|
2000
|
|
|
Harri eta zur geratu zen aita, begiak zabal, zeren eta, bere bidaietarik itzultzen zen bakoitzean, beti edireiten baitzuen gure ama bere zerbitzurat, haren obligazinoetarik eta postutik den mendrenik ere higitu gabe, morroi neskameei bere manuak emaiten, txilina noiznahi eskuan —ekarri pitxer bat ur eta garbiontzia honat!, eraman etxeko jaunaren zaldia harat! —, bere senarrari deus ere falta ez zekion amoreakatik. Honek, halarik ere, ez zizkion amari argibideak eskatu, eta, etsiak hartua bezala,
|
bi
hitz haiek erraiterat mugatu zen:
|
|
|
Mementu hartan Fernando Pachecorekin geunden, eta hari aditu genionetik jakin ge nuen ezen gizon haiek bigarren semeak zirela eta Espainiatik etorriak —Avilatik eta Zamoratik—, aberasteko edo kargu inportant baten erdiesteko asmotan, nahiz eta azkenean fortunak bere lekurat ekarri zituen eta, halatan, xede apalagoetarat etsi behar izan zuten —Joxe Aberasturik ere egin zuen bezala, itxura guztien arabera—, zeren kapataz gisa trabailatzen baitziren, bazter haietako jauntxo boteretsu batzuen lurretan; eta jakin genuen, halaber, ezen aldian behin etortzen zirela, bai jendearekin eta bai balizko erosleekin hainbat tratu egiteko, zeinetarik gehienak beren etxaldeetako ganaduarekin loturik baitzeuden, bai jan edanen eta bertze hornizoin batzuen erosteko eta beren nagusien etxalekuetarat garraiatzeko... baita kalapitaren bat sortzeko ere hainbatetan, zeren guztiak ere baitziren, ostatatzen gintuen gizonaren erranetan, gizon gaitzak eta ondikozkoak, gerlatiak eta maliziatiak, okasinotsuak eta inkontru gaixtokoak. Eta, nahiz eta bigarrentsuak ziren, goraki mintzatzen ziren beren buruez, klar eta ozen, eta lau haizeetarat kanpatzen eta famatzen zituzten beren bertuteak eta bertutezko obrak, zeren zaldun zalduntzat eta kontu kontuzkotzat baitzituzten beren buruak, halako moldez, non
|
bi
hitz haiek enplegatzen baitzituzten noiznahi den, bertzeen aitzinean: zaldunak gaituk eta zaldunak gaituk... haien Espainiako etxeek mendez mende pilatu eta juntatu zituztèn merituekin eta tituluekin batean, zeinak errezitatzen baitzituzten arrosarioaren letaniak balira bezala.
|
|
|
nola Sarako erretoreak Etsai zeritzan deabruarekin ikasi zuen Salamancako haitzuloetan, norat joan baitzen Teologiaren eta magiaren ikasterat, bere anaia batekin eta bertze lagun batzuekin, eta nola, ikastekoak ikasi ondoren, ikasleetarik batek geratu behar izan zuen deabruaren zerbitzuan, beronekin egin tratuaren arabera; eta ikasleek hartarakotz zotz egin zuten, eta Axularren anaietarik batek geratu behar izan zuen; eta, orduan, anaiaz urrikaldurik, Axularrek erran zion deabruari ezen geratuko zela bera, haren orde; eta, anaiaren orde han berean geratzen zelarik, manatu zion deabruak Axularri ezen atera zezala ura osin batetik, baliaturik galdara batez, zeinak baitzuen hondoan galbahe bat, eta manatu zion, halaber, ezen, noiz eta galdetzen baitzion non zegoen, ihardets zezala Axularrek: " Hemen nago!"; baina, orduan, nola gartzela hartarik eta trabailu ezin nekeago hartarik ihes egin nahi baitzuen, bururatu zitzaion Axularri ezen
