|
2000
|
|
|
|
Azkenean
aingeru bat agertzen zait ametsetan, esanez:
|
|
|
beren
|
azken
liburuari buruzko esplikazioetan;
|
|
|
|
azkenik
beste behin ere sortzen naizen arte.
|
|
|
Eta ezin denera iritsi.
|
Azken
aldaketan Valenciako Picasentera hurbildu dute Txemi.
|
|
|
Nire egoera eta animo pertsonala aldatuxea zen jadanik; hobeto nenbilen, Paristik itzuli ondorengo larriak eta apur bat baretzen hasita. 1970eko
|
azken
aldera abiatu nintzen Venezuelara. Han lana aurkitu nuen, Donostiako Garatetar batekin.
|
|
|
Halakoxea zen pagotxa! Zortzi eraikin egin nituenak eta
|
azkenean
errefusatu nituen bi dorreak, konplexu oso bat zen guztia, dena bat. Azpi azpian zituen hiru pisuko garajeen bitartez, eta komertzio eta ofizinekin goian zituen beste hiru pisuren bitartez, elkar komunikaturik zegoen konplexu osoa:
|
|
|
Ni beti izan naiz baikorra, baina garai hartan ilun ikusten genuen dena, oso goibel eta triste. Hala eta guztiz, bistakoa zen diktadoreak ez zuela luzaroan iraungo,
|
azkenetan
zela tiranoa. Txiki eta Otaegiren eta FRAPekoen fusilaketen testuinguruan sortutako giroa itzela zen, eta Francoren azkenarekin batera aldaketaren bat etorriko zela pentsatzen genuen.
|
|
|
Egun bakarra eman nuen Bartzelonan, eta hotelean lo egin. Gironara bitartean geldialdi batzuk egin, eta iritsi nintzen
|
azkenean
Olotera.
|
|
|
Ekintza haren aintzan abestiak jotzen zituzten edozein herritako jaietan. Bazirudien bizi bizirik irauten zuela almirantearen
|
azken
moduarekiko pozaldiak. Eta gainerakoan ere halatsu, dena ilusioa.
|
|
|
grebak, manifestaldiak, txakurren jazarpena... etengabeko gatazka. Bultzada
|
azkena
izan zitekeen uholde harena; kinka erabakigarria izan zitekeen: edozer gertatu edo ezerezean geratu.
|
|
|
Baina txakur hark ez zekien halakorik. Kontua da, txakur haren karate kolpeek zerbait ukitu edo mugitu izan behar zidatela, eta haren" tratamendu" berezia zela bide, egundo ez naiz gerritik hobeto ibili
|
azken
hemezortzi urte hauetan baino. Txakur hark gaiztoz emandako karate kolpeek zuzendu behar izan zidaten zerbait gerri aldean.
|
|
|
Beste inspektore bat edo halakotzat hartu nuen nik forentse modu hura.
|
Azken
aldi batez dutxarazi zidaten epailearen aurretik igaro baino lehen. Ez ditut ahaztuko dutxa haiek, dena krakaz beteta...
|
|
|
Carabancheldik Puerto de Santa Mariara eta Puertotik Herrera de la Manchara izan zen nire orduko ibilbidea, hitz gutxitan esateko. Nire
|
azken
epaiketarako eraman ninduten Puertotik Alcalara, eta han nengoela eraman zituzten Puertoko lagun guztiak Herrerara. Bi hilabeteren buruan eramango ninduten neu ere Herrerara, azken epaiketa amaitu ondoren.
|
|
|
Nire azken epaiketarako eraman ninduten Puertotik Alcalara, eta han nengoela eraman zituzten Puertoko lagun guztiak Herrerara. Bi hilabeteren buruan eramango ninduten neu ere Herrerara,
|
azken
epaiketa amaitu ondoren. Negu betea zen, beraz, eta Herrerara sartzean soinean neraman guztia kendu zidaten, baita txapela ere, eta buzo bat eman zidaten janzteko.
|
|
|
Ez zizuten uzten libre zenuen eskua hormaren kontra ipintzen.
