|
2000
|
|
|
|
Euskararen
legean aipatzen da euskalkiaren garrantzia beti ere euskara batuaren kaltetan ez doanean, euskara batua delako Euskal Autonomi Erkidegoko hizkuntz ofizial amankomuna, eta hitz egiten den lekuetan zaindu egin behar direla. Lege batek hori baino askoz gehiago ezin du eman seguruenik, baina bidea ematen du legeak, adibidez mahai honetan aipatu ditugun guztiak aurrera eramateko eta gehiago ere bai.
|
|
|
|
Euskararen
legea 82koa da, Euskaltzaindiak Arantzazuko kongresua 68an egin zuen. 68tik 79rako tarte horretan borroka nagusi izan zen eta 1978an Bergaran egindako kongresuan, ortografia, deklinabidea, aditz laguntzaileaz emandako arauak, testuetan betetzen ziren aztertzea zen gai nagusia.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzaren
|
Euskararen
Legeak 15 urte bete zituenean Eusko Ikaskuntzak gaia aztertu zuen eta Riev ek (Nazioarteko Eusko Ikaskuntzen Aldizkaria) dossier bat argitaratu du gaiaren inguruan" 15 años de la Ley del Euskara en la Educacion, Administracion y Medios de Comunicacion" titulupean. Gregorio Monrealen sarrerako testuaren ondoren, Pedro Migel Etxenikek Legearen defentsan eginiko hitzaldia jasotzen da.
|
|
|
Edorta Cobreros eta Iñaki Agirreazkuenagak gaiaren inguruko hausnarketa egin eta gero, Mikel Zalbidek hezkuntza mundua du hizpide eta Josu Iñaki Erkorekak, ostera, administrazioaren esparrua aztertzen du. Amaitzeko, Javier Diaz Nocik
|
Euskararen
Legeak komunikabideetan izan duen eraginaz dihardu
|
|
|
|
Euskararen
Legea onartu zenean, erakundeek euren erantzuna ematen hasi behar izan zuten funtzionarioak euskaldunduz. Une horretan Zuzendaritza izango zenaren lehenengo zelula sortu zen Lehendakaritzaren barruan.
|
|
|
Horiek keriak dira, aje latzak nahi bada, baina badago aldekotasunik, aurrera egiteko lehengaia.
|
Euskararen
legearen aldaketa eskatzeko antolatu sinadura kanpainak eta berritan Iruñean izandako manifestazioak agerian uzten dute euskararen aldeko gizarte komunikazio sare ikaragarria dugula. Euskarri eta baliabide oso gutxirekin burutu dira bi ekimen hauek, baina euskararen onarpen ofizialaren aldarrikapenean arloz arloko kezkak jasota ikusiz gizarte komunikazio sareak bere indarrak askatu dituenean euskalgintzako taldeak izan dira emaitzekin harritu diren lehenengoak.
|
|
|
Inolako espanturik gabe, biztanleak eta iritzi publikoa euskararen eta euskaldunen aurka jartzea da helburu zuzena.
|
Euskararen
Legearen edukin txiki horiek murriztu nahi dira eta Iruñerriko udaletan euskararen mesedean onetsi diren ordenantzak ezabatu nahi dira, udalen autonomiari muzin eginez.
|
|
|
Hainbeste urtetan lortu ezinez, azkenerako
|
euskara
legez onartua izan den Euskal Herriaren parte batean ere, oraindik euskalduna euskaraz epaitu ezinik gabiltza. Zer itxaron genezake bakoitza berari aukerakoen zaion hizkuntzan epaitu ezik?
|
|
|
HERRI ARDURALITZAREN EUSKAL ERAKUNDEA INSTITUTO VASCO DE ADMINISTRACIÓN PÚBLICA:
|
Euskararen
Lege araubideari buruzko Jardunaldiak. Jornadas sobre el régimen jurídico del euskara.
|
|
|
–La oficialidad del Euskara en Navarra?.
|
Euskararen
Lege araubideari buruzko jardunaldiak. Jornadas sobre el régimen jurídico del Euskara, pp. 115 Oñati, 1990.
|
|
|
|
Euskararen
Legeak markatutako helburu hori ahalik eta hobekien bete ahal izateko, Gobernuak Irratien FM frekuentzia berrien banaketarako deia egin baino lehen, Kontseiluaren gehiengoak eskatutako ohiz kanpoko bilera batean, Kontseilukoek Nafarroako Lehendakari jaunari eskatu zioten Iruñerrirako deialdi bikoitza egin zezala, gaztelaniazko eta euskarazko irratiena alegia.
|
|
|
euskalduna, mistoa eta ez euskalduna.
|
Euskararen
Legeaz egin daitezkeen balorazioak alde batera utzirik, Liburutegi Publikoen antolaketa berrirako egin diren dokumentuetan euskarak duen presentzia nabarmendu besterik ez dugu eginen. Zerbitzuen karteran hauxe aipatzen da espreski:
|
|
2001
|
|
|
Azkenik, arestian aipatutako 1994ko uztaileko Dekretua izan zen
|
Euskararen
Legea edukiz bete zuena eta Rafael Gurreak" guztiz abertzaletzat" jotzen duena. Dekretu hura ordezkatu du 2000ko abenduaren 11n Gobernuak ezagutzera eman zuen dekretu berri honek.
