|
2005
|
|
|
Etxeak zurez eginak ziren eta suteek kalte handiak egiten zituzten. Mila lagunez goragoko hiriak arras guti ziren
|
Euskal
Herrian. Iruñea, Gasteiz, Tutera, Baiona ziren Erdi Aroan Euskal Herriko hiri nagusiak.
|
|
|
Mila lagunez goragoko hiriak arras guti ziren Euskal Herrian. Iruñea, Gasteiz, Tutera, Baiona ziren Erdi Aroan
|
Euskal
Herriko hiri nagusiak.
|
|
|
Fruten artean, sagarrak, udareak, aranak eta mahatsak nagusitzen ziren. Gainerakoan, arrautzek eta gasnak osatzen zuten
|
euskal
herritarren elikadura. Kostaldean, arraina ere ohikoa zen, batez ere sardinak eta legatza."
|
|
|
Iñaki Egaña,
|
Euskal
Herriaren historia, Txalaparta argitaletxea
|
|
|
|
Euskal
Herriko jaunak eta zaldunak talde edo bandoetan antolatuak ziren (Oinaztarrak, Ganboatarrak Gipuzkoa Bizkaia aldean; Beaumondarrak, Agramondarrak Nafarroan). Gudaldi odoltsuak egiten zituzten beren artean.
|
|
|
Monasterioen bidez hasieran kristautasuna pixkanaka sartu zen
|
Euskal
Herrian. Eguneroko lanetan irakurtze eta idazte lanak egiten zituzten fraideek.
|
|
|
Beste eginkizunetan bazen otoitza, kantua, eskulana, bai eta laborantza, bereziki
|
Euskal
Herriko monasterioetan. Liburuak egiten zituzten, eskuz pergaminoetan idatziak.
|
|
|
•
|
Euskal
Herriko beste monasteriorik ezagutzen duzu. Zein ote?
|
|
|
Konpostelako bideak Europan gaindi,
|
Euskal
Herritik pasatuz.
|
|
|
•
|
Euskal
Herriko Jakobe bideetan kausitzen diren beste herri edo hiri batzuk ere koka itzazu.
|
|
|
|
Euskal
emaztea Erdi Aroan
|
|
|
Biztanlerian izaten ziren aldaketak izurriteen ondorioz ziren gehienbat. 1348 urtean,
|
euskal
biztanleriaren laurdena hil zuen arratoiengatik hedatu zen............
|
|
|
Iñaki Egaña,
|
Euskal
Herriaren historia, Txalaparta argitaletxea
|
|
|
Marrazkia: Iturrioz,
|
Euskal
Herriko historia, Kriseilu
|
|
|
Plano bat egiten diozu. Herrien izenak norabidearen arabera ordena itzazu gure beilaria ez dadin gal
|
Euskal
Herrian:
|
|
|
., gehienetan oinez, mendiak, ibaiak eta erresumak zeharkatuz. Anitz
|
Euskal
Herritik iragaiten ziren.
|
|
|
© IKAS
|
euskal
pedagogia zerbitzua, 2005 ISBN 2
|
|
2008
|
|
|
Gipuzkoan inprimatua 2008ko urrian. euskarazko itzulpena: Lucien Etxezaharreta
|
euskal
pedagogia zerbitzua
|
|
2012
|
|
|
Aturriko eskuineko ibaiertza, San Izpiritu zubitik ibaian gora (Baionako
|
euskal
museoko maketa)
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
Biltegiak, Aturriko eskuineko ibaiertzean, San Izpiritu zubitik ibaian gora (Baionako
|
euskal
museoko maketa)
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
1764an sortu zen"
|
Euskal
Herriaren Adiskideen Elkartea" ri esker, ikusmolde horiek Euskal Herrian ere hedatu ziren. 2 dok. filosofo:
|
|
|
1764an sortu zen" Euskal Herriaren Adiskideen Elkartea" ri esker, ikusmolde horiek
|
Euskal
Herrian ere hedatu ziren. 2 dok. filosofo:
|
|
|
1792ko urriaren 12an, Dominique Josephek berak hiltzeko kondena erregeari jakinarazi behar izan zion. 1808an, Garat gazteenak Napoleon I.ari proposatu zion Espainiako eta Frantziako probintziak bateratuko zituen
|
euskal
departamendua.
