|
2000
|
|
|
Bai. Gure kantutegia eta ibilbidea landu ahala sentitzen hasi ginen gure lana pixka bat gehiago aberastu behar
|
genuela
, eta gu baino trebeagoa zen norbait ongi zitekeela gurekin biltzea. Pierpol Berzaitzekin topo egin genuen, suertez, ostatu batean kantuz ari ginela.
|
|
|
Guk taldean kantuaren militanteak egon nahi genuen, hark berriz, kantuari beste maila bat eman nahi zion, kreazio artistiko bat. Eta egia erran, nik ez diot hark zuela edo guk
|
genuela
arrazoi. Bi moldeak ezberdinak dira, eta biak behar eta balio dutela uste dut; biak beharrezkoak dira herri batean nire gustuz.
|
|
|
Lankide baino askoz lehenago maisu izan nuen, baina ikasleontzat, irakaslea ezezik, laguna zen. Gogoan dut OHOko 8 maila bukatu ostean kurtso amaierako bidaia antolatu
|
genuela
. Gurasoek ez ziguten bakarrik joateko baimenik ematen, ordea.
|
|
|
Horri aurre egiteko, Euskal Herrian Euskarazek bi helegite aurkeztu zituen Nafarroako Justizia jauregian. Break adierazi duenez," esan zuten ibilbide berria proposatu behar
|
genuela
, baina oso denbora tarte estu batean, guk planteatutakoa desitxuratzeko asmoz, kotxerik gabe eta megafoniarik gabe". Ibilbidea EHEk nahi bezala gauzatzeko ukapena
|
|
|
" borondate politiko baten ondorioz eman da; denboraz bete beharreko epe legala bete ez
|
genuela
argudiatu zuten, baina guk bete dugu epe hori. Borondate politiko berberak eraginda, Beratik Lesakarako oinezko ibilbidea ezin izan zen normaltasunez burutu.
|
|
|
Itun hori presaka eta korrika egin zen. Une konkretu batean ilusio handia jarri genuen arren, argi geratu da ez
|
genuela
akordioa ongi egin, ezta berbera gizarte aurrean ongi azaldu ere. Edonola ere, EAEri dagokionez, itun horrek ez duela inolako emaitzarik ekarri ageri da.
|
|
|
Poliki poliki jendea hasi zitzaigun deika, inolako iragarkirik jarri gabe. " Zenbat kobratzen duzue?" galdetzen ziguten, eta guk ezetz, doan egiten
|
genuela
erantzun; orduan, opariekin hasi ziren eta azkenean, 500 pezeta kobratzea erabaki genuen.
|
|
|
Gainerakoek jarraitu egiten diote. Guri gertatu zitzaiguna izan zen berandu hartu
|
genuela
amaitzeko erabakia.
|
|
|
Orain dela 20 bat urte ikusi genuen Kristo aurreko milurtea, Burdin Aroa hain zuzen, gutxi ezagutzen
|
genuela
. Esate baterako hemen Gipuzkoan batzuk ezagutzen genituen Oiartzun eta Adarra Mandoegiko mendi horietan, baina ez genituen ezagutzen bizilekuak, kastroak edo herriskak.
|
|
|
Era berean, herri komunikabideak indartzeko Eusko Jaurlaritzak duen aurreikuspenak bete betean hartzen du Goiena. Irizarren arabera," Eusko Jaurlaritza eta Foru Aldundiarekin izandako eztabaida luzeen ondoren, bazirudien aurten itun hirukoitz bat sinatuko
|
genuela
; azkenean ostera, gorabehera batzuk medio, diru laguntzak eskatzeko ohiko deialdian bideratu da eskaria. Baina tira, baliteke datorren urterako zerbait lotzea".
|
|
|
Gurasoak Iruñekoak dira. Nik zortzi bederatzi urte edukiko nituen, eta buruan sartu zitzaien etxean denok ikasi behar
|
genuela
euskaraz. Orduan hasi ginen euskara ikasten apaiz batekin.
|
|
|
Urola Kosta. Bagenekien gure biratxo honen hirugarren eta azken geldialdian oso bestelako egoera topatuko
|
genuela
. Batek baino gehiagok pentsatuko du zonalde horretako euskaldunen kopuru handiak ikusita (%75 ingurukoa da batez bestekoa) egiteko handirik ez dagoela eskoletako hizkuntz erabileran.