|
Azkenean
, pikoletoen eskuetatik kartzeleroenetara pasa eta arakatuak izan ondoren, usategira! Isolamenduari deitzen zaio han usategia, goian baitago, bigarren solairuan.
|
|
|
1983ko uztailean atera ninduten Puertotik Alcalara,
|
azken
epaiketarako. Alcalan nengoela, urrian hain zuzen, Herrerara eraman zituzten Puerton zeuden adiskide guztiak.
|
|
|
Garai hartan, artean ez zegoen janari faltarik. Baina
|
azken
aldian abioien eta bonbardaketen faltarik ere ez. Egun batez, ez dakit Oloten edo Tortellaten izan zen, ume mordoska genbiltzan jolasean herrigunean.
|
|
|
Gero Mostoles langile batailoian egon zela uste dut. Eta
|
azkenean
Ondarretako kartzelan. Fusilamenduen garaia zen, ley de fugas eta hori guztia.
|
|
|
Asturiasko CNTko haiek heldu ziren herrira, eta jauntxo horren etxeari lehergailuak ipini eta dena leherrarazi nahi izan zuten, familia osoa barruan zela. Gure aita aurrean plantatu omen zitzaien, eztabaidan aritu ziren, eta
|
azkenean
konbentzitu egin zituen halakorik egin ez zezaten. Ez zen ezer gertatu.
|
|
|
Jangelaren beste aldera begiratu du, egongela eta patioa banatzen dituen kristalari gero. Irribarre amultsua egin du
|
azkenik
begirada mahaira itzulitakoan, antzinako irribarrea txapelpetik, betaurrekoen ostetik. Historiaren irribarrea dela begitandu zait, patxadaren irribarrea beharbada, kutxa ireki ondoren harribitxia erakusten duenarena.
|
|
|
Egonezinean eman nituen Bonxeko
|
azken
egunak, kunda heldu zen arte. Fiti, Joxe eta Errotarekin azken solasalditxoak egin nituen leihoetatik, adio gisa, auskalo noiz arte; Itziarri ere agur, bisitetako kabinetako leihotik.
|
|
|
Egonezinean eman nituen Bonxeko azken egunak, kunda heldu zen arte. Fiti, Joxe eta Errotarekin
|
azken
solasalditxoak egin nituen leihoetatik, adio gisa, auskalo noiz arte; Itziarri ere agur, bisitetako kabinetako leihotik.
|
|
|
Motz egiten da hiru lau eguneko tartea, epe laburregia da urteetan egin gabeko berriketaldietarako. Urteetako pasierak eta kafeak genituzke
|
azken
aldiz elkar ikusi genuenetik tolestu eta pilatutakoak esateko. Urteak genituzke elkarrekin hartu gabe geratutako kafeak hartzeko, azken eskutitza heldu zaion galdetzeko, halako edo holako zelan dagoen jakiteko.
|
|
|
Urteetako pasierak eta kafeak genituzke azken aldiz elkar ikusi genuenetik tolestu eta pilatutakoak esateko. Urteak genituzke elkarrekin hartu gabe geratutako kafeak hartzeko,
|
azken
eskutitza heldu zaion galdetzeko, halako edo holako zelan dagoen jakiteko.
|
|
|
Nik beti izan nuen amarekin harreman ona. Oso zahartuta egon arren, kartzelara ere ahal zuen guztietan etortzen zitzaidan, Castelloneraino
|
azken
urteetan, pentsa! Laurogeitaka urte zituen!
|
|
|
Laurogeitaka urte zituen! 1987ko udan besarkatu nuen
|
azken
aldiz, Carabanchelgo ospitalean egon nintzenean.
|
|
|
Denbora luzean ibili da medikutan Castellonen, erresonantziak eta auskalo zenbat froga egin zizkioten han ospitalera eramanda.
|
Azken
hitzordu bat omen zeukan traumatologoarekin, kundan atera zuten egunean hain justu.
|
|
|
Amore eman zuen, amorrarazita baina... Ezkontza egunerako prestatu zidan amarrua, bere
|
azken
lakioa: jaunartzeko unean ostia atzamarretan zuela etorri zitzaidan, hura irentsaraztera.
