|
2000
|
|
|
|
Azken
finean Gipuzkoako Foru Aldundiaren nahia ahalik eta sagardorik osasuntsuena eta edalearen gustukuena egitea da. Osasun baldintzez eta bezeroez gain, sagarrondo jabeak eta sagardo ekoizleak hartu behar dira kontuan.
|
|
|
EHk esana du bere jarduna bide demokratiko eta politikoetatik abiatzen dela eta ez dela gaitzespen kontuetan sartuko. Irudi kontua da
|
azken
finean, EHk ez du gaitzespenik erabiliko, baina berba dontsu eta huts horretatik «bide demokratiko eta politikoetara» tarte handia dago. Hasi dira erabiltzen tarte horretako adierazmodu asko besteak beste atentatuaren erantzukizuna egiten duenarena dela eta ez litzateke beldurrik izan behar beste asko erabiltzeko ere.
|
|
|
Beharbada, urte luzeetan beste bide batzuetatik ibili ondoren, ostera atzera begiratzerakoan ereduei begiratzen jakin ez delako edo. Ahozkoan, fonetika, fonologia eta beste gauza batzuk sartzen dira, baina idatzia baldin bada, hor morfologia, lexikoa eta sintaxia
|
azken
finean morfologian oinarritzen dena daude. Deklinabidean euskalki bakoitzak badauzka bere ereduak eta nik ez dut uste bizkaieran, esaterako,
|
|
|
Euskalkia bera abstrakzio bat da, bada herri euskara,
|
azken
finean herri batetik bestera aldatzen direlako kontrakzioak, entonazioak... eta hori ez euskararen kasuan bakarrik. Hori desagertuko da?
|
|
|
hau izango da datorren mendearen erronka.
|
Azken
finean, bazkariak, bere funtzio biologikoaz aparte, erritualak diren bezala, partaidetza politikoaren zenbait forma ere erritualak dira, eta hauen artean boto portaera. Honela uler daiteke, bada, Moscovici psikologo sozialaren esaldia boto portaera baita gizarte laiko honetan gelditzen den azkenetariko portaera erlijiosoa
|
|
|
Bestela uniformetasun monolitiko batera goaz gero eta gehiago, azkenean ez dakizularik zer ezberdintasun ideologiko eta praktiko dagoen bi partiduren artean. Begira bestela zer gertatzen ari den Estatu Batuetan aspalditik, azkenean bi partidu besterik ez daudela aukeran eta,
|
azken
finean, bertako askok eta askok diotenez, berdin dela bat zein bestea aukeratzea. Eta orain Espainian gertatu dena ikusita, badirudi bi partidu horietatik bat besterik ez dela bizirik geratu, bestearen porrotaren ostean.
|
|
|
" Film Comissionen funtzioa proiektua mundu osoan saltzea da, lan komertziala egingo luke".
|
Azken
finean, film batzordeak informazio, kudeaketa eta laguntza zerbitzuak eskainiko lituzke, produkzioak erraztu eta merkatu daitezen. Orobat," planeta osoan zinemagintzan zer ekoizten ari den jakin behar du momentu oro batzordeak.
|
|
|
Bere esanetan, mitoak etengabe gurutzatzen dira gure bidean, mitoetan irauten dugu.
|
Azken
finean, ipuinak istorioen gaineko istorioak dira
|
|
|
80ko hamarkada hasieran idatziriko ideia hau amodio eta desamodioaren erradiografia da, muturreko egoerek duten umorea mantenduz.
|
Azken
finean, gizonaren begiz (eta hemen gizateriaren erdiaz, arrez, ari naiz bakarrik) eta egiz betetako komedia da", gehitzen du Mir ek.
|
|
|
|
Azken
finean, landareak eta gizakiok ez gara hain desberdinak
|
|
|
Madrilgo Gobernuak eta Espainiako Federazioak baimena emanez gero FIFAren aldetik ez legoke arazorik.
|
Azken
finean arazoa politikoa da"
|
|
|
Nola saldu,
|
azken
finean.
|
|
|
Eta horrek ez du zerikusirik literaturaren kalitatearekin. Negozio bat da,
|
azken
finean.
|
|
|
Hegoaldekoak ginela eta ez Iparraldekoak leporatua izan zaigu; eta hori, normala denez, ez zaigu gehiegi gustatu, gu Iparraldekoak garelako eta gurasoen odolak ez jatorriak ez duelako zertan sartu beharrik. Baina uste dut
|
azken
finean txikikeriak direla, eta horiei begiratu gabe segitu behar dela aitzina.
|
|
|
Handik jaisten naizenean, ni neu sentitzen naiz, eta orduan ez naiz bertsolari sentitzen, futboleko partida jokatzen dudanean futbolaria naizen bezala.
|
Azken
finean, uste dut gehien atsegin dudana hori dela: gaur bertsolaria izatea, bihar futbolaria...
|
|
|
Ez dut uste presiorik dagoenik. Eta baldin badago, kendu behar da gainetik, presiorik ez dagoenean ere ondo erantzun behar delako,
|
azken
finean. Aldiz, tentsioa beharrezko iduritzen zait, kantatzera zoazenean kontzentrazioa ekartzen dizulako.
|
|
|
Baita ikusten ere hain elementu ona eduki eta pena zela alferrik galtzea. Horregatik, gero jende berria sartu ginen, kasualitatez maila pixka bat hartu genuen, talde giro bat sortu zen, eta
|
azken
finean gaur egun talde oso bat badago Hendaian ere, hamairu ikasle dituena.
|
|
|
Zurrunbilo horretan sartuta, nahiago nuke etika erlijioso bat, guk geuk, gizakiok, asmatu baitugu
|
azken
finean Jainkoa. Baina Arrazoiak Jainkoa naturaleza bihurtu zuenetik, berdin zait natural ala erlijiosotzat jotzen dugun etika.
|
|
|
Bigarrenik, PNVren kudeaketa ereduaren porrotaz baliatzen dira, 20 urtetan baino gehiagotan ez baitu euskal kontzientzia garatzeko balio izan. " Nacionalismo del Bienestar" delakoa, Foru Aldundiko eta Gasteizko Udaleko gobernu jeltzaleen etengabeko leloa izan den arren, praktikan araututako sare klientelarra besterik ez du ekarri, interes pertsonaletan oinarrituta abertzale ideologia zikindu duena, eta
|
azken
finean, abertzaleon eremuan tirabirak eta mesfidantzak sortarazi dituena (horra hor ELAren jarrera Vital Kutxan).