|
|
|
Iaz Oinarriak plataformak 48.000 sinadura bildu zituen euskararen ofizialtasuna Nafarroa osora zabaltzeko eskatuz eta horretarako
|
euskararen
legearen aldaketa aldarrikatuz. Euskaltzaleen artean ere ez zen ika mikarik falta izan kanpainaren zenbait mezu zirela eta.
|
|
|
Aipatu uztaileko dekretu hori, 1994an Administrazioan euskararen erabilera arautzen zuen bigarren dekretua zen. 1986an onartu zen
|
Euskararen
Legea, baina 1994ra arte ez zen egin administrazioan legea edukiz betetzeko dekreturik. 1994ko martxoaren 21ean egin zen dekretua eta prentsan berehala atera ziren UPNko Jaime Ignacio del Burgo eta beste zenbaiten artikuluak dekretu berria gogor kritikatuz.
|
|
|
uztailaren 4an beste dekretu bat egin zen, aurrekoa baino askozaz murritzagoa. Azken dekretu hau da Gurreak erabat abertzaletzat jotzen duena, nahiz eta orduan indar abertzaleek bere desadostasuna agertu zuten, zortzi urte lehenago dekretuaren ama zen
|
Euskararen
Legearen aurka agertu ziren bezala.
|
|
|
1986ko
|
EUSKARAREN
LEGEA.
|
|
|
Foru Hobekuntzak bere bederatzigarren artikuluan zehazten zuen legez, 1986ko abenduan Nafarroako Legebiltzarrak
|
Euskararen
legea onartu zuen, PSNk aurrera atera zuena (Gabriel Urralburu zen orduan Nafarroako Gobernuko lehendakaria), aurretik zenbait gauza UPNrekin kontsentsuatuz. Hala ere, UPNk ezetza eman zion eremu mistoaren aurka zegoelako.
|
|
|
dekretu berriak eremu mistoa desagertarazi egiten du eta, beraz, 1986ko Euskararen Legearen aurka doa.
|
Euskararen
Legearen 17 artikuluak dio Nafarroako herritar guztiek administrazioarekin harremanak euskaraz zein erdaraz izan ditzaketela; oraingo dekretuak eskubide hori urratzen du eta, beraz, Euskararen Legea; eta dekretu batek inoiz ezin du legea aldatu. Euskararen legea eztabaidatu zenean, UPN eremu mistoa izatearen aurka azaldu zela gogorarazi du Agirreazkuenagak, eta orain, dekretu hau baliatu nahi duela orduan lortu ez zuena lortzeko, hau da, eremu mistoa desagertaraztea.
|
|
|
dekretu berriak eremu mistoa desagertarazi egiten du eta, beraz, 1986ko Euskararen Legearen aurka doa. Euskararen Legearen 17 artikuluak dio Nafarroako herritar guztiek administrazioarekin harremanak euskaraz zein erdaraz izan ditzaketela; oraingo dekretuak eskubide hori urratzen du eta, beraz,
|
Euskararen
Legea; eta dekretu batek inoiz ezin du legea aldatu. Euskararen legea eztabaidatu zenean, UPN eremu mistoa izatearen aurka azaldu zela gogorarazi du Agirreazkuenagak, eta orain, dekretu hau baliatu nahi duela orduan lortu ez zuena lortzeko, hau da, eremu mistoa desagertaraztea.
|
|
|
Euskararen Legearen 17 artikuluak dio Nafarroako herritar guztiek administrazioarekin harremanak euskaraz zein erdaraz izan ditzaketela; oraingo dekretuak eskubide hori urratzen du eta, beraz, Euskararen Legea; eta dekretu batek inoiz ezin du legea aldatu.
|
Euskararen
legea eztabaidatu zenean, UPN eremu mistoa izatearen aurka azaldu zela gogorarazi du Agirreazkuenagak, eta orain, dekretu hau baliatu nahi duela orduan lortu ez zuena lortzeko, hau da, eremu mistoa desagertaraztea. Idazkian, halaber, funtzionarioen zenbait eskubide urratzen direla azpimarratzen da.
|
|
|
Orkoien, Etxauri, Olzako Zendea, Uharte eta Esteribar, Aranguren, Bortziriak, Malerrekako Mankomunitatea, Iparraldeko Euskara Mankomunitatea, Barañain, Atarrabia eta Sakanako herri mordoxka dira helegitea jarri dutenak. Arlo ugari ukitzen ditu helegiteak, baina funtsa oraingo dekretutik harat doa, 1986ko
|
Euskararen
Legearen inkonstituzionaltasuna planteatuko baitu. Konstituzioaren 3.2 artikuluak dio gaztelera dela Espainiako hizkuntz ofiziala, baina gainerako hizkuntzak ere ofizialak direla beren lurraldeetan.
|
|
|
Konstituzioaren 3.2 artikuluak dio gaztelera dela Espainiako hizkuntz ofiziala, baina gainerako hizkuntzak ere ofizialak direla beren lurraldeetan.
