|
2000
|
|
|
Hego Euskal Herriko arrantza sektoreak birmoldaketa gogorra jasan behar izan du
|
azken
urteotan, untzi kopurua erdira jaitsi delarik. 1997an ehun untzi baztertu eta 8.000 milioi pezetako (320 milioi libera) diru-laguntzak eskaini ziren.
|
|
|
gure itsasoak jada birrinduta ditugu, askotan agortuta, arrantza teknika erasokorren eraginez. Horrez gain,
|
azken
urteotan bai populazioak eta bai norbanako arrain kontsumoak gora egin dute.
|
|
|
Gaur egun 265.000 tona muskuilu produzitzen dira mundu mailako produkzioaren% 21 eta 16.000 milioi pezetako (640 milioi libera) fakturazioa esan nahi du. 1964an hasi zen amuarrain hazkuntza, eta orduko 25 tonetatik 1998ko 30.000 tonara igaro da produkzioa;
|
azken
urte hartako fakturazioa 10.000 milioi pezetakoa izan zen.
|
|
|
Batetik, ezker abertzalearen jardun politikoan
|
azken
urte bietan jarrera berriak ikusi ez dituenak itsuarena egiten du; eta bestetik, edonork daki edozelako gatazketan berbek eta esamoldeek duten garrantzi bereziaz. Beste kontu bat da proiektu politikoei dagokionez, hor berbek mirari gutxi ekarriko dute, idea argiak eta bide zehatzak behar baitira hor.
|
|
|
Gaur egun, Europistaseko lehendakaria Claudio Boada da. Garai batean AHVko lehendakari izana, gerora administrazioko hainbat kargutan egona da eta,
|
azken
urteotan, Banco Centralekin bat egin zuen arte, Banco Hispano Americanoko lehendakari izan da. Vasco Aragonesako lehendakaria, berriz, Jose Alberto Pradera da, Bizkaiko diputatu nagusi ohia.
|
|
|
Gure eliza, frontoi eta kaietan egindako lanak bere maisulanak diren arren, liburu irudiztatzaile gisa lan anitz eginez atera zuen bizimodua, hala nola, Edgar Allan Poeren ipuinak, «Lazarillo de Tormes» edota Arturo Kanpionen eleberriak. Bere bizitzaren
|
azken
urtetan, dandikeriak jota edo, gizon pikaro eta xelebrearen arrastoa utzi zuen. Donostian esaterako, bada Tillac en ibilerak gogoan dituenik:
|
|
|
baina
|
azken
urteetako batez bestekoari eutsiko diote, hamabosten bueltan egongo dira
|
|
|
Frontoiak teorian 36 metrokoak dira, baina praktikan bakoitzak berea egin izan du.
|
Azken
urteotan egin direnak arau zehatzen barruan eraiki dira.
|
|
|
Hala ere, Iruñean bildu ginenoi, beste euskaltzale askori bezalaxe,
|
azken
urte hauetan euskara Euskal Herriko egoeraren gainetik balego moduan, hizkuntza neutroa balitz bezala, jarduteko joerak, kezka sortzen digu.
|
|
|
Hau hasiera besterik ez da, dena den, ez da gaitza asmatzea giro honetan hurrengo akordio hausturak diputazioetakoak eta udaletxeetakoak izango direla. Hala ere, ez dirudi samurra izango denik Ajuria Eneko Ituneko garaietara itzultzea,
|
azken
urte eta erdiko euri jasak ez baitira alferrikakoak izan, baina argazki izoztura heltzeko arriskua oso handia da. Ez atzera, ez aurrera.
|
|
|
Horren ondorioz, 1975ean euskaltzain urgazle izendatu zuten, bere sarrera ekitaldian «Azentu diakronikoa Eibarko euskaran» lana irakurri zuelarik. Euskara batuaren lehenengo urteetan honen aldeko apustu garbia egin zuen arren,
|
azken
urteetan euskalkiari zor zion begirunea argi azaldu zuen eta Eibarko«... eta kitto!» aldizkarian eibarreraz idatzitako artikuluak horren erakusgarri dira.
|
|
|
ODACEk lan handia darama
|
azken
urteetan, besteak beste turismoa, nekazaritza, gizartea eta artzaintzaren sektoreak egonkortzen laguntzen. Ekonomiari dagokionez, ODACEk ekarri du Zuberoara enpresa mindegia, lantegi berriak erakartzeko ezinbestekoa suertatzen den tresna.
|
|
|
Lanarengandik ihesi ez ginen ibiltzen, eta gehiago esango dizut, urguilua izaten genuen lan asko egiteko: esaterako, nik
|
azken
urtetan makinarekin mendia zulatzen jardun nuen, eta egunean 30 metro baino 50 metro zulatzea nahiago izaten genuen!
