|
2000
|
|
|
Ohiko musikologian, adibidez, normala da, klasiko? deituriko musikaz aparteko balioztapenak egitea, bere izaera errituala azterketatik at lagatzea,
|
haren inguruan
sortzen diren sentierak, berezitzat, jotzea etaharen inguruan osatzen diren iritziak (erlijiosoak nolabait, sentimenduan eta hizkeran) apartekoak edo beste fenomeno musikal eta kultural batzuetan gertatuko ez bailireniriztea.
|
|
|
Bata, ilustrazioarekin lotu dena dugu, iraultza frantsesaren ideologian gauzatu zena hain zuzen; bestea, Herder en8. Volkgeist? nozio
|
hartatik
sortu dena, erromantikoen artean zabaldu zena alegia (tradizio frantsesa eta tradizio alemaniarra, esan ohi den bezala). Lehenengoa harturik, nazioa era honetan ulertu litzateke:
|
|
|
Festa
|
hark
sortu zuen, bai, eta ikusminik aski...!
|
|
|
Zeren eta jaun Marcelek anitz kanta baitzekizkien buruz, eta bazuen konposizione bat edo bertze berak sortua eta asmatua, nola Oihenarten poema
|
haren gainean
sortu zuena, zeinak baitzioen bere lehen estrofan:
|
|
|
Eta halatsu ibili nintzen denbora batez, eta halatsu jokatu nuen, denbora
|
hartan
sortuz joan zitzaizkidan bertze ezbai guztiekin ere. Zeren eta ez bainuen ulertzen, konparazione, nola obrarik gabeko fedeak zerurako bidean jar gintzakeen, nola erraiten baitzuten protestantek, nahiz eta osaba Joanikotek erraiten zidan ezen obren bidetik obratu zituztela katolikoek bekaturik handienak, eta obrarik ez egitea zela, halatan, obra zezaketen obrarik jainkozkoena, hobe zelako, ororen buruan, alfer egoitea ezen ez gaizki egitea; baina ez nuen ulertzen, halaber, nola aita sainduak erabaki zezakeen Erromako eliztarren sinestea eta pentsua goitik behera, nola erraiten eta afirmatzen baitzuten katolikoek, nahiz eta jaun Marcelek erraiten zidan ezen artalde batek artzain bat behar zuela, ardien ez barreiatzeko eta ez galtzeko, eta artzainak erabaki behar zuela, halatan, artaldearen norabidea.
|
|
|
Handik harat, haatik, eta paradisuko hizkuntzatik eta Babelgo historietarik harat, anitzetan erran izan dizut ezen izen emaite hori, ene idurikotz, lehen gizonen arteko abenikoa eta egokitzapena izan zela, tokian tokikoa, zeren eta mintzaira guztiak baitira, oro har, diferent. Erran nahi baita ezen lehen izen emaite hartan eta izenen asmatze
|
hartan
sortu zituela gizonak lehen metaforak, zeren izen haiek ez baitziren paradisuko izenak eta ez baitzeuden, ondorez, izanari lotuak. Baina ez, kontua ez da hor akabatzen:
|
|
|
Baina osabarekin bizi izan nituen egun gogoangarri haiek guztiak, nekez gerta zitezkeen, baldin osabak ziegarako bisita hura egin izan ez balit, eta baldin, bisita haren karietarat, elkargo sekeretu moduko
|
hura
sortu izan ez bagenu, bere eraikuntzan eta bere historian bi mugarri eta bi data jaingarri izan zituena.
|
|
|
Osaba ere beldur zen, baina nola ez baitzegoen, don Laureano bezala eta herritarrak bezala, sineskeriaren eta idurikeriaren meneko, baina arrazoinaren, bazuen abantailik, zeren hauteman baitzezakeen ezen beldurrak haien baitan bertze etsai
|
hura
sor zezakeela eta etsai hark garait zitzakeela. Eta halatan uxatu zituen, finean, aita jesuita ez bertze guztiak.
|
|
|
Behin ere baino handiago ikusi nuen zerua. Zulo estu
|
hark
sortzen zidan inpresioagatik izango zen handiago, zuloaren hormek, berez, oso ikusmira urria eskaintzen baitziguten.
|
|
2001
|
|
|
Ni ez naiz oso konszientea, inbasio egoera hartan astirik ere ez nuen kultura eta paisaia
|
hark
sortu zidan inpresioaz jabetzeko. Zu inbasio bat bizitzen ari zarenean eta egunero bonbardatzen zaituztenean napalm eta fosforo zuriarekin, eta jendea euliak bezala hiltzen ari denean, eta ikusten duzunean Marokoren helburu bakarra dela herri hori desagertaraztea... astirik ere ez inpresioak barneratzeko!
|
|
|
Oraintsukoa bada ere (ahantzia dago dagoeneko) garai
|
hartan
sortu ziren modalitate guztietako" ligek", Euskal Herri osoko ia 1.000 gazte biltzen zituzten eta hego, ipar, ekialde edo mendebaleko pilotarien maila neurtzeko balio izan zuten eta dute. Ahantzi gabe, oinarri bezala, hainbeste eskoletara hedatu zen Ikaspilota egitasmoa.
|
|
|
Horiek guztiak kontsumo handikoak dira gure herrialdean, bai freskoak, bai kontserban eta bai gatzetan. Intoxikazio histaminiko ohikoena arrainaren kontsumoarekin lotuta dago,
|
hura
sortzen duten mikroorganismoek 15 °C tik gorako tenperaturan jarduten dutelako. Eta tenperatura 20 °C tik gorakoa bada, prestakuntza abiadura nabarmen handitzen da.
