|
2000
|
|
|
Hainbeste urte pasa ondoren, betirako erretiratzea duintasunez jantzi behar zen, eta eginkizun horretan zeregin handia zuen Lizarrako akordioak, eta batez ere, EAJ PNVren jarrera politikoak. Nahiz eta Estatua belauniko jartzea ez den lortu, Autonomia Estatuzale izandako abertzaletasun politiko eta sindikala bide onera ekartzeko balio izan dua behintzat, eta horrek
|
azken
hogei urte hauetako ezker abertzalearen balantze politikoari itxura duin bat emateko balio dezake.
|
|
|
Plangintza berriaren lehen etapa batean,
|
azken
hogei urte hauetako proiektu ekonomikoen bilana eginen da eta datorren urtearen erditik aurrera aldiz, lanpostuen sorrera lehentasuna izanen da. Lortu behar diren seiehun enpleguetatik laurehun industriaren sailean kokatuko dira:
|
|
|
Orain arte, Zuberoak eta espartingintzak bat egiten bazuten,
|
azken
hogei urte hauetan industria horrek indarra galdu du, horrekin batera merkatuan zuen tokia eta azkenik Zuberoan segurtatzen zituen lanpostuak. Ixtera doan azken lantokia Atharratzeko Etxandi industria gizonaren La Tardesienne da, nonbait hogeita hamar langile kaleratu berri dituena.
|
|
|
bertso eskolak, saioak, komunikabideak, ikerlanak...
|
Azken
hogei urteotan inspirazioz, berez, edo haizearen arabera aritzeari utzi, eta bertsolaritzako alor denak konszienteki lantzen hasi dira. Egun bertsolaritza mugimendu autoantolatu eta eraginkorra da.
|
|
|
|
Azken
hogei urteotan, nazioarteko merkataritzaren hazkundea estatuen barne produktu gordinarena baino handiagoa izan da. Era berean, baina prozesua pixka batgeroago hasita, nazioarteko eta barneko finantza eragiketak ugaritu egin dira, etaherri guztietatik barreiatu dira, nahiz bi mundu gerrateen tartean izan zuten mailaraez heldu.
|
|
|
Kontuan hartu beharra dago,
|
azken
hogei urteotan (biok batera heziketa zereginetan ibili garen haietan) pedagogiaren mundua etsipenak jota egon dela. Funtsezkoakizan zaizkigun egileek (Basil Bernstein, Michael Apple edo Pierre Bourdieu eta JeanClaude Passeron1) irakaskuntzak indarrean zegoen gizarte mota iraunarazteko besterikez zuela balio zioten.
|
|
|
Gure hiriak egin du aitzinamendu
|
azken
hogei urteetan: espaloi ertz guztiak zakarrontziz bete dira, lurpeko aparkaleku karioak eraiki dituzte eta, beharraldi batean kalean nezesidadez konplituz gero, zure gernu isuria urre ordainez kobratuko dizu hemengo Udaltzaingo beti ere erneak.
|
|
|
Zergatik txulatu zizkigun txartelak bost aldiz? Zergatik desbideratu zen trena hainbat aldiz eguneroko ibilbidetik, lanen eta greben eta matxuren aitzakian,
|
azken
hogei urtean halakorik sekula egin ez bazuen. Non geunden orain?
|
|
|
Izen ponposoak alde batera bazterturik, zuzendaritza arazoa dugu koska nagusia eta horretarako dago biblioteka nazionala, sistemaren buru hierarkikoa izateko.
|
Azken
hogei urteotako hutsune politiko nabarmena dugu berau eta ezin esan eskumenik ez dugunik.
|
|
2001
|
|
|
Ikuskizunak beti sortuko ditu Dabiden eta bere afralleren aldekoak; baina nondik, zer tresna politikoren bitartez bideratuko dira protestak, eskaerak, proposamenak...?
|
Azken
hogei ta bost urteko joku politikoak birrindu egin du oposizio guztia, eta inoren konfiantza merezi ez duela utzi du. Ez da zaila bakoitzaren egoera laburbiltzea hitz gutxitan:
|
|
|
Horrez gain, berriz ere PSOEren ahuldadea agerian geratu da PPk bere kasa administratzen baitu bi alderdiek sinatutako ituna. Euskal Herrian eskandalua sortu da baina ez da horren harrigarria Manzanasi emandako domina, batez ere kontuan hartzen badugu
|
azken
hogei urtetan beste torturatzaile askoren lanari ordainsari berdintsuak eman zaizkiola.
|
|
|
Luzaz espartinaren menpeko zegoen hemengo industria, baina
|
azken
hogei urteotan, birmoldaketa neketsu bat egin behar izan du. Zenbait ehun enplegu galdu dira krisialdi horretan, beste batzuk arriskupean daude gaur, baina orokorki, dibertsifikatzen hasia da hemengo industria.
|
|
|
EGUN,
|
azken
hogei urtetan kapitalismoa «Globalizatu» egin da, halaber, egokitu egin ditu estatu nagusien (G8) eta horretarako propio sorturiko instituzioen (BM, FMI...) zereginak. Olagarro asegaitz horrek, beretzako eta inongo oztoporik gabe nahi du mundu osoa.
