|
2000
|
|
|
beren
|
azken
liburuari buruzko esplikazioetan;
|
|
|
Nire egoera eta animo pertsonala aldatuxea zen jadanik; hobeto nenbilen, Paristik itzuli ondorengo larriak eta apur bat baretzen hasita. 1970eko
|
azken
aldera abiatu nintzen Venezuelara. Han lana aurkitu nuen, Donostiako Garatetar batekin.
|
|
|
Ekintza haren aintzan abestiak jotzen zituzten edozein herritako jaietan. Bazirudien bizi bizirik irauten zuela almirantearen
|
azken
moduarekiko pozaldiak. Eta gainerakoan ere halatsu, dena ilusioa.
|
|
|
Baina txakur hark ez zekien halakorik. Kontua da, txakur haren karate kolpeek zerbait ukitu edo mugitu izan behar zidatela, eta haren" tratamendu" berezia zela bide, egundo ez naiz gerritik hobeto ibili
|
azken
hemezortzi urte hauetan baino. Txakur hark gaiztoz emandako karate kolpeek zuzendu behar izan zidaten zerbait gerri aldean.
|
|
|
Carabancheldik Puerto de Santa Mariara eta Puertotik Herrera de la Manchara izan zen nire orduko ibilbidea, hitz gutxitan esateko. Nire
|
azken
epaiketarako eraman ninduten Puertotik Alcalara, eta han nengoela eraman zituzten Puertoko lagun guztiak Herrerara. Bi hilabeteren buruan eramango ninduten neu ere Herrerara, azken epaiketa amaitu ondoren.
|
|
|
Nire azken epaiketarako eraman ninduten Puertotik Alcalara, eta han nengoela eraman zituzten Puertoko lagun guztiak Herrerara. Bi hilabeteren buruan eramango ninduten neu ere Herrerara,
|
azken
epaiketa amaitu ondoren. Negu betea zen, beraz, eta Herrerara sartzean soinean neraman guztia kendu zidaten, baita txapela ere, eta buzo bat eman zidaten janzteko.
|
|
|
1983ko uztailean atera ninduten Puertotik Alcalara,
|
azken
epaiketarako. Alcalan nengoela, urrian hain zuzen, Herrerara eraman zituzten Puerton zeuden adiskide guztiak.
|
|
|
Garai hartan, artean ez zegoen janari faltarik. Baina
|
azken
aldian abioien eta bonbardaketen faltarik ere ez. Egun batez, ez dakit Oloten edo Tortellaten izan zen, ume mordoska genbiltzan jolasean herrigunean.
|
|
|
Egonezinean eman nituen Bonxeko
|
azken
egunak, kunda heldu zen arte. Fiti, Joxe eta Errotarekin azken solasalditxoak egin nituen leihoetatik, adio gisa, auskalo noiz arte; Itziarri ere agur, bisitetako kabinetako leihotik.
|
|
|
Egonezinean eman nituen Bonxeko azken egunak, kunda heldu zen arte. Fiti, Joxe eta Errotarekin
|
azken
solasalditxoak egin nituen leihoetatik, adio gisa, auskalo noiz arte; Itziarri ere agur, bisitetako kabinetako leihotik.
|
|
|
Motz egiten da hiru lau eguneko tartea, epe laburregia da urteetan egin gabeko berriketaldietarako. Urteetako pasierak eta kafeak genituzke
|
azken
aldiz elkar ikusi genuenetik tolestu eta pilatutakoak esateko. Urteak genituzke elkarrekin hartu gabe geratutako kafeak hartzeko, azken eskutitza heldu zaion galdetzeko, halako edo holako zelan dagoen jakiteko.
|
|
|
Urteetako pasierak eta kafeak genituzke azken aldiz elkar ikusi genuenetik tolestu eta pilatutakoak esateko. Urteak genituzke elkarrekin hartu gabe geratutako kafeak hartzeko,
|
azken
eskutitza heldu zaion galdetzeko, halako edo holako zelan dagoen jakiteko.
|
|
|
Nik beti izan nuen amarekin harreman ona. Oso zahartuta egon arren, kartzelara ere ahal zuen guztietan etortzen zitzaidan, Castelloneraino
|
azken
urteetan, pentsa! Laurogeitaka urte zituen!
|
|
|
Laurogeitaka urte zituen! 1987ko udan besarkatu nuen
|
azken
aldiz, Carabanchelgo ospitalean egon nintzenean.
|
|
|
Amore eman zuen, amorrarazita baina... Ezkontza egunerako prestatu zidan amarrua, bere
|
azken
lakioa: jaunartzeko unean ostia atzamarretan zuela etorri zitzaidan, hura irentsaraztera.
