|
2000
|
|
|
Laster, olatu
|
bi
hasiko dira nahas mahasean korrika:
|
|
|
Amaitu nuenean... beste
|
bi
dorre eskaini zizkidan kroaziarrak. Dorre bakoitzak 65 pisu zeuzkan.
|
|
|
Halakoxea zen pagotxa! Zortzi eraikin egin nituenak eta azkenean errefusatu nituen
|
bi
dorreak, konplexu oso bat zen guztia, dena bat. Azpi azpian zituen hiru pisuko garajeen bitartez, eta komertzio eta ofizinekin goian zituen beste hiru pisuren bitartez, elkar komunikaturik zegoen konplexu osoa:
|
|
|
Errekastoan amuarrainek zelan jauzi egiten duten ikusi, zelan murgiltzen den martin arrantzalea... Lleidako kanpinean pasa nituen
|
bi
egun. Ingurumariak josita zeuden: udare, melokotoi, sagar... zer ez zegoen han.
|
|
|
Halaxe da. Kartzela honetan ez da ikusten jendea azken gabeko eske negartian, zigarro ziztrin bat
|
bi
hiruren artean erretzen... Dirudienez, ez dago eskasiarik.
|
|
|
Lehenengo denetik egiten zidaten, txakurkeria guztiak, eta gero, tortura saio batetik besterako tartean, barra batean zintzilikatzen ninduten, bakailao baten moduan. Gogoan dut,
|
bi
zutaberen artean ipinita zegoela barra. Bazen txakur bat, nonbait horretan espezialista izan behar zuena, edo maniatikoa, eta zintzilik nindukaten bakoitzean barrabiletatik heldu eta bihurritu egiten zizkidana.
|
|
|
Puerto de Santa Mariara eraman ninduten 1982ko uztailean, baina
|
bi
hilabeteren buruan Carabanchelera berriro, epaiketetarako. Hantxe egongo nintzen hurrengo urteko martxora bitartean.
|
|
|
Ilaran atera gintuzten galeriatik kanpora. Harmailetan behera nindoala, egundoko kulatazo
|
bi
eman zizkidan txakur batek sorbaldan, eta bi zartada haietatik ezkerraldean eman zidana izugarria! Urteetan egon nintzen ohean ezkerreko aldearen gainera etzan ezinik, min ematen zidalako.
|
|
|
Ilaran atera gintuzten galeriatik kanpora. Harmailetan behera nindoala, egundoko kulatazo bi eman zizkidan txakur batek sorbaldan, eta
|
bi
zartada haietatik ezkerraldean eman zidana izugarria! Urteetan egon nintzen ohean ezkerreko aldearen gainera etzan ezinik, min ematen zidalako.
|
|
|
Isolamenduari deitzen zaio han usategia, goian baitago, bigarren solairuan. Teilatu ondoko galeria
|
bi
dira; baten azpian enfermeria dago oker ez banaiz, eta bestearen azpian dutxak. Patio txiki bat ere badago bertan, goi hartan.
|
|
|
Horien artean gogoratzen dut gose greba bat, nik gaizki pasa nuena lehen egunetan, botaka eta urik edan ezinik. Gogoratzen ditut
|
bi
txapeo luze samar, lauzpabost hilabetekoak; hauetako bat 87ko hasieran, Herreratik beste kartzela batzuetara lagunak sakabanatzen hasi zirenean. Protestan, atea jotzeko zerbait behar eta, txaboloko zokaloa, baldosa zatia harrotu nuen, eta harexekin jotzen.
|
|
|
Beste txabolo batera aldatu nintzen. Laga egin nuen
|
bi
urte inguru egin izandako ziega. Beste txabolo batera aldatu nintzen, beste marrazki bati ekiteko.
|
|
|
Bostok modulu berean elkarrekin egin genituen lehen
|
bi
urteak. Gero beste modulu batera eraman gintuzten Juanito Nazabal eta biok, eta beste hirurak modulu banatan bakartuta.
|
|
|
Santanderren itsasontzia hartuko genuen Arroxelara, Habana izeneko merkantean. Baziren han gure adineko
|
bi
neskato, Bilboz geroztik gurekin zetozenak bidaian. Bata Portugaletekoa zen eta Barakaldokoa bestea.
|
|
|
Amaren aita geratu zen Ordizian. Amona, ama, izeba, izebaren seme txikia eta gu
|
bi
anaia –gutako hirugarrena, arreba alegia, gerraostean jaio zen–, beraz, sei lagun abiatu ginen Tolosara autobusean. Gurpil mazizoak zeuzkaten autobus haiek, inguruetako herrietatik Ordiziako azokara baserritarrak eta eramaten ibiltzen zirenak.