|
|
|
Bukatzeko, zuzeneko lehiaketak ere izango dira, unean bertan telefonoz parte hartu eta sariak irabazteko aukeraz.
|
Azken
finean, Andoni Aizpuruk adierazi moduan, dinamikoago, arinago, biziago eta aktualitateari lotuago izango den" Bertatik Bertara" bikoitza dugu IOSU ETXANIZ Aurreko zenbakian aurreratzen genizuen bezala," Bertatik Bertara" saio arrakastatsua aldaketa handiekin datorkigu bere seigarren denboraldian.
|
|
|
|
Azken
finean, Andoni Aizpuruk adierazi moduan, dinamikoago, arinago, biziago eta aktualitateari lotuago izango den" Bertatik Bertara" bikoitza dugu
|
|
|
EH REN ekimenez, Udalbiltzako hautetsi talde handi bat bildu berri da Iruñean, baina ez dira izan ez EAJkoak, ez EAkoak, ezta independenteren batzuk ere. Agerikoa da Iruñean bildu dena ez dela hasierako Udalbiltza,
|
azken
finean, EAk eta EAJk izoztutako instituzioaren garra nolabait piztuta mantendu gura duela EHk. Baina egungo egoeran, bereziki ETAk bere jarduerarekin jarraitzen duen bitartean, argi dago EAJ eta EA ez direla Udalbiltzaren hasierako garaira itzuliko.
|
|
|
Ez da harritzekoa PSE edo UGT bezalako alderdi edo sindikatuak bat egitea Ibarretxek deitu manifestazioekin,
|
azken
finean batzuen eta besteen praktika berdina izaten ari baita. Areago, badirudi bi alderdi hauen arteko akordioa jadanik egina dagoela eta PSE EEk goratu" demokraten biltzea" gauzatzear dagoela.
|
|
|
Haien euskararekiko jarrera ez da euskaltzaleok nahiko genukeena. Baina,
|
azken
finean, arabarrek beraiek aukeratutako politikoak dituzte eta horri errespetu bat zor diogu.
|
|
|
Ekimenaren helburua, presoen eta kanpoko jendearen artean irrati bidezko komunikazioa eskaintzea da, eta horri begira hainbat ekintza burutzen dira: presoen inguruko asteko gertakariak bildu, agurrak elkarri igorri, elkarrizketak egin, giltzapetuek idatzitako olerkiak, liburuen pasarteak edota gutunak irakurri, beraiek grabatutako kaseteak entzun...
|
azken
finean espetxeratuek eta beren ingurukoek parte hartzea.
|
|
|
Zenbait kargudunek Elkarteari instituzioetatik, joera politiko baten pareko tratua eman diote, Txapelketa Nagusietako finaletan kargudunek saria ematerakoan jasotako txistu hotsetan justifikatuz. Eta nago ideologia bateko bertsozalea hoztu egin dela proiektu honekin, proiektu honetan dabilen bertsolarigoarekin, eta
|
azken
finean bertsolaritzarekin.
|
|
|
Madrileko politikariek Hezkuntzaren sistema egokiena ote den sarritan jarri izan dute zalantzan, ez omen da behar bezain ondo irakasten Euskal Herrian. Honen aurrean jakin beharrekoa suertatzen da hezkuntza boterean dagoenarentzako beti izan dela oso tresna baliogarria,
|
azken
finean boterearen jarraipena ziurtatzen baitiete beren eskoletako ikasle hasi berriek.
|
|
|
EUSKARAREN erabilpenari dagokionean ere maila akademikoan nahiko murritza dela esan dezakegu oraindik. Euskara alde batetik zein bestetik egurtzen ari diren une hauetan, unibertsitateak apustu sendoa burutu lukeela iruditzen zaigu arlo honetan,
|
azken
finean goi mailako ikasketak euskaraz aurrera eramateko gaur egun dugun tresna bakarrenetarikoa baita. Euskarak duen garrantzia izanik, jakintza gisa bederen, EHUk bere gain hartu luke Euskara sendo mantentzeko ardura, beste zenbait elkarte edo erakundek hartzen duten gisara.
|
|
|
Bizitza baten zikloa da
|
azken
finean agertzen zaiguna, bizitza askorena izan daitekeena. Xalotasuna, minak eragindako gogortasuna, gogortasunak eragindako minak, minak gainditzen hasteko beharrezkoa den barne ezagutza eta onarpena:
|
|
|
Protagonistak, leihorik ez aterik gabeko etxeetan bizi dira, beren baitan bildurik, berak ez direnaz mozorroturik, ispilua dutela askotan lagun bakarra. Baina mozorroak,
|
azken
finean, haragia edo larrua baino benetakoagoak izan ohi dira." (Pergola 37)
|
|
|
Beraz, errealitatearen erreprodukzio sozialari eutsita, Sud Ouestek ez du begirik Euskal Herria ikusteko. Bere jarrera, zelanbait, autonomista da frantziar txobinismoaren baitan, zeren,
|
azken
finean, demarkazio departamentalak baitira eredu grafiko bakar mapakekoizterakoan.
|
|
|
Arrazoiberriz hornituta, burujabetzaren inguruko eztabaida berriro lehen mailako garrantzia hartzen ari da gure artean.
|
Azken
finean, galdera honek kezkatzen gaitu: EuskalHerriaren aspirazioak ez ote dira izango modernia zaharretik dakartzagun oskolpisutsuak?
|
|
|
Jatorri desberdina izan arren, guztiek dute helburu bera: euskal nortasunaren10 berri ematea, eta batez ere, balekotasun eta berme ofizala ematea;
|
azken
finean, euskal nortasuna formalki aitortzea.Hego Euskal Herriko agiririk zaharrenak, Espainiar Errepublikaren garaian 1936kogerra hasia zela orduko Eusko Jaurlaritzak sortutako pasaportea eta Euzko Izat Agiriaditugu. Garai hartan Jaurlaritzak bere gain hartu zituen, oso epe laburrerako baina, estatuari zegozkion eta orduko Errepublikaren eskumenpean zeuden beste hainbat
|
|
|
Espainiar estatuaren praktikak berehalakoan zigortu du, aipatu nortasun agiria eskatzea delitutzat joaz (Euskaldunon Egunkaria,). Hain zuzen, eta estatuaz harago Europar Batasunaren modukoegiturak abian badira ere,
|
azken
finean hiritartasuna, subiranotasun nazionalareneremu ukiezina" baita (Brubaker 1992: 3). Lerro hauek idazten ari garen bitartean, iraila eta urria bitartean desobedientzia baketsuan dihardutenen artean burutu berri diren atxiloketek eta horien inguruko adierazpenek nabarmen erakusten dute zein mailataraino diren garrantzizko, izan ere, Garzon epaileran autuaren arabera,, jadanikmartxan dagoen estatuparalelo baten aurrean?