|
|
|
Alde pertsonalari dagokionez, berriz, hamazazpi egun egin ditut bidean, Castellondik modulu honetara. Sendagiletan nenbilen Castellonen, eta handik atera ninduten egunean, irailaren 13an,
|
azken
kontsulta izan behar nuen neurologoarekin. Kartzelako sendagilearekin, Hospital Provincialeko traumatologoarekin... ibilia nintzen.
|
|
|
Kontsultara eraman ordez, hona hurbiltzeko kundan atera ninduten. Hona heldu eta hamalaugarren egunean medikuak esan dit, Castellonera itzuli dudala
|
azken
kontsulta hori egitera. Honetatik ere aise atera liteke beste ondorio bat Instituciones Penitenciarias eko sendagileek euskal preso politikookin duten etika deontologikoaz.
|
|
|
liburu baten
|
azken
orrialdean,
|
|
|
desagertutako
|
azken
gorpuaren alboan zetzan
|
|
|
Lauaxetarekin bakarrik egon banintz, akaso ez nukeen arazorik izango hari gutuna erakusteko, Lauaxetarekin hartua bainuen konfiantza pixka bat. Gainera,
|
azken
batean, Lauaxeta hildako berpiztu bat baino ez zen. Baina neskari gutun hura erakustea ez zitzaidan kontu erosoa iruditzen.
|
|
|
Lilura betean geratu nintzen zakuaren barruan, aspaldian ibili gabeko plazer bideak urratzen, eskuarekin zakila astinduz eta begiekin zeru argitzen hasi berriari so. Hazia isurtzen hastearekin batera, tiro hots bat entzun nuen, eta pixka bat geroxeago, zakilaren
|
azken
astinaldiekin bat eginda, beste bat.
|
|
|
Ez al dituk gogoan fusilatu hindutenak? Haien oinordekoak dituk hauek
|
azken
batean!
|
|
|
Basoan zehar jaitsi eta bidearen
|
azken
zatia Plazaola, Frankiko Trena edo Tren Txiki esaten zioten trenaren bide zaharrean egin genuen, tunel txiki batzuk ere pasatuz Erasote auzoan. Herritik gertu geundela, gu genbiltzan estratatik Guardia Zibilaren lanroberrak ikusi genituen errepide nagusian gora Uitziko mendaterantz, eta pixka bat geroxeago helikoptero ilun bat zeruan.
|
|
|
–esan nion Lauaxetari, helikopteroei begira– Edo, tira, berde ilunak bai gutxienez. Guda gotzon txapelokerrak
|
azken
beltzean.
|
|
|
– Ezin dok ordea esan, Lizardik legez," beeko bear goriak" haroanik, behekoaz be etsita hago eta. Euren beharretan etsipenetik baino ezin abiatu ei diran egungo poeta eta artista ustez moderno horreen antzekoa haz hi
|
azken
baten.
|
|
|
– Inon gustura ez gaudenok bidea maite diagu –azaldu nion orduan Lauaxetari– Edozein tokitan egonik, okerreko lekuan nagoela irudituko litzaidakek, beste nonbait egon behar nukeelako irudipena izango nikek, eta horregatik nahiago diat bidean egon, bidean egotea inon ez egoteko modu bat delako
|
azken
batean. Ibili dabilenari barkagarri zaiok ez dagokion lekuan egotea, dabilenari iritsi artekoa geratzen zaiok itxaropen, aitzakia eta babes.
|
|
|
Irratiko albistegietan, Guardia Zibilak
|
azken
egunetan denak aztoraturik zituen neska gaizkilearen bila jarraitzen zuela esan zuten. Goizueta inguruko basoetan barrena omen zebiltzan haren atzetik, aurki atxilotu ahal izango zutelako itxaropenez.
|
|
|
– Goizueta munduaren
|
azken
zuloa duk. Basoa besterik ez dik inguruan, herririk batere ez.
|
|
|
" Ezin izango dik jende askok esan Lauaxetarekin batera auto stop egiten ibili denik", esan nion neure buruari. Banuen, gainera,
|
azken
egunak mendian eman eta gero, jende artean galtzeko gogorik, eta oroitzapen onekin lotzen nituen nik Hernaniko tabernak, haietara jotzen baikenuen ia beti lankideen arteko afariak egiten genituenean.
|
|
|
– Nik Edorta Jimenez oso gustukoa dut. Azken fusila oso ondo dago,
|
azken
aldian irakurri dudan onenetakoa iruditu zait. Hau ere uste dut ona izango dela.