|
|
|
Eta Itziar (Bonxen zegoen hau ere) Avilara, bere lagun Errota lehengo lekuan utzita eta, era horretan, elkarrengandik bananduta. Gure lekuak betetzeko, Galiziara, Bonxera alegia, beste
|
bi
hurbilduko zituzten, Valenciatik bata eta Herreratik bestea. Besteren bat Valenciatik Ourensera, Jaendik La Lamara hurrengo bat, edo Puertotik Jaenera.
|
|
|
Bonxen furgoira igo bezain bizkor ohartu nintzen bazirela han beste adiskide batzuk, euskaraz ari baitziren. Ourensetik zetozen
|
bi
: Jokin Santxo eta Bizkai; Monterroxotik bestea, Zubeldia agian; ezagutzen ez nituenak hirurak ere.
|
|
|
Arakatzeak eta gainerako zerak egin ondoren sarreretako moduluan gaude, hemen, Palenciako Dueñas La Moraleja presondegian. Berria da,
|
bi
urte izango dira ireki zutela, eta berri itxura dauka denean, garbi itxura. Txaboloan dutxa dagoela ohartu naiz sartu eta berehala, nire atzean atea automatikoki itxi dutenean.
|
|
|
Han hil zen, gerra amaitu eta lau bat urtera. Urtebete edo
|
bi
egingo zituen etxean, gure arreba txikia Nieves jaiotzeko lain. 36 urte zituela hil zen.
|
|
|
– Arreba Nieves etorri zaidak, bere alabarekin eta suhiarekin... eta hauen
|
bi
haurrak ere bai!
|
|
|
Gu hiru anai arreba ginen, eta aitaordeak bazituen beste hiru bereak. Eta gure amarekin beste
|
bi
seme izan zituen, gainera. Zortzi ume ginen etxean, eta ez da harritzekoa itolarria izatea.
|
|
|
Jendea aise aldatzen zen han, batzuk hiltzen zirelako eta haien lekua betetzera beste batzuk ekartzen zituztelako. Gaur musean edo ariko ginen laukotea mahaian eserita; hurrengo egunean berriro eseriko zinen beste saio bat egin asmoz, baina ohartzen zinen bezperakoetatik bat falta zela, edo
|
bi
agian. Hil egin zirela, alegia.
|
|
|
Denbora luzean ez nintzela biziko etsita nengoen, baina Don Emilianok agindutako estreptomizinarekin neure kontura saiatu nintzen. Egunean hogeita
|
bi
pastilla hartuz iraun nuen 1958ra arte.
|
|
|
Gazte eta zahar, nahasian ikusten zen jendea han. Hala ere, bazen nahasmen hartan murgildu gabe Alde Zaharrean, Bulebarrean eta inguruetan beti elkarrekin ibili ohi zen bikote bat, anaia
|
bi
. Egundo ez nituen ikusi taberna batera sartzen eta ardoa edaten, edo lagunartean parrandan.
|
|
|
Hala bazkalduta, Santa Klarara joan eta siesta egitea pentsatu nuen. Moilara iritsi nintzen ontzia hartzera, eta han nire lehengusu
|
bi
eta euren lagun batekin egin nuen topo. Santa Klararako asmotan zirela esan zidaten, abiatzeko puntuan zeudela.
|
|
|
Horregatik zebilkidan hain temoso. Ezkondu bezperan Maria Victoria eta
|
bi
koinatugaien aurrean esan zidan:
|
|
|
Juderian ibili, El Grecoren pinturak begiratu eta abar. Katedralaren azpian
|
bi
sala handi zeuden, sotano moduan; sala horietako batean elizaren harribitxi eta ondasunak zeuden, eta haien artean Ameriketan hartutako lehen hamalau kilo urreak ere bai, sagrario bihurtuta. Bigarren sala handia Inkisizioari eskainia da; eta sala honetan, besteak beste, torturatzeko erabiltzen zituzten tramankuluak daude.
|
|
|
Bigarren sala handia Inkisizioari eskainia da; eta sala honetan, besteak beste, torturatzeko erabiltzen zituzten tramankuluak daude. ...inaren burdinazko irudi bat, besoak zabalik zituena; Ama Birjina haren kontra lotuta ipintzen zuten zutik galdekatu behar zuten akusatua; Ama Birjinaren atzealdetik giltza bati eragiten zion inkisidore galdetzaileak; giltzari koska bat estuago eragin ahala, besoak itxi egiten zituen Ama Birjinak, akusatu bekataria besarkatuz; eta besoak ixten eta besarkada estutzen zihoan heinean, titimuturretatik
|
bi
iltze zorrotz eta mehe irteten zitzaizkion Ama Birjinari, akusatuaren haragian sartzeko. Ama Birjinaren besarkada amoros hura amaitzean, erabat damututa geratzen zen bekatari madarikatua, nola ez!