|
|
|
Obra hau egin nahi genuen bereziki, bizitasun handia duelako. Gainera,
|
azken
hogei urteetan ez da obra hau muntatu Espainian. Kointzidentziak egon dira, Pere Planellak duela hogei urte muntatu zuen obra hau.
|
|
|
Erotismoa, bertzalde, ez da bartetorri gure artera, eta azkeneko argitalpenek erakutsi dute badela alor hau landu etazabaltzeko gogoa. Eta ez da faltako ohartuko denik,
|
azken
hogei urte honetan, egunkarietako lehen orrialdeak zapartatzen zizkiguten gertakariez aparte, bertzegauza aunitz gertatu direla bere inguruan. Bertze zauri batzuk, bertze pox txikibatzuk, bertze literaturgai batzuk.
|
|
|
Saizarbitoria, hamarkada antierrealista guztian zehar isilik geratu ondoren, berriro idaztenhasi da errealismoa suspertzearekin batera. Are gehiago, garai batean akumulatuzuen kapital sinbolikoak birbalorizazio prozesu bat izan du, hainbestekoa nongaurko sisteman erabat zentral bihurtu baita idazlea, J. Gabilondoren esanetanescritor vasco por antonomasia, realista y nacionalista18,
|
azken
hogei urteetangutxien argitaratu duen idazlea izanagatik. Zergatik dio Gabilondok y nacionalista?
|
|
|
Probetxuzkoa, lehenbizikoz, neronentzat eta gero, menturaz, baita besterentzat ere. Ez baitut uste, eta nahiago nuke iritzia bestelako baldin banu,
|
azken
hogei urteotan egin dugun aurrerabidea dirudien bezain handia denik.
|
|
|
Arazoa kezkatzekoa zen, eta orain ahantzixea badugu ere, aitortu beharra dago euskaltzale guztiok benetan kezkaturik geundela. Gure naziogintzaren bidean
|
azken
hogei urte autonomikootan egindakoa, askotxo izanik ere, neurri handiz oraindik behin behineko egoeran aurkitzen da, erabat sendotu eta gotortu gabe, eta, horregatik, hezkuntzan edota hizkuntz politikan aurkako jokabideak praktikan jarriz gero, beldur izatekoa zen ez ote zitzaigun orain arteko lan guztia goitik behera amilduko, kolokan dagoen karta gaztelu bat bezala. Aurretikorik ere bazen, aski baikenuen Nafarroan gertatuari begiratzea, Autonomia Erkidegoan ere zer jazo zekigukeen konturatzeko.
|
|
|
Batetik, azken hamar urteotan euskal Barne Produktu Gordina (BPG) urtero hazi izan dela Estatu espainiarrean eta Europar Batasunean baino gehiago. Bestetik,
|
azken
hogei urteotan, Estatu espainiarrean I+Gko inbertsioak hogei bider gehitu direnbitartean, Espainian hiru aldiz baino ez direla biderkatu. Gauzak honela, galdera zera litzateke, ba al dago lotura zuzenik eraberrikuntza eta hazkuntza ekonomikoaren artean?
|
|
|
Esloveniar interesgarri horren esanetan, Europako haizeak gure alde dabiltza eta Nafarroan atzera egiteko saioen parekorik ez dira kontinente honetan ezagutu,
|
azken
hogei urteotan. Bada zori txarra, gero, halako marka gurean lortzea!
|
|
|
Tajadura re ntzat hizkuntzaren ulerkera identitarioa pentsaera tradizionalistaren isla da.
|
Azken
hogei urteotan Espainiak sekulako aitzinamenduak egin omen ditu, salbu hizkuntzarentratamenduan. Legeak berak du harra.
|
|
|
|
Azken
hogei urteotan lehen segmentuak bigarrenaren noraeza bere alde izan du. Francoren osteko prozesu politikoak nazionalismo espainolaren" erretiratzea" ekarri zuen, eta honek Nafarroan eta Euskal Autonomi Erkidegoan euskalgintzaren alde jokatu zuen:
|
|
|
Madrilgo gobernura PP iristean, aldiz," erretiratua" zen nazionalismo espainola bere leku naturala errekupera tzeko asmoz itzuli da, horren arabera Estatuaren izaera eta egitura eraiki guraz, ETA ren eta kale borroka ren jarduerakbaliabide nagusi darabiltzala
|
azken
hogei urteotako ibilbidea moteltzeko eta gelditzeko asmoz. ETA ren jarduera askatasun gabeziari eta abertzaletasunari lotuz, euskalgintza eta hau sustatzen duten arau eta erakundeak dira jopuntuan.