|
|
|
Diglosia hizkuntza inposatzaile baten kontsentsu sutila baino ez dela erakutsiz, hortik gure hizkuntzaren heriotzarako bidea zein laburra izan daitekeen irakatsizigun. Eta giza taldearen edozein tamainatan egoera diglosikoak duen eragina argi etagarbi ulertu genuen, berak argi azaldu ondoren ezen, konbinatoriaren legeen araberadena galtzeko
|
genuela
, eta aldats beheran gindoazela, kontsentsu sutil hura apurtuezean. Egia esanda, lehenagotik ere intuitzen genuen egoeraren asimetria, baina intuitzen genuena forma matematikoan ikusi genuen orduan, eta horrek asko areagotu zuengure jarrera aldaketa.
|
|
|
Tropa polita eta atsegina zen. Orduan, ez hark ez nik ezgenekien zenbait urte geroago barriro topo eginen
|
genuela
, bainan arrunt bertze alorbatean: EKIN erakunde berria elkarrekin sortzeko (1952), bai eta, geroago, ETAantolatu ere; eta, horrela, batera ari izana urte mordo batean zehar.
|
|
|
erran nahi baitut, haren paregabeko dohaina euskararako. Bizikiontsa gogoratzen naiz, hastapen hastapenetik, lehenik EKIN, gero ETA barnean, euskararekin deus ikusteko zuen oro, hots, euskarari buruz zen guzti guztia, JoseLuisen eskuetan uzten
|
genuela
ex oficio. Hitz batez, gure, euskaralogoa?
|
|
|
Erran gabe doa, gure Euskaldungo etaEuskararen. Sailburua? (oraingo egunetan erraten denez) Jose Luis
|
genuela
.
|
|
|
Eusko Kultur Gaiak planeta gisa irudikatuz, Euskal Kulturaren gaia izar sistemapropio modura azaldu nuen duela bost urte (Uztaro 13), eta uste dut baliagarria izanzela UEUko ikastaroak antolatzeko, gure kulturaren altxorra eta euskararena bat berazirela egiaztatzeko, euskal kulturaren baitan zegoen gai aniztasuna adierazteko etakulturaren arlo bakoitzean zientifikoki,, asmoz eta jakitez? aritu behar
|
genuela
serioskihartzeko.
|
|
|
Bibentziak zirengehienetan, teoria mailatik urrun samar; baina kultur arloan determinanteak izatendira, bizitzaren beste arloetan bezala. Denbora agortzear
|
genuela
, gutxitan mintzo zengizonezko batek galdetu zuen: –Culture basque, a quel but??.
|
|
|
Nik ondo pasatu nuen, baina gutariko batzuek ez hainbeste. Kontua da taberna batean denbora luzea egon eta gero, erabaki
|
genuela
beste batera joatea. Beno, ba beste horretara sartzean, aurpegi ezagunak ikusi nituen.
|
|
|
Norbaitek esan du geuk ere erantzun
|
genuela
, ez noski indarrez, zentzuz baino. Eta, beraz, ea gogorik geneukan gauean taberna batera joateko eta hitzaldiko gaia bertan jorratzeko.
|
|
|
Bai, guztiz oroitzen dut orain eszena hura, zeina nik hamar urte bete berriak nituela eta jaun Marcel —don Frantziskoren ondoko prezeptore berria— orduko etxean
|
genuela
izan baitzen; eta oroitzen dut bazkal aitzin izan zela, eta ama ere, halakoetan ohi ez bezala, ondoan izan genuela egun hartan. Eta, horrela, eni xuxendu hitz haien ondotik amari artezten zitzaiola, aitak erran zuen:
|
|
|
Bai, guztiz oroitzen dut orain eszena hura, zeina nik hamar urte bete berriak nituela eta jaun Marcel —don Frantziskoren ondoko prezeptore berria— orduko etxean genuela izan baitzen; eta oroitzen dut bazkal aitzin izan zela, eta ama ere, halakoetan ohi ez bezala, ondoan izan
|
genuela
egun hartan. Eta, horrela, eni xuxendu hitz haien ondotik amari artezten zitzaiola, aitak erran zuen:
|
|
|
ERRAN dizut osaba eta biok elkargo sekeretu bat fundatu
|
genuela
, edo eliza bat —Zientziaren Eliza—, baina ez zenuke pentsatu behar ezen gurea, stricto sensu, eliza bat izan zela, bere arauak eta bere egunorozko errituak zituena, edo gure xedea eta helburua atergabeko lana eta azpilana egitea zela, urbiaindarren artean gure sinesteen eta gure ideien hedatzeko eta propagatzeko... zeren eta osaba ez baitzen hain inozenta, ikusirik zein zen, erlijioneaz... gure elizak eta gure untzi tipiak, halatan, gehiago zuten, alde horretarik, izenetik izanetik baino...
