|
2015
|
|
|
Zer dirudien ezdeusa, ezta, bertso bat osatu izanak, bakarra, hamarreko handia zen gutxienez, nahiz eta antza denez hori ere baden nire bertso ezjakintzan gaizki ulertu dudan zerbait, akaso meritu handiena ez delako silaba gehiago betetzea ezpada gutxiagorekin esatea esan beharreko guztia; edonola ere, badirudi ezdeusa ezta, bertso bakar horrek hamaika plazetako hamaika aleen alboan; bat batean osatu banu, behintzat. Dena dela, bakarra izan arren ondo gogoan dut, besteak beste deskubrimendua egin zutenek bidali didatelako pieza ez behin ezpada bi bider, emailez eta whatsappez, eta atzera begira balio izan didalako hantxe 10 urte freskorekin Gipuzkoako ez naiz akordatzen zer herritan idatzi nuen
|
hark
, neure buruari analisi txiki bat egiteko eta erronkatxoa jotzeko.
|
|
|
Gaiaren berri izatean burura datorkizun lehen gauza ez, bigarrena ere ez, hirugarrena jorratzeko gomendio zentzuzko horren harira ez dut ezer esango; dena dela, lerro horiei erreparatu eta berehala pentsatzen dut gaia emanda etortzeak (neurri zurrunak) itzel laguntzen zidala, kasik behartzen, zerbait amaitzera, eta zerbait hori ahalik eta txukunen gauzatzera, nire eleketari ibilbidean irabazi nuen hurrengo sarian ere gaia emanda idatzi bainuen idatzi beharrekoa, hitz lauz oraingoan; liberazio bat, gaia; eta egia da, halaber, bi sari horien ostean idazketari ez niola berriz serio heldu beste mota bateko derrigortasun bat iritsi zitzaidan arte. Kontuak kontu, bestelako toki batera ere badoakit gogoa bertso horren aurrean, hain zuzen jarreren inertzietara, eta auto ironiko irakurtzen dut azken puntx gisa saiatu nuen
|
hura
, amaren bronka, topikoagorik. Kuriosoa da, gainera, zeren eta neure ama pertsonalak, etxera blai iritsita, ez lidake sekula errietarik egingo ezpada toalla lehor eta posible zen heinean epel bat emango; zer nola azaleratzen diren errepresentazio ohikoak, ordea, tradizionalak, gizaldi eta gizaldietan transmitituak, norbere bizipenarekin bat ez datozenean ere, norbera hamar urteren bueltako mukizua denean ere.
|
|
|
...apasionatua hain gustuko dudan arren alde zaharrean hainbeste aldiz isildu behar izan nintzenekoa, edo areago, hitzik gabe gelditu nintzenekoa ez nekielako zer esan, ez bainekien ezer, beste hizlari apasionatu batzuek euren artean eztabaidatzen zuten bitartean, artean kalapita hauspotzen zuen azken txapelketa nagusiaren harira, zer zegien Ametsek bertsotan eta zer zemaion Maialenek bertsoari; nola
|
hark
, artisau, harria apart zizelka zezakeen, baina zelan honek, kolpe lehorra emanda, krak, arrakala zezakeen guztia; urtetako tradizioa hautsiz bertso saio batera baino gehiagotara joan nintzenekoa (hori baino lehen Plazatik Gaztetxeetara baino ez, eta sinetsidazue, gehiago zen gaztetxeengatik plazengatik baino), harria arrakalatu ez ezik nagusiarenak ez bezalako tresnak baliatu nahi zituztenen saio...
|
|
|
Txapelketa batean puntuari emandako erantzuna. Garai
|
hartako
testuinguru soziala kontuan hartuta, ez dago bertso hoberik botatzerik. Ez zaio ezer falta, ez dauka ezer soberan, ez dago betelanik.
|
|
|
“Milia ta kilometro
ez denez berdina
/ pasa dena azaltzen
hemen ahalegina/
85en zen
orratzan izkina
mugaren berdina da
miliatan egina
/ barkatu nor zara zu,
zeruko birjina? ”. Benetan diotsuet ez niola bertsotan kontatu gure milia eta kilometroen arteko nahasmena, baina, nonbait, polizia txiki
|
hari
grazia egin zion euskaldun talde bat alai eta pozik kantari ikusteak, eta, espero ez zitekeen moduan, isuna barkatu zigun.
|
|
|
Bertsotan, bidaian lehenengoz genuen Casabal gaiak jartzen eta Manex kantari, eta, emanaldiak iraun zuen 45 minutuetan zehar, txalo zaparradak ugari izan ziren. Emanaldiarekin amaitzeko, Johnny Curutchet eta Jesus Goñi aritu ziren kantuan gurekin, eta hala borobildu genuen Jaialdi
|
hartako
gau partea.
|
|
|
Sunset Boulevard kasu. Kontatu zuten
|
haren
bila atera eta hiru ordu eman zituztela bueltaka, eta ez zitzaiela horren polita iruditu. Gero, txoritxo batek esan zidan GPSan gaizki idatzi zutela, eta horregatik ibili zirela galduta.