|
|
|
Azkenik, ez dezagun ahantz euskal herrigintzareneremuetako bat dela euskalgintza, eta ondorioz ibilbide politikoari guztiz lotuta dagoela, hots, ahalik eta zabalena eta bateragileena den proiektu politikoa euskalgintzak ezinbesteko duela,
|
azken
hogei urteotako akatsetatik ikasi eta zuzenduko dena, eta lorpenak sendotu eta sakonduko dituena, hain zuzen ere.°
|
|
|
Oro har batzarrak, debate leku baino, plebiszitu tokiak ziren. Agian, horregatik,
|
azken
hogei urte hauetan, jasaten genuen biluzte kulturalaren eta kultura ondare onargarri bilakatzearen hobendun ginen erdizka, gu, auzapezak, kontseiluak, hautetsiak eta kanpoko botereak.
|
|
2002
|
|
|
|
AZKEN
hogei urteotan Gipuzkoan aurkitu diren erromatarren garaiko eta Erdi Aroko aztarna garrantzitsuenak topatu dira Zarauzko Andre Mariaren Zeruratzearen parrokian, Aranzadi Zientzia Elkarteak dioenez. Bertan, III. mendetik hasi eta XVII. mendea bitarteko aztarnak atzeman dira.
|
|
|
KONTZERTUAREN ERAGINA.
|
Azken
hogei urteetan eragile askoren mende egon da EAEko ekonomiaren bilakaera, Kontzertu Ekonomikoaren mende, besteak beste. Ezin da baztertu beraz, ikerlanak dioenez, azken faktore bakar horrek bilakaera honetan izan duen eragina.
|
|
|
Halaber, euskal ekonomian
|
azken
hogei urteetan izan diren aldaketa garrantzitsu batzuei buruzko hainbat ondorio jasotzen ditu azterketak. Kontuan hartzen dugun denboraldi honetan urritu egin du euskal ekonomiak kanporantz egiteko zuen joera:
|
|
|
Zaila da garai bakoitzean EXPALek zer material saldu duen jakitea. Nolanahi ere, Gasteizkoak talde antimilitaristakoek diotenez,
|
azken
hogei urte hauetan herrialde hauei guztiei saldu omen diote munizioa (ez dute azaldu zehazki zer): Saudi Arabiari, Arabiako Emirerri Batuei, Indiari, Libiari, Kenyari, Iraki, Aljeriari, Irani, Peruri eta Mexikori.
|
|
|
Jorgek esandakoa bidezkoa iruditzen zait. Egia da
|
azken
hogei hogeita bost urteotan euskal literaturak aurrerapauso nabarmenak eman dituela. Egoera hau, ordea, ez zen bat batean sortu, aurretik sustrai bat bazegoelako gertatu da.
|
|
|
Kasu honetan, UEU daeuskal unibertsitate liburuen ekoizlerik handiena, 98 liburu argitaratu baititu hamarurteko tarte horretan. Gainera,
|
azken
hogei urteotan egin den ekoizpenari begiratzen badiogu, UEU bera da argitaldaririk garrantzitsuena, 200 liburu inguru jarribaititu euskal unibertsitatearen zerbitzuan.
|
|
|
Argi dago
|
azken
hogei urteotan, basaltoa nagusi den lurraldeetan induskatutako trikuharrien ganberak egiteko beste lehengai bat (kareharria edo kareharritupatsua) erabiltzen saiatu zirela; eta hori bera ikusi zen mende honen bigarrenhamarkadan Elosua Soraluzeko megalitotegiko Agerreburu trikuharrian (Aranzadieta Barandiaran, 1922). Baina, hemengo beste hilerri batzuetan kontserbatzen zirenganbera zatietan ikusi ahal izan zen ezen, horiek osatzeko, dirudienez, soilikbasaltozko harlauzak erabili zirela.
|
|
|
Luengo k berak idatzi zuen 1999an hausnarketa berribat Huarte de San Juan aldizkarian20 Bertan historiografiaren ohiko errepasoaegiteaz gain, hurrengo atalean jorratuko dugun auzi bat lantzen zuen, hots, historianazional eta nazionalistarik eza Euskal Herrian. Huarte de San Juan aldizkariarenzenbaki berean,
|
azken
hogei urteetako Nafarroako historiografia aztertu zuten PilarErdozainek eta Fernando Mikelarenak21 Arlo desberdinetako lanik bikainenakaipatzea izanik lanaren muina, esanguratsua da ikustea nola erakusten dituzten, lehen atalean, Nafarroako historiografiari buruz dauden eskola eta taldeak, etabaita erakundeen aldetik duten babes desberdina ere.
|
|
|
Ia ezer jan gabe nengoen
|
azken
hogei orduetan, baina aitak pasadan bezala aipatutako beste atentatuak jateko gogoa kendu zidan derrepentean. Zigarro bat erreko nukeen, ezer egitekotan.
|
|
|
Beste hainbat kontutan bezala, izugarrizko joera dago Espainiako ereduen kopiak egiteko.
|
Azken
hogei urteotan erabili ez den kontzeptua berpiztu egin da Espainiako Barruti bakarra ezartzeko asmoa plazaratu denetik. Ikasleen mugikortasunari hesiak jartzeko erabiltzen dira barrutiak, eta ez dut uste hori komeni zaigunik.