|
|
|
Atera kontuak. Eta hori guztia hilean lau mila pezeta ziztrin irabazteko; eta Maria Victoriak beste
|
bi
mila, nire erdia.
|
|
|
Eusebiori bai. Espainian
|
bi
errebisio pasatuta joan zen hura, batere kezkarik gabe, baina han egin zizkioten azterketetan tuberkulosiaren zantzuak topatu zizkioten. Laster batean bidali zuten etxera.
|
|
|
Nire lana auto barruan bosna zentimetroko lau kordoi egitea zen, soldadura automatikoarekin. Bi kordoi aurrean eta beste
|
bi
atzean. Lurraren gainean mugitzen zen katea autoa eramanez.
|
|
|
Lurraren gainean mugitzen zen katea autoa eramanez. Kotxe aurreko jesarlekuan eseri eta
|
bi
kordoi horiek soldeatzen nituen; atzeko eserlekura igaro gero, eta han beste bi. Katearen hasieratik amaierara, hasi eta bukatu egiten zen autoaren karrozeria, eta handik pinturara joaten zen.
|
|
|
Lurraren gainean mugitzen zen katea autoa eramanez. Kotxe aurreko jesarlekuan eseri eta bi kordoi horiek soldeatzen nituen; atzeko eserlekura igaro gero, eta han beste
|
bi
. Katearen hasieratik amaierara, hasi eta bukatu egiten zen autoaren karrozeria, eta handik pinturara joaten zen.
|
|
|
Restaurante Bizkaia, San Cristobal hondartzan. Urte batzuk geroago kanpotarrez betetzen hasi zen herria, eta orduko
|
bi
mila inguru biztanletik auskalo zenbatera igaroa den gaurdaino.
|
|
|
Ez zegoen funeraria zerbitzurik batere. Astebeteren buruan azaldu zen funerariako nagusia bera, kutxarekin eta
|
bi
enbaltsamatzailerekin. Ondoren, eliza bateko kriptara eramateko modua egin zuten lagunek.
|
|
|
Horrela, eskuak sakelan sartuta, hondorik gabe, behera luza nitzakeen eskuak. Modu horretan prestatuta, puntua egiteko orratz handi
|
bi
amari hartuta joaten nintzen azokara. Otzarakada sagarraren ondo ondoan jarri eta gabardina ipintzen nuen sagarren gainean, gonapean erdi ezkutatzeko aleak.
|
|
|
eskuak atzean, aldakak dantzatzen, musajea bihurritzen. Patioaren alde batetik bestera
|
bi
hiru joan etorri egin orduko, besoak eta eskuak halako moduz mugituz ari zaio trabestia esplikazioren bat ematen. Ez dut uste asko aztoratuko duenik Ordiziako txapelduna.
|
|
|
Aita Ondarretan
|
bi
urte inguru preso egonda, gaixo samarrik etxeratu zen. Esango dizut nola.
|
|
|
Horretara ezkero, egun bakoitzari aterako diozu bere ondorioa eta moraleja. Urte hauetako historiaren ondorio eta irakaspena
|
bi
mailatakoa aipatuko dizut: pertsonala bata, kolektiboa bestea.
|
|
|
Alkateak Jose Luis izena du, eta emazteak Sara, Sarita. Ezkongai zirenetik ezagutzen ditut, 1956an Sarita, eta Jose Luis
|
bi
urte geroago. Maria Victoriak txikitatik ezagutzen zuen Sarita.
|
|
|
|
bi
hizkuntza ofizialetan idatzirik
|
|
|
Badaude
|
bi
sentimendu oinarrizko
|
|
|
|
bi
aldiz aipatuak edo ikasiak
|
|
|
Neu nindoan aurretik eta, besteen zain geratzen nintzen bitartean, autobideari begiratu nion, harriduraz, liluraz. Autobidea
|
bi
urte lehenago inauguratu zuten, 1995ean, baina autobidea egin zutenetik Gorritira mendiz heltzen nintzen lehendabiziko aldia nuen nik orduko hura. Basoaren bihotzean galdurik bat batean autobide batekin topo egiteak halako perplexidade moduko bat sentiarazten zidan niri beti, eta egun hartan egiaztatu ahal izan nuen Gorriti leku ezin aproposagoa zela sentimendu harentzat.