|
|
|
Baina ez zen dena agurra izango. Kaixo handi batekin agurtu gintuen New Yorkek, eta, noski, Bertshowek AEBetan izango zuen azken konkista ere
|
hura
izango zen. Manexengatik hustuko genituen barruak, eta gure zaldi izan ziren kotxeen omenez ere lortuko genuen garaipena Euskal Etxean.
|
|
|
Eduki dugun publikorik euskaldunena izan da dudarik gabe New Yorkekoa, eta lotura horrek askatasun izugarria ematen du gaiak eman, bertsoak kantatu edota musika helarazteko momentuan. Magia polita sortu zen, bai, New Yorkeko arrats gau
|
hartan
.
|
|
|
Orduan ulertu nuen hitzaren esanahi osoa. Aire girotua besterik arnastu ezin daitekeen horretan ia osorik nuen zigarreta kaxa, eta husteko ezintasunak areagotu besterik ez zuen egiten zaintzaren egoera
|
hura
. Halako batean, eta bozgorailuetako hotsa besterik entzuten ez genuen horretan, hitz guztiak amaitu zitzaizkigunean, Ixaakek bere “Fender Electro acoustic Guitar” a kaxa beltzetik atera eta oholtza bihurtu zuen U formako espazio zabal hura.
|
|
|
Aire girotua besterik arnastu ezin daitekeen horretan ia osorik nuen zigarreta kaxa, eta husteko ezintasunak areagotu besterik ez zuen egiten zaintzaren egoera hura. Halako batean, eta bozgorailuetako hotsa besterik entzuten ez genuen horretan, hitz guztiak amaitu zitzaizkigunean, Ixaakek bere “Fender Electro acoustic Guitar” a kaxa beltzetik atera eta oholtza bihurtu zuen U formako espazio zabal
|
hura
. Guardia zibilek ere entzun gintuzten.
|
|
|
Guardia zibilek ere entzun gintuzten. nuke momentu zoro
|
hartan
entzun ziren kanten zerrenda osatu, amaigabea izan baitzen. Egia dena, luze joateko bidean zena motz bihurtu zuela usurbildarrak.
|
|
|
Burua altxatu eta lagun guztiak ikusten nituen AEBak eta aireportua erdibitzen dituen marraren beste aldean. Behin eta berriz saiatu nintzen azaltzen Euskal Kultura grabatzeko intentzioa besterik ez nuela han, baina, nonbait, nire kamera profesionalak beste intentzio batzuk nituela pentsarazten zion gizon
|
hari
. Azkenerako, itzultzaile bat ekarri zuten eta hamaikagarrenez, gaztelaniaz, zertara nentorren azaldu ostean, utzi zidaten Estatu Batuetako lurra zapaltzen.
|
|
|
Ez inori kontatu, baina glamour pixka bat espero nuen nire eguneko afarian. Tako eta fajita arteko “Zorionak zuri”
|
hura
bueltaka dabilkit oraindik, pikantea urdailean bezala.
|
|
|
Hainbeste kirolari amerikaratzeko ahalegina eginda, antolakuntzakoei bururatu zitzaien, leku berezia behar zutela harri jasotzaile, aizkolari eta abarrek. Burutazio
|
haren
fruitu da Sports night Kirol gaua. Jaialdian sekula izan ez direnentzat, Interneten irudiren bat edo beste aurkituko duten arren, komeni da erreferentziak ematea.
|
|
|
Egurra izotzaren pare jarri zuten gau
|
hartan
, izotz pistan autopsiarik gabeko zuhaitz baten enbor atalak ageri zirelako, ohiko geruza zuriaren tokian. Argiak itzali zituzten eta fokuak piztu.
|
|
|
Ez dut tokia deskribatuko; imajinatu nahi lukeenak, aski du Grease ko hanburgesa jatetxeko partea errepasatzea. Beraz, 50eko hamarkadan futurista eman nahi zuen hanburgesa, tipula uztai eta marrubi irabiatuen fabrika
|
hartara
sartu ginen. Atean, zain genuen zerbitzari bat, gizon heterosexual kanonikoen ehuneko berrehunaren atseginerako prestatua (norberak irudika dezala parte hori).
|
|
|
Gaiak jartzen nituen han hemen, baina oraindik oso gutxi. Bizkaiko Bertsozale Elkartetik deitu zidaten, ea lan
|
hura
egingo nuen herrialdean. Hala ibili nintzen laupabost urtean.
|
|
|
“Nire orduko lankide eta lagun handi bat –Jontxu Markos– eta Xenpelarren dokumentalista lanetan zebilen Edurne Oiarbide pisu berean bizi ginen.
|
Hark
bazekien oso bertsozaleak ginela, eta berak proposatu zigun grabatzaile lanetan hastea, jendea behar baitzuten. Berehala eman genion baiezkoa”, gogoratu du abiapuntua.