|
Euskararen
Legeak ez du ofizialtasun hori bermatzen Nafarroako eremu ez euskaldunean eta, beraz, euskara ofizialdu baino desofizialdu egiten du. Hau bide juridiko luzea da, lehen urratsean onartuta ere, ondoren Auzitegi Konstituzionalak aztertu luke eta.
|
|
|
Honakoa da txostenaren argudio nagusia: dekretu berriak eremu mistoa desagertarazi egiten du eta, beraz, 1986ko
|
Euskararen
Legearen aurka doa. Euskararen Legearen 17 artikuluak dio Nafarroako herritar guztiek administrazioarekin harremanak euskaraz zein erdaraz izan ditzaketela; oraingo dekretuak eskubide hori urratzen du eta, beraz, Euskararen Legea; eta dekretu batek inoiz ezin du legea aldatu.
|
|
|
Asko hitz egin izan da dekretu foralen aurrean guk izandako jarreraz eta modu arinean gainera, agian guk gai horrekin inoiz ez dugulako nahi izan politika egitea, politika delako euskararen etsairik okerrena. UPNk
|
Euskararen
Legea aldatu nahi izan zuen, egungo hiru eremuak bitan utziz, eta guk ez dugu uste halakorik egin behar zenik, lege horrek euskara eta gaztelania Nafarroan elkarrekin bizitzea ahalbideratu duelako. Dekretuaren zati batekin ados gaude eta hala esan genuen:
|
|
|
PSNk inoiz ez dio utziko UPNri
|
Euskararen
Legea aldatzen, eta guk beti esan dugu lege hori ari dela bermatzen Nafarroan euskararen garapena. Baina UPN argia da, eta legea aldatu ezinean, bere menpeko eremuak dekretuz aldatzen ditu.
|
|
|
Hizkuntza Gutxituen Europako Bulegoak (EBLUL) Nafarroako Euskararen Dekretua jorratzen du bere aldizkariaren azken alean. Nafarroari buruzko datu orokor batzuk emateaz gain, 1986ko
|
Euskararen
Lege Dekretua du hizpide. Haren sorreratik egungo egoera gatazkatsua bitarte.
|
|
|
Baina
|
euskararen
legeak hazkundea baldintzatu du...
|
|
|
Aipatutako eztabaidak modu eta indar ezberdinez dirau Euskal Herriko hirueremu administratiboetan. Lege aldetik ere, Hego Euskal Herrian, Euskal Autonomia Erkidegoan (EAE) 1982an onartutako. Euskararen Erabileraren Normalizaziorako Oinarrizko Legean?, zuzenean erabilerari buruz mintzatzen den bitartean, Nafarroako Autonomi Erkidegoan (NAE) 1984an onartutako. Euskararen ForuLegean?, gehienbat euskararen ezagutzari buruz mintzatzen da; Ipar Euskal Herrian, ez dago
|
euskararen aldeko
legerik. EAEn, normalizazio prozesua aurreratutabadago ere, eztabaida soziala oraindik ere bizirik dago; plangintzak egiterakoan, ezagutza maila azpimarratzen da gehienetan, hizkuntz eskakizun batzuk lortzeajartzen da helburu, euskararen erabilerak behar duen garrantzia kontuan hartugabe.
|
|
|
katalana, gailegoa, euskara. Nafarroako
|
euskararen
legean euskara eta gaztelania, biak dira hizkuntza propioak.
|
|
|
Javier Tajadurak Nafarroako
|
euskararen
legea kritikatzen du, %8k bakarrik hitz egiten duen hizkuntza bat, euskara, berenezko hizkuntza gisa hartzen duelako. Alderdi politikoen itun berri bat eskatzen du, legea aldatzeko.
|
|
|
Euskal Herriko PSOEk berak ere hori nolabait onartu beharrean ikusten zuen bere burua euskararen aldeko sentimenduaren aurrean eta, beraz, berton eurenproiektu espainola kudeatzeari begira (Jauregi kasu, Kintanak duela gutxi kontatu digun legez) espainol kultura ez zabaltzeko euskara era guztietara indartzea onartu beharrean zeuden, hori euren proiektua manten zedin derrigorrezkoa ikusten zutelako, autodeterminazioa aldarrikatzea (PSE 78) bezala. Baina Madrilen bestelako erantzun bat ematean(
|
Euskararen
Legearen erreku rtsoa), Nafarroakokudeaketa euren eskuetan gelditzean eta Jaurlaritzaren bidea zehazten hasten denean, agerian gelditu zen ez zegoela erabateko hizkuntz apustu bat. Frankismoan euskararen aldeko benetako kontzientzia galdu egingo da etnozidioarekiko ahazturan eta hizkuntz politikaren epelean.
|
|
|
Azken hauteskunde kanpaina foralean Sanz jaunakiragarri zuen, eta
|
Euskararen
Lege berria eskatzen zuten 48.000 sinadura helaraztearen ondorioz 2000ko udaberrian sortutako eztabaida parlamentario exkaxean hasi zen erasoaren irudi adierazgarriena eszenifikatzen.