|
|
|
Beraz, identifikazio estrategia hauek kokapen interesgarrietara daramatzateherritarrak (Elejabarrieta 1994), aktore sozial gazteak taldearteko gatazkatan, berentaldekidetzak eta estatuarekiko identifikazioek eskatzen dituzten leialtasunen aurreankokatzera eramanez. Gainera, azken hau agerikoagoa da, gure ikerketaren laginahaur eta nerabeez osatuta zegoela kontuan izanik, zeren,
|
azken
finean, belaunaldienarteko sozialkuntzaren funtzioa horien bitartez ematen baita.
|
|
|
Berez, azken urteotan, bai NBEren jarduerak, eta baita nazioarteko praxiak ereazpimarratu izan dituztenak, ez dira izan estatuek eraikitzeko herrien eskubideak, estatua eraiki izan duten autodeterminazio eskubideak baizik.
|
Azken
finean, bieskubideen gatazka eman izan da: batetik, giza eskubideak, zeinak gizabanakoeneskubideak babesten dituzten, eta bestetik, estatuen eskubideak, zeinek beren, jurisdikzio domestikoan?
|
|
|
Ikuspuntu Gestaltikoan kontaktu hartzea errazteko, ohikoa da tekniken erabilpena,
|
azken
finean, konturatze maila handitzeko. Tekniken aukeraketa terapeutabakoitzaren estiloaren araberakoa da.
|
|
|
Honela, ondorioztatzen den energia geure probetxurako erabili ahal izangodugu.
|
Azken
finean, ametsaren zati ezberdin guztiak gure nortasunaren zatiak dira.Zatikatuta dauden zati desberdinak batzean, geure nortasunaren integrazioa lortukodugu. Perls en arabera psikoanalistarentzat ametsak joko intelektualak dira; berakzatikatu eta interpretatzen ditu, esanahi asoziatiboa erabiliz.
|
|
|
Gure ustez, ikuspuntu psikoanalitikotik, psikodramak duen alderdi interesgarriena, dramatizazioak edo eszenak bere egile eta partaideekiko ahalbidetzen duenirakurketa da.
|
Azken
finean, hori bihurtuko da transferentzia eta erresistentzienberariazko eremu psikodrama analitikoarentzat, gaiaren aukeratzetik hasi etadramatizazioaren jarduera eta ondorengo komentarioetara iritziz.
|
|
|
Animaliek duten baino amarekikobehar eta atxekimendu luzeagoak eta gregarismoak, animaliek ez duten lotura modu berezi eta berariazkoa dakarkio gizakiari. Atxekimendu honen ezaugarrienartean komunikazioa, hizkuntza (sinbolizazioa), ingurunearekiko moldaketaaloplastikoa (teknika) eta,
|
azken
finean, kultura azpimarra daitezke. Baina berezikigoiztiartasunaren ondorio nagusia, kumearen osotasunaren bidean, bukaezina denbidean, bestearen derrigorrezkotasuna da.
|
|
|
Lacan-en (1955, 1956) ikuspegiak eman dio garrantzia postulatu honi. Triangeluketa honek (aitatiar metafora gisa ulertua) ahalbidetzen dio haurrari, imajinarioa nagusi den bizipenetatik atereaz, sinbolikoaren, gizabanakoaren eta kulturarenerregistrora irekitzea; eta
|
azken
finean, horrek ahalbidetzen dio subjektu izatea.
|
|
|
Euskal herriaren bizitza nolaaberastu?
|
Azken
finean galdera bera dugu.
|
|
|
Iruditzen zait bizitza, pertsonarena, indibiduala dela, norberarena, bereziadela. Pertsonen multzotan ere batzuek berezitasun bat dutela sentitzen dute, hizkuntzadela, sentipenak direla, elkarkidetasunean bizi-nahia dutelako
|
azken
finean. Lehentasuna ematen diote horrela bizitzeari, munduan dauden beste onuren aurrean.
|
|
|
Apenas daukaberak zer aukeratu handirik. Mundu honetan bakoitza bere aukera baldin bada, ordea, esan dugunez, zer da,
|
azken
finean, gizakia. Ezer ez da!
|
|
|
Horrek egiten zaitu zu guztiengandik diferentea. Zeu bakarrikzaren indibiduoa, ez historiaren edo gizar tearen produktu, halabeharrezkoa?, ekoizpen mekanikoa, hots, beste edozeinen berdina, adibidez, momentu historikobaten edo klase sozial baten barruan(. XX. mendeko emakumea?,, industriako langilebat?, talde horretan beste edozein bezalakoxea,
|
azken
finean)?. Neure erabakiarenfruitua da, unibertso osoan eta eternitate guztian neu bakarrik naizen eta beti neubakarrik izango naizen honen banakotasuna, diferentzia.
|
|
|
Une hartan, nik ezagutu ez nuen osabaren irudia etorri zitzaidan burura, aurreanneukan agure hil hurrena ikusita. Ihesi zebiltzan abertzaleak galtzeko asmotankuartelillora joateko prest zegoen fraide erretxina, eta salataria ezkutuan pozoitu edohiltzen utzi omen zuen abade ohi kaskailua, biak ere
|
azken
finaren errainu hurbilakberdindurik sumatzen nituen, nolabait. Misterioaren giltza eskura nuela sentitu nuenmomentu batean, eta orduantxe, barrengo harrak hozka eginda bezala, gorputz erdiaaltxatu zuen Aita Morlansek, eskua niregana luzatu eta eldarnio antzean esaten zuela:
|
|
|
Eskema horren bidez erritmoa eta tentsioa albiste osoan zehar mantentzea da helburua.
|
Azken
finean, Victoriano Fernández Asís irakasleak (1986, 233) irratiko berriemaile hizlariari ematen dion langintza, horretantxe oinarritzen da: a) arreta piztea, b) arretak iraun dezan saiatzea, eta c) entzuleen oroimenean finka dadin ahalegintzea, bai mezuaren izaeragatik beragatik, zein apur bat errepikakorra den adieraz teknika baliatuz.