|
|
|
Erakunde publiko autonomo hori, Osasun eta Kontsumo Ministerioari atxikia, “arrazoizko autonomia” batekin sortzen da, eta etorkizunean “erabateko autonomia” izan dezake. Arranzek azpimarratu zuen garrantzitsua zela
|
hura
sortzeko adostasuna lortzea. Esan zuenez, hiru hilabete baino ez dira aski diseinatzeko.
|
|
|
|
Hark
sortu zuen giroan hazi ziren Mendiburu, lehengoa eta oraingoa, Kardaberaz, baita Basterretxea eta Gamiz bera ere, urrutitik bederen. Lehenbiziko biek izan zituzten Larramendirekin errietaldi aski  larriak, baita hizkuntzari dagokion aldetik ere.
|
|
2002
|
|
|
Bestela esanda, bakarrik geratutako behargin bat harritu egingo ote zen eskola umeon joanaldi zalapartaria ikustean. Zalantza
|
hura
sortu zitzaidan. Nolanahi ere, duda hark ez zuen lortu deskubrimenduak sorrarazi zidan poza amatatzerik, eta gurutzatzerakoan, aurpegian irribarrea nuela esango nuke.
|
|
|
Gu euskara kontuekin hasi ginenean, batua bultzatu behar zela eta, zenbait arazo atzeman genituen, baina ez hau bezalakorik aurrez ikusi. Uste genuen batzuek euskara ikasirik, telebista indarrean jarririk, eta garai
|
hartan
sortzen ari zinetenak euskal eskoletara bidaltzeko erabakia harturik, gainerakoa, euskararen etorkizuna, egintxe zela. Ikusten dugu ezetz, badirela zenbait arazo konpondu gabe dirautenak.
|
|
2003
|
|
|
Jon Mugartegi Iriondo berriatuarraren bat bateko bertso multzo batekin eta
|
hark
sortutako bertsopaperen beste sorta batekin osatu du Joxemari Iriondok «Segi, Mugartegi». Horrez gain, Bizkaiko bertsolari honen bizitzako unerik gogoangarrienak ere kontuan hartu ditu, hala nola soldaduskatik nahiko gaixo itzuli ondoren, plazara irten gabe hiru urte egin zituela, baina Azpillagak bere betiko bertso laguna etxean isilik geratzen utzi nahi ez, eta 1959 urtean Markinan egin zen Bizkaiko Txapelketako kanporaketara elkarrekin joatera animatu zuela.
|
|
|
Bai, ze nik belaunaldi espontaneotan ez dut sinesten. Egongo zen arrazoi bat
|
hura
sortzeko. Uste dut motorra Bernardo izan zela.
|
|
|
–(...) Merkatu librea ez da berez hazten; neurri esku hartzailesendoen bidez sortu behar da merkatu librea: lege jakin batzuk ezarri eta beste moduzko neurriakhartu behar dira
|
hura
sortzeko. Horrela gertatu zen(...) XIX. mende hasieran(...) eta justu horrela arida jazotzen du gure garaian ere bai?.
|
|
|
Are gehiago, zeren, ni ikusten ninduenean, isildu egiten baitzen. Eta nik ez nion deus esaten, debeku
|
hura
sortzetik beretik neureganatua banu bezala, hain zen nabaria, herriko giroan, gai haren inguruan zerbait esateko beldurra... debeku hura aire gaizto bat balitz bezala, ikusten ez zena baina beruna baino astunagoa zena, eta guztiok isiltzera behartzen gintuena.
|
|
|
Elizak eta Estatuak ezkontzatik kanpoko elkarbizitza eta harreman sexualak gogorkiago gaitzetsi eta debekatzen dituen heinean, ordea, sasikoen txarreste soziala ere areagotuz doa. Horren ondorioz, XVIII. mende bukaerarako haur ez legitimoen kopurua asko jaitsi bazen ere, ume abandonatuen kopuruak gora egin zuen, Estatuak, gotzainekin bat eginda, horiek jasotzeko Inklusak sortu zituenetik (Iruñekoa, mende bukaera
|
hartan
sortu zen; eta XIX. mendearen hasieran, Bizkaia eta Gipuzkoakoak). Garaiko sermoitegian ere hainbat aldiz aipatzen dira eliza edo ospitaleko atean" botaten" diren" isil kume" edo" bortak".
|
|
|
Bi biok jatorri berbera dutenez gero, gizonezkoak eta emakumezkoak osotasuna eratzen dute. Osotasun hori eratzeko, emakumezkoa gizonezkoarengandik atera da; eta, Jainkoaren eskutik, emakumezkoa gizonezkoari eman zaio, haren adiskide eta lagun izan dadin, haren antzeko eta
|
harengandik
sortua delako. Horrela hazi ditu Jainkoak gizonezkoa eta emakumezkoa, batasun estu eta santu horren bitartez.
|
|
2004
|
|
|
Lehen burdinola bat egon zen han, eta
|
hark
sortu zuen inguruan bizitza. Baina burdinola erre zenean baserri gutxi batzuk gelditu ziren.
|
|
|
1 Kapitulu honetan ezarri eginkizunak gauzatzean, maltzurkeria edo zabarkeria medio, bidegabeko atzerapenak edo luzapenak sortu dituen idazkari judizial, ofizial, laguntzaile edo agentea diziplina bidez zuzenduko ditu horren gaineko agintariak, eta, gainera,
|
hark
sortu kalte galerengatik erantzukizuna izango du.