|
|
|
Hartu egin behar dira, ordea, neurri horiek, eta hartzeko aukera dagoenean hartu, gainera. Eta une honetan gogoratzea batzuei beharbada gustu txarrekoa irudituko bazaie ere, ez da ahazteko modukoa
|
Euskararen
Legea —legea, ez dekretua— hobera aldatzeko izan zen aukera bakarra alferrik galdu zutela maximalismoetan galdu eta nahastutako hainbat euskaltzalek. Hain juxtu, eurenbotoekin legea aldatzeko modua izanik, urte batzuetarako behintzat aukera hura erabat zapuztu zutenek.
|
|
2002
|
|
|
Halaber, orain dela bi urte
|
Euskararen
Lege berri baten helburuarekin bildu zituzten 48.000 sinadura ekarri nahi ditu gogora Oinarriak ek. " Sinadura hauek guztiak sostengu gisara hartuz lege berri bat eztabaidatu nahi izan genuen Nafarroako Foru Parlamentuan, baina ez zen honetarako aukerarik egon", gogoratzen du Joxe Aldasorok.
|
|
|
Gasteizen
|
Euskararen
Legea aprobatu ostean Estatuko Gobernuak helegitea tartekatu zuen, horren ondorioz, Auzitegi Konstituzionalak argitaratutako 82/ 86 zenbakidun epaiak zehaztu zuen Euskararen Legeak izango zuen, duen helmuga: «... no impone obligacion alguna del uso del euskara a la Administracion de Justicia...», hori ere aplikagarria zaio Nafarroako Euskararen Legeari.
|
|
|
Gasteizen Euskararen Legea aprobatu ostean Estatuko Gobernuak helegitea tartekatu zuen, horren ondorioz, Auzitegi Konstituzionalak argitaratutako 82/ 86 zenbakidun epaiak zehaztu zuen
|
Euskararen
Legeak izango zuen, duen helmuga: «... no impone obligacion alguna del uso del euskara a la Administracion de Justicia...», hori ere aplikagarria zaio Nafarroako Euskararen Legeari.
|
|
|
Gasteizen Euskararen Legea aprobatu ostean Estatuko Gobernuak helegitea tartekatu zuen, horren ondorioz, Auzitegi Konstituzionalak argitaratutako 82/ 86 zenbakidun epaiak zehaztu zuen Euskararen Legeak izango zuen, duen helmuga: «... no impone obligacion alguna del uso del euskara a la Administracion de Justicia...», hori ere aplikagarria zaio Nafarroako
|
Euskararen
Legeari.
|
|
|
Etxebarriak eta Jazinto Iturbek (1990). Etxebarriarentzat,
|
euskararen inguruko
legerik ez zegoenean, urterik urte aurrerapausoak eman ziren, ikastetxe gehienetako euskal lerroak sortuz. Baina Estatutuak egokiak izan arren, paper erre bilakatuziren, aplikaziorako borondate politikoa falta baitzen.
|
|
|
Bestalde, Nafarroako Gobernuak
|
Euskararen
Legea aldatzeko asmoa du, unibertsitate ikasketak arautzeko, eta perspektibak makalak dira oso.
|
|
|
1982 urtean, errege dekretu baten bidez,
|
euskararen
legeak hizkuntza ereduak (A, B eta D) sortu zituen euskararen irakaskuntzan. Ondorioz IRALE programaezarri zen, EAEko Hezkuntza Saileko Euskara Zerbitzuak gidaturik.
|
|
|
Biak jende nafarrak eginak ziren, eta Nafarroako bizitzan sustraituta bertako berezitasunak kontuan hartua, euskararen eta euskal kulturaren egoerari zegokionez, batik bat. Administrazioak, hizkuntza zonaldeetan zatituta,
|
Euskararen
Legeak mugatuta eta Euskal Autonomia Erkidegotik zetorren, okupazio kulturalaren, aurka, egoera ez zen egokiena euskarazko proiektuak aurrera eramateko.
|
|
|
Eta nola aurreratu dugun! Nik behintzat nire burua, hizkuntza kontuetan esan nahi dut, aintzakotzat hartzen hasi nintzen, eta kontua serio samarra dela pentsatu, euskaltzainok" pneumonia"," pneumatiko" edo" postposizio" bezalako hitzak euskal hiztegian ofizialki sartu genituen egun berean,
|
euskararen
lege fonetikoak ezin hobeki zainduz, nahiz horrekin batera" subjuntibo" ere sartu zen onartutako euskal hitzen zakuan, fonetikari desafio eginez orain. Eta esan liteke nire barne kezkak ia ia behin betiko baretu zirela" filologia" hitz arraro samar horretan ageri den" g" hori, hola," g" bezala, eta ez" j" gisa, ahoskatu behar zela erabaki genuenean.
|
|
2003
|
|
|
Prentsako zure azken artikuluetan, 1982ko
|
Euskararen
Legeak eta Espainiako Konstituzioak euskarazko prentsa izateko ematen duten eskubidea aipatu izan duzu. Espainiako legeak berma dezake euskarazko prentsa?
|
|
|
Hona hemen
|
euskarazko
lege testu berri bat. Gure ametsa da testu honek mundu juridikoaren euskalduntze prozesua aberastea.