|
|
|
“Uste dut inoiz Amalloko Goizaldeko Txapelketaren bat grabatu nuela. Saio magikoa zen
|
hura
, ordu txikietan egiten zelako, leku zoragarri batean”. Aramendiri zail egiten zaio bat aukeratzea, baina “mahai bueltako eta otordu osteko saioek asebete naute gehien”, dio.
|
|
|
“Liburu honetan dituzue iazko bertsorik onenak. Onenak, bikainenak galdu egin baitira, bertso bilketak horixe baitu, derrigorrez galdu direla bertso bikainenak airean, arrazoi honegatik edo
|
haregatik
grabatu ez ziren saioetan. Bat batekotasunaren miseria edo gailurra, batek daki.
|
|
|
“Kantatzeko premia neukan, eta banekien gaiak zirrikitu minimo bat ematen baldin bazidan, kantatu egingo nuela, atera egingo nuela gaia. Ez neukan besterik, ezin izan nion ihes egin”, jardun zuen orduko
|
hartan
eduki zuen kantatzeko premiaz. Bere bikotea emakumezkoa zela azaltzeko pausoa eman behar izan zuen lehenengo, eta horretatik kantatu lehenbizi.
|
|
2016
|
|
|
Gure etxean, esaterako, gurasoek beti oso garbi esan dute ez zirela durangarrak. Gurasoek kontatzen dute garai
|
hartan
Durangon hiru familia zeudela euskaraz hitz egiten zutenak, ez gehiago. Guk ez dugu diktaduraren garaia bizi gure azalean, baina oso presente izan dugu gure egunerokoan.
|
|
|
Gehiago arakatuz, hor dago gaur egun oraindino euskarak berak daukan estigmatizazioa eta gutxiespena, dela interesatuki bortxarekin lotzen delako edota dela PSOEren azken kanpainaren harira. Zenbateraino ez dira edo badira orduko
|
haren
eraginez. Zenbatuta ote ditugu Frankismoaren zauri horiek denak?
|
|
|
Frankismoa azalean sufritu zutenek kontatutakoak eta isildutakoak egin gaitu gaur garen tribua, garen bezalakoak. Franco hil ondoren jaio zirenen pausajean ere igartzen da
|
haren
itzalaren pisua. Karga.
|
|
|
Jakina da Joxan Goikoetxeak harreman estua izan zuela Xabier Leterekin, musikari bezala, baita lagun gisa ere; bereziki bere bizitzako azken urteetan. Lete hil zelarik,
|
haren ingurukoek
bere ondarea bildu eta ezagutzera emateko beharra ikusi zuten: “Antzerki obra honi dagokionez, libreto eta eskuizkribu dezente nire eskuetan geratu ziren, eta argi genuen, lan hori lau haizetara zabaldu behar zela”.
|
|
|
“Bere alde hori ez zen hain ezaguna. Hurbiletik ezagutu zutenek zuten
|
haren
berri zehatza. Xabier musikari edo idazle izan aurretik antzerkiko aktore izan zen!
|
|
|
artean Xabier ere bertan ibili zen. Goikoetxeak ondo ezagutzen du oiartzuarraren etapa
|
hura
: “”Aktore ona zen!
|
|
|
Denetik entzun dut, baina ukaezina da antzerkirako zeukan grina. Idatziak ere egiten zituen garai
|
hartan
; adibidez, Zeruko Argian, “Gazte naiz” sailean. Hor hasi zen jendea ohartzen idazteko zuen gaitasunaz, eta Lete bera ere orduan hasi zen poesia lantzen; hori izan zuen ibilbide literarioaren abiapuntua.
|
|
|
Hiruzpalau egun pasa zitzakeen. Gure gurasoek
|
haren
esaldi eta bertso mordoa zekizkiten, erreferente kultural bat izan da. Pertsona azkarra zen oso.
|
|
|
‘A zer nolako sustoa!
|
Hura
zen hura apote zaharra! ’, zioen gure amak. Horretaz gain Txirritak bazeukan euskal mundu tradizionalean indar handia duen gaitasuna:
|
|
|
‘A zer nolako sustoa! Hura zen
|
hura
apote zaharra! ’, zioen gure amak. Horretaz gain Txirritak bazeukan euskal mundu tradizionalean indar handia duen gaitasuna:
|
|
|
Tapiaren ustez, Txirritaren bertsoak, kasu askotan, garaiko gertakizunen kronika bakarra dira: Canovas del Castillo hil zutenean
|
haren
alargunari jarri zizkion bertsoak; Kubako gerra; Maria Cristina itsasontzia hondoratu zenekoa; Norteko Trenaren bertsoak… Zizurkildarrak bertso horiei komiki zantzuak ikusten dizkie: “Gauzak kontatzeko zeukan eragatik irudiak irudika ditzakezu.
|
|
|
Jendea biltzeko deialdia entzun bezain pronto azaldu zen Jokin Izagirre: “Urnietan sekulako mugimendua zegoen, gazteak gauza askotan inplikatzen ziren,
|
hura
zen garai hartako giroa. Ez ginen geldirik egoten.