|
|
|
Emaitzak ikusi behar, baina leku askotan ez da samurra izango eragin hori zein den ikustea, deialdi aktibo honez gain, abstentzioak gorabehera handiak izaten ditu eta. Edozein modutan ere,
|
azken
urteetan, Espainiako Legebiltzarrerako hauteskundeetan izaten da txikien abstentzioa (96koetan% 27, 2), adituen ustez alderdi estatalistek beren hauteslegoa hobeto motibatzen dutelako. Hauteskunde motagatik, EHren abstentzio deiaren eragina neurtzeko erreferentzia garrantzitsuenetako bat bezala hartuko da azken hori.
|
|
|
80ko hamarkadatik aurrera, espezie enblematikoen presentzia, iraungipen arriskuan dauden animalien presentzia (ia beti ornodunak), biodibertsitatea eta horrelako irizpideak maneiatzen ziren ingurune naturalak legez babesterakoan.
|
Azken
urteotan, pixkanaka bada ere, hau guztia utzi eta ekosistemak babestera jo da, hau da, lurralde jakin batean gertatzen diren prozesu natural nahiz ekologikoak babestera, ez da animalia edo landare bat babesten, natur gertaera edo prozesuak baizik. Izan ere, ekodibertsitatea babestuz, biodibertsitatea ere babesten da, eta ondorioz, ingurune horretako animalia nahiz landare guztiak.
|
|
|
Nafarroan berriz, eta maila orokorrean aztertuta, justu, aurkako politika egin dela esan dezakegu, azalera txikiko guneak babestu ziren lehendabizi eta
|
azken
urte hauetan, azalera handiko natur parkeak bultzatu dira administraziotik. Zailtasun eta istilu ugari izan da gainera eremu hauek legez babesteko garaian, administrazioa eta bertako biztanleen artean.
|
|
|
" Elkarrizketa edo isolamendua" bezalako dilema bat baino gehiago egon da
|
azken
urteotan. Lehenago, bake prozesu batetan ala prozesu soberanista batetan ote geunden izan zen.
|
|
|
isolamendua, indarra, eta elkarrizketa eta indarkeriarik eza. Lehenengo biak, isolamenduak eta indarrak,
|
azken
urteotan huts egin dute. Hauen balantzea argia da:
|
|
|
Medikuntza modernoaren hedapenak sendabide herrikoi eta tradizionalen erabilera mugatu du apurka.
|
Azken
urteotan, hala ere, sendabide alternatiboak modan daude. Baina belar eta edabeak ederki bildu eta etiketatuak erosi ohi ditugu belar dendatan.
|
|
|
Etxe barrura begira ere jarri dira AEK ko kideak, baita hainbat ondoriotara iritsi ere. Irakasleriaren lan baldintzetan aurrerapausuak eman dituzte
|
azken
urteetan, soldatak zertxobait igo eta gizarte segurantza zein lan baldintzen normalizazioan ezarritako epeak laburtuz. Oraindik ez omen da, hala ere, zentzu honetan nahi adina aurreratu.
|
|
|
Telekomunikazioei esker, finantza plaza finantza espazio bihurtu da. Delako ziberespazioaren agerpena lan merkatua eraldatzen ari da
|
azken
urteetan, eta elkartrukatzeen desmaterialtzeak aberastasunaren sorreraren gainean eragina du. Gauzak horrela, enpresak mundu mailako merkatuak bereganatzeko prestatzen ari dira.
|
|
|
Negozioa Internetera zabaltzeko apustuaren erakusgarri gisa euskal enpresa biren bi proiektu zehatz aukezten ditugu orriotan: bata, BBVA finantza enpresarena eta, bestea, Iberdrola energia enpresarena,
|
azken
urteetan negozioa anizteko politika bideratzen ari baita. Erakunde biak dagoeneko zeharo murgilduta daude sarearen mundu honetan.
|
|
|
|
AZKEN
URTEETAN, JOSE MIGUEL MARTINEZ URQUIJO ZUZENDARI IZANIK, Iberdrola euskal enpresak, abian jarri duen aniztasun politikaren baitan, negozioa Internetera zabaltzeko erabakia hartu du. Horretarako Proxicom enpresa estatubatuarrarekin elkartu eta 1.000 inguru milioi pezeta (40 milioi libera) inbertitu ditu Kristina Internet Business Soluctions proiektua burura eramateko.
|
|
|
Berean, gaztelaniazko irakaskuntza ere jasotzen da.
|
Azken
urteotan, hainbat eskuldetan dagoen A ereduaren eskaintza oso da eskasa, ordea. Guraso batzuek zailtasunak dituzte beren seme alabak sare publikoan gaztelaniaz hezitzeko, kasu askotan behartuta daude ekimen pribatura joateko.
|
|
|
Fernando Buesaren hilketa ez da PSE EEren posizioa baldintzatzen duena. Bai Fernando Buesa eta Jorge Diez bizkarzainaren eta bai Blanco koronelaren hilketek nazionalistek eginiko apostuaren porrota agerian utzi dute;
|
azken
urte eta erdian eginiko apostu politikoaren porrota. Nazionalistek Lizarrako Akordioaren alde apostu egin zuten Lizarrako Adierazpena bakea lortzeko tresna eraginkorra zelakoan.