|
|
|
...ela, bere arauak eta bere egunorozko errituak zituena, edo gure xedea eta helburua atergabeko lana eta azpilana egitea zela, urbiaindarren artean gure sinesteen eta gure ideien hedatzeko eta propagatzeko... zeren eta osaba ez baitzen hain inozenta, ikusirik zein zen, erlijioneaz denaz bezainbatean, Urbiaingo eta Nafarroa osoko giroa, eta zeren baitzekien ezen egitekorik eta trabailurik aski izanen
|
genuela
, bertzenaz ere, geure untzi tipiaren nabigazioneari eta geure egiari eusten eta hartan irauten: gure elizak eta gure untzi tipiak, halatan, gehiago zuten, alde horretarik, izenetik izanetik baino...
|
|
|
Erretorika eta oratoria emaiten zigunean, mihiaren trebatzeko eta geure arrazoinen aitzinatzeko, anaia eta biok eztabaidan ipintzen gintuen jaun Mar celek, erabiltzen eta manaiatzen zituela, hartarakotz, edo Fedro edo Esoporen fabularen bat, bi animalia edo bi pertsonaia antagonikoren solasa biltzen zuena —txirrita eta inurriarena, konparazione— eta guk harrointzat hartu behar izaiten genuena, nork bere arrazoinak defenda zitzan bertzearen aitzinean, jakinik ezen emanaldi haiek bigarren parte bat zutela, zeren lehenengoan txirrita iduri egin zuenak inurri iduri egin behar baitzuen bigarrenean, eta inurri iduri egin zuenak txirrita iduri. Baina, hartan hasi aitzin, jaun Marcelek oroitarazten zigun ezen biok anaiak ginela, eta, nork berea atxiki behar zuen arren, ez
|
genuela
koleratu behar, eta bai dibertitu... eta behartzen ere gintuen kortesiazko salutantziaren egiterat, hala hastean nola akabatzean, adierazi nahi baligu bezala ezen gure arteko solas haiek jostetatik gehiago zutela zinezko polemikatik baino.
|
|
|
ZER gehiago erran diezazuket jaun Marcelez, jaun André? Oroit dezaket, konparazione, nola irakatsi zigun latineko dikzionarioa erabiltzen eta nola egun haietan erran zigun ezen dikzionarioa hitzen logela zela, eta hantxe
|
genuela
hura, guk noiz zabalduko zain, hitzek ezkutatzen zituzten ametsak eskura genitzan. Eta erran zigun, halaber, ezen dikzionarioa baso bat ere bazela, non pagorik lerdenenaren iduriko hitzak aurki genitzakeen edo belarrik xumeenaren idurikoak; eta zerurat beha zeuden hitzak zeudela, eta lurrari beha zeudenak eta lurrean sartzen zirenak, bertze hitzen ongarri bihurtzeko; eta hitz gozoa, komunzki eta eskuarki, ederra zela, eta hitz garratza eta pozointsua, itsusia; baina bazirela hitz gozoak, gozoaren gozoaz gibela eragin ziezaguketenak, okaztagarri egin arteraino, nola izan ohi baitziren usu gorteko poeten hitzak, kapare eta handikien zerbitzuetarat zeudenenak eta haien faboreen eskertzeko skribatzen eta deklamatzen zutenenak, eta bazirela hitz garratzak eta pozointsuak ere, garratzaren garratzaz eta pozoinaren pozoinaz eder bihur zitezkeenak, nola gertatzen baitzen osaba Joanikotek hain atsegin zituen Rabelaisen edo Quevedoren luma satirikoetan...
|
|
|
Ai, nola hustu nizun orduan neure barrena, eta nola biluztu neure kontzientzia, barkamendua behin eta berriro eskatzen nizula! Eta Demostenes aipatu zenidan, eta hasi nintzaizun kontatzen ezen izen bereko txakur bat izan
|
genuela
etxean, zeren eta osaba bat bainuen, txakurrak halako izenekin bataiatzen zituena. Eta, hari hartatik tiratzen nuela eta hari batek bertzerat ninderamala, osabarekin nuen auziaren berri eman nizun... baita osabak amarekin eta aita Bartolomerekin zuen auziarena ere; ordea, denbora aitzina zihoan eta ni ez nintzen ohartu ere egiten, hain baitzitzaidan eder zure konpainia eta hain bainengoen, hargatik, arrai eta alegera.
|
|
|
Halarik ere, erran behar dizut guztiz sinetsia nagoela ezen Nafarroa osoa apurka gaztelaniaren alde jarri genukeela, nola egin baitute jada Nafarroako handikiek eta noble gehienek, guztiek ez erraiteagatik, zeren eta gaztelania baita Espainiako inperioaren hizkuntza, mundu zaharra eta mundu berria uztartzen dituena. Berdinzki erran diezazuket ezen Kristok manatu zigula mundu zabalerat eraman behar
|
genuela
haren dotrina, eta, nola gaur egun gaztelaniaz den mundu zabala, eta gaztelania bera ere den mundu zabala, ez euskara, hala, gaztelaniaren alde egoitea da Jainkoaren alde egoitea, mundu osoaren ebanjelizatzeko.