|
|
|
Jendea biltzeko deialdia entzun bezain pronto azaldu zen Jokin Izagirre: “Urnietan sekulako mugimendua zegoen, gazteak gauza askotan inplikatzen ziren, hura zen garai
|
hartako
giroa. Ez ginen geldirik egoten.
|
|
|
Ez ginen geldirik egoten. Seguran orain egingo zituen 40 urte dantza txapelketak,
|
hura
ere guk hasi genuen. 18 lagun ginen, eta 18 saio inguru egingo genituen obra horrekin.
|
|
|
Xabierrek bi paper egiten zituen, adibidez. Ni babesle lanetan, eta Joxe Mari Berasategi Txapas ere atera zen obra
|
hartan
, nahiz eta ez zuen hitz egiten. Bera da, egun, taldeko aktore profesional bakarra.
|
|
|
Porroa, zurruta eta antzerkian batere esperientziarik ez. Heroina kontsumitzen zuen jendea ere bazen herrian, hondamendi hutsa zen
|
hura
. Lanean hasteko ordua iritsi eta lau falta, bost falta… Baina Xabier gogorra zen oso, hura haserretuz gero goizeko ordubiak arte egon gintezkeen antzezten”.
|
|
|
Heroina kontsumitzen zuen jendea ere bazen herrian, hondamendi hutsa zen hura. Lanean hasteko ordua iritsi eta lau falta, bost falta… Baina Xabier gogorra zen oso,
|
hura
haserretuz gero goizeko ordubiak arte egon gintezkeen antzezten”.
|
|
|
‘Ez, ez, hori ez da arazoa. Bihar San Antonio eguna da, eta argirik ez badago kanpaiak nork jo behar ditu? ’
|
Hura
zen apaizaren ardura, ez biraoak”.
|
|
|
‘Egunen batean Txirrita ere zalantzan jarriko duzue’, zioen eta, funtsean, egia da. Denok baloratzen dugu
|
haren
ekarpena, baina gaur egun bhura bezalako pertsonaia bat lekuz kanpo legoke, matxismoa edota xenofobia kontuan hartuz gero. Bere garaiko semea zen, onerako eta txarrerako.
|
|
|
Bere garaiko semea zen, onerako eta txarrerako. Arduratuta nengoen, ez bainekien jendeak nola hartuko zuen ikusmolde hori, umore hori, garai
|
hartako
izate hori… Baina jendeak badaki antzerkia eta pertsonaiak bere testuinguruan kokatzen, eta gainera, kontu batzuetan ez du gaurkotasunik galdu”.
|
|
|
okerrena da gerla
|
harekin
|
|
|
memori oker
|
harekin
|
|
|
bera, han zegoela, ez bakarrik bertsozalea zelako, baizik eta iruditzen zitzaiolako euskaldun guztiek bertan egon behar zutela. Txapelketa horrek irudikatzen zuelako zer zen euskaldun izatea gizon
|
harentzat
.
|
|
|
Niretzat ere banaezinak dira Cynghaneddekiko dudan maitasuna eta galesarekiko edo Galesko historiarekiko, edo galesaren etorkizunarekiko dudana. Gizon
|
harekin
erabat egin nuen bat.
|
|
|
Ostiralak Oñatira eraman gintuen autobusez. Taberna atariak eta plazak plaza bihurtu ziren, eta iluntze laranja
|
hark
, ez berde ez gorri, anbarrean utzi zigun gogoa askori, bukatzera doan zerbaiti bezala begiratzen genion ordulariko semaforoari. Maribelek edo Mateuk silabei begiratzen dieten bezala.
|
|
|
Eta harremanaren uharte txiki horretatik bizi izan nuen inprobisatzaileen astea, inguruaz gehiegi ohartu gabe, gogoa Zipren. Horregatik, zerbait idaztekotan, uste dut inprobisazioaz eta gure Donostiako egonaldiaz baino, zintzoagoa dela, ene aldetik, uharte
|
hari buruzko
gogoeta batzuk idaztea. Batetik, gure herria bezala muga batek zatitutako uharte bat delako.
|
|
|
Gainontzekoa ez da marko bat besterik, interes historiko batzuen arabera emandako forma politikoa, botere joko zahar edo berri bat. Funtsa, isuri kulturala da, eta
|
haren baitan
, mintzoa. Litekeena da lur bat bi edo hiru isuri kulturaletakoa izatea, eta baita agian, gorputz bat bera ere, eta ez du zertan gorputz horrek bere baitako margoak aldatzen ibili.
|
|
|
Gure Eroyak (Bonberenea Ekintzak) bigarren diskoan eroriez eta heroiez ari dira. Bertso Egun
|
hartan
Donostiako Kursaalen buruz buru egin zuten emanaldi entzutetsu haren ostean, ezezko ugari eman zituzten berriz halakorik egiteko. Azkenean, bestelako zerbait eskaintzea erabaki zuten, ordea, eta horri eutsita oihartzun handia lortu dute.