|
|
|
Bazkalondoan zigarro bat erretzeko edo halako zerbaiterako asti apur bat izan nahiez gero, ahalik eta bizkorren joan behar zenuen bazkaritarako ilarara.
|
Azken
aldean gertatzen bazinen, denbora gutxiago otordurako. Self servicea zen jantokia, kristoren jantokia; aukeratzeko nahi adina eta oso merkea.
|
|
|
Beldurrez ibiltzen ginen leku guztietan, esatekoekin kontu handia edukiz.
|
Azken
batean, futbola eta ziren elkarrizketa gai bakarra, kito.
|
|
|
Bere frustrazio eta zapuzkerien askabidetzat hartua nindukan, nonbait.
|
Azken
topaldi erabakigarria izan genuen bion artean: gure etxebizitzaren azpian Rikardo Monteroren bizikleta tailerra zegoen; egun batez tailer horretara eraman zuen bere motoa Lonbidek; mekanikaria konpontzen ari zen bitartean, ni albotik begira; eta hara non datorren Lonbide, eta zapla!
|
|
|
Alde pertsonalari dagokionez, berriz, hamazazpi egun egin ditut bidean, Castellondik modulu honetara. Sendagiletan nenbilen Castellonen, eta handik atera ninduten egunean, irailaren 13an,
|
azken
kontsulta izan behar nuen neurologoarekin. Kartzelako sendagilearekin, Hospital Provincialeko traumatologoarekin... ibilia nintzen.
|
|
|
Kontsultara eraman ordez, hona hurbiltzeko kundan atera ninduten. Hona heldu eta hamalaugarren egunean medikuak esan dit, Castellonera itzuli dudala
|
azken
kontsulta hori egitera. Honetatik ere aise atera liteke beste ondorio bat Instituciones Penitenciarias eko sendagileek euskal preso politikookin duten etika deontologikoaz.
|
|
|
liburu baten
|
azken
orrialdean,
|
|
|
desagertutako
|
azken
gorpuaren alboan zetzan
|
|
|
|
Azken
aitorpena izanen dela agintzen dizut
|
|
|
Lauaxetarekin bakarrik egon banintz, akaso ez nukeen arazorik izango hari gutuna erakusteko, Lauaxetarekin hartua bainuen konfiantza pixka bat. Gainera,
|
azken
batean, Lauaxeta hildako berpiztu bat baino ez zen. Baina neskari gutun hura erakustea ez zitzaidan kontu erosoa iruditzen.
|
|
|
Lilura betean geratu nintzen zakuaren barruan, aspaldian ibili gabeko plazer bideak urratzen, eskuarekin zakila astinduz eta begiekin zeru argitzen hasi berriari so. Hazia isurtzen hastearekin batera, tiro hots bat entzun nuen, eta pixka bat geroxeago, zakilaren
|
azken
astinaldiekin bat eginda, beste bat.
|
|
|
Ez al dituk gogoan fusilatu hindutenak? Haien oinordekoak dituk hauek
|
azken
batean!
|
|
|
" Ez ezazu sekula erabakirik hartu gogoa sutan izan ezean", zioen Margak aurreneko gutunean, eta ez zen hain beroa nik une hartan Lauaxetari kontra egiteko nuen gogoa. "
|
Azken
batean", esan nuen neure artean," berriro ere nora jo ez dakidala nagok, eta bien bitartean ondo etorriko zaiguk pixka baterako zibilizazio deitzen den horretara jaistea, espaloiak zapaltzera."
|
|
|
Basoan zehar jaitsi eta bidearen
|
azken
zatia Plazaola, Frankiko Trena edo Tren Txiki esaten zioten trenaren bide zaharrean egin genuen, tunel txiki batzuk ere pasatuz Erasote auzoan. Herritik gertu geundela, gu genbiltzan estratatik Guardia Zibilaren lanroberrak ikusi genituen errepide nagusian gora Uitziko mendaterantz, eta pixka bat geroxeago helikoptero ilun bat zeruan.