|
|
|
Haatik, informazio iturri ofizialetatik edateko ohitura aski erroturik dago.
|
Azken
finean, irratietako idazgelak, egunkarietakoak bezala, lehengai informatibo fidagarri, iragarkor eta programakorra lortzeko beharrean daude, irratiek ere horrelako produktuak plazaratzen dituztelako, ekoizkin informatibo estandarrak direnak. Mark Fishman-ek (1980) aipatzen duen kidetasun burokratikoko printzipioaren egiaztatzea baino ez da.
|
|
|
...Smith-ek dioen bezala, eta hau fenomeno orokorra litzateke mendebaldeko Europan, Estatuak hezkuntza sistema ezartzen du, bere gobernupean dagoen lurraldea benetako nazioa izan dadin, hots, nazioa erreal bihur dadin15 Hobsbawn ek ingeniaritza ideologikoaz hitz egiten duen moduan, Smith Estatu zientifikoaz arituko da16, eta Chatelet Pisier Kouchner ek. Estatu Gestore, aren kontzeptua erabiliko dute;
|
azken
finean, gaiaren ardatza Estatuaren legitimazio teknologia dela esan genezake, non hezkuntzak Estatu nazioa sortzeko ezinbesteko garrantzia duen. Napoleon-ek erabat argi ikusi zuen fenomenoa dugu hau:
|
|
|
Eta bera ideologikoki legitimatzeko eta baita homogeneizatze prozesua bideratu ahal izateko ere, hezkuntza sisteman aurkituko du aparteko tresna (gero ikusiko dugu zein baldintza bete dituen hezkuntza sistemak, alde horretatik arrakastatsua izateko).
|
Azken
finean, testuinguru honetan, nazioa boterearen teoriaren bilaketaren markoan definitzen da, edota, hobeto esanda, legezko boterearen titularraren definizioan20.
|
|
|
gauzatua izango dena hain zuzen. Eta gizarte modernoaren profilak eskatzen du, besteak beste, hau gizarte alfabetatua izatea eta eskolaren bidez transmititutako kultura homogeneoa edukitzea28 Ikus daiteke, beraz,
|
azken
finean nazionalizatze prozesua den hezkuntza sistemaren bidez Estatu nazioak gorpuzturiko gizartearen modernotzean29, kulturak zein hizkuntzak duten garrantzia handia dela.
|
|
|
aurkezten zaigun Estatuaren barruan dauden nazioen eskubideek, Estatuaren menperatze helburu eta nahiekin bat egiten ez dutela esango genuke.
|
Azken
finean, argitu egin genuke noiz hitz egiten den Estatu nazioaskodunez, kontzeptu honek sakoneko azterketa ilundu ez dezan: a) Estaturik gabeko nazionalismoek Estatu Nazioarekin bat egiten ez duten nazioen presentzia aldarrikatzen dutenean, Estatu horrek beste nazio batzuk integratzen dituela adieraziz; b) Estatuak, testuinguru historikoak bultzatuta (askotan beste nazionalismoen eraginez) nazio aniztasunaren errealitatea onartzen duenean, harmonikoa den neurrian, noski?, hain zuzen Estatuaren beraren egitura arriskuan ikusten duenean.
|
|
|
Edozein eratan begien bistakoa da, halaber, eta hau da guri une honetan azpimarratzea interesatzen zaiguna, heziketak Estatuaren eskuetan hartzen duen izaera politikoa: Estatuak nazioarena den (izan behar duen) herritarra du helburu,
|
azken
finean nazioa eraikitzeko bere oinarria izango dena; eta, horretarako hezkuntza sistema nazionala eraikitzerari ekiten dio.
|
|
|
beste nazio proiektuentzako nahitaezkoa izan behar duen bezala, hezkuntza sistemak ezarritako mugak eragiten duen neurrian eta gainditzeko edota egokitzeko premia eskatuko lukeen aldetik. Helburua aipaturikoa izanik, hezkuntza sistema frantsesera hurbiltzeko asmoa ere badugu; alde batetik, beste batzuen artean, hezkuntza sistema nazional espainiarrak eredu gisa hartu izan duelako, neurri handi batean bederen; eta, bestetik, Euskal Herriari begira, espainiarrak Hegoaldean bezala, sistema frantsesak Iparraldean izan duen eragin nabarmenengatik1
|
Azken
finean, laburbilduz, ondoko hau dugu XIX. mendeak eman zuen eskema nagusia: hezkuntza egiturak iraunkorki finkatu ziren, lehenengo irakaskuntza, irakasleria, ikuskaritza eta hezkuntza administrazioari zegokienez bereziki, hezkuntza politikaren barruan gobernuaren jarduera ardatz nagusiak ziren neurrian, aipatutako politikak ezaugarri hauek izan zituelarik, hots, zentralizazioa, uniformizazioa, sekularizazioa, etab. Errealitate honek egoera zehatzaren aurrean jarriko gaitu:
|
|
|
Estatuaren aldetik hezkuntza administrazioaren antolaketa eta bere pertsonalaren estatutua (egitura hierarkiko eta zentralizatuaren barruan?. Grand Maître?,. Conseil de l' Université?,. Inspecteurs généraux?, etab.) zehaztu ziren, eta, baita funtzionamendu arauak eta ikasketa planak ere, uniformizazioa nagusitu zelarik (egia da, oraintxe bertan aipatu dugunez, oinarrizko irakaskuntzaren zutabea kolokan geratu zela, baina, edozein eratan, sistemaren koadro instituzionalaren barruan sartu izateak, lehenengo irakaskuntzaren gai honek Estatuarentzako zuen garrantzia adierazten du).
|
Azken
finean, Estatua arkitekto handiaren moduan agertzen zaigu: eraiki behar zuen eraikinaren proiektua zehaztu, zimendu sendoak sortu, beharrezko materialak aukeratu, espezialisten lana finkatu, ardurak banatu, zaintze sistema diseinatu, espazioei erabilpen helburu bat eman, konpetentziari aurre hartu (edo saiatu),, bezeroa?
|
|
|
udalak alderdi materialez arduratuko ziren, irakasle eskolak departamenduen eskuetan geratuko ziren, eta irakaskuntzaren zuzendaritza orokorra Estatuari esleituko zitzaion.