|
|
|
Almengo bertso eskolaren sorreraz eta garai
|
hartako
kontuez aritu ziren Patxi Goikolea eta Juanito Akizu bertso eskolaren sortzaileak –Xanti Iparragirrerekin batera sortu zuten– eta ikasle izan zuten Jon Sarasua bertsolaria, Arizmendi ikastolako (Leintz Bailara) Basabeazpi gunean (Aretxabaleta). Garai hartako kontuez ez ezik, bertso zaharrak eta bertsolaritzari lotutako hamaika kontakizun kontatu zizkieten aurrez aurre zituzten haur hezkuntzako haurrei.
|
|
|
Almengo bertso eskolaren sorreraz eta garai hartako kontuez aritu ziren Patxi Goikolea eta Juanito Akizu bertso eskolaren sortzaileak –Xanti Iparragirrerekin batera sortu zuten– eta ikasle izan zuten Jon Sarasua bertsolaria, Arizmendi ikastolako (Leintz Bailara) Basabeazpi gunean (Aretxabaleta). Garai
|
hartako
kontuez ez ezik, bertso zaharrak eta bertsolaritzari lotutako hamaika kontakizun kontatu zizkieten aurrez aurre zituzten haur hezkuntzako haurrei. Aurrerago, beste egun batean, bertso kantari eta kontu kontari jardun zuten Aitor Sarriegik eta Joanito Dorronsorok ere.
|
|
|
Berbarako, aurreko urte batean Pirritx, Porrotx eta Marimototsen Munduko loreak kantaren bideoklipa ere egin zuten. Orduko
|
hartan
beste herri batzuk izan zituzten aztergai.
|
|
|
Ez dut esango, Patziku Perurenak bezala, ‘bertsolaritza Txirritarekin amaitu zela’; bai, ordea, lasai asko, bertsolaritzaren aro bat eta bertsolaritza molde bat (bertsolaritza ez orientatua)
|
harekin
amaitu zela. Horren harira, amaitzeko, Bernardo Atxagaren hitz batzuk gogoratuko ditugu:
|
|
|
Horren harira, amaitzeko, Bernardo Atxagaren hitz batzuk gogoratuko ditugu: «Jakina den bezala, joan den mendeko 30eko hamarkadan hasi zen ikuspuntu aldaketa
|
hura
60koan gorpuztu zen, eta erabat indartu, mende bukaeran».
|
|
|
Manuel Lasarteren aurrean txundituta egon nintzen, EGAko ahozko proban zelako cum laudea aterako zuen imajinatuz, ahozkoan sintaxia hobeto erabiltzen duenik ez dudalako ezagutu inoiz. Zer lotura, zer komunztadura
|
haren
berbetan! Orioko Loretxo tabernan bazkaltzen zuen egunero, eta hiru ordu laurden generamatzala berak amaitu zuen elkarrizketa, Hauxe da guztia!
|
|
|
Esan nion Connyri, Amurizaren erlatibozko esaldiekiko proposamenak kontuan hartuz: Ezagutu duzu gizon bat, hiltzen denean
|
haren
albistea egunkari guztietako lehen orrian etorriko dena. Hala izan zen gutxira.
|
|
|
Egonak ziren, nonbait, nola pare batekin hala bestearekin herri ezberdinetan, eta laurak agertu saiora jokaldia errepikatzeko asmoz. Orgiak ez zeuden modan Euskal Herri kristau
|
hartan
, eta saioa bukatu orduko azkar autora igo eta ihes egin omen zuten.
|
|
|
Sebastian Lizasori hizketan ulertzea lortu nuen; Andoni Egañari titularra atera nion 33 urte zituelarik, 40tik aurrera ez zuela bere burua bertsotan ikusten; Mañukortak popatik hartzera bidali ninduen Joxeanen ideia kimeriko
|
hura
adierazi nionean, egun osoa elkarrekin pasatzeko, ´Zu nire atzetik polizia bat bezala. Ezta pentsatu ere! ´ esanez, ordurako bai bainekien Landetan afaltzen zuela askotan, gero Larreko baserrian ostatu hartzeko.
|
|
|
Aldizkaria sortu zuenean, 14 urte neuzkan, marraztea gustatzen zitzaidan beste ezeren gainetik, eta aitak, oso bere estiloan, erabaki zuen seme nerabearen marrazkiak argitaratuko zituela aldizkarian. Lotsa dezente ematen didate marrazki haiek egun, baina garai
|
hartan
primeran pasatzen nuela ezin uka. Geroago, 18 nituela, idazteko aukera ere eman zidaten.
|
|
|
Planeta txiki bat da bertsolaritza, eta
|
hura
deskubritzea ez zegoen nire planetan. Baina berak deskubritu ninduen, eta bere mundu txikira –txikiegira, askotan eraman.