|
|
|
Eman dezagun datu erabakigarri bat:
|
azken
hogei hogeitamar urteetan euskal komunitate zientifiko intelektual bat sortu eta garatu da, ia ia ezerezetik abiatuta. UEUren Inguma proiektuan egiazta daitekeen bezala, une honetan gutxienez lau mila pertsona dago unibertsitate mailako kultur produkturen bat (liburu, artikulu, hitzaldi) sortuduena euskaraz.
|
|
|
Telekomunikabide eta informazio gizartea ren gaietara
|
azken
hogei urteotan kultur saihetsetik hurbildu izan garenok edukien garrantzia azpimarratu izan dugu beti. Gaur egun, aldiz, ikastoletan hezitako euskal internautak batez ere sarearen eskasiaz dira kexu.
|
|
2003
|
|
|
Harrezkero ez da kartzelara berriz itzuli. Berak aitortu digunez,
|
azken
hogei urteotan espetxeetako egoera aldatuz joan da eta bera ere bai. Hogei urte edo berrogei urte izatea ez omen da gauza bera.
|
|
|
edozein kainoi bainujantzian jaitsi ohi zen eta arrunta izaten zen txalupa puzgarria eramatea. Hastapen haietan arroilen jaitsiera jarduera marginala zen, baina
|
azken
hogei urteotan zeharo zabaldu da eta masifikaziora ere iritsi da. Gaur, arroilen jaitsieran aritzen dira lehengo eskalatzaile, espeleologo, naturazaleak eta beste, baina uda garaian kainoi ezagun batzuetan, zalaparta eta iskanbilaren erdian, mota orotako jendea pilatu ohi da, egun berean kainoi beretik jaisten ehunka pertsona batera aurki daiteke.
|
|
|
Datu horiek ageri dira, bederen, Solange Mariluzek Manu Robles Arangiz Instituturako eginiko azterlanean, izenburuz" Ipar Euskal Herriko egoera ekonomikoa
|
azken
hogei urte hauetan" bataiatu duenean. Lan horren egileak aitortzen du oso zaila gertatu zaiola lan honetarako datuak lortzea eta, horrenbestez, 1993ko" Euskal Herria 2010" dokumentura jo behar izan duela bila.
|
|
|
Eta, egiatan, ardi aziendek eta haien esne produkzioak salbatu dute sektorea. Horrela ageri da, bederen, Solange Mariluzen" Ipar Euskal Herriko egoera ekonomikoa
|
azken
hogei urte hauetan" azterketan.
|
|
|
Edozelan ere, egun gertatzen den moduan, egoera dezepzionagarri honen faktura ezin du gizarte osoak ordaindu. Adibidez, asteburu honetan Nazio Eztabaida Gunerako Foroaren berri izan dugu, eta izango dituen lan ildoak eta ideia indartsuak ikusita, betiko leloak direla ohartzen gara,
|
azken
hogei urteotan entzun izan ditugun berberak eta, noski, edozein Euskal Herriko erakunde berrik bezala, «diagnosi» bat egingo du Foroak. Herri honek duen diagnosi kopurua edukita, nola da posible gaudenetik irten ezin izatea?
|
|
|
Nire kezka da irudipena dudala
|
azken
hogei urte hauetan atzera egin dugula nabarmen Euskal Herrian bertan. Euskal Herriko erdaldun jendeak maiz ez du inondik ere ezagutzen euskal munduan egiten dena eta hori edozeinek esan lezake.
|
|
|
ez dira, jakina, Platonen ideien zeruan ikusi behar; bat ala bestea historian zehar gauzatu dira, eta elkarrekin gurutzatu. Erran behar dugu laburzki, nola kristau fedea, edo hobeki erran, nola kristau fededunak berak, ibili diren harremanetan,
|
azken
hogei mendeetan zehar, bidean aurkitu dituzten hizkuntzekin, eta bereziki euskararekin.
|
|
|
Azpiegiturek, oro har, protagonismo ikaragarria hartu dute
|
azken
hogei urteetanmendebaldeko herrialde industrializatuetan. Gobernuek beren lurraldearen garapenerako aurkezten dituzten politiken artean, azpiegiturak lehen mailako tresna bilakatu dira; proposatzen dituzten esku hartzeko neurri eta ekimen zehatzei begiratubesterik ez dago horretaz jabetzeko.
|
|
|
Paradoxikoa da ere autonomia, foru eta udal erakundeek lorturiko emaitza: bai EAEn, bai Bizkaian,
|
azken
hogei urtean boterearen erdigunea okupatu duenEAJ da alderdi hegemonikoa Amorebieta Etxanon. Ez dago kritika latzik berekudeaketari buruz.
|
|
|
Izan ere, 1977 neguan, Etxepare antolatzen hasi zen garai berean, hasi zen gorpuzten 1918an lau aldundiek sortutako kultura elkartearen egitura berria, gerra aurreko zenbait bazkidek (Barandariaran, Lekuona, Garate, Irigaray eta Irizar) bultzaturik. Egoerak zerikusi gutxi zuen 1918koarekin, besteak beste
|
azken
hogei urteetan kultura talde ugari egituratu zelako Euskal Herrian. Bestalde, ikusteke zegoen zer nolako uztardura gerta zitekeen talde berrien eta Eusko Ikaskuntzaren artean.