|
|
|
Estatubatuarren obesitate tasek gora egin dute nabarmenki
|
azken
urteetan. Honen arrazoietako bat telebista bera da:
|
|
|
1998an 63 kasu agertu ziren, 1991n 234 izan ziren bitartean. Pertsona guztien artean %40k gaixotasuna garatu du, eta %26 hil egin da, beti ere
|
azken
urteetan gero eta gutxiago direla nabarmen geratuz
|
|
|
Txapelketako lehen urtean bertan hartu zuten parte emakumezkoek. Pixkanaka kopurua haziz joan da, ia parekatu den arte, baina
|
azken
urteotan berriro behera egin duela dirudi. Hemezortzi urtera arteko gazteekin jokatzen da txapelketa, eta adin honetan ezberdintasun handiak daude neska eta mutilen artean.
|
|
|
Badira hogeita hamar urte Arantzazun euskara batua jaio zenetik, eta sorreran hainbat aldek enoratu ostean, onarpen maila handiena bizi du egun. Beharbada horrexegatik, oinarri sendoa hartu duelako, egindako bidea egokia izan ote den eta erdialdeko euskalkiek emandakoa bizkaiera edo mendebalekoaren kalte ez ote den izan eztabaida interesgarria dabil hitzetik hortzera
|
azken
urteotan. Orriotan euskalki hau berrindartzeko hainbat esparrutatik egin den lana, egun bizi duen bultzada eta normalizaziorako ematen ari diren urratsak eta dauden kezkak bildu nahi izan ditugu.
|
|
|
Eubako pasiotarren egoitzatik ere bideratu dira bizkaieraren inguruko ekimen asko, Ikastola Katolikoen Alkartea edo Ibaizabal argitaletxea, besteak beste. Herri Irratian hasi ostean Bizkaia Irratia sortu zen, eta bizkaiera lantzeko orduan ere ezinbesteko erreferente bihurtu da
|
azken
urteetan, egunero egunero egindako lan eskerga dela-eta. Baina ia ia elizaren magalera bilduta egon da, edo inguruko sektoreen babesean, horietako zenbait sarri euskara batuaren aurka, denboran atzera joan ahala batik bat.
|
|
|
Coloradoko Boulder hirian jaioa duela 43 urte, hizkuntzalari gisa egin du bere ibilbidea. Umetan Angolan bizitakoa, Francoren
|
azken
urtean Iruñeara gaztelera ikastera etorri eta orduan entzun zuen euskara lehen aldikotz. Liluratua, bere kasa ikasteari ekin zion.
|
|
|
Profesionaltasunaren obsesioa gainditua dagoela dirudienean, idazleak jardun minoritario batean ari direla onartzeko garaia da.Mahainguruari ekiteko, literatur generoen gaia ukituko dugu.
|
Azken
urteotan euskal literaturaren barruan zein genero da nagusi zuen ustez. Zein genero doa gora eta non daude hutsuneak?
|
|
|
Eta, hala ere, ez zaizu iruditzen gero eta libreago gaudela?
|
Azken
urteotan hori asko zabaldu da.
|
|
|
Apustua herri kirolen funtsa izatearena aipatu duzula, badirudi
|
azken
urteotan apusturako grina galdu dela.
|
|
|
Autoa aparkatu eta biribilunetik eskuinean aurkituko duzuen Gandia Bidetik abiatu behar duzue. Duela gutxi arte, inguru honetan Bizkaiko baserri tipikoek eta bere landazabalek osatzen duten nekazaritza paisajea nagusi bazen ere,
|
azken
urte hauetan, asteburu eta oporraldietarako etxetxo eta txaletez bete da, paisajea nabarmen degradatu delarik.
|
|
|
Beste ertzan, ordea, Plentziako abanikoa edo Isuskiza izenez ezagunak diren meandroa eta ibai lurmena zabaltzen dira, egitura geologiko hauen sorrera eta bilakaera ulertu eta aztertzeko gaur egun aurki dezakezuen adibiderik argienetakoa izanik. Inguru honek ere,
|
azken
urte hauetan urbanizazio itzela ezagutu duen arren, uretatik hurbilen dauden aldeetan egitura naturala eta berezko landarediaren ordezkaritza oparoa azaltzen duten padura eremu zabalak mantendu dira. Bestaldetik, aipagarria da, inguru honetan aintzinako untziraleku bitxi bat ongi kontserbaturik dagoela.
|
|
|
Duela bi urte abiatua da, giroa sortuz eta azkartuz joan da, eta horren barruan kokatzen da aipatzen dugun guztia. Nafarroako Txapelketak, agian, ibilbide horren barruan aurrera segitzeko indar berezia ematen du,
|
azken
urteetako lorpen handiena da eta. Baina apirilaren 17an ez zen Iparraldea esnatu eta beste mundu bat deskubritu.
|
|
|
Orain ikusi dugu, bi talde daudelakotz, sailkatu gabe geratu direla finala jokatzeko irrikitan zeuden pilotari batzuk.
|
Azken
urteotan jendeak Eugi Beloki finala ikusi nahi du eta horiek bidean geratuko balira, finala Arretxe Errandonea edo horietakoren bat izango litzateke. Sistema honek baditu bere abantailak baina baita bere desabantailak ere.