|
|
|
Oso ondo pasatu genuen afari hartan. Hasieran serio antzean mintzatu ginen euskal literaturaz,
|
azken
urteotako joera arinzaleaz, poesiako liburuen urritasunaz, irakurle berrien premiaz, kritika arloko gabeziez, baina gero idazleei eta liburuei buruzko txisteak egiten hasi ginen eta azkenerako sekulako astakeriak bururatu zitzaizkigun.
|
|
|
Egoeraz baliatuta eta alkoholaren indarrak harrotuta, Lauaxetari buruz
|
azken
egunotan buruan bueltaka ibilitako ideia edo teoria batzuk mahairatu nituen.
|
|
|
Bi andregai izan zituela ere esaten dute biografoek, Nile eta Espe, baina Polixene Trabuduak esaten du oso erakargarria izan arren ez zuela sekula andregairik izan. Kontuak kontu, ez dugu inoiz egia jakiterik izango, eta axola handirik ere ez du horrek
|
azken
batean. Baina ez al zaizue hipotesi polita iruditzen?
|
|
|
Gure zain egon balitz bezala jokatu zuen. Bere ondoan eseri eta
|
azken
egunotan bizi izandakoak kontatu genizkion. Goizederren kontaketa laburra izan zen oso:
|
|
|
Zuenen antzekoak, alderdi edo arlo askotan behintzat, gure kezkak, nahiak, ametsak, ezinak eta borrokak. Zuenaren antzekoa,
|
azken
batean, gure galtzailetza. Borroka galduetatik gatoz dik izenburu Urtzi Urrutikoetxea poeta gaztearen lehen liburuak.
|
|
|
Baina ba ote zegoen nork bere burua horrela abandonatzerik, inongo xederik gabeko itzulinguruak eginez bidaiatzerik, erabateko noraezean ibiltzerik? Ba ote zegoen,
|
azken
batean, inongo xederik gabe deus ere egiterik. Ezta nahita ere.
|
|
|
– Ez dik kalterik egingo beste kafe bat hartzeak, Egunkaria ko
|
azken
berriak entzunez. Zer deritzok?
|
|
|
– Ez dinozu guzurrik, baina badau oraindino nora jorik bazter ederrez gozatu gura dauenak. Eta antenak, pinuak eta enparauak guztion mesederako izango dira
|
azken
baten. Aurrerakada handia egin dau baserriak.
|
|
|
– Baina ardura zeurea zan
|
azken
baten, ez da halan. Eskerrik asko, benetan.
|
|
|
Zer zen hura ordea! Neuk neure buruari
|
azken
egunetan emandako aginduak ematen ez zizkidan ba Margak!: oporrak hartu eta lanbidea arriskuan jartzeko, lasai porrot egiteko, denbora hartu eta itzulinguruak egiteko, zuhaitz eta ur guztiak entzuteko, bigarren mailako gauzen aurrean makurtzeko, neure kolorerantz mugitzeko, txaretatik, mendietatik, herrietatik pasatzeko...
|
|
|
zukeen hala ere poetak, nahiko zukeen hala ere kantariak pitin bat gehiago iraun zezan egunaren argi geldiak, pitin bat gehiago iraun zezaten" altzifreek, mahastiek, soro landatuen ordena garbiak, gure hizkuntzak, maite izan dudan gauza bakoitzaren gaineko begirada pausatu honek!". Bai, horixe zen
|
azken
funtsean nire bidaia Lauaxetaren esanetan ganorabakoa: azken begirada pausatu bat bizitzan zehar maite izan nuenari.
|
|
|
Bai, horixe zen azken funtsean nire bidaia Lauaxetaren esanetan ganorabakoa:
|
azken
begirada pausatu bat bizitzan zehar maite izan nuenari. Ezin nion Lauaxetari hori guztia azaldu, ez nuelako neure ondoan, baina pentsatu nuen Lauaxetak ere ulertua zuela hori, hasiera hasieratik gainera, kontrakoa adierazi arren.
|
|
|
Bergarako kartzela zaharra izandako etxea ikusten izan nintzen biharamunean, Angiolilloz oroiturik, Cánovas del Castillo hiltzeagatik garrotez exekutatu zuten anarkistaz, kartzela hartako ziega batean eman baitzituen hark
|
azken
egunak. Angiolillo Ernioko bileran parte hartu zutenetako bat izan zitekeela otu zitzadan, eta horrek, inolako oinarri logikorik gabe, kartzela zaharraren inguruetan Lauaxetaren berri izan nezakeela pentsatzera eraman ninduen.