|
|
|
Gizakiaren ekintza gero eta neurrigabeagoa, zur preziatua bereizi gabe erauztean eta otarrainxkaren akuikulturan bereziki eredugarria dena, arriskuan jartzen ari da Erdialdeko Amerikako eta Asiako (batez ere, Indotxina) kostaldeko komunitateen biziraupena. Mangladiak, kostako baso tropikal bereizgarria,
|
azken
hogei urteetan ia laurdena jaitsi dira munduan. Thailandia, kamara tropikalen ekoizle nagusia, mangladien %67 galdu du; Ekuador, %20; Honduras, %50; eta India eta Bangladeshen, akuikulturak eta haren emaitzek migrazio handiak eragin dituzte.
|
|
|
Denbora bere aurka dute Nafarroako egungo agintariek, batetik, politikaren zikloak labur samarrak direlako, eta, bestetik, kostata izan arren, euskaldun edo euskararen aldeko jarrera aktiboa dutenen kopurua emendatzen ari delako. Hori dela eta,
|
azken
hogei urteotan euskaltzaleen lanari esker maila instituzionalean lortutako apurrak deuseztatzea izan da legegintzaldi honetan helburu nagusia
|
|
2004
|
|
|
lehenik, Euskaltzaindiak Bilbon daukan egoitzan; bigarrenik, Berangon bertan. Liburua osatzeko, Gamindek iaz egindako 21 elkarrizketa erabili ditu, eta baita
|
azken
hogei urteetako beste hamahiru ere. Horietako asko liburuarekin batera salgai dagoen CDan entzun daitezke, eta are ikusi, soinuaz gain irudia ere sartu dute eta.
|
|
|
Hartarako, merkatuan badira material isolatzaile ugari, eta haien eskaintza asko eboluzionatu da
|
azken
hogei urte honetan, amiantotik beste batzuetara igarota; beste horiek askoz ekologikoagoak dira, propietate hobeak dituzte eta etxebizitza suteetatik babestu eta poluzio akustikotik isolatzen dute.
|
|
|
Estatistikek erakusten digutenez, igerian ez dakiten pertsonen kopurua
|
azken
hogei urtean murriztu bada ere pertsona gazteen artean, batik bat, ugariegi dira oraino besakada batzuk joz eroso sentitzeari uko egin dioten gizon emakumeak.
|
|
|
1804ko otsailaren 12an, igande bateko goizeko hamaiketan hil zen eta jendetza handia bildu zen lurperatu zutenean. Berehala haren etxea saldu zen eta gauza gehienak enkantean saldu ziren;
|
azken
hogei urtetan eraman zuen eta bere pertsonaren ezaugarria bihurtu zen kapelaren erosleak asko ordaindu omen zuen.
|
|
|
Horra hor, laburlaburrean, Euskal Herriko zinemagintza ren
|
azken
hogei hogeita bost urteotako ekonomi oinarrien ibilbidea. Gorabehera handikoa, ez da sortu jardu era zinematografiko propioa garatzeko moduko ez enpresaehun sendorik, ezta ganorazko instituzionalizaziorik edo babes eta sustapen sistemarik ere.
|
|
|
Honen aurrean
|
azken
hogei urteetan proposamenak egin dira euskara ez sexista erabili ahal izateko:
|
|
2005
|
|
|
Autoek energia hain gaizki probestearen arrazoia bitxia da, Muhlstein ingeniariaren aburuz:
|
azken
hogei urteotan asko aurreratu da motoreen errendimenduan, baina aldi berean klimatizazioa zabaldu da, autoak handiago eta pisuago egin, segurtasun neurriak areagotu, 4x4 autoak popularizatu... eta guzti hauen poderioz urteotako hobekuntza energetikoa deusetan geratu omen da. Gaur Europar Batasuna osatzen duten 25 herrialdeen artean 1990etik 2002ra %20an handitu zen bideetako trafikoa, %30ean kamioiz eramandako merkantzia kopurua, eta ororen buru %20an negutegi efektua eragiten duten gure gasak.
|
|
|
" Frantziaren beheraldia" hitzarekin ikuskari gehienek bestelako hitzak dituzte ahoan modeloari begiratuz. Alain Lamassoure Iparraldeko eurodiputatuak Gobernuak galdeginik egindako azterketan ongi aditzera ematen zuen
|
azken
hogei urteetan Frantziako mugetan gertatua, hots, Belgika, Italia edo Espainiako Estatuen mugetako erregioak pobreagoak izanez, Frantzia aldera heldu zirela lan bila. Gaur egun, aldiz, egoera erabat alderantzizkoa da.
|
|
|
Froga ezin argiagoa frantziar ekonomia eta gizartea krisian direlarik:
|
azken
hogei urteetan hazkunde ekonomikoa %1 artean mugatua da, Europako ahulenetarik. Estatistiken manipulazioen gainetik langabezia %10 ingurutik ez mugitzen.