|
|
|
Pilota bera ere, materiala, asko aldatu da
|
azken
urteotan. Zuk beti esan izan duzu indartsuak baina bote handi gabekoak dituzula gustukoen.
|
|
|
Afizio ona izaten da bertara joan eta han egoten dena. Pilotan ere orain
|
azken
urteetan baino gehiago egiten da, ez ni hasi nintzenean baino gehiago hala ere. Halakorik ez da berriz ezagutuko.
|
|
|
Eta joan zen urtean, apirilean, aurkeztu zuen Karlos Olaetxeak beste tesi bat Burdin Aroari buruz.
|
Azken
urteotan hona etorritako gazte bat da, berastegiarra hain zuzen, nire herrikoa. Arkemetria egin zuen, alegia, bere tesiak batez ere aztertzen ditu zeramikak, petrografia aldetik, zein buztin klaserekin egiten zuten, nondik zetorren buztin hori...
|
|
|
|
Azken
urte hauetan Antxieta taldeko azpeitiar gazte batzuk aurkitu dute Zestoan Behe Paleolitoko aztarnategi hau, oso zaharra eta garrantzi handikoa. Hain zuzen, Antxieta taldekoak izan ziren orain dela 30 urte Ekaingo kobazuloa aurkitu zutenak.
|
|
|
Hor gazte berri asko sartu da, garai bateko karobiak, olak, ermitak... ikertzen.
|
Azken
urteotan arkeologia arriskugarria sortu da. Gaur egun hiri barneetan, gune historiekoetan, legeak agintzen du obra bat egitera baldin bazoaz aurretik azterketa arkeologikoa egitea.
|
|
|
Ez da ahaztu behar, ordea, cannabisa droga bat dela eta kalteak ere eragin ditzakeela; dena den, urte luzeetan aipatu izan direnak baino gutxiago direla frogatu da
|
azken
urteotan. Oraindik ikerketa ugari dago egiteke esparru honetan eta trabak ere ez dira gutxi.
|
|
|
Estatu Batuetako Drug Enforcement Agency ko (DEA) administrazio epaile Francis Young-en hitzetan," marihuana, egoera naturalean, terapeutikoki aktiboak diren substantzien artean seguruenetakoa da".
|
Azken
urteetan egindako ikerketa medikuek ere hala diote, baina oraindik, cannabisak dakartzan onurak eta kalteak zehazteko esparru honetan egin beharreko bidea luzea da.
|
|
|
Aspalditik kalamuarekin aurrera eramandako tratamenduak arrakastatsuak izan dira migrainaren kasuan, baina
|
azken
urteetan ez da azterketa sistematikorik egin.
|
|
|
21 urte. Informazio Zientzietako
|
azken
urtea ikasten. Orain dela lau urtetik" Ze Barri?" Eskoriatzako herri aldizkarian dago lanean.
|
|
|
|
Azken
urte honetan zenbait lekutan atzera begirakoak egin dizkidate. Nire lanak ordena kronologikoan erakutsi ditut eta, orduan konturatu naiz zein bilakaera egon den, asko egin dut hobera, baina oraindik asko dut ikasteko.
|
|
|
Horretarako, 20 gune ezberdin egokitu dituzte.
|
Azken
urteetan bezalaxe, Euskadiko Guneak bere lekua izango du. Tarregako Antzerki Azoka hego Europan egiten den antzerki feria nagusia da, horregatik azken bost urteotan Kultura Sailak eta Antzerki Azokaren antolakuntzak itxi duten hitzarmenari esker EAEn ekoiztutako antzerkiak leku berezia du Tarregan.
|
|
|
Orduan epaimahai batek erabakitzen zituen sariak, baina orain ikusleriak saritzen ditu gustukoen dituen antzezlanak, maila profesionaleko eta maila amateurreko obrak hurrenez hurren. Bestalde,
|
azken
urteetan Euskal Antzerkiaren Bultzatzaile Saria ematen hasi dira, euskal antzerkiaren alde ari den pertsona, elkarte, erakunde edo komunikabidearen lana aitortzeko asmoz. Iaz Imanol Eliasek, Antxieta taldean zuzendari lanetan aritutakoak jaso zuen.
|
|
|
Ezezagutzaren eta mesprezuaren gainean eraikitako ideiak gaindituz, gaur eguneraino heldu da ordea hizkuntza hori bera, eta Kantauriko kostaldetik Duero ibaiaren haraneraino laurehun mila lagunek baino gehiagok mintzo dute. Mendetako ukazioaren aurka, ezagupen ofiziala eta hizkuntza eskubideen borroka puri purian bizi dituzte, eta
|
azken
urteotan eztabaida politikoa interesgarria piztu da.
|
|
|
Sortu ere Kantauri ertzeko haranetan mintzo zen erromantzeen bilakaeratik sortu zen asturiera, eta Asturiesko erresuman lehenbizi eta Lleongoan gero, hegoalderantz hedatu zen. Azken hiru mendeetan literatura berezitua izan da Asturiesen, eta frankismoko
|
azken
urteetan sortu ziren bablearen aldeko lehen mugimenduak.
