabaiteko abiapuntua(" nolabaitekoa" diot; izan ere, ez gara hutsetik abiatzen, orain arte egindakoa lan ederra izan baita) oinarri sendoetan sustraiturik.
|
|
2006
|
|
|
Eta zer ikusten du? Bere hitzaurrean euskal ahaleginaren giltzarria
|
euskararentzat
arrotz den boterearen esanetara dagoen eta euskararentzat periferikoa den botere autonomikoa da; eta euskararen berreskurapenaren gune sortzailea eta bihotz eragilea (milaka pertsonez Miren tartean delarik eta berrogeita hamar urtez osatua), diru lege nagiaren konplemento. Baina ez diruak, ez legeak, ez urruntasunak ezin dute motibazio gramo bat ere sortu ahal.
|
|
|
Eta zer ikusten du? Bere hitzaurrean euskal ahaleginaren giltzarria euskararentzat arrotz den boterearen esanetara dagoen eta
|
euskararentzat
periferikoa den botere autonomikoa da; eta euskararen berreskurapenaren gune sortzailea eta bihotz eragilea (milaka pertsonez Miren tartean delarik eta berrogeita hamar urtez osatua), diru lege nagiaren konplemento. Baina ez diruak, ez legeak, ez urruntasunak ezin dute motibazio gramo bat ere sortu ahal.
|
|
|
Duela gutxi prentsan hau esan duen Pako Aristiri: " Arriskutsua da benetan
|
euskararentzat
gaur bizi dugun garai hau, lan pertsonalari ekimen sozialek lekua hartu diote".
|
|
|
Argi esan nahi diegu ez dugula iruzur gehiagorik onartuko, izan ere, hori da euskaldunei egiten digutena etengabe: hitz politak dituzte
|
euskararentzat
eta ekintzez egurra ematen digute gure eskubideak aldarrikatzeagatik".
|
|
|
Hizkera ez zuzena, senik gabea eta desegokia laguntzen duten faktore eta aldagai mordoxka ditugu gainean: eredu traketsak, oso bestelako ama hizkuntza, interferentziak, transmisioaren etena,
|
euskararentzat
berriak diren espazioak, hizkuntza ukipena eta diglosia, erabilera eskasa... Eta, hala ere, zuzen, senez, eta egoki hitz egin behar!
|
|
|
Jakina da ergatiboak buruhauste dezente sortzen dizkiola euskaldun askori. Ergatiboa bera
|
euskararentzat
eta euskaldunontzat traba eta oztopoa dela dioenik ere bada, eta auzi horren isla da gai honen inguruan Biltzarrean gertatutako eztabaida. Bestelako iritziak ere jaso dira, baina Ergatiboaren eta Absolutiboaren artekoa da eztabaidaren mamia eta intentsitatea hobekien islatzen duena.
|
|
|
Horrekin zer esan nahi dugun? Bada, planteamendu edo formulazio teoriko praktiko guztiek dutela ziur asko beren egiaren eta arrazoiaren puska, eta osagai guztiekin osatu genukeela
|
euskararentzat
errezeta osoa eta erabatekoa. Alegia, superheroi guztien aliantza genukeela.
|
|
|
Franco hil eta, formula batzuk inprobisatu ziren. Urteok ikusita, gobernamenduan
|
euskararentzat
lekurik aproposena museoen eta orkestraren ondoan al da. Ez ote du bere leku propioa aparte behar?
|
|
|
Orain gatozen Veleiara, bada ordua eta. Zeren Veleia, funtsean,
|
euskararentzat
diskurtso berri baten posibilitatea da. Jantzi zaharrak bota eta berriak egiteko aukera.
|
|
|
Berez, garbi dago 36ko gerra
|
euskararentzat
hekatonbe bat izan zela, baina, paradoxikoki, luzera izan zuen ondorio onuragarririk ere, Frantzian ez bezala. Alegia, 1960tik aurrera Hego Euskal Herrian bigarren industrializazio handitik eta espainiarren immigrazio masibotik sortzen den gizarte berriak osagai konpartitu bat zeukan euskararen berreskurapena ahalbidetuko zuena:
|
|
|
Guztietan harrigarriena hasierako hura gertatzen zait niri, nola asmatu zuten euskara ereduarekin eta aldizkari ereduarekin. Kultura, kultura modernoa,
|
euskararentzat
errebindikatu zuten. Errebindikazio hau bitan banatua zetorren:
|
|
2007
|
|
|
Euskararen normalizazioaren ikuspuntutik, seinale ona da, pozgarria, euskaldun berriek euskara maila ona izatea, erdararen parekoa. Osasungarria da
|
euskararentzat
, berri ona, euskaldun berri gehienentzat euskara, normala den bezala, bigarren hizkuntza delako. Beraz, Euskal Herrian euskaldun berri franko euskaraz erdaraz bezain ongi moldatzen garela berri pozgarria da.