|
|
|
Kuban berriro ikusi nuen printza txiki
|
hura
, eta dezimekin betiko maitemindu nintzen. Kanpoko inprobisatzaileen maila (ordura arte gutxiesten nuena) zenbateko altua izan zitekeen ikasten hasi nintzen.
|
|
|
Bertsolaritzaren bueltako mundutxoa biltzen hasi nintzen, intuitiboki, duela zenbait urte. Garai
|
hartan
egiten nuenak ez zuen community manager izen ponposorik, baina horixe ari nitzen egiten konturatu gabe: komunitate bat sortzen, interes baten inguruan.
|
|
|
komunitate bat sortzen, interes baten inguruan. Gerora ohartu nintzen Bertsolari aldizkaria izan zitekeela albiste iturri, eta komunitate
|
hari
zentzu handiagoa ematen ziola aterki hark. Hargatik fusionatu nituen bi komunitateak.
|
|
|
komunitate bat sortzen, interes baten inguruan. Gerora ohartu nintzen Bertsolari aldizkaria izan zitekeela albiste iturri, eta komunitate hari zentzu handiagoa ematen ziola aterki
|
hark
. Hargatik fusionatu nituen bi komunitateak.
|
|
|
Eta geurea bezalako egitura eta funtzionamendu hetereoa duen aldizkari baten kasuan are gehiago: bilera bat egiten da eta ‘honi deitu litzaiokek’ eta horri galdetuta ‘hark egingo likek/ n testua’, eta testua egingo lukeen horrek ezin duela ‘lanez lepo nabilen/ k’ baina ‘beste
|
hari
eskatzen badion/ k igual…’ ta hark ‘bueno saiatuko naun/ k, baina egun zehatz horretan izan liken/ k…’ eta ohikoan lan egiten duen argazkilariak ezin du, kanpoan dago egun horietan (Lubaki Sirian bertako gerraren jarraipena egiten, Conny Berlinen familia bisitatzen, Galder Estatu Batuetan Berri Txarrakekin kontzertuak ematen… Eguna iritsi eta elkarrizketatuari azaltz...
|
|
|
Eta geurea bezalako egitura eta funtzionamendu hetereoa duen aldizkari baten kasuan are gehiago: bilera bat egiten da eta ‘honi deitu litzaiokek’ eta horri galdetuta ‘hark egingo likek/ n testua’, eta testua egingo lukeen horrek ezin duela ‘lanez lepo nabilen/ k’ baina ‘beste hari eskatzen badion/ k igual…’ ta
|
hark
‘bueno saiatuko naun/ k, baina egun zehatz horretan izan liken/ k…’ eta ohikoan lan egiten duen argazkilariak ezin du, kanpoan dago egun horietan (Lubaki Sirian bertako gerraren jarraipena egiten, Conny Berlinen familia bisitatzen, Galder Estatu Batuetan Berri Txarrakekin kontzertuak ematen… Eguna iritsi eta elkarrizketatuari azaltzea ahaztu…
|
|
|
Doinua: Euskal Herriko lur maite
|
hartan
|
|
|
edo anaia dudanak
|
hari
|
|
|
Bertsolari aldizkariaren kulpante nagusia.
|
Haren
alboan, diru kontu prosaikoak hizpide, Xanti Jaka. Haien akuilupean aritzen ginenon artean, Laxaro Azkune, Kristina Mardaras, Andoni Egaña, Koldo Tapia eta ni neu ginen, nire akorduan, gune guneko planetak, nahiz beste satelite batzuk ere izaten ziren tartean, sartu irtenean.
|
|
|
Bata, ez nuela horrelako esaldi biribilik esan. Bestea, hala ere bere eragina izan zuela nire galderak (eta Andoniren erantzunak), eta bilera
|
hartatik
aldizkari hori ezinezkoa zela erabakita etxeratu ginela denok.
|
|
|
Nik neuk, nahikoa lan neukan garai
|
hartan
bestela ere. Batetik, Hitzetik Hortzera programaren hirugarren urtea zen, eta orduantxe hasia nengoen telebistako lanari neurria hartzen (Hitzetik Hortzeraren hasiera nolakoa izan zen ez dut uste inoiz behar bezala kontatu denik; programaren 25 urteurrena izan zitekeen horretarako abagune egokia, baina…).
|
|
|
Hori gutxi balitz, Euskaldunon Egunkaria izango zenaren zuzendari kargua har nezan eskatzen ari zitzaizkidan Joxemi Zumalabe zena eta Joan Mari Torrealdai, besteak beste. Buruhauste handia izan zen niretzat
|
hura
, batetik ohore handia zitzaidalako, eta bestetik bertso programa ez nuelako utzi nahi indarra hartzen hasia zegoen unean. Donostiako Zapatarinean bazkaltzera (nola ez?) elkartu ginen bolada batean astero:
|
|
|
Argazkiko paretak eta paretako argazkiak. Halaxe geratu nintzen ni, batekoz bestera, paretako argazkietan azaltzen den terraza
|
hartan
, ezagutu berri nuen lagun zaharrak zera bota zidanean: “Aspaldian segitzen diat, ahal dudan neurrian, bertsolaritza.