|
|
|
Ez dut literatur sail zehatz batean kokaturik ikusten. Beharbada,
|
azken
urteetan irakurri ditudanen eragina izango du... baina ez era konkretu batean.
|
|
|
Hala ere, ETAk su etena martxan jarri zuen. Hori izan da
|
azken
urte hauetan ETAk egin duen ekimen politiko nagusiena eta sendoena, herriak gehien baloratu eta estimatu duena.
|
|
|
Nik ere, luzemetraiarena lasaiago hartzen dut. Batik bat
|
azken
urte honetan aukera hurbilak izan ditut. Baina garbi ikusten ez dituzun proiektu handietan ez dakit aterako ziren hala ez, zuk ez duzu zure aldetik dena ematen aurrera atera dadin.
|
|
|
Esan ohi da komunikabideetan azaltzen ez dena ez dela existitzen. Ekonomikoki munta handiena duen Espainiako literatur sariaren irabazle edo finalista
|
azken
urteotan komunikabideekin lotutako norbait izatea ez da kasualitatea: proiekzio publikoa duen idazle bat saritzea salmentak ziurtatzeko era bat da.
|
|
|
Soldaduzka amaitzear dagoenean, politiko gehienak eskaera herrikoi honen aldera pasa dira. Baina ez da ahantzi behar,
|
azken
urte hauetan milaka intsumituk sufritutako bortizkeriaren errudunak zeintzuk diren. Bada, gerrarako 2,5 bilioi pezetaren aurrekontua onartzen duten, NATOren basakeriak apoiatzen dituzten, arma fabrikak diru publikoaz subentzionatzen dituzten, eta Alcalako presondegi militarrean intsumisoak bahiturik dituzten politikoak.
|
|
|
Esan ohi da komunikabideetan azaltzen ez dena ez dela existitzen. Ekonomikoki munta handiena duen Espainiako literatur sariaren irabazle edo finalista
|
azken
urteotan komunikabideekin lotutako norbait izatea ez da kasualitatea: proiekzio publikoa duen idazle bat saritzea salmentak ziurtatzeko era bat da.
|
|
|
Sinplifikatzea da korronteez bakarrik hitz egitea. Bertsolaria autore bezala tratatua izan dadin nahi nuela ari nintzen ikusten
|
azken
urteetan; eta nola konbinatu autore izate hori taldean eta beste batekin kantatzearekin...
|
|
|
Nik uste badagokigula kulturgintzan mahaian kolpe bat ematea, ze
|
azken
urteotan entzun eta entzun egon gara. Nik ez dakit hemendik 20 urtera munduko kulturaren abangoardiaren puntatzat hartuko gaituzten, edo tradizio zaharkitu baten azken reduktotzat.
|
|
|
Dena zen administrazioaren proiektuak sortzea. Uste dut
|
azken
urteotan politika hori aldatzen ari dela, besteak beste administrazioak berak sortzen dituen muntaien inertziak dirua gastatzeko oso aparato onak direlako, eta sarri askotan operatibitate zalantzazkoa edo errenak behintzat badirelako. Euskalgintza eta kulturgintza aurrera atera nahi bada, herri honen borondatea da artikulatu behar dena, eta ez administrazioaren borondatea bakarrik.
|
|
|
Beti etxe barruan mugitzeko joera eta jarrera izan dugu. Agian
|
azken
urteotan urrats batzuk eman ditugu, eta jada garaia da kanpora begira salto koalitatibo batzuk emateko.
|
|
|
Orain arte 304 konpainia pasa dira Tolosatik. Horietatik
|
azken
urtean 120 emanaldi eta 27.216 ikusle izan ziren guztira, Tolosakoak eta kanpokoak kontuan hartuta.
|
|
|
|
Azken
urteotan garapen handia nabaritu da jaialdien eraginez (Bilbo, Bergara eta Tolosa). Bergarakoa bi urtez behin izaten da helduentzat, txiki da, baina meritu handia du.
|
|
|
Bertsolariengan eta bertso moldean
|
azken
urteetako joerak bete betean agertu dira. Hau da, bertso eskolak direla bertsolari iturri ia bakarra eta beraz, kontuan hartu beharreko bertsolari kopurua batzen zaio urtero txapelketaren gurpilari.
|
|
|
|
Azken
urteotako finalik ederrenetakoa jokatu zen abenduaren 17an Bilboko Euskalduna Jauregian. Azken muturrean ezusteko handi barik azken hiru txapelketetan bertsolari berdinak izan dira lehen hirurak, lekua aldatu arren, saio dotore eta bikaina eskaini zuten.
|
|
|
Bide honetatik, liburuak idazle estatu batuar askok jorratutako ildoa gogorarazten digu Joxe Belmonteren lanak. Baina baita Katalunian genero horren inguruan
|
azken
urteotan egindako lan bikainak ere. Guztietatik ikasi du Belmontek, baina era berean bere estiloa ere landu du.