|
|
|
–esan nion Lauaxetari, helikopteroei begira– Edo, tira, berde ilunak bai gutxienez. Guda gotzon txapelokerrak
|
azken
beltzean.
|
|
|
– Ezin dok ordea esan, Lizardik legez," beeko bear goriak" haroanik, behekoaz be etsita hago eta. Euren beharretan etsipenetik baino ezin abiatu ei diran egungo poeta eta artista ustez moderno horreen antzekoa haz hi
|
azken
baten.
|
|
|
Isilik eta pentsakor egin nuen bidearen tarte bat.
|
Azkenean
animatu nintzen buruan bueltaka ibilitako ideiei forma ematen.
|
|
|
– Inon gustura ez gaudenok bidea maite diagu –azaldu nion orduan Lauaxetari– Edozein tokitan egonik, okerreko lekuan nagoela irudituko litzaidakek, beste nonbait egon behar nukeelako irudipena izango nikek, eta horregatik nahiago diat bidean egon, bidean egotea inon ez egoteko modu bat delako
|
azken
batean. Ibili dabilenari barkagarri zaiok ez dagokion lekuan egotea, dabilenari iritsi artekoa geratzen zaiok itxaropen, aitzakia eta babes.
|
|
|
Irratiko albistegietan, Guardia Zibilak
|
azken
egunetan denak aztoraturik zituen neska gaizkilearen bila jarraitzen zuela esan zuten. Goizueta inguruko basoetan barrena omen zebiltzan haren atzetik, aurki atxilotu ahal izango zutelako itxaropenez.
|
|
|
– Goizueta munduaren
|
azken
zuloa duk. Basoa besterik ez dik inguruan, herririk batere ez.
|
|
|
Gertuenak Leitza eta Hernani dituk, bata 20 kilometrora eta bestea 25era. Leitzara ez zagok autobusik, Hernanirako
|
azkena
, berriz, aspaldi joana duk honezkero, arratsaldeko hiruretan oso oker ez banago.
|
|
|
" Ezin izango dik jende askok esan Lauaxetarekin batera auto stop egiten ibili denik", esan nion neure buruari. Banuen, gainera,
|
azken
egunak mendian eman eta gero, jende artean galtzeko gogorik, eta oroitzapen onekin lotzen nituen nik Hernaniko tabernak, haietara jotzen baikenuen ia beti lankideen arteko afariak egiten genituenean.
|
|
|
– Nik Edorta Jimenez oso gustukoa dut.
|
Azken
fusila oso ondo dago, azken aldian irakurri dudan onenetakoa iruditu zait. Hau ere uste dut ona izango dela.
|
|
|
– Nik Edorta Jimenez oso gustukoa dut. Azken fusila oso ondo dago,
|
azken
aldian irakurri dudan onenetakoa iruditu zait. Hau ere uste dut ona izango dela.
|
|
|
– Nik be irakurria dot
|
Azken
fusila –sartu zen solasaldian Lauaxeta– Eta niri be asko gustatu jatan. Horrelako nobela gehiago behar dauz euskal literaturak!
|
|
|
– Nik ez dut
|
Azken
fusila irakurri –aitortu behar izan nuen nik–, baina Jokin Muñozen aurreneko liburua bai, Hausturak. Gustatu zitzaidan.
|
|
|
Oso ondo pasatu genuen afari hartan. Hasieran serio antzean mintzatu ginen euskal literaturaz,
|
azken
urteotako joera arinzaleaz, poesiako liburuen urritasunaz, irakurle berrien premiaz, kritika arloko gabeziez, baina gero idazleei eta liburuei buruzko txisteak egiten hasi ginen eta azkenerako sekulako astakeriak bururatu zitzaizkigun.
|
|
|
Oso ondo pasatu genuen afari hartan. Hasieran serio antzean mintzatu ginen euskal literaturaz, azken urteotako joera arinzaleaz, poesiako liburuen urritasunaz, irakurle berrien premiaz, kritika arloko gabeziez, baina gero idazleei eta liburuei buruzko txisteak egiten hasi ginen eta
|
azkenerako
sekulako astakeriak bururatu zitzaizkigun.