|
|
|
Azkenik, UEUk bete betean asmatu du lehendabiziko Artearen Historiarencskuliburua Errenazimentuari cskaintzean, garai
|
hartan
sortu baitzen gure artearenkontzeptu modernoa. XV. mendean Italian eta Herbehereetan gertatu ziren aldaketek Erdi Arotik zetorren artearen ideia puskatu zutcn eta XX. mendera arte iraunduen garai berri bat ireki zuten.
|
|
|
Nozick edo A. Plantinga ren ildoan adibidez? ez duteintemisten tesia kontuan hartzen, eta uste bat, berriz,
|
hura
sortzeko prozesuarcn fidagarritasun kognitiboa dela diote. Prozcsuak egiazko ustc asko sor ditzakc eta haren justifikaziomaila fidagarritasunarcn mailarcn arabcrakoa izango da, zuzenki proportzionalak baitira.Ustea sortzeko prozesua oso fidagarria bada, orduan ustearen cgiatasun maiia ere oso fidagarria izango da.
|
|
|
Eta ideiari jarraituz: " Dialektu bat nabarmenago mugatzen da politikazko zatiketa bati baldin badagokio; eta, baita zatiketa
|
hura
sortu zuten oiñarriak geroztik ezabatu badira ere, dialektuaren mugak luzaz iraun dezake" (Le Langage, 307). Fenomenu berbera ikus dezakegu guk Garazi’ko eta Irati’ko euskalkiak erkatuz, esate baterako; edo ta Hendaia’ko hizkera eta Hondarribi’koa.
|
|
|
Hizkeragatik, Iruñerriko herriren batekoak. Pentsamendu
|
hura
sortu bezain laster suntsitu zen, Wagnerren akorde indartsuetan murgilduta, itota. Orain berrogei metrora besterik ez zeuden.
|
|
|
Egia esan, eskatu behar izaten genituen gehienetan, animatu ere bai liburuxka horiek prestatzera. Gaur egun, argitaletxeek izango dute zer aukeratua, baina garai
|
hartan
sortu egin behar ziren, egoera oso bestelakoa zen.
|
|
|
Min haren guztiaren artean libertitzen hasia zen, Marcki ezusteko aktibitate ateraldi
|
hark
sortzen zion harridurarekin.
|
|
|
Jexus Marik" Eta?" huts batez gordetzen ari zena askatzeko esan zionean, susmatu zuen hortik aurrera zetozkeen Mariarekiko bataila guztiak galduak zituela. Atzera egiten saiatu zen, Mariaren ondotik zertxobait aldendurik, burua kaiola lako eskaparate ilunera jiratuz; baina bat bateko pixagura
|
hura
sortzean, susmoa baieztapena bilakatu zion bere gogoaren alderik sekretuenean.
|
|
2005
|
|
|
Ariaren bortxaz, berriketari sare bat osatu eta Eskual Herria izeneko saila eraiki zuen, Lapurdi, Baxenabarre eta Zuberoa azpisailetan banatua, eta horietako bakoitzean herriz herrika. Sail hau
|
hark
sortua da eta geroztik tradizio handikoa euskal kazetaritzaren historian, egun ere Herria kazetan baitirau. Hau Hiriart Urrutiren ekarpen axola handienetariko bat da, nahiz kontu hau ia inork ere aipatzen ez duen eta antologietan ere herrietako berririk ia agertzen ez den.
|
|
|
Ez da erraza zehaztea, baina seguru asko gauza biek, Revista euskaltzaletasun horren agerkari eta aldi berean eragile izaki. Aldizkari hau desagertu ostean Gasteizen gelditutako sustratu euskaroaren zantzuak 1882an hiri
|
hartan
sorturiko Revista Médica Vasco Navarra ren geografi esparruan soma litezke75 Propioki kultura arloan, ez bide da kasualitatea, 1883an Arabako Diputazioa eta Gasteizko Institutua euskarazko katedra bat sortzen saiatzea, Fermin Herranek lau urte lehenago bere aldizkaritik eskatu bezala76 Revista k sustatzen lagunduriko giroaren beste fruitu berant bat, 1888an arabar hiriburuan egindako lore jokoak... Literatur sariketen sail gehienak gaztelerazkoak izan arren, euskal sail bat ere egin zuten.
|
|
|
Ordea ideia horiek, apur bat esoterikoak, nahastu besterik ez dute egiten.Izan ere, esentziarik ez dago ilargiaren azpiko munduan, ez dago urtez urte etamendez mende berdinean irauten duen ezer. Beste modu batera esanda, den denahistorikoa da, gizarte honek edo
|
hark
sortua;(.)
|
|
|
«1881ean, Euskal Herriari, aipatu 1876ko uztailaren 21eko Legearen bitartez, espainiar Konstituzioa ezarri zitzaion, eta beren lurraldeak espainiar probintzia hutsbilakatu eta derrigorrezko soldadutza inposatu. Tragedia
|
hartatik
sortu zen gaurko Alardea, inondikinora, bilakaera osasuntsutzat? –zuk esan bezala?
|
|
|
Garai haietan sutearen eragileak, gorriak? izan zirela esan bazen ere, 1941 urtean eginikotxosten ofizialaren arabera sutea memento
|
hartan
sortutako anarkiaren ondorioa baino ez zen izan.
|
|
|
Zur argitan bildua, pintura bitxiz apaindua, pendulu luze bat zeukan eragile; eta erritmo geldo
|
hura
sortzen zuen. Goialdeko obo biribil zurian, F. Berthoud izenaren inguruan, hamabi zenbaki erromatarrak erakusten zituen.