|
Azken
finean, benetako arduraduna Estatua izango zen: hortik aurrera maila guztietan egin behar zena berak diktatzen zuen eta kontrola ziurtatzeko dispositiboen sarea sortu zuen (buletin ofiziala, irakasleen agiriak, batzorde ezberdinen osaera, azterketa programak, ikuskariak, etab.). Urte gutxi batzuen buruan makineria hori martxan egon zen eta esan genezake Estatuak kontrolpean izan zuela oinarrizko irakaskuntza, berau laster garatuz93 Edonola ere, esan behar da, halaber, nahiz barealdia ekarri, eskola politikaren bilakaerak ez zuela garai horretako gerra eskolarra erabat amaitu, irakaskuntzaren askatasunarekin lotuta zegoena hain zuzen; baina nabarmenak dira gerra horrek izan zituen aldaketak, Estatuaren eskola indartsua sortzeko erabakiak itzulbiderik ez baitzuen izan (aurrerantzean Estatuak ez zion jaregin erregulazio sozialerako funtsezko tresna den honi).
|
|
|
|
Azken
finean, modernizatze prozesuak berekin dakarren aldaketak kultur identitatearen oinarrietan eragin nabarmena izan behar duela pentsatu behar da55, eta, lehen ikusi dugun legez, kultur identitatea funtsezko zutabea dugu Estatu Nazioa eraikitzerakoan (dakigun bezala, hizkuntzaren eta kulturaren batasunek Estatuaren jarduera errazten dute; eta ez dagoenean, helburu bilakatzen dira). Beharbada, adibide batek hori ulertzeko errazbidea eskainiko digu.
|
|
|
hastearen, truke? (zentro pribatuetako irakasleen azterketa, eta zentro publikoetako irakasleen aurrean ikasleek egin beharreko azterketa;
|
azken
finean, Estatuaren kontrola ezarriz).
|
|
|
Ez diogu zuzenean heldu, garai honetan (mende osoan esango genuke) nagusienetarikoa izan zen irakaskuntza askatasunaren arazoari, baina honekin lotura estua zuen Estatuaren aldetik bultzatzen ari zen hezkuntza alorreko monopolioaren gaia islatzen saiatu gara.
|
Azken
finean, irakaskuntza askatasunaren arazoa nahitaez hezkuntza sistema nazionalaren eraikitze prozesuak osatzen zuen testuinguruan ulertu behar dela uste dugu. Izan ere, irakaskuntza botere tresna zen bai Estatuarentzat, eta baita Elizarentzat ere eta zentzu horretan Estatu berria eraiki nahiak botere tresna hori kontrolatzeko beharra zekarren berekin.
|
|
|
Etxe txikia da, telebistarik edo irratirik ere ez daukana, eta hobe horrela gainera.
|
Azken
finean, Irlandaz kutsatzera etorri naiz hona, eta ez telebista ikustera. Ez dut ezeren berri jakin nahi:
|
|
|
Txemari zerrenda luzea bururatu zitzaion: Eider amaitu zen (istripuan baino gehiago), maitasuna, konfiantza, afektua, ilusioa
|
azken
finean. Ilusioa hiltzea zein den gogorra.
|
|
|
Jabik pentsatuko luke errua berea dela, zerbait txarto egin duela, eta horregatik egiten diola alde maiteñoak. Terek, berriz, pentsatuko luke"
|
azken
finean, Irlandara joateko dudan gogo itzeletik aparte, ez daukat arrazoi handiegirik bidaia hori egiteko, eta gainera, Jabi kezkatuta geratuko da", eta azkenean, bat dela edo bestea dela, euren eguneroko bizimodu polit eta linealarekin segituko lukete poz pozik, hurrengo goizean egun milimetratu bati ekingo zioten segurtasunaz.
|
|
|
Zergatik ez zuen Eiderrek gauza bera egingo bere azken maitalearen atxiloketaren berri egunkarietan izatean?
|
Azken
finean, bera ere atentatuaren lekuan egon zen, konplizea zen legearen ikuspegitik. Eta bere bila joan zitezkeen, bai indar polizialak eta bai paramilitar unionistak.
|
|
|
Eta gainera, aukera geneukala esateko beste bostei egindako txantxa bat baino ez zela hura guztia.
|
Azken
finean, ez zegoen urduritzeko arrazoirik. Ni neu, egia esan, ezin trankilago nengoen.
|
|
|
|
Azken
finean, orain edo gero hiltzearen artean, sufrimendu pixka bateko aldea baino ez dago. Eta sufrimendua zertarako asmatu zen, ezpada ondoren datorren lasaitasuna dastatzeko?
|
|
|
Entzun behar direnak...
|
Azken
finean Txemak ez zuen zertan bisitatu ere; adeitasunezko keinu bat eskaini eta hara, ia txakurrak ere gainera bota zizkion. Ea kontzientzia lasai duen... falta zena:
|
|
|
Kursia izanda ere, horrelakoak gustura bota ditzaket zure gainean.
|
Azken
finean, nork irakurriko zaitu zu, Bitakora laguna. Nork irakurriko zaitu, eta batez ere, nork ulertuko zaitu, Bitakora oraindik garbiegia?
|
|
|
...ek eurekin egin zuena egiten ari zela bera ere gurekin —Mattinekin eta biokin—, eta aitak, beraz, garbi zituela gauzak lehenbizikotik, eta etxearen eta leinuaren jarraipenak kezkatzen zuela oroz gain; eta badakit, hargatik, ezen erabiltzen zituen hitzak eta keinuak, eta egiten zituen komentarioak, kasik oharkabean egiten zituela, zeren eta hark ez baitzuen nehori ere kontu eman beharrik,
|
azken
finean, eta bai hartu bertzeei, etxeko jauna izanik; baina oharkabetasunak ez gaitu bertzeei min egitetik libratzen, kulpatik libra bagaitzake ere, zeren ohartasuna zein oharkabetasuna, biak ere berdintsu eta orobatsu izan baitaitezke, bertzeei eragin minaren eta kaltearen kausa. Eta ni mindurik sentitzen nintzen maiz aitaren jokamolde harekin eta deus guti egin nezakeen haren kontra.
|
|
|
Eta, adarretarik ibili gabe, kontatu zidan nola Leon X. aita sainduak Tetzel monjea igorri zuen Alemaniarat indulgentzien saltzeko, eta bekatuen barkamenduaren desenkusarekin diru egiteko,
|
azken
finean, eta Lutherok ez zuela hura jasan ez pairatu, eta orduantxe erreboltatu zela.