|
|
|
" Dakarren deskribapen soziologikoak mende ondar huntan gure alderdian egiten den literaturan oihartzun haundia badu. E. Etxamendi eta D. Landart, besteak beste, eremu hortan ari zaizkigu
|
azken
urte hauetan." (Maiatz 22)
|
|
|
Izan ere, 90eko hamarkadaren hasieran ekin zioten narrazioak idazteari X. Montoiak, E. Jimenezek eta L.M. Mujikak. Iñigo Aranbarrik, berriz, 17 Ikus Grial 140 aldizkaria, 1998ko abendua. hamarkadaren erdialdean ekingo dio narratiba argitaratzeari; eta azkenik, hamarkadaren
|
azken
urtean, 1999 urtean, alegia, M. Erzillak eta J.L. Otamendik argitaratu zituzten bere lehen narratiba lanak. Hortaz, azkeneko bi idazle hauen kasuan, ikustear dago narratibaren bidetik jarraituko dutenentz.
|
|
|
Eta, han ere, bertako antolakuntza eta egitarauen hobekuntzaz arduratu zen. Horregatik, bere bizitzako
|
azken
urteetan, administraritza eta zuzenbideetan ospe handia lortu zuen, ez ordea Espainiako gortean.
|
|
|
|
Azken
urte hauetan Diario de Navarra k eztabaidarik aski sortu du Lingua Navarrorum dela eta. Batzuentzat Nafarroako erromantzea zela eta beste batzuentzat euskara.
|
|
|
|
Azken
urteotan euskarak izan duen zapalkuntzaz irakurri beharrekoa da Joan Mari Torrealdairen El libro negro del euskera (1998), Ttarttalo argitaletxeak plazaratua, inork ez dezan pentsa euskararen debekuak gure asmakizun hutsak direnik, irakurleak hor aurkituko baititu anitz agiri.
|
|
|
|
Azken
urteotako jokabide bihurriak ikusteaz, badakigu gauzatzea ez zaigula hain erraza izango, berrogei urtetako diktadurak bere eragina izan du eta belaunaldi honetako guztiok zerbait ukiturik utzi gaitu. Honetaz 1998ko irailaren 27ko Egunkaria n. Su etena?
|
|
|
Plauto bascongadohonetaz, Plautorenbertso, puniko, enedukiaz, etahortik sortutakoeztabaidazargigehiagoeginnahirikjardundutebatzuek, berezikiA.Lino Akesolok; honezkerobadira30urteartikulubatidatzizuelaFr.BartolomédeSantaeresaysu Plauto Bascongad To469 izenburuarekin; eta
|
azken
urteotan, 1988an, JosebaLakarraetaBlankaUrgelerehorretansaiatudiraidazki470 honenargitalpenekosarreran.
|
|
|
|
Azken
urteotako gertakizunik aipagarriena zeharkako metatze prozesuarenareagotzea izan da. Izan ere,, metatze horizontal zein bertikalaren joera areagotuz doa, nahiz eta bizkitartean zeharkako metatzea garatzen ari den:
|
|
|
izeneko pays delako batsortua izan zen 1997ko urtarrilaren hondarrean.Estazio bakoitzak bere hedapenaren eta kazetaritza lanaren eremuan atzera egiteko arriskuaren beldurra izan zitekeen, hots, isolamendu esklerotikoaren arriskuarena.Irulegiko Irratia da honelako joera gutxien islatzen duena, hiru irratien arteko harremanak beti dinamizatu baititu, eta bereziki Pirinioetako hegoaldeko irratiei (XorroxinIrratia, Euskal Herri Irratia...) zabaldu izan baitzaie, eta Frantzia osoko eskualdeetakohizkuntzen irratien arteko harremanak sortzen asko lagundu baitu. Hala eta guztiz ere, irrati bakoitzak bere herrialdearen nortasuna eta, batez ere, nortasun linguistikoagordetzera jotzen du.Estazio bakoitzaren identitateak atzera egiteko arriskua, nolabait konpondua izanda,
|
azken
urteotan Iparraldeko (Ipar Euskal Herria) hiru irratien artean martxan jarri denprogramazio komun garrantzitsuarekin, EAEko edota Nafarroako irratiekiko informazioeta emankizunen trukaketa sare ugarirekin, eta 1997ko ekainaren 10ean zailtasunezsortu zen. Euskal irratiak elkartearekin. Egitura federatzaile honek hiru irratienkoordinazio politikoa du.
|
|
|
Lehenago ere aipatu dugun bezala,
|
azken
urteotan telebista kanal desberdinekeguneko ordu guztiak programaz betetzera jo dute, zabal eta luze. Hala ere, Eastman eketa Ferguson-ek diotenez6, ordu guztiak ez dira berdinak, eta prime time gisa ezagutzen ditugun horietan (Hego Euskal Herrian 20:30etik 23:30era, Ipar Euskal Herrian, 20:30etik 22:30era bitartean) dago jarrita programaziogintzara eta iragarkigintzara dedikatzen direnen arreta.