|
bi
hitz haiek irakatsi behar zizkiola galbaheari; eta irakatsi zizkion Axularrek galbaheari bi hitz haiek eta, hala, Etsai urrun samar ikusi zuèn egun batean, pentsatu zuen ezen hura zela bere ordua, eta entseiatu zen, ondorez, handik itzurtzerat eta ihes egiterat; eta bazihoan Axular kanporantz, eta galdetu zion deabruak: " Non hago?", eta galbaheak ihardetsi zion:
|
|
|
nola Sarako erretoreak Etsai zeritzan deabruarekin ikasi zuen Salamancako haitzuloetan, norat joan baitzen Teologiaren eta magiaren ikasterat, bere anaia batekin eta bertze lagun batzuekin, eta nola, ikastekoak ikasi ondoren, ikasleetarik batek geratu behar izan zuen deabruaren zerbitzuan, beronekin egin tratuaren arabera; eta ikasleek hartarakotz zotz egin zuten, eta Axularren anaietarik batek geratu behar izan zuen; eta, orduan, anaiaz urrikaldurik, Axularrek erran zion deabruari ezen geratuko zela bera, haren orde; eta, anaiaren orde han berean geratzen zelarik, manatu zion deabruak Axularri ezen atera zezala ura osin batetik, baliaturik galdara batez, zeinak baitzuen hondoan galbahe bat, eta manatu zion, halaber, ezen, noiz eta galdetzen baitzion non zegoen, ihardets zezala Axularrek: " Hemen nago!"; baina, orduan, nola gartzela hartarik eta trabailu ezin nekeago hartarik ihes egin nahi baitzuen, bururatu zitzaion Axularri ezen bi hitz haiek irakatsi behar zizkiola galbaheari; eta irakatsi zizkion Axularrek galbaheari
|
bi
hitz haiek eta, hala, Etsai urrun samar ikusi zuèn egun batean, pentsatu zuen ezen hura zela bere ordua, eta entseiatu zen, ondorez, handik itzurtzerat eta ihes egiterat; eta bazihoan Axular kanporantz, eta galdetu zion deabruak: " Non hago?", eta galbaheak ihardetsi zion:
|
|
|
Eta hatsarrerat jo nuen eta hatsarreko
|
bi
hitz haiek irakurri nituen berriro: " Seme maitea"... eta nola sentitu nuen ezen osabak arrazoin zuela!, zeren eta halakoa baitzen ene nortasunaren eta ene izatasunaren zuhaitza:
|
|
2005
|
|
|
Zenbatetan damutu zen amona Kontxi
|
bi
hitz haiek noizbait ahoskatu izanaz!
|
|
2006
|
|
|
Iluntze hartan ez nintzen konturatu Edurnek" ze polita!" esan zuenean
|
bi
hitz haiek ez zituela ahora ekarri beharrik izan, etorri egin zitzaizkiola baizik.
|
|
2008
|
|
|
Nik ere ezkerretara egin nuen so, eta haur batzuk ikusi nituen. Larraitzek berriro ahoskatu zituen segundo bat lehenago botatako
|
bi
hitz haiek, baina bigarren hartan, hitzok ez zuten galdera kutsurik, baieztapen potoloa zen: " Bera da!!".
|
|
2009
|
|
|
–Konklabe familiarra! , erantzun zuen Reginak bi hitzak ezin hobeto ahoskatuz, elkarren ondoan jarritako
|
bi
hitz haiek ere halakoak baitziren, antza, Nazario Orbek ezkonberritan oparitu ziòn hiztegiaren fruitu harrigarriak, edonori erakusteko eta edonor liluratzeko modukoak.