|
|
|
Eta malko bat isuri zitzaidan, bozkariozko eta arraitasunezko malkoa. Eta oroitu nuen gaztetako gorroto hura, eta gorroto hura ere besarkatu eta besoen artean urtu zitzaidan, zeren maitasuna ederra da, denik ederrena, baina gaztetako gorrotoak emaiten zizkion ene maitasun hari erliebea eta bolumena —nola zuriak beltzari eta beltzak zuriari—, baita izaitea eta izatasuna ere,
|
azken
finean.
|
|
|
Ene bihotzaren iraulia, nihaur ere bihotzekoak jorik hiltzerat banindoa bezala...! Zeren eta, bizitzan gutitan estimatu izan banuen ere, neure aita bainuen hura, hatsa eta odola eman zizkidana, eta zeren Mattinen alde eman baitzuen bere bizia,
|
azken
finean!
|
|
|
Zeren, gaiztasun eta zailtasun korapilatsu batzuen aitzinean, emaiten baitiogu su imajinazinoari, eta, handik harat, imajinatzen dugularik ezen gaitz dena bi aldiz gaitzago izan daitekeela, hiru aldiz gaitzago eta ehun aldiz gaitzago, egiten dugularik hondar ale batetik mendi handi bat, eta ikusten dugularik, finean, geure burua urkabean, korapilo haietarik batetik dilindan, orduan, bada, larritzen, izutzen eta asaldatzen gara, zuri zena ere beltz dakusagu, bildots bat zegoen lekuan otso bat, egiten dugu geure baitan mila pentsu eta gogoeta, mila dorre eta gaztelu, eta halatan gaixotzen eta eritzen zaigu arima; eta, nola gorputza eta arima bat diren, gaixotzen eta eritzen zaigu, orobat, gorputza. Eta behin eritzen gara eta berriro eritzen gara, eta erialdi bakoitzean hondatzen eta higatzen zaigu gorputza, urritzen eta murrizten zaizkigu indarrak eta kemenak, ahultzen eta flakatzen gara, galtzen dute humoreek beren berritzeko eta suspertzeko ahala, aitzinatzen zaigu heriotza, eta hala egiten dugu
|
azkenean
fin gaitza, behar baino lehenago eta legokigukeena baino fitezago. Zeren osasuna Jainkoaren eskuetan baitago, zalantzarik ez... baina ez ote dago gure eskuetan ere, eta ez ote ginateke, halatan, luzeago eta lasaiago biziko, baldin asmatzen ditugunak asmatuko ez bagenitu, beldurraren beldurrez?
|
|
|
"(...) artista batek, bere koadrorako, eskuak, oinak, burua eta gainerako menbroak modelo diferentetarik hartu behar izanen balitu bezalakoa da, halako moldez, non zati bakoitza ezin hobeki marraztua egon daitekeen, baina gorputz osoarekiko eta haren osotasunarekiko loturarik gabe; eta nola zatiak ez datozen bat eta ez duten bat egiten, hala, munstro bat izanen da guztiaren emaitza, gizon bat baino gehiago". Ptolomeoren sistemaz ari zen Koperniko, eta zientziaz,
|
azken
finean, baina zenbatetan pentsatu izan dudan ezen hitz haiek ongi isla dezaketela gizonaren barrena, haren muina eta arima! Baina bertze interpretazino honetan balegoke alderik, zeren nik ez bainuke gizona munstrotzat hartuko, bere bakarrean eta bere osoan anitz moldetakoa delako eta bere aniztasunean osoa eta bakarra; aitzitik, ez al duzu uste ezen, noiz eta aniztasun horretan zati batek bertzeak irensten baititu, bihurtzen dela gizona, edo bihur daitekeela, nehoiz baino munstroago, zeren jabetzen baitzaio orduan osorik ideia bat eta behako bakar bat eta zeren, behako horretan itsuturik, hartzen baititu ondoren armak bertzeen hiltzeko, nola gertatu izan baita Europako lurrak urte luzeetan hondatu eta esteialdu izan dituzten gerla erlijionezkoetan...?
|
|
|
" Konbentzioa da kolorea, konbentzioa da eztia eta konbentzioa garratza; izan ere, atomoak eta hutsa dira benetan zinezko eta egiazko". Eta, noiz eta konbentzio horiek engainatzen baikaituzte, azalean uzten gaitiztek; arrazoin matematikoak, aldiz, funtserat eta mamirat eramaiten gaitik... eta egiarat,
|
azken
finean.
|
|
|
Eta, noiz eta burtzia sartzen baitzion zezenari, burdinazko puntari zetxekiòn makila hausten zen krak eginez, eta, krak harekin batean, jendearen bibak eta oihuak ziren hedatzen, esku zartadak eta txalo zaparradak aditzen. Eta burtzi baten eta hurrengoaren artean, peoiek paper gorriz apaindurikako hagatxoak sartzen zizkioten... eta burtzikada haietarik batean, zezena zerraldo erori, eta halakoa izan zuen heriotza eta
|
azken
fina. Eta zezen hilari so egin nion, eta zalantzan egon nintzen sagarroi jigant bat ez ote zen, hain ziren ugariak gainean zituen burtziak eta hagatxoak.
|
|
|
Bai, baliteke. ...zeren, alde batetik, atsegin eta plazent zaidan, eta zeren, bertzetik, bizitza ez baita lerro xuxen bat, baina joan doazen eta etorri datozen mila gertakiren eta bertze hainbat oroitzapenen bidegurutzea; eta bizitza da, orobat, biltoki bat, non juntatzen eta elkarganatzen baitira arrazoinaren arrazoinak eta bihotzarenak, zeinak, Pascalek zioen bezala, arrazoinak ez dituen ulertzen; eta bizitza da,
|
azken
finean, gertaki haien guztien eta arrazoin haien guztien bilbatzea eta irazkitzea, denboraren ehundegietan. Eta ene jokamolde hau, halatan, ene funsgabekeriarik funsgabeena izan daiteke edo funtsezkorik funtsezkoena.
|
|
|
Eta berak: " Gehienik ere Domenico bezalakoak izaiteko jaio gintuan gu, mutila, eta hori, suerte izugarria izanik, zeren eta Domenicok hemen Florentzian bere lagunak ditik eta bere esku luzea, eta guk ez..."" Bada, Domenico bezalakoa izaiteko, nahiago diat letratu izan —erran nioan, neure baitaren baitarik—, zeren eta letratu izaiteko ikasi bainuen,
|
azken
finean". Eta egun hartan bertan pintatzeari utzi nioan.