|
|
|
Egoeraz baliatuta eta alkoholaren indarrak harrotuta, Lauaxetari buruz
|
azken
egunotan buruan bueltaka ibilitako ideia edo teoria batzuk mahairatu nituen.
|
|
|
Bi andregai izan zituela ere esaten dute biografoek, Nile eta Espe, baina Polixene Trabuduak esaten du oso erakargarria izan arren ez zuela sekula andregairik izan. Kontuak kontu, ez dugu inoiz egia jakiterik izango, eta axola handirik ere ez du horrek
|
azken
batean. Baina ez al zaizue hipotesi polita iruditzen?
|
|
|
Arantxa eta Jean Louis Urruñara joatekoak zirela jakin nebanean pentsatu neuan aukera hartaz baliatu beharra zegoela.
|
Azken
baten, ederki esanda itxi ebaan Lizardik: " Bide berriak.
|
|
|
Gure zain egon balitz bezala jokatu zuen. Bere ondoan eseri eta
|
azken
egunotan bizi izandakoak kontatu genizkion. Goizederren kontaketa laburra izan zen oso:
|
|
|
Zuenen antzekoak, alderdi edo arlo askotan behintzat, gure kezkak, nahiak, ametsak, ezinak eta borrokak. Zuenaren antzekoa,
|
azken
batean, gure galtzailetza. Borroka galduetatik gatoz dik izenburu Urtzi Urrutikoetxea poeta gaztearen lehen liburuak.
|
|
|
–
|
Azken
60 urteak hilda eman dituzu. Izan al duzu Jaungoikoaren berririk?
|
|
|
Baina ba ote zegoen nork bere burua horrela abandonatzerik, inongo xederik gabeko itzulinguruak eginez bidaiatzerik, erabateko noraezean ibiltzerik? Ba ote zegoen,
|
azken
batean, inongo xederik gabe deus ere egiterik. Ezta nahita ere.
|
|
|
Gainerako arropak eta trasteak Bilboko pentsio batean zeuzkan gordeak, eta ez omen ziren asko guztiak ere.
|
Azken
batean, bi hilabete pasatxo baino ez ziren berpiztu zenetik, eta ez zuen traste asko inguratzeko betarik izan.
|
|
|
– Ez dik kalterik egingo beste kafe bat hartzeak, Egunkaria ko
|
azken
berriak entzunez. Zer deritzok?
|
|
|
– Ez dinozu guzurrik, baina badau oraindino nora jorik bazter ederrez gozatu gura dauenak. Eta antenak, pinuak eta enparauak guztion mesederako izango dira
|
azken
baten. Aurrerakada handia egin dau baserriak.
|
|
|
Huts egindako aukerek ez zioten, nolanahi ere, erabat etsiarazi.
|
Azken
aukera baten esperantza gordetzen zuen artean.
|
|
|
– Baina ardura zeurea zan
|
azken
baten, ez da halan. Eskerrik asko, benetan.
|
|
|
Horretaz gain, telefonoek, faxek eta Internetek milioika ate gehiago zabal diezazkiokete, erredakziotik irten beharrik ere gabe, kazetariaren. Baina, horrenbesteko erraztasunaren ondorioz, horixe izaten da
|
azkenean
kazetariari falta izaten zaiona: .
|
|
|
.
|
Azkenean
, berdin zaio kazetariari zertaz idazten ari den ere, berdin zaio injustiziaren neurria, berdin torturatuen oinazea eta hildakoen kopurua. Azkenean, ez du ezerk harritzen, ezerk hunkitzen, ezerk mintzen.
|
|
|
Azkenean, berdin zaio kazetariari zertaz idazten ari den ere, berdin zaio injustiziaren neurria, berdin torturatuen oinazea eta hildakoen kopurua.
|
Azkenean
, ez du ezerk harritzen, ezerk hunkitzen, ezerk mintzen. Eta, jakina, kazetariaren soraiotasun lazgarri hori berehala kutsatzen zaio irakurleari ere.