|
|
|
Egia zen aski izan zirela izebaren
|
bi
hitz haiek?. Nahikoa da!?. Teofilo Mariaren ahalegina ezerezean uzteko, baina egia zen, halaber, Teofilo Maria ez zitzaiola izebari inoiz era hartan mintzatu, eta horrek adoretzen zuen porrotaren erdian; baina hara:
|
|
|
hasieran, itzalean mantendu ziren, begiak beti zabalik; ondoren, burua agertuz joan ziren, pixkaka, gero eta nabarmenago, urtebeteren buruan lankideen mesfidantza garaitzea eta fabrikako sindikatu nagusien barruan sartzea lortu zuten arte; bitartean, Teofilo Mariak hiruzpalau bider bildu behar izan zuen langile batzordearekin; bilera haietara beti eramaten zituen Pedro Lakanda, fabrikako langileen gorabehera guztiak zekizkiena, eta Martin Belzunze, buruan kalkulagailu bat zuena, fabrikako datu ekonomiko guztiekin; langile batzordean bazegoen gizon bat, berrogei bat urtekoa, argia bezain harroa, fabrikako lider sindikaletako bat zen,. Fanelli? ezizenekoa, borrokalaria, langile batzordearen eleduna?, Teofilo Maria batzuetan bere onetik ateratzen zuena; Fanellik, izan ere, noiznahi erabiltzen zuen harako esapide hura?. Langileok zera eskatzen dizugu??, jarraian zerrenda amaigabe bat osatzen zuela,, hau eta hori eta hura?; baina zerrendak baino gehiago
|
bi
hitz haiek gogaitzen zuten Teofilo Maria, beharbada?, eskatzen dizugu??, bi hitz haiek entzun orduko mahai gainean ahuspez zuèn eskua mugitzen hasten baitzen Teofilo Maria, gora eta behera, behera eta gora, eskumuturra errotazio ardatz harturik, mugimendu ia erreflexu batean, iruditu ere, iruditzen baitzitzaion, menturaz, Fanelliren begirada hotz bezain beroak beste zerbait eransten ziola esapideari, eskari hutsa zirudiena exijentzia bihurtuz.
|
|
|
hasieran, itzalean mantendu ziren, begiak beti zabalik; ondoren, burua agertuz joan ziren, pixkaka, gero eta nabarmenago, urtebeteren buruan lankideen mesfidantza garaitzea eta fabrikako sindikatu nagusien barruan sartzea lortu zuten arte; bitartean, Teofilo Mariak hiruzpalau bider bildu behar izan zuen langile batzordearekin; bilera haietara beti eramaten zituen Pedro Lakanda, fabrikako langileen gorabehera guztiak zekizkiena, eta Martin Belzunze, buruan kalkulagailu bat zuena, fabrikako datu ekonomiko guztiekin; langile batzordean bazegoen gizon bat, berrogei bat urtekoa, argia bezain harroa, fabrikako lider sindikaletako bat zen,. Fanelli? ezizenekoa, borrokalaria, langile batzordearen eleduna?, Teofilo Maria batzuetan bere onetik ateratzen zuena; Fanellik, izan ere, noiznahi erabiltzen zuen harako esapide hura?. Langileok zera eskatzen dizugu??, jarraian zerrenda amaigabe bat osatzen zuela,, hau eta hori eta hura?; baina zerrendak baino gehiago bi hitz haiek gogaitzen zuten Teofilo Maria, beharbada?, eskatzen dizugu??,
|
bi
hitz haiek entzun orduko mahai gainean ahuspez zuèn eskua mugitzen hasten baitzen Teofilo Maria, gora eta behera, behera eta gora, eskumuturra errotazio ardatz harturik, mugimendu ia erreflexu batean, iruditu ere, iruditzen baitzitzaion, menturaz, Fanelliren begirada hotz bezain beroak beste zerbait eransten ziola esapideari, eskari hutsa zirudiena exijentzia bihurtuz.