|
|
|
" Gure gizarteak ingurune euskaldunean bizitzeko eskubidea du, kultur askotako munduan izanikan ere; euskaraz ikasteko eskubidea ikasle guztientzat; euskaraz mintzatzeko eskubidea, ez bakarrik etxean, bai eta ere lanean eta zerbitzu publikoetan; euskal kultura komunikabide zabaletan sartzeko eskubidea. Berriz ere eskatzen dugu legezko ofizialtasuna
|
euskararentzat
eta gure kulturarentzat. hurrengo urtean Deiadar manifestaldi erraldoia antolatu zen, eskolak, elkarteak eta hautetsiak bilduz, hizkuntza eta kultura eskubideak aldarrikatzeko eta negoziaketak aitzinarazteko botere publikoarekin: Seaskaren onarpena, sare elebiduna, irakasleen formakuntza diplomatua, euskal irratiak, euskal kulturgintzaren antolaketa. ondorioz 1990ean euskal kultur erakundea eta euskal kultura sostengatzen duen udalarteko sindikatua sortu ziren, kulturgintzaren normalizazioa segurtatzeko.
|
|
|
COMPORTAk aplikazio hori moldatu egin du, PDAtarako ere erabilgarri egiteko. Gainera, Etsedik gaztelaniarentzat erabilitako iragarpen sistema bera
|
euskararentzat
ere garatu du. Horrez gainera, aplikazioaren funtzionalitatea handitu nahi dute, posta elektronikoa erabiltzeko, Interneten nabigatzeko eta abarretarako erabilgarria izan dadin.
|
|
|
Mesedez, faborez eta karitatez eskatuko nieke irakasle eta idazleei, errespetatu gura badute ahozko (eta idatzizko) tradizioa, ahalik eta aurreren erabiltzeko aditza, eta ez tematzeko zelan ipiniko galdegaia aditz aurrean (batez ere txikia ez bada). Hala eginez gero, ahozko eta idatzizko testuak arinagoak gertatuko dira irakurle eta entzuleentzat, eta mesedegarriagoak
|
euskararentzat
.
|
|
|
" Eraso honek egungo markoaren, legedien eta hizkuntza politiken porrota erakusten du", dioenez. Horregatik," gaur egungo marko juridikoa gainditzea eta
|
euskararentzat
marko berri bat eraikitzearen beharra" nabarmendu zuten.
|
|
|
Izenik ez zuen eman, baina agian garaiko Europako unibertsitateetan ari ziren Joanes Uharte Donibanekoa, Jean eta Henri Sponde, Martin Barcos, Duvergier Haurane... gogoan izango zituen. Jarrera horrek
|
euskararentzat
zekarren ospe eta entzute falta agerian utziz, honelaxe plazaratu zuen afera (1545):
|
|
|
1 Euskararen normalizazioaren ikuspuntutik funtsezkoa da belaunaldi berriak erabat euskalduntzea. Zeregin horretan Hezkuntza Sistemak berebiziko ahalegina egin behar du
|
euskararentzat
guztiz lorgarria den B2 europar helburua ikasle guztiek berengana dezaten, eta ahalegin hori Euskal Herriko geografia zatitzen duten gune administratibo guztietan egin behar da, gainera.
|
|
|
– Eta mugaz haraindiko hiri euskaradun bakar gisa aurkezten den Miarritze? Seinale elebidunak ditizten, ikastola berria eraiki zitenan aspaldian eta Mediatekan sail oso bat badun
|
euskararentzat
. Eta gure erako hirugarren sexukoentzat ortzadar koloreko ostatu elebidunak baditun.
|
|
2008
|
|
|
Kontraesanezkoak dira mimetismo hutsak: hedabidearentzat eta
|
euskararentzat
.
|
|
|
Ez nolanahi, zentzuz eta taxuz baino. Gure ustez, langintza horretan pisutsua da
|
euskararentzat
esparru berriak aldarrikatzea (Administrazioa, justizia, lanbide juridikoak...). Aurreko hori bezain garrantzitsua, jakina, Hiztegi Batu hori bezalako tresnak sortzea, bestelako hiztegi berezituentzat irizpide emaile eta erakuslea.