|
|
|
EA, EAJ, IU/ EB eta Batzarreko hainbat hautetsik dekretuari helegitea aurkeztuko ziotela iragarri zuten, argudiatuz dekretuak, berez,
|
Euskararen
Legea aldatzen zuela. Bultzatzaileen esanetan, ekimena apustua zen" metodo baztertzaileak gainditzeko", eta beste udaletako hautetsiendako zabalik zegoela adierazi zuten.
|
|
|
Akusazioak sumindu egin zuen Sanz presidentea. Oinarriak elkarguneak
|
euskararen
lege berria egiteko kanpaina abiatu zuenean, aldaketa politikoa zehaztua zuen jada UPNk, jakinik sozialisten babesa ere izango zuela. Oztoporik ez, beraz.
|
|
|
Nafarroa osoan euskararen ofizialtasuna aldarrikatze ko kanpaina abiatu zuen Oinarriak elkarguneak. 1986an onartutako
|
Euskararen
Legearen" ondorio kaltegarrien" azpianma rra jarrita, zonifikazioaren ezabaketa oinarria zuen legebe rri baterako proposamena idatzi, eta sinaketa bilketa antolatu zen, 25.000 atxikimendu lortzea helburu. Eragile batzuek testua errealitatetik urrundua zela uste bazuten ere, azkenean 47.000 nafarrek babestu zuten kanpaina.
|
|
|
Eta Miguel Sanz lehertu zen. Apirilaren 3an, Oinarriakek azken jaia egin baino sei egun lehenago,
|
Euskararen
Legearen ondorioak berraztertu bai, baina euskaltzaleek eskatzen zuten kontrako norabidean berrazte rtu behar zirela adierazi zuen presidenteak. PSNren babesa zuela esan zuen orduan.
|
|
|
PSNko Erregio Batzordeak" elebitasun bitxia" eufemismoarekin izendatu zuen Nafarroako errealitate soziolinguistikoa, eta
|
Euskararen
Legearen balioa aldarrikatuzuen, bere horretan. Nafarroa elebiduna ez zutela nahi, eta hizkuntza normalkuntza ez zela behar.
|
|
|
PSNk uste du, beraz, Nafarroako Gobernuko Hizkuntza Politika sakon berraztertu behar dela, ezagutzeko ze ondorio sortzen ari den erkidegoko errealitate soziolinguistikoan, eta baieztatzeko edo ezeztatzeko ondorio horiek ba diren
|
Euskararen
Legea babestu eta garatu genuenok nahi genituenak, hots: instrumentalizazio politikarik eza, elkartasuna eta aniztasuna.
|
|
|
E rregio Batzordeak Parlamentuan adostasuna eskatu zuen, akordioa eskatzen zuten gaiak zehaztu eta gero: ikastolen egoera ekonomikoa; NUPerako
|
euskararen
legea;" Nafarroan dauden euskalkien babesa"; eta administrazioan sartzeko baremoen berrazterketa.
|
|
|
Askotan parlamentario izandakoa, ardurak ere bat baino gehiago hartu izan ditu harez geroztik. 1986an,
|
Euskararen
Legea eztabaidatu zenean, Hezkuntza eta Kultura Batzordeko presidentea izan zen. Askotan aldarrikatu badu ere bere ahaleginei esker onartu zela lege hura, bere taldeak kontra bozkatu zuen.
|
|
|
NUPeko
|
Euskararen
Legearen proiektua
|
|
|
Vade retro ka ari dira. 86ko
|
Euskararen
Legea formalki aldatzen saiatu ziren, baina ez zuten parlamentuan gehiengoarenbaiezkorik lortu. Hortaz, Legebiltzarrak ezetz emandakoari, haiek baietz diote, praxian, dekretu, araudi eta ebazpenen bidez. Hizkuntz eremu mistoan (beraz Iruñean eta honen inguruan, besteak beste) euskara ofiziala ez dela argudiaturik, eskubide linguistikorik ukatu eta praktikan zona hau guztiz des euskalduntzea dute helburu.
|
|
|
Baina esan behar da, zenbait euskaltzaleren aspergarri, eta alderdi legal hutsari erreparatuta, euskararen ajeak (estatusaz ari gara) eta batez ere ajeen iturburua urrutixeago bilatu behar ditugula. Atzerago begiratuta, baina bista bistan, euskararen ofizialtasuna mugatzen duten 1986ko
|
euskararen
legea eta 1982ko Foruaren Hobekuntza ditugu eta, hori ere berta bertan, 1978ko Konstituzioa. Inozokeria da pentsatzea euskararen arazoak zuzenketa legal hutsetik etorriko direnik, eta hizkuntza politika berri eta egokirik ezean edo hizkuntza komunitatearen barne indartzerik ezean ofizialtasuna onartze hutsak eta lege berria egite hutsak euskararen egoera konponduko dutenik.
|
|
|
Erriberan azken urte hauetan euskarak eman dituen pausoak motzak eta neketsuak izan dira. Nafarroako Erriberako lur sailak oso zabalak dira, herri batetik besterako distantzia fisikoa handiegia da
|
euskarak
lege eta eraso hauekin zubiak eraiki eta hedatu ahal izateko. Esanen dut eraso guztiek izaera politikoa izan dutela.