|
|
|
Kanposantu barrura sartuko nintzela erabaki nuen. Han izan nintzen
|
azken
aldian, ondoezaren ondorioz, sartu gabe geratu bainintzen, sarrerako ate beltz burdinazkoak gurutzatu gabe. Pena ematen zidan hala ere ate haietako letrak Lauaxetari ezin erakutsi izanak:
|
|
|
Juan Paredes Manot Txiki eta Anjel Otaegi, Francoren aginduz 1975eko irailaren 27an fusilatu zituzten bost lagunetako bi. Ez ziren Euskal Herriaren alde hildako azkenak, baina bai fusilatuta hildako
|
azken
euskal abertzaleak(" ofizialki" fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak behintzat). Orduantxe bete berriak ziren hogeita bi urte.
|
|
|
Juan Paredes Manot Txiki eta Anjel Otaegi, Francoren aginduz 1975eko irailaren 27an fusilatu zituzten bost lagunetako bi. Ez ziren Euskal Herriaren alde hildako azkenak, baina bai fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak(" ofizialki" fusilatuta hildako
|
azken
euskal abertzaleak behintzat). Orduantxe bete berriak ziren hogeita bi urte.
|
|
|
Zelatunera bakoitza alde banatatik heldu izana ez zen kasualitatea. Zarauztik bide zetorren Txiki, Nuarbetik Otaegi, eta Zelatun,
|
azken
batean, bi herrien erdi-bidean zegoen gutxi gorabehera.
|
|
|
Fernando Pessoak ez zion horretaz ezer aipatu Ricardo Reisi, edota ez zuen behintzat halakorik jaso José Saramagok O ano da morte de Ricardo Reis nobelan, baina abertzale bat hiltzen denean hildako abertzale bat bilakatzen da, abertzaletasun horren izenean –" nire aitaren etxea" defenditzeko Arestik zioen bezala, edo" gure amaren etxea" bestela, guk hogeitaka urte geroago modu politikoki zuzenagoan genioen moduan– zer egin lezakeen jakin ez arren. Tira,
|
azken
batean, egia esanda, nik neuk behintzat bizi nintzelarik ere ez nuen sekula oso ondo asmatu zer egin nezakeen ezeren alde. Inguratzen ninduen mundua gero eta hierarkizatu eta mediatizatuagoa zegoela argudia nezake aitzakia gisa, baina Lauaxeta ez litzateke ados izango.
|
|
|
Kasik ezinbestean, jaio nintzen lekuan eta jaio nintzen garaian jaiota. Ezkertiarra ere bai; aukerakoagoa izanagatik ere,
|
azken
batean horixe izan da beti ohikoena eta errazena nire inguruan. Gaztetan euskaltzale, abertzale eta ezkertiar sutsua izan nintzen, baina ondoren gero eta epelagoa.
|
|
|
" Ez zunan pobrea", esan zuen airatuki. " Ez dinat esan pobrea zenik", esan zuen Mariak,"
|
azken
aldian pobre bat bezala zebilela baizik"; eta, haren froga gisa: " zapatapetan zulo eder bana zeramazkinan; neuk ikusita"; amatxi zaharrak ez zuen estremo hura ukatu, muxin zen arren; Mariak segitu zuen:
|
|
|
Egitura, bide haietako batzuk Xanek ezagutzen zituenak ziren, bere baitan atxiki zituenak, ezabatuxe, deformatuxe baldin bada ere. Beste batzuk aldiz,
|
azken
denboretan eginak izango ziren. Xanek kale zahar, luze bati ekin zion gora.
|
|
|
Pasilotik alabatxoa zetorren. Raissak, Xani eskuan
|
azken
laztantxo bat eginez: " Orain joan egin behar duzu", esan zuen.
|
|
|
" ez hintzen", esan zuen," behar zen garaian, behar zen tokian". " Niri", saiatu zen Xan," inork ez dit esan... nik... toki jakinik ez nuen..."; argudio haiek ordea, hain ziren ahulak, hain ziren lekuz kanpokoak, Xanen boza motelduz joan baitzen,
|
azken
hitzak berak ere apenas entzun ahal izateraino. Ez zuen behinik behin Bonifazio komentzitu.
|
|
|
Xanek
|
azken
hitzak apenas aditu zituen. Bazekien gizonak zioen informe hura ez zela osasun informe bat izango, ezpada informe judizial bat, eta berak handik hara esan zezakeenak bere pena larritu baizik ez zuela egingo...