|
|
|
Ba al dakik konbentzitzen hasia nagoela ezen, egiten ari naizen pinturaz denaz bezainbatean ere, ez nabilela bide zuzenetik urrun, bizitza osoan bertzela uste izan badut ere...? Zeren ene pintura hau, arau horien aldekoa den neurrian, bizitzaren aldekoa baita eta erotasunaren kontrakoa... eta zeren artea, enetzat, bizitzaren alde egoitea baita,
|
azken
finean. Eta zeren horretarakotz baitaude eroetxeak, eroak harat joan daitezen, ez pintoreak eta artistak!
|
|
|
Eta, amaren babesean eta gerizan kaperarat joaiten nintzela, gero eta klarkiago ikusten nuen ezen heldu zitzaidala, aita Bartolomek erran bezala, bizitza serios hartzeko denbora eta aldia. Izan ere, zer ziren, bada, osabaren zientzia eta haren esperimentuak adimenduaren jokoak eta jostetak baizen, eta umekeria hutsak,
|
azken
finean, arimaren salbazionea perilean ipintzen zutenak. Zer ziren haren ateraldi ustez distiratsuak, Jainkoaren argitik eta Haren bidetik desbideratzen ninduten artifiziozko suak baizik?
|
|
|
Zeren nik ez bainuen anaia, bekatutik eta galbidetik salbatzeko asmotan, salatu, baina mendeku hutsagatik eta mendekuaren satisfatzeagatik... ohorearen estakuruaz baliaturik, hori bai, eta obligazino moral ustezko bat apaingarri harturik. Baina estakuru hura eta apaingarri hura nik asmaturikako gezurrak ziren,
|
azken
finean, eta gezur haiekin estali nahi izan nuen neure asmo ilunen doilorkeria. Eta ahalketu egin nintzen, istant batez.
|
|
|
Eta, nola ez bainuen ulertzen zergatik izan behar zuen Antoniok historia haren biktima, zeren, Antonioren beraren erranetan, paradisu bakoitzak bere biktima behar baitzuen, eta bera hartarako disposizionean zegoen, hala, Antoniori berari ideia haiek burutik kendu nahian, paradisu haren alde itsusiak eta marketsak aipatzen nizkion, indiar gorrien hainbat sineste eta ipuin, konparazione, adimenduaren ikuspegitik ezin irrigarriagoak egiten zitzaizkidanak, baina Antoniok orduan erraiten zuen ezen, nola historian barrena izan baitira gizataldeak, zeinetarik azpimarratzen baitzizkidan tenplarioak eta alkimistak, ezkutuko jakintasuna gordetzen zutenak, hala, ipuin haiek ere ezkutuko zerbait gordetzen zutela, eta kontua ez zela ipuin haiek adimenduarentzat irrigarriak zirenetz, baina adimendua zorroztu beharra zegoela, ipuin haien erranahi gordearen ulertzeko eta endelegatzeko. Ezetz, alegia, hura ez zegoela gibela egiteko puntuan, zeren ordu arte iraun eta pertseberatu baitzuen bere fedean, eta
|
azken
fineraino iraun eta pertseberatu nahi zuen...!
|
|
|
Eta nik galdetzen diot neure buruari eta galdetzen dizut zuri, jaun André: baldin indiar gorriak han bizi baziren eta gu hemen, eta baldin guztiak ere beldur berak lotzen bagintuen, ez ote zen eta ez ote da guztiak ere gizon garelako, gizon zuria edo indiar gorria izan aitzin, eta funtsean eta
|
azken
finean berdin samarrak garelako?
|
|
|
Eta, ai, zein urrun geratzen zitzaidan denbora eta sasoin hura, noiz eta Amsterdameko porturat iritsi bezain fite oilarraren moduan ibiltzen baikinen, oilotik oilorat, geure egitekoa egiten genuela ahalik eta lasterren eta fitezen! ...radikatzen nuen neure bizitzako aldi hura eta nola ahalketzen nintzen aldi hartaz!, nahiz eta ulertzen nuen, bertzalde, ezen ez zegoela ikasbide hoberik bizitzak berak eskaintzen ziguna baino eta ez zegoela zentzatze zentzuzkoagorik nork bere buruaren gainean egin zezakeena baino, gure hutsen zuzentzeko eta gure falten korrejitzeko eta erremediatzeko... eta bidean abantzatzeko eta aitzina egiteko,
|
azken
finean.
|
|
|
AIPATU berri dizut aitona Nikolasek barrendik bizi izan zuen borroka, egunaren eta gauaren artekoa, zentzu metaforiko batean, baina uste dut ezen heldu dela ene buruaz hitz egiteko ordua, neure egunaz eta neure gauaz, alegia, eta ene kontzientziaz,
|
azken
finean, zeren eta kontzientzia baita barrendik bizi ditugun, edo, hobeki, barrendik bizi gaituzten aingeruen eta deabruen arteko gudutokia, bertze metafora bat erabiltzeagatik.
|
|
|
Zer gertatuko litzaiguke, baldin gure arrazoinak edirenen balu ezen gure erremedioek ez dutela erremediorik, eta hori dela egiaren egia erremediorik gabea? Horregatik erran ote zuen amak ezen hobe zela egiarik ez jakitea, zeren superstizioneak zulo horiek estal baititzake, eta arrazoinak, aldiz, ez, eta arrazoinaren argiak zulo ilun handiago baterat garamatzala edo eraman gaitzakeela,
|
azken
finean?
|
|
|
Zeren, noiz eta ehizaren gibeletik egiten baitzuen —hotzetik berorat, alegia—, istant ezin laburrago batean egiten baitzuen, zeinean baitzirudien ezen sua haren baitan piztu eta, piztu orduko, gorputz osorat hedatzen zitzaiola, zainetan bolbora balu bezala, harat eta honat lehertzen zena eta gihar guztiak dantzan jartzen zituena, mugimendu arin eta ezin airosagoan. Edo, zehatzago izaitearren, mila mugimendu egiten zituen, gihar bakoitzak bere mugimendua zuelako, baina erran liteke, aldi berean, ezen mila mugimendu haiek bat zirela edo bakar bat osatzen zutela, zeren indar eta mugimendu haiek guztiak senaren meneko baitzituen eta sena zuten, halatan, gidari, sinkronia eta harmonia zirelarik,
|
azken
finean, leherketaren fruitu.