|
|
2004
|
|
|
Gure hizkuntza egoerari buruz genituen intuizio eta esperientziak kontzeptualizatzea, horri buruzko hausnarketa egin eta, horrekin batera, hizkuntza normalkuntza. Ordurako,
|
Euskararen
legea onartuta zegoen, 1982ko azaroan onartua, eta normalkuntza kontzeptua ezagutzen hasita geunden. Eleaniztasunak ere asko kezkatzen ninduen.
|
|
|
Hizkuntza Politika aztertzeko ponentziak hasi dira eta Pedro Pegenaute eta Andres Iñigok egin dituzte agerraldiak. Pegenaute Hizkuntza Politikako zuzendari nagusiak nabarmendu zuenez,
|
Euskararen
Legea eskuetan duela, egin behar duena egiten ari da. Irailaren 15ean Gregorio Monrealek hitz egingo du, 22an Jose Maria Rodriguezek eta 29an Hizkuntza Gutxituen Bulegoko ordezkariek eta Euskara Kultur Elkargoko kideek.
|
|
|
Argi eta garbi. Euskara ezin da despolitizatu,
|
euskararen aldeko
lege eta neurri politikoak behar direlako. Ostera, desidentifikatu diodanean, nazionalismoa ez dela hizkuntza batekin identifikatu behar adierazi nahi dut.
|
|
|
Bada handiesten duenik gure artean, eta horien artean Mari Karmen Garmendia agertu izan zaigu, behin eta berriz, iritzi horren eledun leialenetakoa: . Gaur egun
|
euskararen
legeak jasotzen duena gauzatzeak izugarrizko lana emango digu. Lege hori txikitxo geratzen zaigunean ni prest nago beste gauza bat lortzeko.
|
|
|
Lege hori txikitxo geratzen zaigunean ni prest nago beste gauza bat lortzeko. Baina, gaur gaurkoz,
|
euskararen
legeak esaten duena hezurmamitzeak urtetako lana emango digu?. 277
|
|
|
Eta zer ez zaiku etorriko oraino! Ofizialtasun, eurokarta,
|
euskararen
lege...) ez ote litezke funtsezko arazoari begiak hesteko aitzakiak, kontzientzia trankil! Ametsetako lukainkak utzirik, militanteak luzaz eta gogor borrokatu dugu oraino, ez badugu nahi euskarak leher egin dezan hemen.
|
|
|
hizkuntzaren ordezkapenak ofizialtasunik gabeko herri mintzaira osin beltzera jaurti duenean, legearen ezinkizunak aldarrikatzeko gogo sutsua pizten zaio hainbati. Oraingoan, gainera, nori eta
|
Euskararen
Legearen moldaera eta onarpena burutik burura kudeatu zuenari eragingo dio sukarrak. Dudarik gabe, Pedro Migel Etxenikeren esaldi hau, bere laburrean, esanguratsua da:
|
|
|
1.1
|
Euskara
lege zaharraren kinkan: «Antxinako euskaldunen alabantzak» XVIII. mendearen bigarren erdian, kostaldeko Euskal Herrian eta berezi
|
|
|
Kontseiluaren ustez, hizkuntz politikari dagokionez, funtsezkoa da epeak finkatzea. Izan ere, orain indarrean dauden Gernikako Estatutuak eta
|
Euskararen
Legeak araututako hainbat puntu ez dira bete legeek beharkizun horiek" arian arian" betetzea arautzen dutelako," progresiboki" eta epe zehatzik gabe alegia.
|
|
2005
|
|
|
|
Euskararen
Legea errespetatu izan al du UPNren gobernuak?
|
|
|
Ez nahiko eta ez behar bezala.
|
Euskararen
Legea sozialistek 1986an eratu genuen lanabesa da. Indar politiko guztiek »bakoitza modu desberdinez» ontzat jotzen dutena.
|
|
|
Hogeita sei urte iragan dira, Autonomia Estatutuak (EAE, 1979) euskara Euskal Autonomia Erkidegoko hizkuntza ofizial izendatu zuenetik eta gure erakunde propioak berreskuratu genituenetik. Orduan, Euskal Autonomia Erkidegoan harturiko oinarrizko neurrietariko bat 10/ 1982
|
Euskararen
Legea Normalizatzeko Oinarrizko Legea izan zen; hiritarrei hizkuntza eskubideak aitortu ostean herri aginteen betebeharrak finkatu zituena, euskararen erabileraren normalizazioa lor zedin. Une hartatik aurrera, Desplazamendu Linguistikoaren Inbertsioa (Reversing Language Shift) izan da hizkuntza politikaren ardatz nagusi.
|
|
|
Kanpoko eragileen artean autonomia politikoa lortu izanak ekarri zituen ondorioak aipatu behar genituzke: euskal eskola,
|
euskararen
legea, unibertsitatearen garapena, frankismoak eragindako deskulturazioari aurre egitearren kultura politika berriak... Hori guztia gehi sasoiak sormenerako ema8" Euskal letren dantza, 1983 Literatur produkzioaren azterketa kritikoa", Kandela, Hordago, 1983 ten zituen erraztasunak.