|
|
|
Ezohikoa den gauza bat gertatu da bertsolaritzan
|
azken
hogei urteotan. Bere kultur esparrua autoeratzeko intuizioa mamitu du bertso munduak.
|
|
|
Biak desagertuak, biak lehenagoko tradiziotik etorriak, biak bizkaieraz egindako literaturaren erreferente garaikideak eta biak Labayruren sorreran gako. Labayru inguruko idazleak eta bizkaieraz idaztera abiatu diren beste batzuk,
|
azken
hogei urteotan azaldu diren idazleak diren neurrian, tradizio kate horren segida dira, oraingoz azkenak.
|
|
|
Arrakasta horren gakoak azaltzean arrazoi ezberdinak plazaratu izan dira. Batetik, iritzi nagusiaren ustez ipuinok azaltzen duten mundu literario liluragarria eta irakurlearekiko harreman modua izan dira
|
azken
hogei urteotan milaka irakurle erakarri izan dutenak. Bestetik, beste batzuen ustetan, berriz, idazlearen beraren inguruko arrazoi ez literarioek lagundu dute euskal irakurle askorentzat idazle erakargarri egiten, idazle konprometitua eta disidentea.
|
|
|
|
Azken
hogei urteetan euskal historiografian eta mundu mailakoan sakon sakoneko aldakuntzak gertatu dira. Garrantzitsuena hauxe litzateke:
|
|
|
Idatzizkoa egin behar dugula geure buruei agindu.
|
Azken
hogei urte hauetako joera da;. Ahozkoa ez, idatzizkoa egin behar dugu!?. Horretan tematu gara, bata bestearen kontrakoak balira bezala, eta ez da horrela.
|
|
|
Porlana lurra irensten ari da etengabe Uribe Kostan eta korridorearen bitartez hurrengo asaltoetarako prestatzen ari da bidea. Batek pentsa dezake Bizkaiko edo gutxienez goian aipatutako Lurralde Plan Partzialaren eremuan populazioa izugarri handitzen ari dela, baina
|
azken
hogei urteotako demografia datuek ez dute populazio hazkunderik erakusten eta datozen hamabost edo hogei urtetarako ikerketen arabera Bilbao metropolia eta bere eremuko populazioa orain dagoen biztanle kopuru berdintsuan mantenduko da murrizteko joera izango badu ere.
|
|
|
|
Azken
hogei urteotako bilakaera ikusirik, beraz, EAEkobiztanlegoaren euskalduntzean aurrerapauso garrantzitsuak eman dira, baina belaunaldi gazteetan euskaldun direnetako asko" hiztun pasiboak" dira euskaraz, eta ondorengo urteetan erabilera aukera ugari eta desberdinak dituzte euskaraz" aktibo" bihurtu ahal izateko. Horretarako hainbat elementu berri dira, esaterako, aisialdirako eta kultur kontsumoan euskarazko eskaintzaeraka rgarriak (gutxienez gaztelaniazkoak bezain erakarg arriak), lanean euskara erabiltzeko aukera berriak, etab.
|
|
|
Ipar Euskal Herriko egoera ekonomikoa
|
azken
hogei urte hauetan/ Perspectivas de la economa de Iparralde en los ultimos veinte años. (e).
|
|
2006
|
|
|
ETAk prozesua krisian dagoela esan du, baina guri gauza berririk ez digu esaten. Guk beti bizi dugu krisia,
|
azken
hogei urtetan egoera ez baita aldatu, eta aldatu bada okerrerako izan da. Konponbide politikoa ekarri behar lukeen aldaketa aurrera ez joateak larritzen gaitu noski, eta ez dago aldaketarik, batez ere, alderdien interes handiak direlako, interes lotsagarriak.
|
|
|
batek
|
azken
hogei urteotan. Mark Emery-ri Mary emazteak
|
|
|
Duela bi mende, otsoa Europako herrialde guztietan zegoen, Erresuma Batuan izan ezik. Hala ere, XIX. mendean, eta bereziki XX. mendearen bigarren erdian, espeziea Europako erdialdeko eta iparraldeko herrialde gehienetan suntsitu zen, nahiz eta
|
azken
hogei urteetan hobekuntza nabarmena izan duen. Europan otso asko bizi dira, baina sei herrialdek bakarrik dituzte 1.000 ale baino gehiago.
|
|
|
Horren arabera, gure herrialdean diskriminazioa areagotu egiten da eta behartsuenen eskubideak murrizten dira. Ohiz kanpoko erregularizazio prozesuari dagokionez,
|
azken
hogei urteetako seigarrenari dagokionez, azterlanak agerian uzten du migrazio politika batek porrot egin duela. Politika horrek etorkin askoren sarrera klandestinoa bultzatzen du, eta irregulartasuna sortzen du baimenen berritzeak lan kontratua lortzera baldintzatzean.