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
Lehen balentriak Baigorriko ibarrean, armada espainiarren aurka egin zituen. " Baigorri" hitza"
|
euskal
ihiztarien" gerla oihua omen zen.
|
|
|
Peru pertsonaia nagusiak Juanis izeneko baigorriar lagun bat bazuen. Juanisek"
|
Euskal
Ihiztarien Kantua" edo" Nafar Boluntarioen Kantua" ren lau bertso kantatu omen zizkion. Hona lehen eta hirugarren bertsoak:
|
|
|
• Zer arma dute"
|
euskal
ihiztariek" eskuetan?
|
|
|
Iraultza garaian
|
Euskal
Herriko zenbait herriri eman izenak.
|
|
|
Izialdura
|
Euskal
Herrian (1794)
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
Baionako
|
euskal
museoko artxibo baten arabera
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak © Pirinio Atlantikoetako Kontseilu nagusiaren bildumak
|
|
|
• 1 Baionako
|
euskal
museoaren bildumak (Alain Arnolden argazkiak)
|
|
|
La France militaire etik hartu grabatua (Baionako
|
euskal
museoan sartua 1926ko abenduaren 15ean)
|
|
|
Dokumentu horiek Le Pays Basque au XVIIIe siècle, éduc’ACTIFen argitaratu zituen Baiona
|
Euskal
Herriko Merkataritza eta Indistria Ganbarak 1994an
|
|
|
Bestalde, erakunde hauek eskertzen dituzte: Baionako
|
euskal
museoa, Pirinio Atlantiketako Kontseilu nagusiko Ondare kontserbazio zerbitzua eta artxibategia, Baionako mediateka, bai eta Euskaltzaindia.
|
|
|
1
|
Euskal
Herriko pertsonen deiturak euskarazko ortografian idatzi ditugu: Elkano (ez del Cano); Harizpe (ez Harispe)
|
|
|
2
|
Euskal
Herriko pertsonen izenak(" izen ttipiak") jada erabiltzen diren bezala atxiki ditugu: Dominique Garat (ez Txomin); Jean Isidore Harizpe (ez Joan Isidore), beti ere euskaraz bestelako tradiziorik ez baldin bada, adib. Ignazio Loiolakoa
|
|
|
3
|
Euskal
Herritik kanpokoen kasuan, jatorrizkoa atxiki dugu: Bartolome de Las Casas, Leonardo da Vinci, etab., salbu tradizioz euskaraz egokituak direlarik (Katalina Medici, Luis XIV.a, etab.).
|
|
|
De Sangid de Lus (Donibane Lohizuneko dama) obraren zati bat, Enea Vicok() marraztua, Baionako
|
Euskal
museoko bildumetan kontserbatua; Familia bozkariotsua ren zati bat, Nicolas Bernard Lepiciék margotua(), Morlanneko gazteluan kontserbatua (Pirinio Atlantikoetako kontseilu nagusiaren bildumak)
|
|
|
Pirinio Behereetako mapa ren zati bat (XVIII. mendea) eta
|
Euskal
frantsesak Konpania librea 1793 marrazkiaren zati bat (La France militaire), Baionako Euskal museoko bildumetan kontserbatua.
|
|
|
Pirinio Behereetako mapa ren zati bat (XVIII. mendea) eta Euskal frantsesak Konpania librea 1793 marrazkiaren zati bat (La France militaire), Baionako
|
Euskal
museoko bildumetan kontserbatua.
|
|
|
© IKAS
|
euskal
pedagogia zerbitzua, 2012 ISBN 978
|
|
|
Txostena: XVI. mendean
|
Euskal
Herrian bizi
|
|
|
Txostena:
|
Euskal
Herrian...
|
|
|
Txostena izenburutzat duten orrialdeek
|
Euskal
Herriko historia aipatzen dute. Horrez gain, ikasgaietan zehar tokiko bilduma publikoetatik harturiko irudi anitz agertzen da (erreferentziak liburu bukaeran daude).