|
|
|
gogatu, bizitu, otoitu, dolutu, bihurtu,... Hiztegi honetan gainera ustezko euskal hitzak sarri gaizki aipatuak edo gaizki iruzkinduta daude, adib. letz
|
euskarazko
lege omen da, (bidenabar euskal lege hitza latinezko lexetik dator).
|
|
|
1983 urtean EAEn
|
euskararen
legea onartu eta gero, D hizkuntza ereduakgero eta eskari handiagoa izan zuen eta euskaraz ez zekiten irakasleen arteantentsio handiak sortu ziren, askok euren lanpostua arriskuan ikusi baitzuten.
|
|
2006
|
|
|
|
Euskarak
legea lagun izan duela dio Azkaratek, eta Jaurlaritzaren politika egokia izan dela. Baina Konstituzioa bada ere hemen lege!
|
|
|
Baina Konstituzioa bada ere hemen lege! Estatutua eta
|
Euskararen
Legea, aldiz, ez dira Euskaldunon Egunkariaren itxiera galerazteko haina lege! Irakaskuntzako Legeak izan al du Ikastolen zatiketarekin zer ikustekorik?
|
|
|
Erakunde publikoen erabaki ausartagoak;
|
euskara
legez babestea eta bultzatzea Euskal Herri osoan, eta euskaldunon amorrazio santua eta ez dakitenak gureganatzeko trebetasuna: denak ere gutxi egoera iraultzeko!
|
|
|
Zaraitzuko Xardoki eta Erronkariko Kebenko elkarteek sinadura bilketa abiatu dute,
|
Euskararen
Legea aldatzeko eta bailara horietako 24 udal eremu euskaldunean sartzeko eskatzeko. Urtarrilaren amaiera arte luzatuko da kanpaina eta ondoren, bildutako sinadurak Nafarroako Parlamentura igorriko dituzte.
|
|
|
Gizarte Segurantzak ez du
|
Euskararen
Legea betetzen Donezteben
|
|
|
Herritarrek euskara erabiltzeko eta euskaraz harrera izateko eskubidea dute.
|
Euskararen
Legearen arabera, Administrazio bakoitzak zehaztuko du zein lanpostutarako izanen den nahitaezkoa euskaraz jakitea, eta gainerakoentzat, kontuan hartzeko merezimendutzat hartuko da besteren artean.
|
|
|
Gizarte Segurantzak eta, oro har, Estatuko Administrazioak ez dute
|
Euskararen
Legea betetzen. Bai, bai, «Legea gora Legea behera» aritzen diren horiek ez dute Legea betetzen.
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoko
|
Euskararen
Legetik atera dugu pasartetxo hau.
|
|
|
–Zortzigarrena. "
|
Euskararen
Legearen onurak aitortu".
|
|
|
Gazteagoa zinen orduan, eta ez zenekien behar bezain ongi zertan ari zinen. Orain, urteen orraztuarekin, saia zaitez 1986ko legearen irakurketa berria eta irekia egiten, eta estima itzazu
|
euskarari
legeak ekarri dizkion onura ugariak.
|
|
|
Nafarroako Gobernua da, Euskal Herrian, hizkuntza eskubideen urratzaileen prototipoa. Sortu zenetik,
|
euskararen
legearekin edo gabe, ez du sekula euskaldunon hizkuntza eskubideak bermatzeko itxurazko politikarik egin, eta behin eta berriz, sistematikoki, eta konstantzia harrigarriz, hizkuntza eskubide horiek urratu egin ditu. Bada, Nafarroako Gobernua bera da Bartzelonan onartutako Hizkuntza Eskubideen Deklarazio Unibertsala izeneko testuaren argitaratzailea.
|
|
|
–Euskararen normatizazioa:
|
euskara
lege, xedapen eta arau hutsez normalizatzea; ez bedi nahas normalizazioarekin edo normatibizazioarekin. Lege, xedapen eta araurik gabe ez da euskara normalizatuko, ziur asko, baina lege, xedapen eta arau hutsekin gizartea mailukatuz ezta ere.
|
|
2007
|
|
|
Hizkuntza politikak arazo asko izan ditu azken 20 urteetan eta bereziki azken hamarretan. Zer egin behar da
|
Euskararen
Legearekin. Zer zonifikazioarekin?
|
|
|
Lege gutxi egongo dira hainbeste denbora pasatu eta egokitu barik, baina honetan ez dago ezer ukitzerik; horretan ados dira UPN, PSN eta CDN eta horregatik egin zuen porrot Legebiltzarrean hizkuntza politikarako ponentziak. Identitateen borroka horretan sartu da euskararena ere eta horregatik beldur handia dago
|
Euskararen
Legea ukitzeko.
|
|
|
Administrazioak euskara lehentasunetan jartzen duenean, zerbitzu hori herritarrari honek nahi duen hizkuntzan eman diezaiokeelako da.