|
|
|
Gutxienez iraultza hori paperera iritsi da: nahikoa da konparatzea
|
azken
hogei urteetako liburuen azalak ohartu da argitalpen industria onuragarria izan dela olatu berriaren intentsitatea. Diseinuan ere ikus daiteke industria, kosmetika industria eta baita iragarkiak ere.
|
|
|
|
Azken
hogei urteetan zesareen kopurua nabarmen handitu da, eta ez bakarrik herrialde garatuetan, baita garapen bidean daudenetan ere. Horietako asko, ordea, saihestu egin daitezke.
|
|
2007
|
|
|
Aspaldian ez da egon gazte langileak mantsotzeko aukera hoberik, nor bere etxean eta bere kontuetan murgiltzeko parada egokiagorik. Baina,
|
azken
hogei urteotan etxebizitzak izan duen prezio igoera honek apur apurka gizarteko arlo askotan du eragina; gero eta seme alaba gutxiago omen dugu, asteburuetako parrandak ere murrizten ari gara, erosketak egiterakoan gero eta gehiago begiratzen zaio prezioari interes igoera bakoitzean apur bat gehiago, eta gastua kontrolatzen dugu, garrantzitsuena eutsi, eta osagarria baztertu; jatekoa bai, baina l... Izan ere, kultur mundura, harreman pertsonaletara, lan baldintzetara eta beste mila txokotara iristen baizaigu etxebizitzaren kate luzea.
|
|
|
Zer aldatu da Zuberoan
|
azken
hogei urteetan?
|
|
|
ransplante kontuetan izaniko aurrerapenak berebizikoak izan dira
|
azken
hogei urteotan, kirurgi alderdian baino areago, errefusaren prebentzio eta tratamenduan, organoen babestean eta albo ondorioen murriztean.
|
|
|
Txanpona aurkitu dudan bakoitzean galdetu diot neure buruari nondik ote dabil hau. Herrira etortzean ere pentsatu nuen agian ikusiko zintudala eta, hara, hemen gaude zerbeza bat hartzen,
|
azken
hogei urteak pasatu ez balira bezala? –barrez amaitu du esaldia eta zerbeza tragoa hartu du.
|
|
|
Emakume eder baten aurrean eserita, tabernan, zerbeza bat eskuan, pentsatu duzu zerbezaren bitsa bezala desagerrarazi al daitekeen denbora. Eta segundo bakar batean,
|
azken
hogei urteak lurrera jausten ikusi dituzu, eskuetatik egin dizute labain, zerbeza botilak eskuetatik labain egiten duen abiaduraz, eta ulertu duzu: heldu zaizu existitzen ez diren oroitzapenak gogoratzeko ordua.
|
|
|
Jakina, zuk ez duzu jakingo nor zen Orsonen andrea, azkena, nik ezagutu niona, Orsonek bizitzako
|
azken
hogei urteetan alboan eduki zuena. Oja Kodar zuen eta du oraindik ere izena, munduaren gainean sekula izan den emakumerik ederrena, batere zalantzarik gabe.
|
|
2008
|
|
|
Ongi da, kalkula dezagun
|
azken
hogei urteotako prezioen gaineko zergaren igoera eta ea zenbatean geratzen zaizkigun 35.000 dolar horiek… Lepoa egingo nuke 50.000 dolar baino gutxiago ez direla izango. Idazle baten independentziaren prezioa izan liteke hori nire independentziarena bada, behintzat.
|
|
|
Arratsaldeko mahai inguruak eman zion amaiera jardunaldiari. Iñaki Mtnez. de Luna, Kike Amonarriz eta Txillardegik kaleko erabilerak
|
azken
hogei urteotan izan duen bilakaeraz jardun zuten, Xabier Isasi moderatzaile zutela.
|
|
|
Horren aurka ere egiteko sartu ginen udalean.
|
Azken
hogei urteetan udala zentro ezkerrera ekarrarazi dugu. Arlo soziala gehiago landu beharra zen eta pixkanaka zerbait egin dugu, Borotraren politika aldarazi genuen pixka bat.
|
|
|
Gurea ahozko kultura izanik, tokian tokiko dialektoak badira ere, entzuleak berdin ulertuko du Andeetan zein itsasertzean. Garrantzitsua da irratiak
|
azken
hogei urteotan eman duen jauzia. 90eko hamarkadan herri irratiek frekuentzia gutxiko tresneria zeukaten, eta jeneralean, lehenengo sei edo zazpi hilabete pasatakoan desagertu egiten ziren.
|
|
|
Laguntza komunitario horiek, izan ere,
|
azken
hogei urteotan Espainian egin diren autopista eta autobideetako hamar kilometrotik lau finantzatu dituzte.
|
|
|
|
Azken
hogei urteotan, autolikidazioak egiten dira. Autolikidazioak aitorpenak dira.
|
|
|
Bai.