|
|
|
Gauza ezaguna da Bordeleko Unibertsitatea izan zela lehenbizikoa
|
euskararentzat
eta euskal estudioentzat katedra sortu izan zuena, 1948an, René Lafon, ondotik euskaltzain izanen zenak, bete zuena Haritschelarri 1969an tokia utzi arte. Hain zuzen, honen zuzendaritzapean hasi zituen Haritschelharrek bere doktore ikerketak, eta urte hartan zituen defendatu Bordelen doktoregoari zegozkion bi ikerlan, biga aurkezten ohi baitziren garai hartan?
|
|
|
«Azkue abadiak Bilbao, ko «El Liberal» [egunkari errepublikar sozialista] ari idatzi dautso, esaten euzkera itza, z, gaz eztala idatzi biar, s, gaz baño. Izparringi maketo ta Jainkuaren kontrako orrek, ixi ixillik artzen dau Azkue, ren irakastia»216 Ikusten denez, sabindarrek ez bezala, Azkue, «euskaldun fededun zintzoei» ez ezik, «Jainko gabeko» liberal «maketo» beraiei ere zuzentzen zitzaien, modu horretara
|
euskararentzat
onuragarria izan zitekeen zerbait lor zitekeela uste bazuen.
|
|
|
Izan ere urte batzuk lehenago, diktadurak euskarari ezarritako bazterketa testuinguruan, halako hitzak hedatzeko bitarteko faltaz, zentzu gutxi izango zuen arlo horretan indarra jartzeak. Hortaz Azkueren helburuetan argi dago Akademiaren hiztegia erabilera zuzenekoa izan behar zela, bai bezeroentzat eta bai
|
euskararentzat
.
|
|
|
aipaturiko eta Oñatiko batzar ostean Luis Arbeloak proposatu zuen zuzenketa harekin, nahiz oraingoan Euzko Deyako artikulua gogorragoa agertzen zen aldizkari ezjeltzaleak baztertzean. Bestalde, emaitza alderdikoi hori euskararen onerako argudiopean justifikatzen bazen ere (jeltzaleak zirela euskararen alde gehien egiten zutenak eta beraz
|
euskararentzat
onena jeltzaleen eredua zela), aurrerago artikuluak berak erakusten zuen Euzkeltzale Bazkunakoentzat ez zela hizkuntza garrantzitsuena baizik beren proiektu politikoa: «euzkeldunak eta euzkeltzaliak baño beñago abertzaliak gara».
|
|
|
Hartara, hizkuntza normalkuntza
|
euskararentzat
hiztunak mantentzera eta gehitzera zein erabilera eremuak irabaztera bideratutako prozesu sozialtzat definituko genuke. Horren kariaz, alderdi ez formal zein formaletan, ahozko zein idatzizko elkarrekintzetan, hizkuntza komunitatearen barne erlazioetan euskara ohiko hizkuntza bihurtuz edo mantenduz.
|
|
|
Goienetxek berak Donibanera hurbiltzen ziren mundu zabaleko errege erreginekin erabiltzen zuen hizkuntza diplomatikoa frantsesa zen? baina, bestetik,
|
euskararentzat
ere zeregin guztiz garrantzitsua gorde nahi zuen, etxean eta euskaldunen artean. Esaterako, Goienetxek berak sarritan erabiltzen zuen euskara plaza-gizon aritzean, eta, halaber, euskaraz idazten zuen, eta, pentsatzekoa da irakurri ere egiten zuela.
|
|
|
Suaren beroa nahi zuen, baita ere,
|
euskararentzat
, bere bizitzako grinarentzat: Orixeren gordailua zen, bertsolarien pizgailua, beti animatzaile.
|
|
|
Juan Carlos Moreno Madrileko Unibertsitate Autonomoko Hizkuntzalaritza katedradunak gaztelaniaren inguruan eratu den «hizkuntza nazionalismoa» eraitsi nahi izan zuen atzo bere hitzaldian. Eta gaztelaniaren balioa goresteko erabiltzen diren argudioak,
|
euskararentzat
ere baliokideak direla azpimarratu zuen.
|
|
|
Sustrai Colinak ere, onartu arren «lehiaren osagaia» hor egonen dela momentu batean, «finalak hori baino pisu gehiago du sozialki, sinbolikoki. Hemen
|
euskararentzat
esan nahi dezakeenaren aldetik. Lehia egonen da, baina hori taula gainean.