|
|
|
–Jainkoaren borondatea?: ...ritxarren aurrean ez baitzegoen, Jainkoaren borondateaz aparte, beste irtenbiderik, antza; hamar hamaika urte zituen arren, ongitxo zekien lezio hura, neska zintzo bezain heldua baitzen adin hartarako, eta apaiz guraso izebek, baita mundu guztiak ere, komodin gisa erabiltzen baitzuten espresio hura. Jainkoaren borondatea?, bizitzak, patuak edo dena delakoak karta txarrak ematen zizkien bakoitzean,
|
bi
hitz haiek airean idatziak baleude bezala eta jendeak aire hura baizik arnastuko ez balu bezala, Elizaren agindupeko giro hertsi hartan, amen, amen eta amen; Maria Bibianak patu gaiztoa onartu behar zuen, beraz, baina nekez onartzen zuen, zerarekin gertatuak gehiago baitzirudien madarikazio bat, edo zigor bat, beste ezer baino; Maria Bibianak, beraz, lur bat behar zuen, edo portu bat. Maria Bibianak ongi uler zitzakeen Jainkoak egiptoarrei igorritako izurriak, baina zergatik igorri zien beste izurri hura orbetarrei, orbetarrak kristau zintzo zirenean??, non lehorreratu izan zezan; Domingok eskaini zionak, baina, ez zuen asetzen, lurretik ere ezer gutxi baitzuen lur hark:
|
|
|
Eta langile infiltratuek lanari ekin eta aldez aurretik markatutako estrategiari eutsi zioten: ...ko lider sindikaletako bat zen," Fanelli" ezizenekoa, borrokalaria, langile batzordearen eleduna–, Teofilo Maria batzuetan bere onetik ateratzen zuena; Fanellik, izan ere, noiznahi erabiltzen zuen harako esapide hura –" Langileok zera eskatzen dizugu" –, jarraian zerrenda amaigabe bat osatzen zuela," hau eta hori eta hura"; baina zerrendak baino gehiago
|
bi
hitz haiek gogaitzen zuten Teofilo Maria, beharbada –" eskatzen dizugu" –, bi hitz haiek entzun orduko mahai gainean ahuspez zuèn eskua mugitzen hasten baitzen Teofilo Maria, gora eta behera, behera eta gora, eskumuturra errotazio ardatz harturik, mugimendu ia erreflexu batean... iruditu ere, iruditzen baitzitzaion, menturaz, Fanelliren begirada hotz bezain beroak beste zerba...
|
|
|
Eta langile infiltratuek lanari ekin eta aldez aurretik markatutako estrategiari eutsi zioten: ...eleduna–, Teofilo Maria batzuetan bere onetik ateratzen zuena; Fanellik, izan ere, noiznahi erabiltzen zuen harako esapide hura –" Langileok zera eskatzen dizugu" –, jarraian zerrenda amaigabe bat osatzen zuela," hau eta hori eta hura"; baina zerrendak baino gehiago bi hitz haiek gogaitzen zuten Teofilo Maria, beharbada –" eskatzen dizugu" –,
|
bi
hitz haiek entzun orduko mahai gainean ahuspez zuèn eskua mugitzen hasten baitzen Teofilo Maria, gora eta behera, behera eta gora, eskumuturra errotazio ardatz harturik, mugimendu ia erreflexu batean... iruditu ere, iruditzen baitzitzaion, menturaz, Fanelliren begirada hotz bezain beroak beste zerbait eransten ziola esapideari, eskari hutsa zirudiena exijentzia bihurtuz....