|
Azken
hogei urteotan, batez ere, gauzak azkar aldatzen
|
|
|
1963an, Brown> corpusa kaleratu zenetik, asko aldatu da corpusei buruzko ikuspegia,
|
azken
hogei urteetan batez ere. Eta bi aldaketa nabarmen islatzen ditu honek:
|
|
|
Hortaz, bistan dago, hizkuntza batuarekin inolako harremanik izan nahi gabe eta
|
azken
hogei urteotan eredu batuak hezkuntzan, hedabide eta administrazioan egin duen bide luzea ahazturik, euskalkiak estuki arautu, beren behialako forma idatzian mantendu eta bultzatu nahi izateko saio batzuk alfer lanak direla, eta ez luketela kri tika berezirik ere, ahalegin horietan euskaldunok geure indar urriak saka banatzen eta hondatzen ari ez bagina, inguruko erdara ongi finkatuen mesedetan.... Aldamenean eredu batua duen beste edozein hizkuntza ofizialek bezala, gurean ere euskalkiek, berez, komunikabideen, irakaskuntzaren eta administrazioaren eraginez, etengabeko erosio prozesua jasaten dute, pausoz pauso hargana hurbilduz.
|
|
|
Alta, uste izateko da Egiategik bere irakurgaietik jaso zituela tropoak. Jakina lehoia ez da
|
azken
hogei mila urtee tan Euskal Herritik kurritu; errege Korteetan eta printzeen jauregi batzuetan ikusten ziren. Arranoa den bezala zeruko erregea, lehoia lurrekoa da.
|
|
|
Azkuegandik hasita argi egon izan da hori, eta oraingo hiztegiek ere ongi adierazten dute bere aparteko izaera. Baita hitz elkarketaz
|
azken
hogei urtean eginiko azterlanek ere (Zalbide 1987,
|
|
|
Egoera horretan Euskal Herriak gutxi iraungo zuela esaten zuen. Egia da azken bi mendeetan asko galdu dugula (Nafarroako eskualde handia galdu dugu eta Iparraldea dramatikoki hondoratu zaigu
|
azken
hogei urteotan), baina, hala ere, iraun dugu. Herri honetan beti egon da euskararen aldeko kontzientzia, baina, orain, kontzientziaren eta koherentziaren arteko zubia ondo eraikitzea falta zaigu, oztopoak oztopo.
|
|
|
Ongi da, kalkula dezagun
|
azken
hogei urteotako prezioen gaineko zergaren igoera eta ea zenbatean geratzen zaizkigun 35.000 dolar horiek... Lepoa egingo nuke 50.000 dolar baino gutxiago ez direla izango.
|
|
2009
|
|
|
Hamazortzi ipuin dauzkagu bertan.
|
Azken
hogei urteetan idatzitakoen artean aukeratutakoak hirurehun orriko lanean bilduta.
|
|
|
|
Azken
hogei urtetan horrelako herri ekimen legegile gutxik egin dute aurrera. Agian hori bada horrek duen zailtasunaren erakusgarri.
|
|
|
Arazo horietako bat da arrainaren lonjako prezioak ia erabat izoztu direla. Sektore horretako hainbat iturritatik ziurtatu dute lonjako prezioak ez direla ia batere aldatu
|
azken
hogei urteetan, merkatuetako prezioak izugarri igo diren arren; esate baterako: lonjan legatz kiloa 3 euro ordain daiteke, eta merkatuan, berriz, legatz horren prezioa kiloko 15 eurokoa izan daiteke.
|
|
|
|
Azken
hogei urteetan beste artzain nafar bat agertzen izan da Jataben. Ardiak kamioian ekartzen zituen, mendietako bideen egoera eskasak eta auto trafiko handiak artzainei eragiten dizkieten arazoak saihesteko asmoz.
|
|
|
|
Azken
hogei urteotan Estatu Batuetan saltzen den freskagarri ertainaren neurria 261 gramo hasi da
|
|
|
Sindikatuak ez dizkio ateak itxi Euskal Autonomia Erkidegoaren aldaketa politikoari, baina bidezko prezioak eta etorkizunerako bermeak babes ditzan eskatu diote horri. Izan ere,
|
azken
hogei urteotan EAEko esne industriaren% 90 desagertu egin da, eta gaur egun abeltzainek hamahiru zentimo jasotzen dituzte saldutako esne litro bakoitzeko. Horregatik, egoera jasanezina dela salatu du sindikatuak.
|
|
|
Kongresua,
|
azken
hogei urteotan egin duten lehena da, eta helburuetako bat alderdiaren agintaritza berritzea da izan ere, agintarien bataz besteko adina nahiko altua da.
|
|
|
Halaber, Totoro pertsonaia Ghibli estudioko logotipoaren zati da. Hayao Miyazaki
|
azken
hogei urteotako Japoniako zinema zuzendaririk sonatuena da. Hayao Miyazakik nazioarteko zinema komunitatearen errespetua irabazi du bere film harrigarriei esker.
|
|
|
Zorioneko dago Guggenheim egunotan, sari bikoitza jaso baitu museoak. Museoaren web gunea, www.guggenheim bibao.es, saritu du Industria Ministerioak
|
azken
hogei urteetako. es amaitzen diren webgune onenen artean. Red.es ek deitu zuen lehiaketa, domeinu horien 20 urteurrena ospatzeko.
|