|
|
|
Zer zen hura ordea! Neuk neure buruari
|
azken
egunetan emandako aginduak ematen ez zizkidan ba Margak!: oporrak hartu eta lanbidea arriskuan jartzeko, lasai porrot egiteko, denbora hartu eta itzulinguruak egiteko, zuhaitz eta ur guztiak entzuteko, bigarren mailako gauzen aurrean makurtzeko, neure kolorerantz mugitzeko, txaretatik, mendietatik, herrietatik pasatzeko...
|
|
|
zukeen hala ere poetak, nahiko zukeen hala ere kantariak pitin bat gehiago iraun zezan egunaren argi geldiak, pitin bat gehiago iraun zezaten" altzifreek, mahastiek, soro landatuen ordena garbiak, gure hizkuntzak, maite izan dudan gauza bakoitzaren gaineko begirada pausatu honek!". Bai, horixe zen
|
azken
funtsean nire bidaia Lauaxetaren esanetan ganorabakoa: azken begirada pausatu bat bizitzan zehar maite izan nuenari.
|
|
|
Bai, horixe zen azken funtsean nire bidaia Lauaxetaren esanetan ganorabakoa:
|
azken
begirada pausatu bat bizitzan zehar maite izan nuenari. Ezin nion Lauaxetari hori guztia azaldu, ez nuelako neure ondoan, baina pentsatu nuen Lauaxetak ere ulertua zuela hori, hasiera hasieratik gainera, kontrakoa adierazi arren.
|
|
|
Bergarako kartzela zaharra izandako etxea ikusten izan nintzen biharamunean, Angiolilloz oroiturik, Cánovas del Castillo hiltzeagatik garrotez exekutatu zuten anarkistaz, kartzela hartako ziega batean eman baitzituen hark
|
azken
egunak. Angiolillo Ernioko bileran parte hartu zutenetako bat izan zitekeela otu zitzadan, eta horrek, inolako oinarri logikorik gabe, kartzela zaharraren inguruetan Lauaxetaren berri izan nezakeela pentsatzera eraman ninduen.
|
|
|
Kanposantu barrura sartuko nintzela erabaki nuen. Han izan nintzen
|
azken
aldian, ondoezaren ondorioz, sartu gabe geratu bainintzen, sarrerako ate beltz burdinazkoak gurutzatu gabe. Pena ematen zidan hala ere ate haietako letrak Lauaxetari ezin erakutsi izanak:
|
|
|
Hainbeste denboraren ondoren...
|
Azkenean
!
|
|
|
Ulertzeko denbora behar izan nuen, baina
|
azkenean
jabetu nintzen Lauaxetarekin banengoen Lauaxetarekin egon nahi nuelako zela, ez beste ezergatik. Ez zen egia, beraz, aukeran Lizardi Lauaxeta baino nahiago nuela.
|
|
|
Juan Paredes Manot Txiki eta Anjel Otaegi, Francoren aginduz 1975eko irailaren 27an fusilatu zituzten bost lagunetako bi. Ez ziren Euskal Herriaren alde hildako
|
azkenak
, baina bai fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak(" ofizialki" fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak behintzat). Orduantxe bete berriak ziren hogeita bi urte.
|
|
|
Juan Paredes Manot Txiki eta Anjel Otaegi, Francoren aginduz 1975eko irailaren 27an fusilatu zituzten bost lagunetako bi. Ez ziren Euskal Herriaren alde hildako azkenak, baina bai fusilatuta hildako
|
azken
euskal abertzaleak(" ofizialki" fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak behintzat). Orduantxe bete berriak ziren hogeita bi urte.
|
|
|
Juan Paredes Manot Txiki eta Anjel Otaegi, Francoren aginduz 1975eko irailaren 27an fusilatu zituzten bost lagunetako bi. Ez ziren Euskal Herriaren alde hildako azkenak, baina bai fusilatuta hildako azken euskal abertzaleak(" ofizialki" fusilatuta hildako
|
azken
euskal abertzaleak behintzat). Orduantxe bete berriak ziren hogeita bi urte.