|
|
|
hitz handi hark, ordea, haragiaren bakardaderat eraman ninduen eta haragiaren gauerat... eta gau argigabearen gatibu izaiterat, ororen buruan. ...ldin, kontzientziak" kontuz!" erraiten zidanean, baita asmo onenarekin ere, debeku baten aitzinean bezala sentitzen banintzen, eta baldin debekuaren haustea bihurtzen bazen orduan ene lehen nahia eta gutizia, hartan ene libertate partikularra jokoan balego bezala, jakin ere gabe ezen neure disposizione harekin libertatea urguilu kontu bat bihurtzen nuela eta neure nahikeriaren nahikeria,
|
azken
finean?
|
|
|
Eta nik hura aditu nion Piarres Oihartzabal kapitainari, eta, ai, nola eman nizkion eskerrak Jainkoari gau hartan, neure pena hura, infernukoa baizik ezin izan zitekeena, abisu eta gaztigu hutsean utzi zuelako... eta bakarrik utzi ez ninduelako,
|
azken
finean...!
|
|
|
Izan ere, ez al da egia, jaun André, ezen hain dugula bizi-nahia eta iraun nahia senari eta lotua —gizonak lehenik eta behin bizi eta iraun egin nahi duenez gero—, non lehenagokoa baita, beti eta ezinbertzez, geure burua salbu ikusteagatik senti dezakegun bozkarioa, bertzeak hiltzen ikusteagatik har dezakegun pena baino? Ote da hori zeren, bertzeen heriotzak gure bizitzaren inportantzia azpimarratu ez ezik, bat bateko betikotasuna ere sentiaraz baitiezaguke,
|
azken
finean.... Ez dakit.
|
|
|
Ez nuen zertaz harritu Kristina Ximurraren izeba Milagrosen hilarietan egoteagatik.
|
Azken
finean, hura ere lagun taldekoa zen eta Ximurraren emazte Josefinaren lagun mina haurretatik. Hor kausitzerik gogoratu ere ez zitzaidana.
|
|
|
Erdi txantxetan errana, baina aldi berean gogaituxea ere bai. Aire girotua goiti beheiti, neure baitan egiten hasia nintzen zinema ez ote zen gertatuko,
|
azken
finean, Josurengandik eta Edurne/ Ixter puxkarengandik ihes egiteko bide atsegingarriagoa.
|
|
|
" jolasak, ingenioak, ironiak, subjetibitatea askatzen dute eta inkontsekuentziara bultzatzen". Alegia, esan nahian bezala asko duela liburuak jolasetik, jolasa delako askatasun osoa lortzeko era bakarra, eta jolasa delako,
|
azken
finean, paradisuaren ispilu. Eta bere teoria egiaztatze aldera, Nietzsche du orain:
|
|
|
egina zegoena desegitea. Zer egiten zuen hark,
|
azken
finean, bulegoan ere. Hitzez ematen zitzaizkion poemak eta aforismoak eta aginduak marrazkien bidez desegin, deseraiki.
|
|
|
Guztiarekin, Dabidek egiaz tiro egin zidanetik anestesiatua bezalaxe egon naiz, lozorroan Loti Ederraren antzera, eta ez dakit norbaitek musu bat emanez guztiz esnatuko ote naizen... Baina,
|
azken
finean, hori pentsa  tze hutsa aski zait dagoeneko gogoa etorkizunean ere badudalako, eta horixe, eta etengabe errebobinatzen ez ibiltzea, delako Teresak behin eta berriro aholkatzen zidana.
|
|
|
Hau izango da Xiberoko Botzaren egoitza berriaren ekarpen handienetatik bat, saioak jende aurrean egingo diren gela honek lotura are sendoagoa egingo baitu irratiaren eta haren entzuleen artean. Entzuleak baino gehiago,
|
azken
finean, jarduleak, parte hartzaileak nahi eta merezi baititu Xiberoko Botza bezalako irrati batek. j
|
|
|
Xabier Montoia bezala, neroni bezala,
|
azken
finean.
|
|
|
probokaziozko jarrera, zenbaitetan desatsegina zaigun eta beti ere poxelu egiten digun tonuz gora edo beheragoko agertze bat. Bere inkonformismoa, izan ere, berdin jazartzen zaio etika kristauari zein zintzotasun komunistari,
|
azken
finean ortodoxia modu desberdinei egiten die eraso, kontziente eta zuhurki.
|
|
|
Ikuspegi" atomista" (Taylor, 1997) honen arabera, isolaturik aurkitzen den, hots, aurresoziala den eta lotura komunitariorik ez duen gizabanakoak, giza harremanetan sartu aurretik, nortasun finko eta erabat osatua dauka. ...k ezagutzen du, gainerako gizartekideekin nortasun osatze horretaz" negoziatu" behar ez duelarik3 Liberalismoaren kritiko hauentzat, aldiz, ni a praktika sozial eta kultural jakin batzuetan" uztarturik" dago; bizitza onaren norabide jakin bat hartzerakoan, gizakiok kokatzen gareneko ingurune soziokulturala ezinbestekoa egiten zaigun datua da, ingurune horrek eskaintzen baitigu,
|
azken
finean, bizimodu onen zabalera eta horizontea, hala nola haietariko bakoitza perspektiban jartzeko irizpideak. Hauxe da, funtsean, zenbait autore komunitaristek defendatzen duten" tesi sozialaren" mamia (Taylor, 1997).
|
|
|
Etiopia eta haren area Arestiren harriari kontrajarri izan zaio. Ez dut esanen interpretazio zilegizkoa ez denik, baina harria bera area ale aunitzez sortzen baita,
|
azken
finean zentrorik ez dagoela digu adierazten harriaren hondartzeak. Eta horixe izan zen modernotasun berriaren ekarririk eraginkorrena:
|
|
|
Horrela, haurrendako liburutegiek haur eta gaztetxoendako liburu gehiago aukeratuko dituzte, eta eremu euskaldunean daudenek euskarazko liburu gehiago.
|
Azken
finean, esan dezakegu ereduak aukera bat dakarrela euskararentzat, baina teknikariek eta arduradunek etekina ateratzen jakitea, edo hala nahi izatea, besterik da.j
|