|
|
|
Gu iduri, behartsu batzu dira beti hor dabiltzanak." Hark bazekien horretaz, artzaina izaki maiz egin baitzuen lo mendian. " Beraz, Xalbadorri jarraituz, argi zaudek
|
bi
gauza", egin nuen neure kautan: " bata, Goizeder ez dela gaiztagina; bestea, ez dugula zertan Poliziaren beldurrik izan gauez inguru honetan."
|
|
|
Telebistari jaramonik egin gabe, patxadaz gosaldu genuen Lauaxetak eta biok, kafesne bana eta hiru kruasan bion artean. Gosaltzen ari ginela,
|
bi
gizonek ekarri zuten Uitziko hilketaren berria ostatura. Zerbitzariak telebista itzali eta irratia piztu zuen.
|
|
|
– Gazte arduratsuak ikusi ditugulako, lurraz kezkatzen direnak, lurraren alde borrokatzen direnak. –Antton Valverderen doinua lagun harturik, Lauaxetaren poema bateko
|
bi
lerro errezitatu nituen–: " Gazte argi orreik, eutsi lur amari!
|
|
|
" Angiozarko hilerrian ere euria ariko dik orain", pentsatu nuen ustekabean. Aste batzuk aurrerago han izandako ondoezaz oroitu nintzen, eta sarrerako
|
bi
ate beltzetako hitzez: " Il nintzan eta bizi naiz."
|
|
|
Bertsotan ere ausartu ginen batzuk. Etxebarriako
|
bi
neskatoak ziren nagusi horretan, dudarik gabe.
|
|
|
Total eginda nengoen ordurako, ez nintzen lagunekin berriketan jarraitzeko gauza, eta bazter batean eserita geratu nintzen," Ardoa eta gizona" kantatzen;" Ardoa eta gizona" kantatzen ahalegintzen, hobeto esanda, ezin bainituen hitzak gogoratu. Bazter hartatik Egunkaria ko
|
bi
kazetari ikusi nituen barra ondoan. Haiengana inguratzeko kemenik ez nuenez, besoekin keinuak egin nizkien, baina haiek ez ninduten ikusi.
|
|
|
Itsasertzera jo genuen, tonbarrien aurreko talaiara; kondairak dioenez, jentilek Aiako Harritik Baionako katedralaren aurka jaurtitako
|
bi
harkaitz handi dira tonbarriak, jomugara heldu gabe Hendaiako itsasertzean uharte txiki eta ikusgarri gisa geratuak. Abbadia gaztelua genuen atzean," Zazpiak bat" aldarrikapenaren sortzailearena izandakoa; ondoan, ostera, Alemaniak Frantzia okupatu zuen garaian eraikitako bunker ugariren hondakinak.
|
|
|
Biharamun goizean, berriz, Hendaiara jaitsi ginen. Hondartzaren pareko bidetik
|
bi
jendarme auto ikusi genituen, argi urdin birakariak piztuta eta uluka, ziztu bizian, Sokoa eta Zibururako bidean.
|
|
|
Gainerako arropak eta trasteak Bilboko pentsio batean zeuzkan gordeak, eta ez omen ziren asko guztiak ere. Azken batean,
|
bi
hilabete pasatxo baino ez ziren berpiztu zenetik, eta ez zuen traste asko inguratzeko betarik izan.
|
|
|
Amaroz auzotik Ollaun muinora igo ginen lehenik. Heldu ginenean, solaserako aitzakia izan genituen gailurreko
|
bi
antenak.
|
|
|
Ni baino aurkari gaiztoagorik izan zuen, ordea, Lauaxetak Altzoko frontoian: bertako mutiko kankailu bat, ia ia
|
bi
metro luze zena. Frontoitik gertuko baratze batean andre zahar bati laguntzen ari zen mutikoa gu frontoira joan ginenean, baina, pilotazale amorratua izaki nonbait, berehala inguratu zen guregana.
|
|
|
Erpin geodesikoaren gainean eserita, Otsabioko hiru gurutzeen eta
|
bi
buzoien ondoan egin genuen mokadu bat, zahatoa ere astinduz. Jan eta gero ere luzaz geratu ginen han, ikusmira ederraz gozatzen.
|
|
|
Angiozarra heldu baino lehenago, hilerriarekin egin nuen topo ezustean. Hilerriaren sarrerako burdinazko
|
bi
ate beltzei begira geratu nintzen. Denbora pixka bat behar izan nuen ate haiek erakusten zituzten hutsuneak letrak zirela jabetzeko, eta beste tarte bat artean ere letra haiek zeintzuk ziren deszifratzeko.
|
|
|
Asko ikasi zuen oso denbora gutxian. Gernikan berpizturik azaldu zenetik
|
bi
hilabete pasatxo ziren nik ezagutu nuenean, eta ordurako aski laketua zegoen XX. mendearen hondarreko Euskal Herriko bizimodura. Ordurako bazekien dirua erabiltzen eta neurtzen, eta baita jendearen tratabidea bizi zen garaira egokitzen ere, gehiegizko kunplimenduak baztertuta.