|
|
|
Ni neu han nintzen; Jon Sarasua ere bai. Kristina Mardaras bilera
|
hartan
zela, egingo nuke. Han zen Joxerra Gartzia ere.
|
|
|
Joxani batetik sartzen ez zaiona –gorreria arazoak ditu edo hala esan izan digu beti bestetik sartzen zaio. Eta ezezkoa erabaki genuen arren, berak aurrera jo eta handik gutxira zen lehen Bertsolari ale
|
hura
gure eskuetan. Portadan, Mañukorta bizarra egiten.
|
|
|
Are gehiago: aldizkaririk ez ateratzea erabaki bagenuen ere, ni konbentzitu ninduen Basarriren etxera joan eta lehen aldizkari
|
hartarako
elkarrizketa bat egin niezaion. Eta beti eskertuko diot Joxani aukera eman izana, ordura arte ez bezalako hurbiltasunetik ezagutu ahal izan bainuen laurogei urteak urruti ez zituen bertsolari handia.
|
|
|
Eta beti eskertuko diot Joxani aukera eman izana, ordura arte ez bezalako hurbiltasunetik ezagutu ahal izan bainuen laurogei urteak urruti ez zituen bertsolari handia.
|
Haren
langela; haren idazmakina; gordean zeukan bertso sorta bat…
|
|
|
Eta beti eskertuko diot Joxani aukera eman izana, ordura arte ez bezalako hurbiltasunetik ezagutu ahal izan bainuen laurogei urteak urruti ez zituen bertsolari handia. Haren langela;
|
haren
idazmakina; gordean zeukan bertso sorta bat…
|
|
|
Eta erredakzio kontseiluko partaide jarri gintuen: Laxaro, Joxerra, Kristina, Jon, ni neu… Alegia, lehen bilera
|
hartan
aldizkariaren sorrerari ezezkoa eman genionak!
|
|
|
Horrela egiten omen da aurrera askotan. Kontraesanetatik abiatuta, estropezuka, argi itzalekin… Horrela egin du aurrera Bertsolari aldizkariak ere, eta nago, hasiera
|
hartan
aurreikusten ez genuen sakonera historiko bat baduela urteen buruan, denbora pasatik balio dokumentalera jauzi egitea ahalbidetu diona. Nik, ohore handitzat dut lehen ale hura Basarri eta nire langelako pareteko argazkian azaltzen den erdi habanarrarekin konpartitu izana.
|
|
|
Kontraesanetatik abiatuta, estropezuka, argi itzalekin… Horrela egin du aurrera Bertsolari aldizkariak ere, eta nago, hasiera hartan aurreikusten ez genuen sakonera historiko bat baduela urteen buruan, denbora pasatik balio dokumentalera jauzi egitea ahalbidetu diona. Nik, ohore handitzat dut lehen ale
|
hura
Basarri eta nire langelako pareteko argazkian azaltzen den erdi habanarrarekin konpartitu izana.
|
|
2017
|
|
|
Garai
|
hura
bizi izan ez zuenarentzat txokante samarra da txapelketen bigarren etena. Lehenengoaren motiboak begi bistakoak izan baziren, bigarrenarenak ez.
|
|
|
RTVEren dokumentalean lehen planoan ikus daiteke nola Xalbadorrek listua tragatzen duen oihuek eta txistuek bertsoaren erdian gelditzera behartu zutenean. Ez zen izan une
|
hartan
trago txarra pasa zuen bakarra. Hurrengo egunetan hainbat izango dira gertaturikoagatik hedabideetan euren haserrea eta ezinegona azalduko zutenak [4].
|
|
|
Juan Mari Lekuonak, txapelketa
|
hartan
epaimahaiko, azaltzen du bizi izandakoa: “67ko txistualdiarekin, epaimahaia nahikoa erreta geratu zen.
|
|
|
Gizon
|
haren
mezua zerbait desberdina zen, inori entzun ez nion zerbait entzuten nion, zerbait apartekoa barneratzen zidan, zerbait magikoa zen, orain azaldu ezin dudan zerbait, nahiz eta ahaleginak egin. Txikitan Iribar haundia (umetan nire jainkoa) ikusita izaten nituen sentsazio eta sentipen berberak nituen, magia zen, gizon hura ez zen besteak bezalakoa, desberdina, olerkaria?
|
|
|
Gizon haren mezua zerbait desberdina zen, inori entzun ez nion zerbait entzuten nion, zerbait apartekoa barneratzen zidan, zerbait magikoa zen, orain azaldu ezin dudan zerbait, nahiz eta ahaleginak egin. Txikitan Iribar haundia (umetan nire jainkoa) ikusita izaten nituen sentsazio eta sentipen berberak nituen, magia zen, gizon
|
hura
ez zen besteak bezalakoa, desberdina, olerkaria. Poeta?