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak amerindiar: Amerikako lehen bizitzaileak.
|
|
|
Harizpe eta"
|
euskal
ihiztariak"
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
Frantziako erresuman 3 dok. erlijio krisia horrek sekulako gerla zibila sortu zuen 1562an. Labriteko Joana, Nafarroako erregina, protestantismoa bere
|
euskal
eta Biarnoko lurretan indarrez jarri nahiz ari izan zen. 1571n, Testamentu Berria eta egutegi giristino kalbinista euskarara itzularazi zituen.
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
Txostena XVI. MENDEAN
|
EUSKAL
HERRIAN BIZI
|
|
|
3, 4, 5, eta 6 dok., XVI. mendeko grabatuak © Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko jazarraldi adibide batzuk
|
|
|
|
Euskal
Herrian baziren gurutze itxurako hilarriak 2 dok. eta disko itxurako hilarriak 3 eta 4 dok.
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
Baserrietako laborariek salda, 1, 2 eta 3 dok. ahiak eta
|
Euskal
Herrian arto irinez eginiko taloak 4 eta 5 dok. jaten zituzten. Haragi arras guti kontsumitzen zuten, gehienetan urdaki gazitua.
|
|
|
XVIII. mendean, goseteak bakandu ziren; hala ere
|
Euskal
Herrian janaria batzuetan eskas gertatzen zen. 9 dok.
|
|
|
Artoa,
|
Euskal
Herriko oinarrizko jakia
|
|
|
2, 4, 6 eta 7 dok.: © Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
|
Euskal
Herrian janaria eskas zelarik (adibide batzuk)
|
|
|
Lurrak emanarekin bizitzera saiatzen ziren. 2 eta 3 dok.
|
Euskal
Herrian 1 dok. laneko tresnak, kabalak eta jendeak denak aterpe berean aurki zitezkeen. 4, 5 eta 6 dok.
|
|
|
|
Euskal
Herriko kabalak
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
|
Euskal
Herrian laia erabiltzen zen lurraren iraultzeko
|
|
|
1785eko agorrilean, Donibane Lohizuneko portuan, Guiberteko kondeak sardina freskoz kargaturik heldu ziren eta deskargatzera zihoazen itsasontziak porturatzen ikusi zituen. " Anitz dira sardinak erosi eta Baionara eramateko hurbiltzen diren
|
euskal
emazte eta neskak.
|
|
|
XVIII. mendeko Entziklopediaren arabera,
|
Euskal
Herriko eta Saint Maloko arrantzaleak ziren Ternua aldeko bakailao arrantzan trebeenak. Arrain
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
|
© Baionako
|
euskal
museoaren bildumak
|
|
2013
|
|
|
|
Euskal
Herriko itsasbazterra
|
|
|
|
Euskal
Herria Ipar hemisferioan kokatzen da, Kantzer tropikoaren eta zirkulu polar artikoaren artean. Eskualde honen klima epela da, hots, tarte ttipia da hilabete beroeneko eta hilabete hotzeneko batez besteko tenperaturen artean.
|
|
|
|
Euskal
Herriko itsasbazterrean, beraz, neguak goxo izaten dira eta udak epel. Euri anitz egiten du, gehienik udaz kanpo.
|
|
|
|
Euskal
itsasbazterreko klima ozeanikoari esker landaredi oparoa gara daiteke. Horregatik dira gure bazterrak hain berde.
|
|
|
|
Euskal
itsasbazterra orokorki arrokatsua da, eta gehienik ikusten den paisaia itsas ezpondaz osatua da. Itsas ezponden eraketaren urrats nagusiak hauek dira:
|
|
|
Lehen aipatu dugun bezala,
|
Euskal
Herriko itsasbazterrean flysch deitu eraketa atzematen da. Flyscha geruza ezberdinez osatua da:
|
|
|
|
Euskal
erlaitzan, azkenik aipatu ditugun badien inguruan da jende gehiena kokatzen. Historikoki, hango jendearen jarduerek itsasoarekiko lotura tinkoa dute.
|
|
|
Gaur egun ere hala segitzen du sektoreak, zailtasunak ukanik ere.
|
Euskal
arrantza Bizkaiko golkoan egiten da gehienik. Mota guzietako arrantzan ari diren ontziak atzematen dira, hots, itsas hegitik urrun egiten den itsas zabaleko arrantza, itsasbazterreko arrantza eta bokaletan praktikatzen den estuarioko arrantza.