|
|
|
Jorge Oteiza, Eduardo Txillida, Remigio Mendiburu, Rafael Ruiz Balerdi, Nestor Basterretxea, Jose Luis Zumeta, Bixente Ameztoi, Koldobika Jauregi... Horretaz gain, kultura arloko hainbat ekitalditan izan zen berpiztu ondorengo lehen
|
bi
hilabeteetan: bertso saio batzuk, antzerki zein zinema emanaldiak, Euskadiko Orkestra Sinfonikoaren kontzertu bat...
|
|
|
Baina ikasitako guztia ahalegin pertsonal handi bati esker ikasi zuen
|
bi
hilabete pasatxoko tarte hartan, inoren laguntzarik gabe, liburutegi eta hemeroteketan begiak erretzeraino lan eginez. Autodidakta izatea egokitu zitzaion, eta ez berak hala nahi izan zuelako, beste erremediorik izan ez zuelako baizik.
|
|
|
Beldur handiz luzatu zuen eskua orduan Lauaxetak Kortazarrengana, baina, Euskaltzaindiko egoitzan bezala, han ere espiritu hutsal bihurtua zela jabetu zen, aurrean zuen gizonarentzat ikusezin, entzunezin, ukiezin, atzemanezin guztiz. Orobat gertatu zitzaion Egunkaria ko erreportajean idazten zuten beste
|
bi
idazleekin ere, Koldo Izagirre eta Edorta Jimenezekin, eta baita erreportaje hartan elkarrizketatzen zuten kantari lauaxetazalearekin ere, Antton Valverderekin.
|
|
|
Mendateko tabernan haragi egosi pixka bat jan eta baxoerdi bat hartu nuen. Tabernan bertako ama alabak eta
|
bi
baserritar baino ez zeuden. Autoen arteko jazarpenari buruz mintzatu ziren, baina inork ez zuen istilu hura zeren ondorio izan zitekeen aztarrenik ere.
|
|
|
Inazio Mujikaren Azukrea belazeetan liburuko ipuinek paraje haietan zutela jatorria gogoratu nuen, belaze haiexek bide zirela Mujika gazteak zuriz jantzita begiekin ikusi eta bihotzean gorde zituenak. Urkizutik ez zen urrun Lizardiren omenezko monumentua, harriz osatutako
|
bi
metrotik gorako piramidea. Dama Iturritik barrena egin nuen bidea, zurezko zutabeetan ezarritako Lizardiren poema puska ezagunak irakurriz bidean.
|
|
|
Hil nintzenetik
|
bi
egunera argitaratutakoak ziren egunkari puska haiek guztiak. Eskelak urriak eta txikiak ziren.
|
|
|
Nobela hartako Daniel Zabalegiren deskripzioarekin guztiz bat zetorren morrosko alkandora koadrodunaren itxura. Daniel Zabalegi pertsonaiaren oinarria Anjel Otaegi zenez, ia ziurtasun osoz nekien nor ziren
|
bi
gizon haiek: Juan Paredes Manot Txiki eta Anjel Otaegi, Francoren aginduz 1975eko irailaren 27an fusilatu zituzten bost lagunetako bi.
|
|
|
Daniel Zabalegi pertsonaiaren oinarria Anjel Otaegi zenez, ia ziurtasun osoz nekien nor ziren bi gizon haiek: Juan Paredes Manot Txiki eta Anjel Otaegi, Francoren aginduz 1975eko irailaren 27an fusilatu zituzten bost lagunetako
|
bi
. Ez ziren Euskal Herriaren alde hildako azkenak, baina bai fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak(" ofizialki" fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak behintzat).
|
|
|
Ez ziren Euskal Herriaren alde hildako azkenak, baina bai fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak(" ofizialki" fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak behintzat). Orduantxe bete berriak ziren hogeita
|
bi
urte. Zelatunera bakoitza alde banatatik heldu izana ez zen kasualitatea.
|
|
|
Zelatunera bakoitza alde banatatik heldu izana ez zen kasualitatea. Zarauztik bide zetorren Txiki, Nuarbetik Otaegi, eta Zelatun, azken batean,
|
bi
herrien erdi-bidean zegoen gutxi gorabehera.
|
|
|
Niri ez zidaten begiratu ere egin
|
bi
gizonek. Zalantza nuen ikusi ere egiten ote ninduten.