|
|
2006
|
|
|
Palan bai, Eizagirre. Ba, giro
|
hartatik
sortu ziren Hilario Azkarate, lehen mailako txapelduna; Lejarazu, bigarren mailako txapelduna; Alvarez, afizionatu mailako Espainiako txapelduna... Lan egiten genuen!
|
|
|
Publizitate engainagarriari aurre egiteko lanabesa dugu publizitate zuzentzailea; izan ere, publizitate kanpaina engainagarri hutsa etetea urri gerta dakieke kontsumitzaileei eta erabiltzaileei edozein produktu edo zerbitzuren inguruan
|
hark
sortutako irudia desagerrarazteko, oraindik azpian geratzen den «publizitatearen hondar efektua» deritzonaren bitartez indarrrean jarraitzen baitu170.
|
|
|
Segurtasun neurriak, eska daitekeen oinarrizko maila, maila ertaina edo handia adieraziz. Titulartasun pribatuko fitxategiak
|
Hura
sortzeak berarekin ekarriko du haiek beharrezkoak izatea sinesten duen entitatearen jardueraren legezko helburuak lortzeko. Sorkuntzak baldintza hauek bete behar ditu:
|
|
|
Ez dakit zer izan zen gehiago: Elena
|
hark
sortzen zidan inpresioa, edo Julian hura nolakoa ote zen jakiteko gogoa. Bietatik seguru asko, eta hurrengo ikasturtean neronek irabazitako diru pixka bat izateko ilusioa ere bai.
|
|
|
Baina emakumeak erakusten zion erreparo hura ez zitzaidan arrotza, geltoki aurreko tabernariak prebentzio berarekin tratatu baitzuen Umberto ni Triestera iritsi nintzenean, eta baita haren tabernan ordubete lehenago egin genuen bazkaria zerbitzatzerakoan ere. Liburu dendan Umbertok eskua hartu zidanekoaz eta akzio xume
|
hark
sortu zidan zirraraz gogoratu nintzen eta baita Lina emazteari buruz esan zituen hitz misteriotsuez ere:
|
|
|
Euskalgintza entitate edo zer dinamikoa bada, euskarak ere jaso lituzke, ondorioz,
|
haren baitan
sortzen diren ideiak, joerak, kontzeptuak, objektuak eta gauzakiak. Euskalgintzaren hiztegia berritu behar dugula, alegia.
|
|
2007
|
|
|
Hori dela eta, abuztuaren 13ko Errege Dekretuak 1812ko Konstituzioa berriro ere indarrean ipintzeko agintzen zuen, baina konstituzio eraldaketari bidea irekita utziz. Izatez, egun batzuk geroago, Gobernu berriak, egoera
|
hartan
sortu eta José María Calatrava aurrerakoiak gidatzen zuenak, Gorteetako hauteskundeak deitu zituen, 1812ko Konstituzioarekin bat etorriz. Gorte horiei 1812ko Konstituzioa eraldatzeko eta Konstituzio berria idazteko ahala ere eman zitzaien.
|
|
|
Orduantxe, 1960ko hamarkadan, estatubatuarrak ozeano hondoen mapa egiten hasi ziren, eta haiek ikusi zuten dortsal ozeanikoa. Eta garai
|
hartan
sortu zen plaka tektonikaren teoria (1967) ere, eta dortsalak hor funtzio garrantzitsua zuela pentsatzen hasi ziren. Hala, nire espezialitatea dortsal fosilak izanik, dortsal aktiboak ikusteko gogoa piztu zitzaidan.
|
|
|
Teoriaren aldeko ebidentzia ugari daude. Asteroide
|
hark
sortutako kraterra Yucatanen dago, eta arrastoak mundu osoan hautematen dira. Zumaian, ageri agerian daude.
|
|
|
Bigarren Mundu Gerra amaitu zenean, 1944an, azalera datorkigu berriro Piarres La, tte, ordurako dizipuluen eskuetan utzirik zituelarik 1940 hamarkadako ekintza kultural euskalzaleak. Urte
|
hartan
sortu berri zuten Herriaren zuzendaritzarako aukeratu zuten La, tte. Aurreko urte korapilatsuetan izandako jarreragatik izan zen hautatua 54 urteko La, tte (berritzailea izateaz gain, Alemaniaren kontrako erresistentzian ari izana), nola ez, ordurako zeukan prestakuntza intelektuala ere erabakigarria izanik.
|
|
|
Baina, beharbada, hizkuntzaren definizio hori ez da egokia, ez da errealitatesoziolinguistikoari bete betean dagokiona. Beharbada, hizkuntza produktuhistoriko sozial bat da, herri edo gizarte jakin baten produktua eta, agian ez horibakarrik; agian, herri edo gizarte historiko eta sozial hori hizkuntzaren produktuaere bada,
|
haren baitan
sortua eta eraikia ere bada. Alegia, elkarrekiko eragineansortutako gauzak izan litezke, batetik, euskara, eta, bestetik, Euskal Herria.
|
|
|
Kanpoko kausak egoztean, aldiz, azaldu nahi den portaera izan duen pertsonarengandik atdagoen zerbaitetan oinarritzen da. Kasu horretan, portaeraren kausa
|
hura
sortu den egoerari egozten zaio.Gure jokabideei nahiz besteenei kausak egozteak eraginadu jokabide horien aurrean izan ditzakegun erreakzioetan, eta, ondorioz, garrantzitsua da barneko eta kanpoko kausak bereiztea (Shaffer, 2002).