|
|
|
Eta, gero, arratsaldean, inoiz inon entzun gabeko doinu
|
hartan
hasi zenean…
|
|
|
Pilotalekuko eta nire bihotzeko isiltasuna
|
haren
hitzek hausten zuten, esaldi bakoitza magia printza bat bezalakoa zen, izarren dirdir tanta bat, nire esku inoiz egongo ez zen zerbait.
|
|
|
Eta aitortu beharra daukat (hau kontrastea), etxera bidean tristura puntu bat sentitzen hasi nintzela, inpotentziaren eragin nabarmena. Mutil debutatu berri
|
hura
bere buruarekin lotsatzen hasi zen pittin bat, lurretik eguzkira adinako distantzia sumatu izan balu bezala gizon harengandik bereganaino. Berari ez zegokion maitemina ote zen bada?
|
|
|
Eta aitortu beharra daukat (hau kontrastea), etxera bidean tristura puntu bat sentitzen hasi nintzela, inpotentziaren eragin nabarmena. Mutil debutatu berri hura bere buruarekin lotsatzen hasi zen pittin bat, lurretik eguzkira adinako distantzia sumatu izan balu bezala gizon
|
harengandik
bereganaino. Berari ez zegokion maitemina ote zen bada?
|
|
|
Berari ez zegokion maitemina ote zen bada? Inoiz bertsolari izatera ez ote zen iritsiko iritzi zion bere buruari momentu
|
hartan
. Ai!
|
|
|
Barka iezadazue beste bertsolariez mintzatu ez izana, haiek ere egin zuten beren lana, eta geroz hamaika saio egin dugu elkarrekin, baina Amurizak txapela etxeko iltzean zintzilikatu zuen egun berean iltzatu zen nire bihotzean izen handi
|
hura
. Haren hitza zen ni harrapatu ninduen amua.
|
|
|
Barka iezadazue beste bertsolariez mintzatu ez izana, haiek ere egin zuten beren lana, eta geroz hamaika saio egin dugu elkarrekin, baina Amurizak txapela etxeko iltzean zintzilikatu zuen egun berean iltzatu zen nire bihotzean izen handi hura.
|
Haren
hitza zen ni harrapatu ninduen amua. Geroz, txantxetan inoiz inoiz esan izan diot XABIER AMUHITZA.
|
|
|
Uztapideren aldeko giroa zegoen gurean, eta ziur nago hamarkadako azken txapelketan Xalbadorri txistu egin ziotenen sailekoa izango zela gure aitajauna.
|
Harentzat
ez zen Uztapidek amari kantatutakoak baino bertso hoberik (1962ko txapelketan). Binilozko LP bat genuen etxean, bertso antologia moduko bat, eta buruz genekizkien hango bertso gehienak.
|
|
|
Mendeko azken hamarkadara iristeko, ordea,
|
haren aurreko
hamarkadan geldialditxo bat egin beharra daukat nahitaez. 1980ko txapelketak Alemanian harrapatu ninduen, ikasten edo.
|
|
|
1980ko txapelketak Alemanian harrapatu ninduen, ikasten edo. Bi kasete bidali zizkidan garai
|
hartan
andre nahi eta orain emazte dudanak, Amaiak, eta haiek ere buruz ikasi nituen gehien gehienak. Amuriza epaile izana zen 1967koan, eta Arrasateko ikastolan irakasle nenbilela plazaren batean edo bestean ikusia eta entzuna nuen arren, deskubritu txapelketa hartan deskubritu nuen nik Amuriza, munduan beste askok bezala.
|
|
|
Bi kasete bidali zizkidan garai hartan andre nahi eta orain emazte dudanak, Amaiak, eta haiek ere buruz ikasi nituen gehien gehienak. Amuriza epaile izana zen 1967koan, eta Arrasateko ikastolan irakasle nenbilela plazaren batean edo bestean ikusia eta entzuna nuen arren, deskubritu txapelketa
|
hartan
deskubritu nuen nik Amuriza, munduan beste askok bezala. 1982ko txapelketa da, Euskaltzaindiak antolatutako azkena, entzule soil gisa entzuteko aukera izan dudan bakarra.
|
|
|
Tirabira horiek alditxartuta ekin nion Hitzetik Hortzeraren 1993 sasoiari. Urrian hasi eta urtea amaitu artekoa, nagusiki txapelketako saioekin osatu genuen, eta ezin dut aipatu gabe utzi une larri
|
hartan
sekulako laguntza eskaini zidala txapelketako epaile batek, Antton Kazabonek.
|
|
|
/ Sei urte luze pasa ditut ta/ hartu makina bat trago;/ nere ustez asko aguantatu dut,/ baina ezin dut gehiago,/ zuek antzerkia nahi duzue ta/ hortarako prest ez nago”. Jakina, bertsolaritzak beti (orain arte behintzat) izan duen benetan txantxetan joko horrekin, inork ez zekien
|
hura
Jonen benetako despedida ote zen, edota Mikel Mendizabalek jarritako gaiari emandako erantzun jolastia.
|