|
|
|
– Ardoa nahi al duzue? –eskaini zigun artzain zaharrak,
|
bi
litroko Kas Limón botila plastikozkoa hartuz apal batetik; litro erdirik ez zen falta botila amaitzeko– Tira, ez dago asko. Barrua pixka bat berotzeko lain.
|
|
|
Pozgarria zen niretzat Realak irabazi egin zuela jakitea, eta, antzeko gisan, pozgarria zen HBk hauteskundeetan gora egin zuela jakitea ere. Ez zegoen alde handirik
|
bi
poz horien artean. Nire bizitzarekin zerikusi zuzenik ez zuten errealitate urrun eta ukiezinak ziren biak ala biak.
|
|
|
Haritzak" Euzko lur gañian zutunik" zirauela ikusteak ez zion, alabaina, erabateko argitasunik ematen Lauaxetari berpiztu eta ertzain autoa ikusi zuen unetik buruan bueltaka zituen
|
bi
galderen inguruan: " Irabazi egin ete genduan azkenean guda?
|
|
|
Zazpi zortzi lagun ziren hastapenean, gero batzuk lanbrotan atzendu, lau gelditu ziren. Lazaro, Xan, eta beste
|
bi
tipo. Haietako bat rubioa, gizenkara, hartz tankerakoa zen; bestea berriz musu luze, ile beltz, basamoxal idurikoa.
|
|
|
Tetxo oso bajuarekiko gela zabal bat zen, errektangulu formakoa: sukaldea, mahaiak eta aulkiak alde batean,
|
bi
ohe eta armario handi bat bestean. Gelako alde hura aski ilun bazegoen ere, Xani ohe biak hartuta zeudela iruditu zitzaion.
|
|
|
Ez zirudien, ordea, etxean beste gelarik zegoenik. Bestalde Lazarok, sukaldetik
|
bi
kopa eta botila bat ekarriz, aulki batean jartzeko gomit egin zion. Elkarren ondoan jarrita, topa legea egin, edan egin zuten.
|
|
|
Ezkilatxoa jo zutelarik, Xanek ireki zuen atea. Eskailera barrenean txuriz jantzitako
|
bi
gizaseme zeuden. Handia, sabel ederrekoa bata, txikia, meharra bestea.
|
|
|
" Hemen al da gaixoa?", galdetu zuen txikiak. Xanek alde batera egin zuen,
|
bi
gizonak sar zitezen utziz. Haiek sarreran amatxi ikusi zuten:
|
|
|
Orduan ikusi zuen Xanek, berari bizkar emanda, sofa batean beste
|
bi
emakume jarrita zeudela. Haietako batek, besoa luzatuz, Ivani burua laztandu zion.
|
|
|
Bero egiten zuen, Xanek zamarra erantzi, eseri egin zen. " Oraindik bero egongo da ta...", esan zuen amatxi zaharrak, kafea zerbituz; beste
|
bi
emakumeak begira begira zituela sumatu zuen Xanek: lotsaz eta bazterka, Lolita, disimulorik gabe, apika gaiztoz Maria zeritzona.
|
|
|
Jende gutxi zegoen, guztiak isilik. Ondoko, pasiloaz bestaldeko konpartimentuan gizon andre zahar
|
bi
zeuden, luze mehatxa gizona, sendo bulartsua emakumea. Parekoan berriz, gizon txiki lodi bat jarri zen; berehala egunkaria leitzeari ekin zion hark.
|
|
|
Ez zen, ordea, apeaderorik hantxe. Euren parean, bietatik hara, lan kabina prefabrikatu baten ondoan,
|
bi
langile, borra bana erabiliz, iltze antzeko burdina erraldoi bat lurrean sartzen ari ziren.
|
|
|
emakume sendo bat, Xanek bizkarrez baizik ez zezakeena ikusi, entsalada bat atontzen ari zen. Sofan berriz, Xanek sartzean ez baitzituen bete betean ikusi,
|
bi
mutil jarrita zeuden, haietako batek hanken gainean kuaderno bat zuela. Haiek berriz, xalo antzean, zain bide zeuden, Xanek begira ziezaien, egiteko kasu; begiratzean burua lañoki makurtu zuten, irribarre sinpatikoak eginez.
|
|
|
Halako batean, haranzko atea ireki (komedorekoa behar zuen ate hark; hain zuzen, kubiertoen zarata, boz batzuk aditu ziren), neska
|
bi
sartu ziren sukaldean. Batek entsalada fuentekada bi zeramatzalarik hara, beste neska, gazteagoa zena, ile gaztain kolorekoa, gaixto aurpegia zuena, etxekoandreari kontu batzuk esanda, suaren aurrean ziren bi mutilengana heldu, sofako besoan jarri, haien kuadernoan zer zen ikusi nahian bezala barrezka hasi zen.