|
|
|
Agureak bere ondare guztiak uzten zizkiola esan zion notarioak, errezelo aurpegi batekin esan ere. Bere burua apaintzeko ahaleginak eta guzti, gizon dotore
|
harengan
sortzen zuen mesfidantza ageri agerikoa zen. Lisak aise ikus zezakeen gero, lagun giroan, momia bati zakila xurgatuz etxebizitza lortu zuen neska puskaren pasadizoa barre artean kontatuz.
|
|
2008
|
|
|
Ordurako legez kanpokoa izan arren, prostituzioa ere egunetik egunera hazten ari zen. Garai
|
hartan
sortu ziren prostituten erakusleiho ezagunak, bezeroak etxeko leihotik edo atetik erakartzeko ohitura zaharra sistematizatzea erabaki zutenean.
|
|
|
Guggenheim gauza bat da, eta eguneroko kultura beste bat.
|
Hura
sortu zenetik gure eguneroko martxa ez da batere hobetu. Politikariek esaten dutenean arteari bultzada izugarria eman diola, herri aurreratua garela jada...
|
|
|
Belaunaldi post arestiarreko idazleek aldarrikapen berrietarako erabili dute
|
hark
sortutako sinbologia: etxebizitzaren arazoaz hitz egiteko erabili zuen adibidez Urtzi Urrutikoetxeak.
|
|
|
Baina unibertsoan dagoen energia ezaguna ez da nahikoa azelerazio hori eragiteko. Hortaz, komunitate zientifikoan usterik zabalduena da energia ilun bat badagoela, hau da,
|
hark
sortzen duen grabitazio indarragatik izango ez balitz, detektatu genukeena. Kosmoseko energia guztiaren% 73 iluna dela uste da.
|
|
|
Ugaztun guztien karenek funtzio bera dute, enbrioia elikagaiez eta oxigenoz hornitzen dute, eta
|
hark
sortutako hondakinak eta karbono dioxidoa kanporatzen dituzte. Horretaz gainera, amaren
|
|
|
Ugaztun guztien karenek funtzio bera dute, enbrioia elikagaiez eta oxigenoz hornitzen dute, eta
|
hark
sortutako hondakinak eta karbono dioxidoa kanporatzen dituzte. Horretaz gainera, amaren immunitate sistematik babesten dute umekia.
|
|
|
Bihotzeko kontuak orduan, ezta? , jarraitu zuen, begi zulo haien barnean bere begirada galdu eta egoera
|
hura
sortzera eraman zuen indarraz ia ezin sinetsita, bere buruarekin harrituta?. Nik badut horrentzako erremedio bat, xuxurlatu zion belarrira, begi zulo haietan argitasunen bat pausatzen zen unean?:
|
|
|
Alde horretatik, Greziako antzinako dialektoekin gertatzen zenez, berdintasun egoeran bizi ziren elka rren ondoan. Halere, Atenasko aldaera, koine famatua, eratuz joan zen heinean, oreka horrek ez zuen luzaro iraun, eta prestigio handiagoko eredu
|
hura
sortu zenetik, laster, primus> inter> pares> izatetik, gainerako guztien erreferente nagusia izatera igo zen.
|
|
|
Echepareren biziaz gauza guti dakigu eta bizi zen Nafarroako parteaz ere ez dugu informazio handirik. Segurtzat jo dezakegu
|
hura
sortu eta hazi zen denborako Nafarroa, erresuma gisa, oraino bat zela, eta hartan gaztelera zela administrazio hizkuntza, segurenaz ere Donibane Garazi hiriko bizi publiko an ere nagusi, G. Reicherrek (1958) azpimarratu bezala.17 Ordea, Nafarroako mendiz haraindiko eskualdea, aspaldi, partez Baionako elizbarrutiari lotua zen, eta partez Akizekoari, eta pentsatzekoa da kultura gaietan Akitaniako e...
|
|
|
Réveil> da euskaldunen lehen astekari politiko elebiduna.
|
Hura
sortu arte Donibane Lohitzuneko Le> Vrai> kazeta xuri erregetiarrak baizik ez zuen euskarazko artikuluren bat edo beste argitaratzen noizean behin, barne aldeko orrialdeetan; Réveil> agertu ondoan, ordea, 1887ko bozak hurbiltzeare kin, kazeta xuriak euskara lehen orrialdera ekarri zuen propaganda egiteko.
|
|
|
Beraz prefeturako gain
|
hartatik
sortua zen Réveil, errepublikanoen Errepublikaren ideologia eta politika hedatzeko eta errepublikanoen hauta gaiak sustatzeko. Izatez, bere nagusiaren, Berdolyren kazeta izan zen beti.
|
|
|
Xahoren eragina Hego Euskal Herriko erdal idazle foruzaleetara igaroko zen denboraz,
|
hark
sortutako hainbat legenda hauek garatuz (Aitor, maitagarriak, basajauna...). Baina Hegoaldeko idazleok Xahoren erromantizismo iluminista eta erradikala galbahe moderatu eta katolikotik iragazi zuten, euskal tradizioen bertsio kontserbadore bat sortuz.
|
|
|
Bilketaz gain sorkuntzan aritzea ez da bat ere harritzekoa erromantiko batengan. Izan ere erromantiko bat, bere herriaren parte gisa, eskubidedun sentitzen da egoki ikusten duena moldatzeko, berlantzeko eta
|
haren gainean
sortzeko. Hori sobera ere egin zuten XIX. mendeko erromantikoek.