|
|
|
Besterik ez dizugu eskatzen. Hori lortuta, portugaletetar batzuentzat eta
|
euskararentzat
asko izango da.
|
|
|
Hori entzunda, Berria egunkariko zuzendari Martxelo Otamendik, zoriondu egin ditu" lehen belaunaldiko, bigarren belaunaldiko eta hirugarren belaunaldiko gurasoak", eta egitasmo honen garrantzia,
|
euskararentzat
esparru berriak zabaltzeaz gain, euskarazko hogeita hiru komunikabide elkarlanean aritzeko elkartu izana dela esan du. " Ez dut uste gaurkoa bezalako argazkirik erakusteko gai izan garenik".
|
|
2009
|
|
|
Zure energia negatiboarekin esperimentu paranormal oro zapuzten duen horietakoa? Bada, ez duzu mundu paranormalean edo espiritualean
|
euskararentzat
edo hizkuntza gatazkentzat konponbide handirik bilatuko. Fede pixka bat edukiz gero, ordea, badago zer bilatu eta zer ikasi.
|
|
|
Eta, ondoren, horraino nola heldu garen azalduko dut, betiere zuen herrialdeko hizkuntza eta zuen prozesuak errespetatuz. Ez ahal duzue behintzat nire solasaldi hau intrusiotzat hartuko; guk egin duguna azaltzea da nire nahia, eta hori
|
euskararentzat
ere mesedegarria izatea.
|
|
|
Logika hori sakon barneratuta daukagu herritarrok. Horregatik, esanak esan, kapitalismoa, etengabeko hazkunde ekonomikoa —eta demografikoa— ez da jasangarria, ez naturarentzat ez
|
euskararentzat
. Gai honetaz interesa izanez gero, jo daiteke Las razones del no al TAV (2009) liburura.
|
|
|
Bilana iluna da Iparraldeko
|
euskararentzat
. Euskaldun elebakarrak eta elebidunak jendetzaren %29 ziren 1991an, gaur egun ez dago euskaldun elebakarrik eta elebidun eragileak jendetzaren laurdenera ez dira heltzen.
|
|
|
Baina Estatu hori da de fakto Barojarentzat arrazoizko bakarra. Eta, hizkuntz politikaren mailan bereziki,
|
euskararentzat
Aro Modernoan Erdi Aroko soluzioa proposatzea, Estatu modernoaren aurrekoa, Barojak egiten duen legez, errealitatean jada zentzurik gabekoa da, edo Unamunoren ez oso desberdina, hizkuntza ahalik arinen hilarazi ordez berehalaxe hil dadineko baldintzetan utziz. Barojak ez dauka Unamunok baino soluzio hoberik, bera ere, Unamuno bezalaxe, Euskal Herria bere modura maite duen espainolista bat baita.
|
|
|
Funtsezkoa da
|
euskararentzat
Hiztegi Batua edota Orotariko Euskal Hiztegia egun dauden moduan sarean eskuragarri egotea; Euskaltzaindiak, horrez gain, gizartetik egin zaizkion eskaerei erantzunez, norabide horretan urrats gehiago egiteko borondatea agertu du.
|
|
|
Zalantza barik, funtsezkoa da
|
euskararentzat
itzulpen automatikoaren ateak zabaltzea, bere burua mapan kokatzeko pauso erabakigarria bailitzateke hori149, baina hori bezain funtsezkoa da, era berean, olatu digitalean igeri egiten jakitea, hurrengo atalean ikusiko dugun moduan.
|
|
|
Une batean Nemesio irratsaiotik bota edo bestela itxi egingo zuela agindu zuen gobernadoreak. Guk planto egitea erabaki genuen, baina Nemesiok berak esan zigun oso garrantzizkoa zela
|
euskararentzat
guk aurrera segitzea eta utzi egin zuen.
|
|
|
Irrati horiek oso garrantzitsuak izan ziren
|
euskararentzat
, oztopo ugariren artean bazen ere, uhinetan gero eta leku gehiago irabaztea ahalbidetu zioten-eta: Bilboko Herri Irratiak, adibidez, Lehen Euskal Abesti Txapelketa antolatu zuen 1964an, Xabier Gereñok sorturiko CINSA etxearekin batera; irrati berbera euskara ikasteko saioa aireratzen hasi zen, berriz, 1965ean, Xabier Peñaren gramatika liburuan oinarrituta.
|