|
|
|
Halako batean, haranzko atea ireki (komedorekoa behar zuen ate hark; hain zuzen, kubiertoen zarata, boz batzuk aditu ziren), neska bi sartu ziren sukaldean. Batek entsalada fuentekada
|
bi
zeramatzalarik hara, beste neska, gazteagoa zena, ile gaztain kolorekoa, gaixto aurpegia zuena, etxekoandreari kontu batzuk esanda, suaren aurrean ziren bi mutilengana heldu, sofako besoan jarri, haien kuadernoan zer zen ikusi nahian bezala barrezka hasi zen. Xan pixka bat harritu zen, bi mutilek euskaraz egin zutelako:
|
|
|
Halako batean, haranzko atea ireki (komedorekoa behar zuen ate hark; hain zuzen, kubiertoen zarata, boz batzuk aditu ziren), neska bi sartu ziren sukaldean. Batek entsalada fuentekada bi zeramatzalarik hara, beste neska, gazteagoa zena, ile gaztain kolorekoa, gaixto aurpegia zuena, etxekoandreari kontu batzuk esanda, suaren aurrean ziren
|
bi
mutilengana heldu, sofako besoan jarri, haien kuadernoan zer zen ikusi nahian bezala barrezka hasi zen. Xan pixka bat harritu zen, bi mutilek euskaraz egin zutelako:
|
|
|
Batek entsalada fuentekada bi zeramatzalarik hara, beste neska, gazteagoa zena, ile gaztain kolorekoa, gaixto aurpegia zuena, etxekoandreari kontu batzuk esanda, suaren aurrean ziren bi mutilengana heldu, sofako besoan jarri, haien kuadernoan zer zen ikusi nahian bezala barrezka hasi zen. Xan pixka bat harritu zen,
|
bi
mutilek euskaraz egin zutelako: lehen, ikusi batera, atzerrikoak zirela begitandu zitzaion; ez zielako ondo aditzen, alde batetik, eta baita, beren izaera nolabait diferente, lotsakoiagatik, eta beren ile oso rubioak ikusirik ere.
|
|
|
Neskak Xani eskuaz, leialki, non jarri behar zuen adierazi zion: amona izan zen aldean ez, ezpada bestean,
|
bi
mutilen ondoan, bakantxo hala ere. Hirurak zopa hartzen ari zirela, amona nonon lagata itzuli zen neska burlatia aurrena, gero etxekoandrea, azkenik neska morenoa, amak June deitu zuena ere eseri ziren; handik aurrera beste emakumeak, emakume sendoak, familiakoa izan behar ez zuenak egin zituen komedoreko beharrak.
|
|
|
Guztiek egin zuten barre, Junek ezik, barre irudi egin zuena. Bazirudien
|
bi
mutilek June halako begirunez, edo lotsaz, behinik behin halako distantziaz zerabilkitela; bazirudien Junek, apika bere gaixoberaz, bere melankolikotasunaz, bi mutilak apaldu, apur bat kuxkurtu egiten zituela. Detaile hark pentsarazi zion Xani ez zirela etxekoak izango; baita, inoiz bizkarrak zelan tentetu, begiak zelan alboratzen zituzten, halaber eta guztiz gain, elkarri ahapeka zeukaten hitz egiteko moduak, horrek guzti horrek behintzat erakusten zuen beren eremu propioa, beren interes partikularrak zituztela, emakume saldotik aparte.
|
|
|
Guztiek egin zuten barre, Junek ezik, barre irudi egin zuena. Bazirudien bi mutilek June halako begirunez, edo lotsaz, behinik behin halako distantziaz zerabilkitela; bazirudien Junek, apika bere gaixoberaz, bere melankolikotasunaz,
|
bi
mutilak apaldu, apur bat kuxkurtu egiten zituela. Detaile hark pentsarazi zion Xani ez zirela etxekoak izango; baita, inoiz bizkarrak zelan tentetu, begiak zelan alboratzen zituzten, halaber eta guztiz gain, elkarri ahapeka zeukaten hitz egiteko moduak, horrek guzti horrek behintzat erakusten zuen beren eremu propioa, beren interes partikularrak zituztela, emakume saldotik aparte.
|
|
|
Emakumeak bizkar ematen ziola, ez zuelarik beraz ikusi, eta susmatuta noski, ikusiz gero nekez zuela berriz ere barkatuko, Xan zenbait segundoz kortina lodi baten atzean egon zen. Ordea,
|
bi
tipo behetik heldu eta une batez korridorearen erdian gelditu zirela, eta emakumeak, ikusiagatik, ez baitzien haiei erremuskarik egin, eta bestalde, bera gordean atzemanez gero askoz ere okerrago, edo behintzat oso trago txarra izango zela pentsatuz, Xan kortina atzetik atera zen. Emakumeak ikusi egin zuen; ez zen, izan ere, oraingoan haserretu, baina ezta harritu ere, Xan han zelako.