|
|
|
Azkuek eratuko zuen mota horretako plataforma nagusia Euskal Akademia izan zen. Baina
|
hura
sortu aurretik ere, haren gisako beste zenbait erakunde bultzatu zituen. Izatez esan daiteke garai bakoitzean Azkuek plataforma nagusi bat sortu zuela edo sortzeko asmoa izan zuela.
|
|
|
Aipatu gabe utzi dut HendaiaHondarribietako kongresu
|
hartan
sortu zen FLBren afera, gorago zerbait azaldu dena. Xehetasun gehiago Zalbidek eskaintzen ditu.
|
|
|
Ohar bedi Azkuek bere mesfidantza duela bost urteko saio bati lotzen diola, ez Schuchardti gutuna idazten dion momentuari. Izan ere, 1914ko gutunean, Euskal Akademia une
|
hartan
sortzeko nahikoa gogo ageri zuen, aurrerago ikusiko denez. Baina orain bost bat urte lehenagoko kontu horri helduko diogu.
|
|
|
intelektuala XIX X X. mendeen artean sortu zen pentsalari mota berezia litzateke, aurrekari historikoak izan ditzakeena, baina argi ezberdintzen dena aitzinekoetatik. Hain zuzen intelektual hitza, substantibo gisa, ez da historia osoan zehar erabili, baizik mende arte
|
hartan
sortu zen Dreyfus aferaren inguruan hain justu, eta ordutik aurrera baliatu. Lehenago intelektual hitza adjektibo gisa erabiltzen zen (jarduera intelektuala, ekoizpen intelektuala...) baina ez zen intelektuala aipatzen pertsona gisa ulertuta.
|
|
|
Handik denbora batera, 1911an, euskal izendegiaren inguruan Azkuek prentsan idatzitako iritzi artikulu batean, antzera egin zuen. Hola, sabindar izendegia emaitza gisa desegokitzat jo arren, Arana Goirik
|
hura
sortzean izandako asmoa laudatu zuen: «El innovador [Arana Goiri], de grata y perenne memoria entre los vascos[...] hizo una labor, no sólo útil, sino necesaria para mantener incólume la dignidad de nuestro pueblo; sólo que ligera y, por lo mismo, imperfecta»59 Urte batzuk geroago, 1918ko aipatzen ari garen hitzaldian, Arana Goirirekiko aitortza zabalagoa aurki daiteke:
|
|
|
Nahiz eta zentsoreak, ziur asko arrazoi faltarik gabe eta ondoren izango zuen irakurketa politikoa aurreikusi gabe, Quousque tandem?! obran inolako tendentzia politiko arriskutsurik ikusi ez, berehala izugarrizko oihartzuna izan zuen euskal gizartean, batez ere garai
|
hartan
sortzen ari ziren talde politiko abertzale eta ezkertiarretan. Horren zergatia erraz suma daiteke:
|
|
|
Nafarroan berriz gobernua osa zezakeela. Eta hantxe zauden denak ostiralean, urtemuga ospakizun zoriontsua bailitzan, Nafarroako Gobernuko kide gehienak buruzagi sozialistekin, dei
|
hartatik
sortutako gobernuko kideekin, Iruñeko alkatea eta geroagoko Barañaingo alkatea, besteak beste.
|
|
|
Maria Diaz Harokoa zen Bizkaiko Andrea 1332 urtean. Urte
|
hartan
sortu zuen Portugaleteko hiribildua, aurretiko arrantzale herrixka baten. Denbora asko joan ordudanik, baina datozen ostiral, larunbat eta igandean denboran atzera egin, eta Erdi Arora itzuliko dira Portugalete eta portugaletetarrak.
|
|
|
Natur gune ederrean, zuhaitz artean ezkutatuta, uraren inguruko zalantza guztiak argitzeko aukera eskaintzen du Sobronen (Araba) ireki berri duten Uraren Museoak. Uraren sorburuak, aldiak,
|
haren inguruan
sortzen den mitologia eta uraren ekonomiaren garrantziaz jabetzeko ibilbide interesgarria. Hamabost egun dira museoa ireki zutela, eta dagoeneko lagun ugari gerturatu da Añana eskualdeko altxor berri hori ezagutzera.
|
|
|
Areto
|
hartan
sortu zena oroituz
|
|
|
Erdiko mailako eskoletan hasi ziren eta hortik hedatu ziren. Garai
|
hartan
sortu zen lehenengo errepublika; independentzia lortu zuten. Hutuak gehiengoa ziren herrialdean, eta tutsi asko, erregea tartean, erbesteratu egin ziren.
|
|
|
Jendeak egoteko edo zerbait egiteko toki bat behar zuen eta behar horretatik sortu zen elkartea. Garai
|
hartan
sortutako elkarteen modura kultur, kirol eta, batez ere, gastronomia aldetik aurrera egiteko asmoz sortu zen Arruazun elkartea". Hala azaldu du bere presidente Patxi Satrustegik Beleixe Irratian.
|
|
2009
|
|
|
Gogoratzen naiz trantsizioan, urteetan, mugimendu feministak manifestazioak egiten zituela haurtzaindegiak eskatuz. Garai
|
hartan
sortu ziren, eta geroztik, hezkuntza sistemak eskolatzeko adina jaitsi du, pixkanaka. Duela 8 urte Lehen Familia Planarekin beste bultzada bat eman zitzaion gai honi eta sarea sortu zen.