|
|
|
Nahiz eta gutxiengoko posizioan egon. Berlusconi italiarraren Mediaset taldeak %40 du? eraginhandia izan du
|
azken
urteotako gestioan. Telebistan deszentralizaziorako prozesuajarraitu du, eta ATLASen bidez korrespontsaliak zabaldu ditu Galizan, Katalunian etaEAEn, bertako prentsa taldeekin asoziatuta.
|
|
|
Telebistan, berriz, hainbat mugimendu izan dira
|
azken
urteotan, nahiz eta, arestianazaldu den bezala, eremu hau arautzen duen legea garatu gabe dagoen oraindik89.Merkatu eta enpresa aldetik, hiriburuetakoak dira garrantzitsuenak: TeleDonostia, Canal Gasteiz, Canal Bizkaia, Bilbovision eta Telebilbao Bilbokoak eta Canal 4 Iruñekoa.Horien inguruan mugimendu enpresarial inportanteak antolatu dira azkenaldian.
|
|
|
Orokorrean hitz eginda, Europako Batasunak arlo honetan duen asmo nagusia, bestelako ekonomia sektoreetan bezalaxe, ikus entzunezko komunikazioarenazpiegitura, zerbitzu eta ondasunen trukerako merkatu komuna eratzea izan da. Horrekin batera, pisuzko beste arrazoiak, Europako ikus entzunezko sektorearen garapenasustatzea, eta,
|
azken
urteotan, halaber, informazioaren gizarterako bidean jarrita, sektore honen eta telekomunikazio eta informazioaren teknologiako arloen artekobat egitea bultzatzea izan dira.
|
|
|
Aldiz, Gardentasun Artezarauaren eraldaketa, Konkurrentziaren Zuzendaritzak 2000ko apirilaren12an onartutakoa, ikuspegi liberalizatzaileagotik abiatzen da. Eraldaketa hau zerbitzu publikoaren finantzaketa dela-eta
|
azken
urteotan zabaldutako hainbat espedienteren ondorio zuzena da. Bertan, behartuegiten dira interes orokorreko zerbitzuak hornitzera, horregatik konpentsazio publikoak jasoz?
|
|
|
Azkeneko hamarkadan, komunitaristen eta indibidualisten arteko eskubideen inguruko eztabaidatik Zuzenbidearen gaineko eztabaida eratorri da. Panoramafilosofiko espainolean jite horren itzalpean jaio dira
|
azken
urteotako ekarpen intelektualetako batzuk, demokraten eta biolentoen arteko banaketatik konstituzionalisten eta nazionalisten arteko dikotomiara igaroz.
|
|
|
|
Azken
urteotan informazio teknologiek1 izugarrizko hedapena izan dute.Lehenago, konputagailuek lantokiak hartu zituzten. Gero, ordenagailu pertsonalaksortu ziren eta etxe gehienetan sartu ziren.
|
|
|
Berez,
|
azken
urteotan, bai NBEren jarduerak, eta baita nazioarteko praxiak ereazpimarratu izan dituztenak, ez dira izan estatuek eraikitzeko herrien eskubideak, estatua eraiki izan duten autodeterminazio eskubideak baizik. Azken finean, bieskubideen gatazka eman izan da:
|
|
|
Biek izan zuten teorizazio estrukturaletan eragina, baina bereziki lehenak, hainbesteraino ezen biak bateraturik jardun zuten etaparen ondoren, orientazioestrategiko estrukturalaz hitz egitea egokiagoa bailitzateke. Ondoren MinuchinNew York-era itzuli zen eta
|
azken
urteetan Familia Terapiaren hedatzailehandienetarikoa izan zen eta gaur egun ere bada, mundu guztian zehar eman dituentailerrak eta ikastaroak lekuko.
|
|
|
Familia Terapiaren aldizkako lehen argitalpena 1987ko urtarrileanhasi zen Espainian, J.A. Rios Cuadernos de Terapia Familiar (Familia TerapiarenKoadernoak) argitaratzen hasi zenean; hori da orain arte agertu den bakarra, etagaur egunera arte 20 zenbaki kaleratu ditu. Gainera, Psikiatriako eta PsikologiaOrokorreko aldizkarien zati handi batek,
|
azken
urteotan, Familia Terapiari buruzkoartikuluen kopuru ederra argitaratu du. Haien artean nabarmentzekoa da Revista dela Asociacion Española de Neuropsiquiatria (Neuropsikiatriako ElkarteEspainiarraren Aldizkaria), argitaratutako artikuluen kopuruagatik eta Familia Terapiari emandako garrantziagatik, bereziki 86 denboraldian, T. Suarezaldizkariaren zuzendari izan zen garaian.
|
|
|
Hizkuntzaren arloko kontsentsuak lortzeko modu bakarra, hizkuntza bakoitzakbere unibertsoa izatean datzala ulertu genuen Txillardegiri esker, nahiz eta gero horrenformulazioa askoz gehiago landu den,
|
azken
urteotan. Geuk ere, euskaldunok, alegia?