|
|
|
alde batean eta bestean hildakoak, egunero eztandak... gu geure larruan kabitzen ez ginela geunden. Gero,
|
azken
honetan, jaleo gutxiago zela ta, lasaixeago geunden. Orain berriz ere zalantza dago, berriz ere kezkatzen hasita gaude; lehengoan horretaz aritu ginen:
|
|
|
Fenwich baten atzean, txoko gorde samar batean gelditu ziren. " Orduan", esan zuen Garik, zigarroari
|
azken
zupako bat eman eta lurraren kontra zapalduz," Henri ezagutzen duk?". " Aldi batez... harekin ibili ninduan", esan zuen Xanek; pausalditxo bat egin zuen eta:
|
|
|
Kafetegitik irten eta kale aldapatsu, luze batean goiti jo zuten, Pitita botatzarrekin, bizkar zorroa zeramala bizi bizi aurrean, Xan bi hiru pausoz osterago, eginahaletan burusoilari jarraitzeagatik. Hankak min pixka bat ematen ziola zebilen, Pitita baina, ez zen hartaz ohartua; haren nahia inondik ere kale haren
|
azken
muturrera lehenbailehen ailegatzea zen: hiritik irteteko, nonbait; izan ere, han aurrean, laino trinko baten pean, mendi baten irudia igarri zitekeen.
|
|
|
Deporren behin, zepelin ederrarekin, demasako botila txikizioa egin zian. Gogoratzen nauk", segitu zuen," ikusi nuen
|
azken
egun hartaz. Bagintuan bera eta Batis, Toto ere bai, ez zakiat zein beste... eta neu artean.
|
|
|
" Hirian ote zen", esan zuen Xanek. " Hirian?", esan zuen Lazarok; harridurazko espresioa ipini zuen;" balitekek hirian egotea", erantsi zuen," hiria handia baita; balitekek beste auzo batean izatea"; ustez, horiek izan ziren Lazaroren hitzak; bazirudien mihia pixka bat trabatu egiten zitzaiola;" nik behintzat ez diat aspaldian ikusi", esan zuen;
|
azken
hori, Xanek Lazaroren ahora begira igarri zuen; izan ere, handiak ziren inguruko abarrotsak; bestalde, Lazaro hain altua zen: zuhaitz bat zirudien, tente jarriz gero; alabaina, Xanek ez zion ohartarazi, ez zitzaion gisakoa iruditu, hain zuzen ere zeukan altueragatik bere hitzak espazioan galdu egiten zirela; alta bada, Lazarok berak konprenitu ote zuen, hurrengo hitzak Xanen gainera areago makurtuz esan zituen-eta;" lehengoan", esan zuen," egundoko mozkorra harrapatu genian".
|
|
|
" Nola ez zaitudan inoiz ikusi". Interesantea zen neskak
|
azken
hori zelan esan zuen: begien distira, axola doinu hura.
|
|
|
ari zen enpresako tipo baten emaztea izan! Handik alaba bat izan omen zian"; zigarroari
|
azken
ezpainkada bat eman eta, hura lurrera botatzearekin: " total", esan zuen," gero gertatu zena gertatu zuan eta Henrik hura ere utzi egin behar izan omen zian".
|
|
|
" Oraindik hirian zela esaten zuten". " Eta", esan zuen Xanek," hemen egin zituen
|
azken
egun haietan, zer egiten zuen?". " Bueno, normal...
|
|
|
Bele ere kikilduta zegoen. Guztiarekin, ez zuen Xanek erabat izutu nahi,
|
azken
batean, seinale handirik ez eman arren, bistan baitzen mutilak zerbait esan gura zuela; izan ere, azkenean, urdurixko: " Zu... zerbaiten bila etorri zara, ala?", galdetu zion Belek.
|
|
2001
|
|
|
Zigarro baten erretzeko jalgi eta ondoko bi poetak huts egin nituen. Ikusle bilduak trabatuz, lagunak soaz erasiatzen ninduela, gelan berriz sartu nintzenean,
|
azken
poetaren txanda zen. Joanes Katsun hedonistagoa zen irudiz.
|
|
|
Halatan, Plantsungo nagusi zaharrak
|
azken
hatsa eman zuen. Nihaur gauaz bezala, garaitu ezin itxura zeukan gizon puskak mundu hau utzi behar zuen, adioen banatzeko astirik gabe, tipus tapasean, panpalahara lurrean hedailo, ebasle baten moldean jin herioarekin –baina zertan dabil polizia? – juntatzeko azkenean.
|
|
|
Joanesen
|
azken
hitzak" Ardiak sartu tuzka?" izan omen ziren. Ezindurik ere, zaharren laneko errabiak zur eta lur aldatzen ninduen.
|
|
|
Egunkari hark ateratzen zuen berriaren pertsonaia nagusia Maddalen Erreka zela banekien, emaztearen egiazki ezagutzeko parada eduki nuelako ene gazte aroko exilio bideetan. Alabaina, Antonin Artaud poeta iluminatuak
|
azken
hatsa eman zuen ospitalea zegoen auzuneko lantoki publiko batean egunak higatzen nituen orduan: Tarahumara umeak herrokan, konkorturik eta lasaigarriz zintzurreraino emokaturik, jiten zitzaizkidan, gordeka bezala, sos bila.