|
|
|
Helduen euskalduntzeak hogeita bost urte bete ditu dagoeneko. Garai
|
hartan
sortutako material didaktikoak eta euskarri teknologikoak zaharkituak geratu dira estreinatu berri dugun XXI. mendean. Izan ere, hasierako eskolak eta gaur egunekoak bestelakoak dira, bai irakasleentzat, baita ikasleentzat ere.
|
|
|
Helduen euskalduntzeak hogeita bost urte bete ditu dagoeneko. Garai
|
hartan
sortutako material didaktikoak eta euskarri teknologikoak zaharkituak geratu dira estreinatu berri dugun XXI. mendean. Izan ere, hasierako eskolak eta gaur egunekoak bestelakoak dira, bai irakasleentzat, baita ikasleentzat ere.
|
|
|
Bertako fraide irakasleekin batera bazkaltzen zuen Txillardegik, eta haien otoitzetan parte hartu ere bai nonbait; eta Arantzazuko mendietan egiten zituzten beren ibilaldiak hizkuntzalariak eta poetak, beren idazteeta irakaste lanlanak geratuz asaskatze aldera. Famili biziera
|
hartan
sortuak dira Gandiagak Txillardegiri kantatu zizkion bertsoak, hemen bertan dakartzagunak. Poeta bertsolari berak kontatzen digu horien testuingurua:
|
|
|
Gure lekukoen gomutan ondo gorderik ageri da Jataben orain ehun urte inguru jazotako kasu bat. Eta kantatu egin dizkigute gertakari
|
hark
sortu zituen bertsoak.
|
|
|
Ez da, ba, suzko moltso handi bat eleiz zulo batetik jausten? Eleiza
|
haretan
sortu zan algara eta bildurikarea!
|
|
|
Ene mutilak! Zelai
|
haretan
sortu zana! Ardi guztiak mendi alderantza igesean; txakurrak ahausi mahausika; artzaina, ia bilozik, beste munduko gauzaren bat ikusten balego lez...
|
|
|
Hiri Errentamenduen Legeak dio, 1994koak, etxearen jabeak duela ahalmena maizterra auzitara eramateko
|
hark
sortzen dituen eragozpenak direla-eta, edo eraikinari edo besteri sortu dizkiok kalteak direla medio.
|
|
|
Informazio hori guztia urpean geratuko zatekeen, itsas azpian, baina duela berrogeita hamar milioi urte talka handia egin zuten plaka tektonikoek, eta orduantxe azaleratu ziren flysch ak; Himalaia, Alpeak eta Pirinioak ere garai
|
hartan
sortu ziren.
|
|
|
Nik ez dut zalantzarik, esan digu Smitek. Duela 65 milioi urte Yucatan penintsulan asteroide bat erori zela frogatu dugu, eta baita
|
hark
sortu zuela Chicxulub kraterra ere. Hori baieztatzen duten aztarna ugari ditugu mundu osoan.
|
|
|
Bitorianok UBMeko esperientzia gogoratzen du, baina problema hori presente zegoen jada Elorri n: poetak, hitzaren muina eta hotsa behar ditu lehenengo eta behin, inondiko «oihartzun sorrik» nahi baldin badu sortu; hitz ondo inguratu eta trinkoa behar du «ez bai» eta lurrun besterik ez litekeen hitzik begitandu arazi nahi baldin badu; hitzaren bolumena behar du «erabako itzal»
|
hura
sortu nahi baldin badu; hitz ongi finkatu eta zehatza behar du «lotu bako berba» haren lehen erreferentzia puntu bezala; hitzaren soinu erreala behar du beste «soinu halakoa» sortu nahi baldin badu; hitzaren usain materiazkoa behar du «usain askatu» hura aditzera emateko; sakonki markatutako hitza behar du «kolore pintatu bako dan ez dan ezko» hura iruditzera emateko?. Pasarte hau Elorri ko poesia baten iruzkina da,. Neure itzaren billa?
|
|
|
Poesiaren aurretiazkoa hizkera standard egin bat menderatzea da; poesia, haren hurrengo hizkera bat sortzea: hots, poesia, mitoa bezala, hizkuntza eginarekin,
|
haren gainean
sortzen den, bestelako, mundua da.
|
|
|
Nazario Orbek ongi bai ongi gogora zezakeen amesgaizto haietako bat: ...re, hala nola Villalbako markes jaunak gonbidatu zuèn festan, han Madrilen, non lagun egin baitzituen bi dama eder, Aquileo Cañizares negozio gizonaren adiskide zirenak; esan nahi baita, bere haur jaioberriari so, bere bekatu hura oroitzen zuela, menturaz, Nazario Orbek, eta batez ere irudi bortitz hura, begien aurrean zuèn haragi puska osatu gabeak gehiago baitzirudien odolki bigun higuingarri
|
hark
sortua beste ezerk baino; bekatu haren ordaina ote zen, bada, guztia, zeren Jainkoa kontulari akasgabea baitzen, zorren eta hartzekoen kontua ezin hobeto zeramana, eta zeren, ikuspegi hartatik, haragizko bekatuak bekatuzko haragia izan baitzuen ondorio?. Irudi bat gehiago ere etorri zitzaion, ausaz, Nazariori, Mateo Sukunzarekin Parisera egin zuèn bidaian, iruditu ez zitzaion, bada, Eiffelgo dorrea Jainkoaren tronua, halako moldez, non, egin ere, egin baitzion ingeniari lagunari iruzkina:
|
|
|
esan nahi baita bi gorputzen artean halako tentsio bat sortu zela, baita halako erresistentzia bat ere, biek ala biek baitzuten garbi, halaber, anai arrebak zirela, eta joka zitzaketèn joko guztiek muga bat zutela, haragiaren atariko muga?, tximista batek baino ezin deusezta zezakeena: irrika ezkutuen tximista hura, argi sagar debekatua?, anai arrebak ezerk ez bezala argitu zitzakeena, baina baita haiek erre eta erraustu ere; horregatik, beharbada, mugako egoera
|
hark
sortzen ziòn kezka eta kezkak sortzen ziòn urduritasuna estaltzeko edo, zuhurtzia kontziente inkontziente batek bultzaturik, Domingok Ada askatu eta honela hitz egin zuen, barrua jaten ziòn bere kezka hura ahazteko beste bat kanporatzen zuela:
|
|
|
1937tik 1942ra, Zaragozako espetxean fusilatzeko zain zeuden ehunka presori aitortza hartu zien Lizarrako Gumersindo kaputxinoak. Esperientzia
|
hark
sortutako gogoetak eguneroko batean laburbildu zituen, eta Nicolasaren heriotzak bereziki hunkitu zuen, antza, hilobia erosi eta zurezko gurutze bat enkargatu baitzuen harendako. Gurutzea helburu, Zaragozako kanposanturaino senideek inoiz egin ez zuten bidaia da artikuluaren haria.