|
|
|
Zelatunera bakoitza alde banatatik heldu izana ez zen kasualitatea. Zarauztik bide zetorren Txiki, Nuarbetik Otaegi, eta Zelatun,
|
azken
batean, bi herrien erdi-bidean zegoen gutxi gorabehera.
|
|
|
Fernando Pessoak ez zion horretaz ezer aipatu Ricardo Reisi, edota ez zuen behintzat halakorik jaso José Saramagok O ano da morte de Ricardo Reis nobelan, baina abertzale bat hiltzen denean hildako abertzale bat bilakatzen da, abertzaletasun horren izenean –" nire aitaren etxea" defenditzeko Arestik zioen bezala, edo" gure amaren etxea" bestela, guk hogeitaka urte geroago modu politikoki zuzenagoan genioen moduan– zer egin lezakeen jakin ez arren. Tira,
|
azken
batean, egia esanda, nik neuk behintzat bizi nintzelarik ere ez nuen sekula oso ondo asmatu zer egin nezakeen ezeren alde. Inguratzen ninduen mundua gero eta hierarkizatu eta mediatizatuagoa zegoela argudia nezake aitzakia gisa, baina Lauaxeta ez litzateke ados izango.
|
|
|
Inori gera dakiokeen zaletasun eta interes hondarra zapaldu eta itotzeko baino ez!
|
Azkenerako
, egia osoa esanda, polemika eta ika mikarik gordinenek baino ez zidaten pizten benetako eta interesa –edo morboa, zuzenago esateko–, baina horiek ere, gehienak behintzat, ziklikoki errepikatzen ziren, eskema berberei jarraiki ia beti, eta aspergarriak izaten ziren azkenean.
|
|
|
Arraro samarra sentitu arren, ulergarria zitzaion artikulu gehientsuenetako euskara, baina artikulu askoren mamian kontu askotxo zitzaizkion guztiz arrotz, urrun, atzemanezin.
|
Azkenean
, irakurketa amaitu ostean ere argitu gabe jarraitzen zuen Lauaxetaren zalantza nagusiak: " Egia ete da, dirudien legez, guda irabazi egin genduala?"
|
|
|
Gainerakoak bezala, ahalik eta lekurik bakartienean esertzera joan zen, baina Lauaxetarengandik aski gertu hala ere. Agian euskaraz jakingo zuelakoan eta beltz bat euskaraz mintzatzen entzuteko irrikitan, harekin hizketan hastekotan egon zen une batez Lauaxeta, baina
|
azkenean
ez zen ausartu.
|
|
|
Kasik ezinbestean, jaio nintzen lekuan eta jaio nintzen garaian jaiota. Ezkertiarra ere bai; aukerakoagoa izanagatik ere,
|
azken
batean horixe izan da beti ohikoena eta errazena nire inguruan. Gaztetan euskaltzale, abertzale eta ezkertiar sutsua izan nintzen, baina ondoren gero eta epelagoa.
|
|
|
Ez gintzuazan alferrik hil! Irabazi egin ete genduan ba
|
azkenean
guda. Euzkadi azke ete da?"
|
|
|
Begien aurrean agertu berri zitzaion munduaren nondik norakoek kezkatzen zuten Lauaxeta bizira itzuli berria, eta ez bere patu pertsonalak.
|
Azken
batean, ondo barneratua zuen hila zela. Kezka erlijioso handirik ere ez zuen une hartan.
|
|
|
Haritzak" Euzko lur gañian zutunik" zirauela ikusteak ez zion, alabaina, erabateko argitasunik ematen Lauaxetari berpiztu eta ertzain autoa ikusi zuen unetik buruan bueltaka zituen bi galderen inguruan: " Irabazi egin ete genduan
|
azkenean
guda. Euzkadi azke ete da?" Galdera haientzako erantzunen bila, zuhaitzaren ondoa utzi eta han hemenka argazkiak egiten ari ziren turista bisitarien artean ibili zen batetik bestera, inguruak miatzen.