|
|
|
Bizi osoa lanean eramana zuen, Parisko soto bateko dendari atelierrean, turkiar eme eta haur hotzak ekarrarazi zituzten tarte horretan, Bretainiako Crozon arrantzale herritik gazte joan zenetik erretreta hartu zueneraino. Mintzamoldean, haizeek izoztu lurmutur hartako soinuak atxikiak zituen, batez ere
|
azken
hizkien hersteko eta aldi berean, herrestarazteko ohiturak. Maddalenen behatzea maite nuen, Tristan tristearen eta Isolde gosaioaren Brokeland oihanean barna gidatzen baininduen, nolabait, herrialde tragikotik urrundua izan zelako.
|
|
|
Euskaltzaindia, Euskaltzaleen Biltzarra, Euskararen Kontseilua, Euskal Konfederazioa, Euskara Zerbitzuak, denak oro bildu ziren Balantsunek merezi zuen Euskal ekitaldi erraldoiaren euskaldunki antolatzeko, noizbehinka euskaraz, partehartzailearen arabera. Ospetsuak, nor bere ordezkariaren bidez, Balantsunen bost haurretarik herrian gasna egiten geratu
|
azken
semearekin juntatu ziren, ekitaldiaren harat honatak finkatzearren. Germainek, are gutxiago Xarlok, ez zuten iunfa izugarriko besta hau ezagutuko:
|
|
|
Balantsunen
|
azken
perpausak alaba ahoa bete hortz utzi zuen, erabat zintzilik, kanpainetako jende horiek eztei aberatsen obsesionea kaskoan iltzaturik zeramatelako erdi kexu. Henry irriz ari zen, itsas ertzeko arrain malgu eta zurpail bilakatu Euskal Elkarteen Ordezkariaren sesitzeaz ohartu gabe.
|
|
|
Alexandro Handiaren ekialdeko armadaren erdia bederen aseko zituzkeen xerrak moztu nituen. Mahai izkinan jarri nintzen, Xiberoko Botzako iluneko egitarau musikala entzuten, Alaitz eta Maiderren
|
azken
diskoa buklean eta osoan eskaintzen zuten, berrogeita hamargarren kapituluan ireki Axularren predikuen bilduma aurrean, paradisuko bidea infernukoa baino errazagoa zela irakasten zigun orrialdeetan justuki, hegazkineko emaztearen aspaldiko oroitzak buruko alorrak bustitzen zizkidala.
|
|
|
Geltokian aurkitu nintzenean, emaztearen soan berriz landatu nituen pentsamenduak: ez nintzen ezer, euskalduna are gutxiago, nortasun ezpalak ezabatzen ziren bat batean eta huts handi horretan aldi berean dena nintzen, iragana eta geroa, azala eta mamia, haragia eta hezurrak, gasna eta
|
azken
egoitzako har malatsak. Zergatik behar nuen derrigorrez, besteetarik bortxaz eta indarrez bereizten ninduen identitate finko partikularista bat, hizkuntza ezpainetan neukan ber?
|
|
|
Alta guztiak, galaraztea helburu zuten mintza eremu hartako edozein etxetako premu edo andregai hitz emanak ginen: etxeko jaun handien, apezen eta notableen bortitza haragian txertatua izan zitzaien
|
azken
ondareko zutabeak ziren gure etxekoak, mututasun alegera eta umil baten ekinaz iharduki zutenen haurrak aldiz gu. Intzidente horretarik landa hamar urtez ez nuen Joanes ene bideetan errekontratu.
|
|
|
Aileza euskarak aski luzaz iraun, ikus dezagun, hautetsi euskaltzale baten mintzairarekiko politika! Herabeki jadanik frogatua izan da, kasu horretan, herriko bake etnikoa dela lehena, gero bi sos eta aditza orgaren
|
azken
errota. Ondorioz, gure sendiko zenduen elea, beren alderdien arteko borroken zedarritzeko erabiltzen zuten Andere eta Jaunek:
|
|
|
Oro har batzarrak, debate leku baino, plebiszitu tokiak ziren. Agian, horregatik,
|
azken
hogei urte hauetan, jasaten genuen biluzte kulturalaren eta kultura ondare onargarri bilakatzearen hobendun ginen erdizka, gu, auzapezak, kontseiluak, hautetsiak eta kanpoko botereak.
|
|
|
Joanesek erdietsi zuen
|
azken
medaila izan zen ordukoa. Mendiko txabolaren eskuin aldean etzanik, tristeziaz hiltzera utzi zuen bere burua, noiztenka edanaren hordia zilegitzen ziola hargatik.