|
|
|
Filosofoak eta politikariak ere bat etorri ziren" Darwinismus" izeneko
|
hura
sortzeko, non bere kideak askotan Darwin bera baino darwinzaleagoak baitziren. Honekin batera, Darwinen bideak, hots, herentzia eta bariazioei buruzko behaketa eta esperimentazioa, alde batera utzi ziren espekulazioren bideetatik abiatuz.
|
|
|
Emigrazioaren gaitza, agenteek sorturiko ilusio eta esperantzazko giroari egozten zioten egunkari gehienek, bai XIX. mendearen bukaeran baita XX. mendearen hasieran ere; emigranteek Amerikari buruz zuten irudi faltsua omen zen oro har egoera larri
|
hura
sortzen zuena. Izan ere, emigranteak pertsona ezjakinak zirela azpimarratzen da behin eta berriz, eta idatzizko prentsaren esanetan agenteek hauen ametsak eta ilusioak esplotatzen zituzten etekinak ateratzeko.
|
|
|
Duplex 2000 urtean jaio zen eta Aberekinen lorpena da (Intseminazio eta Hobekuntza Genetikorako Zentroaren lorpena alegia). 1985 urtera arte egin behar dugu atzera, Aberekin urte
|
hartan
sortu baitzen, orduko euskal abeltzainek zituzten premiei erantzuteko. Helburu nagusia hori zen:
|
|
|
Gaur egun dituen instalazioak eta egituraketa 1999 urtekoak dira, baina 1976 urtean jarri zen martxan. Julio Martinez Bujandak urte
|
hartan
sortu zuen, ardo munduan zuen familia tradizio luzeari jarraituz.
|
|
|
Euskara elkarteen oinarri izan zen euskararen aldeko gizarte mugimendua 80ko hamarkadaren erdi aldean hasi zen indartzen. Garai
|
hartan
sortutako mugimendua hitz eta kontzeptu berriak plazaratzen hasi zen: –Ez da nahikoa euskara jakitea.
|
|
|
Antonio González Barros du buru. Enpresaburu horrek argi du inork baino lehenago iristen dela ustiatu ez den negozio hobi batera, baita
|
hura
sortzen ere. CONSUMER eroski k elkarrizketatzeko aukera izan zuen.
|
|
|
Etorkizuneko amak ezartzen du, bere gorputz osaerarekin eta nutrizio egoerarekin, zein ingurunetan garatuko den fetua, eta, gainera, elikaduraren zuzeneko administratzailea izango da, eta horrek markatuko du haurraren garapena. Eta giro hori garrantzitsua da; izan ere, gizabanakoak,
|
hura
sortzean “ukitu” duen zuzkidura genetikoarekin batera, neurri handi batean markatuko du nola jokatuko duen gizakiak etorkizunean, ikuspuntu metabolikotik. Institute of Human Nutrition, Fetal Origins of Mayores Disease Division de la University of Southampton (Erresuma Batua) erakundearen arabera, jaioberriaren tamainak eta pisuak ahalmen estatistiko handia dute, bizitzan gaixotasun kronikoak izateko arriskua iragartzeko.
|
|
|
T P 1953an Ikatzaren eta Altzairuaren Europako Erkidegoko (CECA) funtzionarioen ekimen partikular gisa hasi zena, gaur egun, ikasgeletako hizkuntza aniztasuna lantzeko hezkuntza eredu bihurtu da. Urte
|
hartan
sortu zen Luxenburgoko lehen Europako Eskola, gaur egun zazpi herrialde kidetan dagoen erakundea. 11 herrialdetako 21.600 ikaslek baino gehiagok jasotzen dituzte ikasketak 2009an diharduten 14 ikastetxeetan.
|
|
|
Izaren antzera gauero biltzen nauten sentsazioak ezberdinak izango dira, ordea. Nire antzera, pertsona anitz izango dira eta loak hartu ezinik, arratsalde partean altxatu den haize bolara trinko
|
hark
sortutako estuasun eta urduritasuna kanporatu ezinean.
|
|
|
Entzungailuetatik, ordea, musika klasikoa entzuten da, musika lasai eta eder bat, neskaren beldurrarekin bat ez datorrena. Eta, orain, efektu kontrajarri
|
hark
sortzen zuen tentsioa da Enrike maiz kolpatzen duena.
|