|
|
|
Emakumeak ikusi egin zuen; ez zen, izan ere, oraingoan haserretu, baina ezta harritu ere, Xan han zelako. Zeren, nahiz eta egiten ari zen lanerako Xan, eta beste
|
bi
tipo haiek, oztopo ez baziren, ernegagarriak bederen izan, bazuten, onartzen zuen isilik, beren eskubidea edo arrazoia ere, bertan ibili, bertan egoteko. Eta gainera:
|
|
|
Eta gainera:
|
bi
sujeto haiek, katiuskak jantzita, bulego handira sartu zirelarik, lurra dezente basitu zuten. Horregatik:
|
|
|
Bonberoak heldu zirenean, leihoetatik emakume arraituek eupaka hartu zituzten. Xanen ondoan, aulki banatan jarrita
|
bi
langile, euren artean gailegoz ari eta, bera bertan zenez zahatoa eskaini zioten, Xanek, ez hartu arren, estimatu ziena. Orain bulegora atezaina sartu zen:
|
|
|
Xan beretik, zegoen zuhaitzetik aldendu eta, berehalaxe erretira egitera deziditu gabe, bertan aparkatuta zegoen jeep batean apoiatu zen; alde batera hankan min handi samarra zeukan; bestera berriz, ikusmina ere bazuen. Anartean gazteek kotxe
|
bi
kruzatu, kontainer bat irauli, nonondik harri batzuk eskuratu zituzten. Etxeetan balkoiak itxi eta, kortinen atzetik pertsona bat edo beste zelatan zegoen.
|
|
|
Halako batean gizonak, berokia zabalduz, gerri gibeletik eskuturreko batzuk atera zituen. Istant hartan aditu zituen Xanek, handik ez urrun, tiro
|
bi
, garrasi batzuk. Lepoa okertuz, kale muturrean gazte batzuk agertu zirela ikusi zuen.
|
|
|
aurretik umemoko bat, gero emakume bat, sudur handia zuena, kasu egin ziona, azkenik gizon moreno bat, Xanen praketara begira pasatu zena. Bebarrura sartzera zihoala, kale izkinan
|
bi
pertsona azaldu ziren. Ez ote berari begira, ez ote beragana zetozenak?
|
|
|
" Aspaldi?", galdetu zuen Xanek. " Aspaldi", esan zuen Belek;" gu hirira heldu eta handik denbora gutxira; guk ere ezagutu genuen"; ez zen, beraz, hain aspaldi izango; edo agian
|
bi
mutilak euren bakuntasunagatik zirudiena baino zaharragoak ziren;" bestalde...", esan zuen Belek," hauxe zen Henriren gela". " Hauxe?", asaldatu zen Xan.
|
|
|
Eta, telefonoz sarritan hitz egiten zuen. Gu hemen ginela behinik behin, afalondoan hortxe, beti dei bat edo
|
bi
izaten zituen; beti kanpotik hots egiten zioten. Bistan da, norekin eta zertaz ari zen guk ez genekien fitsik"; Belek Xani begiratu, gero bista jaitsi, begiak bere eskuetan tinkatu zituen; Xanek zerbait esatea espero zukeen; Xan berriz, oraindik Belek nora heldu nahi zuen ez zekiela zegoen; hartaz, Belek, burua jaso eta:
|
|
|
Orduan esan zigun: joatekotan zela eta... erakutsi zigun"; hori esan eta, Bele jaiki, gibeleko patrikatik nabala bat eta burdinazko palanka bat ateraz, lurrean belauniko jarri, nabalarekin
|
bi
oholen arteko juntan arraspatzen hasi zen; Xan isilik, Lupo lo, Bele enpeinu handiz, mihia kanpoan zuela aritu zen hantxe; azkenean, kontuz kontuz ohol bat altxatu zuen; barrura begiratu zuen; hobeto ikustearren etzan egin zen; besoa zuloan sartuta, bazterrak haztakatu zituen;" ostias", esan zuen; jaiki egin zen, Lupogana joan, astindu egin zuen;" hi", esan zuen; aurpegia arru... " Zer??", galdetu zuen Lupok, lomoker.
|
|
|
" dena dela", esan zuen," gu ez gara hemen izan". " Noski", esan zuen Xanek," ez zarete izan"; Bele jaiki zela, ikusiz eta
|
bi
lagunak joatekoak zirela: " Enpresa bat aipatu duzue", esan zuen Xanek.
|