|
|
|
Jende anitz bildurik zegoen eta Euskal Herrian frankotan gerta zitekeen eran eliza hertsiegia suertatu zen
|
azken
Eskualdunaren bere hondar egoitzara laguntzeko. Kantika berri melengak marrakatzen zituztela, mantelina eta kapelet beltzen gerizan ene leinuko partaideak ezagutzen nituen, bai galerietan eta bai behereko jargietan.
|
|
|
Momadayren nobela bateko navajo sendagune baten deitura zen Lukatxukai, desertuaren erdian txertatua, harri sakratuaren azpian sugeak sigi sagaka entzuten zirela ekiak erre lurraldea; Setek bezala, berrogei urte nituen eta Lukatxukaien urtzekoa zen Garai Ahantzietako Haurra nintzen ni ere. Tasmaniako
|
azken
otso emearen urgentziazko aterpea zena Lukatxukai?
|
|
|
Amultsuki entzuten gaituen belarri eta ahots lasaiak lanaren, amodioaren nahiz exilioaren izkinak leuntzen ditu, kafea edaten eta sua atitxatzen da, gasnak biltzen neguko arrastiri karroindatuetan, tribuaren katea ez dela nolanahi hausten sumatuz, atzo, egun, bihar, ongi olioztatu metronomoak kolpatzen duela; betikotasunaren segida urriaren itxurak ume mantentzen gaitu hondarrean. Eskolako lagun ankerrek Zazpietan txikienari, zizare lekedatsua lepo ondoan pausatu zioteneko aberearen lerrakoaz eta sukalde zolapean dilingotu soka eratxikorrean harrapatu ulu tristearen
|
azken
burrunbaz oroitzen gara bereziki.
|
|
|
Adiskidearen senarrak hurbildu zidan aulkian pausatu nintzen, ekaitzaren menetik gerizatua bezala, animaleko labana zorrotza esku batean eta gasna laurdena bestean, Nafarroako
|
azken
erregina exiliatua bainintzen! Munduaren berrantolatzeko giroaren sustatzeko alabaina, ipar haize buhako burrunbatsua eta hegatsak gogorki kolpatzen zituen uhar gaztigagaitza aski zen.
|
|
|
Garraiotegitik berde fluor koloreko tximistak jaukitzen zitzaizkidan eta su bakoitzak paralisiatzen ninduen. Aspaldiko partez" Gure Aita Zeruetan Zirena" marmaratzen hasi nintzen,
|
azken
orena hurbil neukala kasik segur.
|
|
|
Karrikatik auto eta urruneko iturri herots elkorrak jaukitzen zitzaizkigun. Mairosen
|
azken
hitzak hautematearekin, zintzurrean buztinezko birlak hazten nabaritu nituen: non zeuden salbatuko ninduten estralurtar haiek?
|
|
|
Behialako edangi edo büveta izugarri haietan gurutzatzen eta mintzatzen genituen asko plantatzen ziren hogei urte beranduago, gauez huts zeuden bide hegietan jazartzen zitzaizkigun saltoki prekarioen itzalpean edozer saltzen, uda mineko euli beltzen zurrunga lagun. Politikariek, gureek barne, H delakoa
|
azken
modan ahoskatuz, Herriarentzat jagoitik garapen globala eta globalizantearen premia proposatzen zuten, petits foursez asetzen segituz bistan dena: bideak zuzentzen, bihurguneak ezabatzen, seinale elebidunak orokortzen eta dirulaguntzak banatzen, demagun, esnea gasna zezaketen nekazariei.
|
|
|
Eta une hartan, nolabait biderkatze taulak baino zohardiagoak ziren ene oroitzapen xoxoloek behialako jakintsuaren errana gurutzatzen zuten, irri bidetik delirio sardoniko horien atzean, egia zerbait izan zitekeela sinesteraino. Badakizu orduan gai franko aipatu zirela, antropologia, biodinamika, filosofia, pintura eta bistan dena, sortzearen misterioari zegokion
|
azken
aurkikuntza hau. Lehen aldia zen, gutxi ateratzen nintzelako agian, gisa horretako gauzak entzuten nituela:
|
|
|
Tenorea aitzina zihoala ohartu nintzen batetik –lanerako ordua nukeen– eta bestetik behialako antsiaz husten nindoala. Aldizkariaren
|
azken
hostora heltzean, halatan ezpainak poz minberaz zimurdikatu nituen, ez jakin jadanik zein esku trebe aukera, Tatiana (110 p, uzkitxo, 24 ordu, Hotel, etxe, Visa) ala Jessicaren (berria, benetako sua, beltxinga, 95 p, gosetia, 24 ordu, hotel, etxe, Visa) proposamenen artean. Udako sexu bide hiper beroak xerkatzen nituena nik ere, inori deus aitortu gabe, oihanak suntsituz sortzen ziren hilabetekarietako gizon (29/ 3 buzt.) zein emazte (130 p) super hornituekin?