|
|
|
Egia zen aski izan zirela izebaren
|
bi
hitz haiek –" Nahikoa da!" – Teofilo Mariaren ahalegina ezerezean uzteko, baina egia zen, halaber, Teofilo Maria ez zitzaiola izebari inoiz era hartan mintzatu, eta horrek adoretzen zuen porrotaren erdian; baina hara: bere porrota ere ez zitzaion hain porrota iruditu, ausaz, burura orduantxe etorri zitzaionak etorkizunik izatekotan:
|
|
|
" Jainkoaren borondatea": ...aurrean ez baitzegoen, Jainkoaren borondateaz aparte, beste irtenbiderik, antza; hamar hamaika urte zituen arren, ongitxo zekien lezio hura, neska zintzo bezain heldua baitzen adin hartarako, eta apaiz guraso izebek, baita mundu guztiak ere, komodin gisa erabiltzen baitzuten espresio hura –Jainkoaren borondatea–, bizitzak, patuak edo dena delakoak karta txarrak ematen zizkien bakoitzean,
|
bi
hitz haiek airean idatziak baleude bezala eta jendeak aire hura baizik arnastuko ez balu bezala, Elizaren agindupeko giro hertsi hartan, amen, amen eta amen; Maria Bibianak patu gaiztoa onartu behar zuen, beraz, baina nekez onartzen zuen... zerarekin gertatuak gehiago baitzirudien madarikazio bat, edo zigor bat, beste ezer baino; Maria Bibianak, beraz, lur bat behar zuen, edo portu bat –Mari... ez baitzen lurra ere, ezpada airezko lurra, airezko lurra baita fantasiaren magala, airezko lurra irudimenaren hegala; Maria Bibianak, ordea, lurrezko lur bat behar zuen une hartan, errealitateari errealitatearekin erantzungo ziona, ez den haizearen eskutik autoengainuaren sasi argietara ihes egin gabe, jada ez baitzuen Jainkoaren borondatearekin aski, are gutxiago Jainkoaren borondateak Jainkoaren madarikazio zigorrei leku egin zienetik; eta hala ere –hala eta guztiz ere–, Maria Bibianak ez zion bere buruari iruzur merkerik egin nahi; horregatik, bazekien arren etxea gainera erortzera zihoakiola, katastrofearen gorabeherak jakin nahi izan zituen:
|
|
|
–Konklabe familiarra! –erantzun zuen Reginak bi hitzak ezin hobeto ahoskatuz, elkarren ondoan jarritako
|
bi
hitz haiek ere halakoak baitziren, antza, Nazario Orbek ezkonberritan oparitu ziòn hiztegiaren fruitu harrigarriak, edonori erakusteko eta edonor liluratzeko modukoak.
|
|
2010
|
|
|
–Nobel saria??? jarraitu zuen,
|
bi
hitz haiek ahoskatu ez beste barrez hasten zela. Barreagatik konturatu nintzen zein zen telefonoaren bestaldean:
|
|
|
nahiz eta, Txopitea jauna aurrean genuelako edo, ez nizun ezer adierazi, itxura egitera mugatzen nintzela, ongi kostata, hori bai. Izan ere, ez ziren bakarrik zure
|
bi
hitz haiek, baizik eta zure tonua, mespretxuzkoa erabat, baita zure irri harroa ere.
|
|
|
Bizitzak burbuila existentzial batetik bestera eraman izan nau beti, badakizu, baina zer besterik ziren amaren
|
bi
hitz haiek, beste burbuila bat baizik, ama babesten zuena, bi hitz haietan bere airea eta bere arnasa aurkitu balitu bezala?; baina ni amaren semea nintzen, eta harengandik jaso ote nuen, bada, joeratxoa?
|
|
|
Bizitzak burbuila existentzial batetik bestera eraman izan nau beti, badakizu, baina zer besterik ziren amaren bi hitz haiek, beste burbuila bat baizik, ama babesten zuena,
|
bi
hitz haietan bere airea eta bere arnasa aurkitu balitu bezala?; baina ni amaren semea nintzen, eta harengandik jaso ote nuen, bada, joeratxoa?
|
|
|
" Bai" erantzun nion, inozotasunaren eta mesfidantzaren arteko bide erdian harrapatuta. " Nobel saria...?" jarraitu zuen,
|
bi
hitz haiek ahoskatu ez beste barrez hasten zela. Barreagatik konturatu nintzen zein zen telefonoaren bestaldean:
|
|
|
Bizitzak burbuila existentzial batetik bestera eraman izan nau beti, badakizu, baina zer besterik ziren amaren
|
bi
hitz haiek, beste burbuila bat baizik, ama babesten zuena, bi hitz haietan bere airea eta bere arnasa aurkitu balitu bezala?; baina ni amaren semea nintzen, eta harengandik jaso ote nuen, bada, joeratxoa?
|
|
|
Bizitzak burbuila existentzial batetik bestera eraman izan nau beti, badakizu, baina zer besterik ziren amaren bi hitz haiek, beste burbuila bat baizik, ama babesten zuena,
|
bi
hitz haietan bere airea eta bere arnasa aurkitu balitu bezala?; baina ni amaren semea nintzen, eta harengandik jaso ote nuen, bada, joeratxoa?