|
|
|
Ez zuen 1936ko uztailean piztutako gerra aipatzen zuen inongo taularik aurkitu Juntetxean. Ezin zuen, horrenbestez, gerra hura nola amaitu zen jakin, baina, han emandako ordubetean ikusitakoak ikusita, gerra hura bere burkideek irabazi zutelakoan zegoen, Errepublikaren indarrek faxisten erasoari
|
azkenean
ere aurre egiten asmatu zutelakoan. Nekez uler zitekeen bestela Euzkadiko hiru herrialdek autonomia izatea, Legebiltzarra, Jaurlaritza, lehendakaria...
|
|
|
Bazihoazen lagun batzuk karrikan gora, bazihoazen beste batzuk behera.
|
Azken
haiekin abiatu ziren eurak. Kaleak bustita, eurixka ari zuen.
|
|
|
Une batez hala izan bazen ere, Xanek ondo begiratu zionean, itxita zeuzkan.
|
Azkenerako
, lokartu ote zen. Izan zitekeen geroxeago, izan zitekeen handik ordu batzuetara, atzera esnatu, Lazaro eta Luzi beren ohean zirela ohartu baitzen.
|
|
|
lotsaz eta bazterka, Lolita, disimulorik gabe, apika gaiztoz Maria zeritzona.
|
Azken
horrek bere papardoan perlekiko lepoko bat luzitzen zuen, begiak eta ezpainak higuingarri pintatuta zeuzkan. " Ez zintudan behin ere ikusi, uste dudanez", ekin zion hark, elezuri.
|
|
|
" Ez zunan pobrea", esan zuen airatuki. " Ez dinat esan pobrea zenik", esan zuen Mariak,"
|
azken
aldian pobre bat bezala zebilela baizik"; eta, haren froga gisa: " zapatapetan zulo eder bana zeramazkinan; neuk ikusita"; amatxi zaharrak ez zuen estremo hura ukatu, muxin zen arren; Mariak segitu zuen:
|
|
|
Egitura, bide haietako batzuk Xanek ezagutzen zituenak ziren, bere baitan atxiki zituenak, ezabatuxe, deformatuxe baldin bada ere. Beste batzuk aldiz,
|
azken
denboretan eginak izango ziren. Xanek kale zahar, luze bati ekin zion gora.
|
|
|
amona izan zen aldean ez, ezpada bestean, bi mutilen ondoan, bakantxo hala ere. Hirurak zopa hartzen ari zirela, amona nonon lagata itzuli zen neska burlatia aurrena, gero etxekoandrea,
|
azkenik
neska morenoa, amak June deitu zuena ere eseri ziren; handik aurrera beste emakumeak, emakume sendoak, familiakoa izan behar ez zuenak egin zituen komedoreko beharrak.
|
|
|
Zaharra, dagoeneko atean, betiere kantari, beraiei begira, harrituta zegoen; ez sobera ere, kantatzeari pixkanaka utziz irribarre amultsu, eta hala ere oker samar bat egiten zienez. " Hau ez da igual bazkaltzera etorriko", esan zuen,
|
azkenean
; Raissak ez zuen berehalaxe erantzun; alabatxoari kasu egiten zion, bidenabar, beharbada, Xani; zaharrak, egonarriz: " eltzea jartzeko sutan", esan zuen.
|
|
|
Pasilotik alabatxoa zetorren. Raissak, Xani eskuan
|
azken
laztantxo bat eginez: " Orain joan egin behar duzu", esan zuen.
|
|
|
" ez hintzen", esan zuen," behar zen garaian, behar zen tokian". " Niri", saiatu zen Xan," inork ez dit esan... nik... toki jakinik ez nuen..."; argudio haiek ordea, hain ziren ahulak, hain ziren lekuz kanpokoak, Xanen boza motelduz joan baitzen,
|
azken
hitzak berak ere apenas entzun ahal izateraino. Ez zuen behinik behin Bonifazio komentzitu.
|
|
|
Xanek
|
azken
hitzak apenas aditu zituen. Bazekien gizonak zioen informe hura ez zela osasun informe bat izango, ezpada informe judizial bat, eta berak handik hara esan zezakeenak bere pena larritu baizik ez zuela egingo...
|