|
|
|
Massive Attack taldearen zinta behatzen nuen eta ilunak bazterrak belzten zituen bitartean, musikak antsia hazten zidan. Marilynen
|
azken
arrats apaleko gertakariak, kronologikoki eta mentalki zerrendatzen nituen: hiru gizon hurbildu zitzaizkion etxera, gerora ikerketak haietarik bat Bob zela baieztatuko zuela.
|
|
|
Kontsiderazio filologikoetan murgildurik nintzela, telefonoak jo zuen. Mairos zen preseski, haguna ezpainetan behera zeriola,
|
azken
asteburuko oroitzapenak zerrendatzen zizkidala. Ez zuen kezka linguistikorik hark eta hatsanka zen.
|
|
|
Kutxa hilerriaren puntu urrun eta gorde batean pausatu zuten, lur hasean ireki zulo sakon baten saihetsean: familiak alabaina, ahalkez edo miseriaz ezin jakin, ez zuen Maddalen bere habian ehortzi nahi ukan eta autoritateek
|
azken
eskualdunaren zokoratzea onartu zuten. Mintzaldi zenbait hauteman ziren oraino, apezak zuloa erramuz benedikatu zuen amultsuki, kontseilu orokorraren lehendakariak palatara bat lur bota zion hobian emeki sartzen ari zen kutxari, Euskal Herri Kultur Erakundeko presidenteak, ahots dardaratiaz Gure Aita sentitu bat eskaini zuen eta Euskal Herri Konfederazioan bildu elkarte arduradun bakoitzak, CRSen artetik bidea irekiz, arrosa soila aurtiki zuen aditzaren hutsa markatzen zuen gunera.
|
|
|
Behin sumatu irri marra, ahotsaren ñabardura, bularren kulunka zainarta edo ipurdi borobilen balantza xarmangarria dena biribilketa nardagarrian kasko zokoan geratzen ahal ziren betirako inprimatuak. Halatan, memoriak SOS deiak bidaltzen zizkidan, begi dasta bakoitza
|
azken
aukerakoa bailitzan. Eiki, bizia une orotan, hondar hautuan trenkatzen zen, hauta eremua gero eta hertsiago izanagatik.
|
|
|
Dudarik gabe akort jarri izanen ziren, eta ezkontzarako prestatzen hasi ginen denak. Bagenuen koxka ttiki bat, Anjelita nire lehengusua baitzen, lehengusu ttikia, baina lehengusua
|
azken
finean.
|
|
|
eta
|
azken
itxaropena da eurentzat
|
|
|
Burusi azpian geneuzkan
|
azken
fusil baldarrekin
|
|
|
Alicia atrapatu dutela
|
azken
enboskadan
|
|
|
|
azken
aldian kontzentratuta zebilela
|
|
|
ahul eta norabide gabe
|
azken
aldian
|
|
|
|
azken
besarkadez oroitu nintzen
|
|
|
herriko jaien
|
azken
gauaz oroitu nintzen
|
|
|
Dagoena da milurte askotako zibilizazioa, asmatu den onena, izan litekeenen artean onena, eta inoiz bukatzen ez den gerra; eta bata zein bestearen kudeatzaileak. Ministro bat, esaterako, kudeatzaile hauen zerbitzuko funtzionario bat baizik ez da,
|
azken
finean. Funtzionarioak gauzek funtziona dezaten lortu behar du, hori bada bere beste eginkizunetako bat.
|
|
|
Beharrezkoa izateari dagokionez, bai, guztiz beharrezkoa zen guk hil ditugunak hiltzea. Argi eta garbi adierazi zitzaidan puntu hori –bere funtzionario izaerak guztiz bereturik zeukan Ministroa,
|
azken
hau azaldu zuelarik–.
|
|
|
Edonor ezin daiteke hain gora iritsi prezioa ordaindu gabe; Jainkoaren argiak itsutu egiten ditu eliztar apal eta xumearen begiak. Oso oso pertsona gutxi eta bakanek baizik ezin dute
|
azken
atea –zeina gong a gordetzen den gelakoa baita– ireki eta beste aldean zer dagoen begiratu, gong a jotzen ari denaren aurpegia ikusi. Zeren, nork eraman lezake azken ate horrek gordetzen duen ikusgarri izugarria, nork saihets lezake barne muinetarainoko izu laborria atea ireki eta ikus baleza, ikus baleza...
|