|
|
|
|
Euskal
erlaitzeko paisaia bat.
|
|
|
Bestalde, zaldiak ere ikus daitezke
|
euskal
erlaitzetik hurbil diren larre batzuetan, bai eta esne behiak, baratzekariak eta arto landak ere.
|
|
|
Turismoarekin batera, azpiegiturak ere garatu dira.
|
Euskal
itsasbazterrera heltzeko hainbat posibilitate bada:
|
|
|
Udazkenetik udaberrira, itsasoak itsas belar gorri (Gelidium sesquipedale) anitz uzten du
|
euskal
itsasbazterreko hondartzetan.
|
|
|
Gelidiuma
|
Euskal
Herrian, Marokon, Japonian eta Indonesian baizik ez baita atzematen, prezio onean saltzen da. Arrantza ontzi ttipi batzuek, irabazien% 40 itsas belarra bilduz erdiesten dute.
|
|
|
|
Euskal
itsasbazterrean laborantza anitz ttipitu da. Biztanleria eta turismoa ikaragarri emendatu dira eta etxebizitzek gero eta toki gehiago hartzen dute, laborantzako tokia murriztuz.
|
|
2016
|
|
|
• Ikasketaren hastapenean, hobe da lekualdatze eta figura sinpleak dituzten dantzak erabiltzea. Urrats kodetuak (polka, scottish,
|
euskal
jauziak...) berantago sartuko dira, haurren gaitasunen eta aitzinamenduen arabera.
|
|
|
|
Euskal
Herriko urratsak Patxi eta konpainia
|
|
|
danburia, tuntuna, soinua, arrabita, salterioa, tanburina. Lehen,
|
Euskal
Herriko leku anitzetan jotzen zen baina gaur egun kasik Zuberoan baizik ez da erabiltzen.
|
|
|
37 Txalaparta idiofonoen familiako
|
euskal
perkusio instrumentua da. Ez da sekula bakarka jotzen, binaka baizik.
|
|
|
Musika militarrak eta harmoniek piccoloa erabiltzen dute. Esku bakar batez jotzen diren 2 edo 3 ziloko txirulek Frantzia hego ekialdeko (galoubet) eta
|
Euskal
Herriko (txistua, txirula) musika taldeak laguntzen dituzte.
|
|
|
Izpiritu horretan ari izan dira lankidetzan, Finistèreko Elorn Ibai hegietako Herriarteko Musika Eskolarekin. Jatorrizko argitalpenean agertzen diren musika tresnez gain, IKASek
|
Euskal
Herriko lau musika tresna enblematiko gehitu ditu, familia ezberdinetarik hartuz: txirula, ttun ttuna, txalaparta eta alboka.
|
|
|
Milesker Michel Oronosi, Esteban Landart Baionako Kontserbatorioko eta Musikene Goi mailako Musika Ikastegiko irakasle eta organo joileari, eta Françoise Martin Moro
|
Euskal
Herriko Kostaldeko Organo Eskolako irakasle eta organo joileari, eskaini diguten laguntza handiarengatik. Milesker ere Paxkal Indori, utzi dizkigun musika zatiengatik.
|
|
|
|
Euskal
Herriko txirula 13
|
|
|
|
Euskal
Herriko txirula ttun ttuna 13
|
|
|
13 Horra orain
|
Euskal
Herriko txirula. Gehienik Zuberoan baliatzen da.
|
|
|
Hegoamerikar musika guziak laguntzen dituzte.
|
Euskal
panderoa larru tinkatu batez estalia da eta inguruan, elkar jotzen duten metalezko diskoak badira. Kaskabiloak artekatuak diren metalezko esfera ttipiak dira, musikariak oinean, besoan edo gerrian daraman larruzko uhal baten gainean finkaturik.
|
|
|
Tonuan jar daitezke eta barietate, rock edo jazz orkestretako baterietan bereziki aurkitzen dira.
|
Euskal
panderoaren inguruan kuskuil ttipiak badira, esku batez jotzen da eta aldi berean, inarrosten. Eskoletan maiz erabiltzen den panderoa euskal panderotik dator.
|