|
Euskararen
Legeari dagokionez, aldatu egin behar da noski. Azken finean, bertako hizkuntzei izaera bera eman behar zaie, hori da nafar guztien eskubide berdintasuna bermatzeko modurik egokiena.
|
|
|
Nafarroan baztertuta dagoena euskalduna da, hori da egi nagusia, eta hori gertatzen da Nafarroako Foru Hobekuntzaren Legea salbuespeneko legedian oinarritzen delako. Foru Hobekuntzak bere burua autonomia estatutu gisa ukatzen du, eta Espainiako legedian ere estatutu gisa atzeko atetik onartua izan zen, hain zuzen ere gizartearen onarpenik gabe aurrera atera ahal izateko... eta
|
Euskararen
Legea ere salbuespeneko legea da. Espainiako Konstituzioan erkidego autonomoen federazioa debekatzen da eta hori ez zen egin Asturias eta Kantabriaren kasuetarako.
|
|
|
|
Euskararen
Legeak euskara eremu batera mugatu nahi du, jazarpen legea da eta gizartean ikusten diren jarrera askok ere baliogabetu egiten dute dagoeneko. Alderdien artean ez dakit, baina gizarte mailan oso kontsentsu maila handiarekin hartuko litzateke Legearen aldaketa.
|
|
|
abortua, AHT, Nafarroako ubidea, etxebizitzak, aurrekontuen erabilera... Baina aldaketaren adierazle esanguratsuenak Foru Hobekuntza eta
|
Euskararen
legeen erreformetan ikusiko dira.
|
|
|
Bitartean, eria zaintzeko kolore guztietako enplastoak asmatzen dituzte egun batean bai eta bestean ere:
|
euskara
lege, hizkuntza eskubide, era guztietako siglak (EBPN, HPS, AEBEMET...), berripaperak, hizkuntza eskakizun eta ez dakit zer demontre gehiago sortzeko, jakin badakitenean zauria aurretik garbitu barik, alferrekoa dela tiritak ezartzea.
|
|
|
Gainera, nire kasuan, bakarrik datuen parte bat zabaldu da. Ez dute aipatu, adibidez, aldizkari juridikoetan
|
euskararen
lege araubideari buruz argitaratu ditudan artikuluak.
|
|
|
Historian lehen aldiz euskarari legezko babesa ematen dion
|
Euskararen
Legeak 25 urte bete ditu, baina urrun gaude oraindik EAEn eta urrunago beste euskal herrietan, herritar guztien hizkuntza eskubideak bermatzetik. Oraindik ere, ez da posible euskara gizarte alor guztietan normaltasunez erabiltzea.
|
|
|
|
Euskararen
Legea aurrerapauso handia izan zen, baina ematen dituen baliabide guztiak ez dira betetze bidean jarri. EAEko herritarroi Administrazioarekin euskaraz (ere) jarduteko eskubidea aitortzen digu, baina 25 urte geroago, gaztelaniaz egin dezakegu nonahi, Asteasun edo Sestaon, baina euskaraz egiteko eskubidea Administrazioak berak ere, ez du oraindik erabat bermatzen toki eta erakunde askotan.
|
|
|
Euskararekiko egitasmorik badaukazue?
|
Euskararen
legea ondo dago, baina lortu behar dugu ikasle guztiek 16 urterekin euskaraz egoki berba egin eta idazteko gai izan daitezen. Helduei aukerak ematen saiatu behar da, ikas dezaten.
|
|
|
Euskal kontzientzia protonazionala Foruaren inguruan antolatzea oso kontingentea da, honek frogatzen duen bezala: Ipar Euskal Herrian Foruak ez zuen inoiz sobera garrantzirik izan, zuberotar batek, Jüsef Egiategik, lehenbizikoz aipatu zituen arren
|
euskaraz
lege zaharrak, Iraultza baino lehentxeago. Zergatik?
|
|
|
25: Euskadi Irratia,
|
Euskararen
Legea
|
|
|
Hots gehiago atera dute, batetik, Euskadi Irratiaren eta, bestetik,
|
Euskararen
Legearen 25 urteurrenek. Lehenaren kasuan, isilik gelditu direnak ere izango ziren baina, ahoa zabaldu duten guztiek Zorionak zuri kantatzeko egin dute, eta nik ere bat egingo dut poz horrekin eta kantu horrekin.
|
|
|
Erantzunak, bistan denez, mota askotakoak izan daitezke. Lehen lehenak, legearen aldeko iritzia erakutsi dutenarenak, hots,
|
Euskararen
Legea, bere argi ilun eta guzti, positibotzat jo, errakuntzak zuzendu eta aitzina joateko lanabesa ikusten dutenarenak. Badira osterantzekoak ere, Euskararen Legean hutsune, gabezia eta ezinak baino ikusten ez dituztenak.
|
|
|
Lehen lehenak, legearen aldeko iritzia erakutsi dutenarenak, hots, Euskararen Legea, bere argi ilun eta guzti, positibotzat jo, errakuntzak zuzendu eta aitzina joateko lanabesa ikusten dutenarenak. Badira osterantzekoak ere,
|
Euskararen
Legean hutsune, gabezia eta ezinak baino ikusten ez dituztenak.
|