|
|
|
" Zuok nazionalistok..."; ez dakit zer gehiago esan zenidan, hain sentitu nintzen bat batean sutan, neure baitatik at... nahiz eta, Txopitea jauna aurrean genuelako edo, ez nizun ezer adierazi, itxura egitera mugatzen nintzela, ongi kostata, hori bai. Izan ere, ez ziren bakarrik zure
|
bi
hitz haiek, baizik eta zure tonua, mespretxuzkoa erabat... baita zure irri harroa ere. Eta erantzuteko gogoz, hitzak zetozkidan ezpainetara —" Nazionalistak gu...?
|
|
2012
|
|
|
Jarraian, lunfardotik hartutako
|
bi
hitz haietako bat aipatzen zuen, gautxoek kutxiloari ematen zioten izena, vaivén, oso hitz egokia bere ustetan, zeren bertan «se ve la estocada rápida, el brillo de la estocada?». Irakurri nuen, ordea, aspaldiko partez, «Hombre de la esquina rosada» eta, aurrena, gautxo hizkeraren kutsu handikoa iruditu zitzaidan, Juan Rulforen «Macario» edo Salarruéren «Semos malos» ipuinen ikuspuntu literario berekoa, eta, bigarren, ez nuen lunfardoko hitz hura, vaivén, inon ikusi.
|
|
2015
|
|
|
Ez dakit zergatik, baina barkeske tonuan atera zitzaidan. Beti bezala, azken
|
bi
hitz haiengatik izan zen beharbada. Salaketa kutsua zuten.
|
|
|
nahita idatzi zuen halaxe bere emazteak,, jaso dezazula?, esan nahi baitzuen, jaso dezazula (nigandik nahiz, nire absentzian, besterengandik)?. Berrirakurtzean, ordea, latzegiak iruditu bide zitzaizkion
|
bi
hitz haiek, maitasuna jaso zezala opa zion une berean bere baitako izu ezkutuez jabe baitzitekeen senarra hartara, idatzi gabeko, nire absentzian, huraxe irakurtzeko gauza izango baitzen segur aski.
|
|
2017
|
|
|
|
Bi
hitz haiek entzutean, Lindarengan zirrara modukoa sortzen zen. Talde bateko kide izateak indarra ematen zion.
|
|
|
Zazpi silaba atera ziren, kasik beste mundutik zetozenak. Bi izen eta bi hitz. Eta
|
bi
hitz haiek sekulako beldurra ematen zidaten...
|
|
2018
|
|
|
Eta gero
|
bi
hitz haiek, Pharosen irribarrea.
|
|
2019
|
|
|
Nik ere ezkerretara egin nuen so, eta haur batzuk ikusi nituen. Larraitzek berriro ahoskatu zituen segundo bat lehenago botatako
|
bi
hitz haiek, baina bigarren hartan, hitzok ez zuten galdera kutsurik, baieztapen potoloa zen: " bera da!!".
|
|
|
" Erabateko ahuleriaz"...
|
Bi
hitz haiek, esparru haietako martirioa zer zen dakien edonorentzat hain iradokizunez beteak, Renauden ariman barrena sartzen sentitzen nituen.
|
|
|
" arma" eta" basoa".
|
Bi
hitz haiek batera izugarriak ziren. Inork ez zuen hartaz gehiago hitz egin kongregazioan.
|
|
2020
|
|
|
Bizkaiko azentu amiñi batez, euskara zehatzean adierazi zigun ordubete inguru genuela Bilbotik Bartzelonara, eta eguraldi ona izango genuela bide guztian, haize izpirik ez, ibilera atsegina. Baina buruan, azalpen haiek baino gehiago, lehen
|
bi
hitz haiek gelditu zitzaizkidan: " Komandantea berbetan".
|
|
|
Zain gelditu nintzen berriro ere, gaur egungo zer ezbeharrekin lotuko ote zituzten
|
bi
hitz haiek," katastrofe" eta" hekatonbe". Ez zen halako lan zaila ere, ezbeharra nagusi baitabil munduan:
|