|
|
|
Euskararen aldeko herri mugimenduko erakunde eta lagunen artean jarrera ezberdinakazaldu izan dira
|
azken
urteotan hizkuntzaren berreskurapenaren eta normalkuntzarenlan eta ahaleginaren autonomiaz eta izaera politikoaz. Pentsaera ezberdinen arabera, iritzi emateak eta eztabaidak, kritikak eta kontra kritikak ez dira gutxi izan.
|
|
|
Kulturaren bi izariak? atalean, zabalago azaltzendu kulturaren kontzeptua, horren baitan hizkuntzak zer garrantzia duen azpimarratuz.Ni orokorrean arituko naiz euskal kultura aipatuz, ez euskarari soilik dagokionean, baizik norbanakoak edo Herri batek naturaren gainean biltzen duen guztia adierazteko.Guztiz bat nator Txillardegik garai hartan adierazitakoekin, baina hizkuntza, gizakiaeta kultura kontzeptuetan
|
azken
urte hauetan produkzio handia egin du gizarteak, ezbeti norabide berean, eta uste dut, euskaldunok argiago ikus dezakegula gurean gauregun zein den onena.
|
|
|
Estrukturalistek dena sinbolizatzeko joera lantzen dute: Lacanbera, bere
|
azken
urteetako mintegietan jo eta ke aritu zen arbelean, hitzik esan gabe, topologia borromearrak behin eta berriz tortsionatuz, ea inkontzientearen errealaguztiz sinbolizatzeko formularik aurkitzen zuen, saiatu eta saiatu.
|
|
|
|
Azken
urteotan ordea, euskararen eredu normatiboa3 gero eta sendoago eta zehatzago zedarritu dugularik, aspaldiko kezkei erantzuten hasteko sasoia iritsi zaigu. Zeinda euskara mintzatuaren eredu normatiboa?
|
|
|
masa, gizarte, nazio, nazioarte eta halakoetan. 3) Edo
|
azken
urteetan azpimarratzen diren maila kulturalak, edo antropologikoak: indibidualismoa/ kolektibismoa, protestantismoa/ katolizismoa, eta abarrekoak.
|
|
|
alderdi kuantitatiboak eta kualitatiboak, modu erlatibo edokonparatiboan kontsideratuz. Alderdi honetatik ikusita, badirudi esan daitekeelaeuskararekiko zientziagintza nahiko urria dela, nahiz eta
|
azken
urteetan gauzakhobetzen ari diren. Etsenplu gisa, nahikoa da ikustea noiz hasi diren euskararekikoikerketak, edo nolako presentzia homogeneoa eta eskasa duten gaur egungo unibertsitatearen mailan.
|
|
|
Hauxe da Juan Mari Lekuonaren sorkuntza batek eskaintzen digun bide oparoa.Ilargiaren eskolan obrak urrats ukaezinak eman ditu, eta gu urrats horien alderdibatzuk argitan ezartzen ahalegindu gara. Urrats hauek euskal poesiaren eremuan bestepoetetan ere atzeman daitezke, hala nola, Mikel Lasa, K. Izagirre, 32 Lete eta bestebatzuengan, euskara, poesian, ibilbide iradokikorra egiten ari zaigun
|
azken
urteotan.
|
|
|
|
Azken
urteotan egin diren ikerketek argiro erakutsi dutenez, entzuleria bere gustu eta interes partikularren arabera dibertsifikatzeko joera dago. Fragmentazioa irrati estazioen anizteagatik sortu da.
|
|
|
Galizian ere, Katalunian gertatzen den antzera, estazio asko daude (102) eta nagusiki faktore geografikoak eragiten du hori. Audientziari dagokionez eta Hego Euskal Herriko herrialdeak aztergaitzat hartuz, honako bilakaera gertatu da
|
azken
urteotan (CIES, 1999, 6):
|
|
|
Hego Euskal Herriko erkidegoei dagokienez, aipatzeko da andrazkoen eta gizonezkoen parekatzerantz
|
azken
urteetan izan den bilakaera, CIESek (1999, 6) emandako datuei erreparatuz gero (eguneroko audientziaren portzentaiak). Euskal Autonomi Erkidegoan sexuen araberako audientzia era honetara geratzen da:
|
|
|
CIESen datuekin segituz baina Nafarroako Erkidegoari dagokionez (1999, 6), gizonezkoen eta andrazkoen arteko aldea handitu egin da
|
azken
urteotan:
|
|
|
Tamalez,
|
azken
urteotan, Hego zein Ipar Euskal Herrian, agentzia gutxik eman dute zerbitzu hau. Garai batean Vasco Press ek itzulpen kabinete bat osatu zuen euskarazko albisteak bere bezeroei helarazteko.
|
|
|
Bukatzeko, frankotiratzaile edo freelancer ak ere aipatu behar ditugu. Mundu lehiakor batean bizi garenez gero, irratigintzan eta beste komunikabideetan ere islatzen da libretik doan kazetariaren figura,
|
azken
urteotan beren kasa lan egiten duten eta independenteak diren kazetariak gero eta gehiago izanik. Batzuek nahiago izaten dute beren kabuz irrati erreportaiak, albisteak eta abar egitea, irrati jakin edo konkretu baten menpean egotea baino.
|