|
|
|
...auregian kapera egin baitzuen eta aita jesuita jauregirat ekartzea erdietsi —erran behar dizut, arestian aipatuaren alderakotzat, ezen, gauzak hala gerta zitezen, erabakigarria izan zela, nik uste, aitak hartu zuen deliberamendua, karitatezko obrei esleiturik zizkièn ondasunen parterik handiena Iruñako jesuiten esku uztekoa—, jauregian berean geratzen hasi ginen, aita Bartolome izaiten
|
genuela
meza emaile.
|
|
|
Lehena izan zen ezen biharamunean, eguerdi aldean, igurikitzen ez genuen bisita izan
|
genuela
, zeren eta osaba Joanikot etorri baitzitzaigun. Eta ikusi zituenean anaiaren eta ilobaren gorpuak jauregiko sala nagusian, deiadarka eta heiagoraka ari zirèn auhendariak isilarazi, eta honela solastatu zitzaion amari, aita Bartolome eta bion aitzinean:
|
|
|
Zeren, noiz eta plazerrak eta atseginak bat batean eta ustekabean atrapatzen eta harrapatzen baikintuen, ba al dakizu zer erraiten ziguten egin behar
|
genuela
–Erraiten ziguten ezen arimak bideratu behar zuela gorputzak desbideratua, eta ez zegoela hartarakotz deus ere hoberik pentsua eta endelegamendua dolorezko misterioren batean pausatzea baino...
|
|
|
Zeren, uste genuenean ezen geure betiko Mattin hura geurekin
|
genuela
, guztiz osaturik eta zaldi gainean bere balentriak berriro egiteko prest, aldiz, handik bertze lauzpabortz egunetarat, bazkal aitzin mahaiaren inguruan zutik egiten ohi genuen otoitza egiterat gindoazenean, dar dar hura sartu baitzitzaion gorputzean tupustean, eta dardara bortitzak lurrerat jaurtiki zuen.
|
|
|
Baina erran dut, halaber, ezen, ondo zegoenean, betiko Mattin
|
genuela
hura, bihoztuna eta ausarta, halako tailuz, non egun batean erran baitzuen, tigrearen kontu hura zela kausa:
|
|
|
Eta, hargatik, ez nuen aita Bartolome bezalako apeza izan nahi, hori ere ezin garbiago nuen, baina apez berezi bat. Zeren eta, arestian erran bezala, Tomas Mororen Utopia irakurri ondoren eta Miguel de Sandovalen komentarioak entzun ondoren, amesten bainuen ezen, jauregiaren itzalaz baliaturik, justizian eta karitatean zimendatu lurralde zerutiar bat eraiki ahal izanen
|
genuela
noizbait Urbiainen, non guztiok anai arrebak eta Jain koa ren seme alabak senti baikintezkeen, Plautoren edo Hobbesen Homo homini lupus etik urrun. Haatik, asmo haren bulkatzeko eta aitzina egiteko, ama eneganat erakartzea nuen conditio sine qua non a... baina nola erakarriko nuen ama eneganat, baldin aita Bartolomeren ideien eraginpean bizi bazen?
|
|
|
Bada baldinba, paseoan gindoazen Pisako dorrerantz, batzuetan aitzina egiten
|
genuela
eta bertzeetan gelditzen, batik bat osaba bere esplikazione haietarik batean luzatzen zenean. Eta orduan ere, dorre okerraren parean geundela, geldialdi bat egin genuen, gorat igaiteko asmotan.
|
|
|
Kontua da don Frantziskok sasoin hartan artzain onaren parabola irakurri zigula, eta manatu zigula ezen parabola hari buruzko komentario edo sermoi labur bat skriba genezala. Eta, sermoi bana skribatzen
|
genuela
, irakurri zuen don Frantziskok Mattinena, eta begiak zabaldu zituen; eta irakurri zuen enea, eta are gehiago zabaldu zitzaizkion. Eta, amari erakusten zizkiola, erran zuen:
|
|
|
AHANTZI egin zait lehen erraitea ezen korridako ikusleen artean ez
|
genuela
aitona Nikolas izan. Izan ere, alde batetik, bere erreuma hura zuen, gero eta handiagotzen ari zitzaiona —zenbatenaz festatik hurbilago, hainbatenaz handiago eta jasanezinago, egia erran, jelosiaren eraginagatik edo—, baina bazuen, bertzetik, barrenean halako ezinegon bat, bertze mota batekoa, bere iraganarekin eta etxeko iraganarekin lotua zegoena, edo egon zitekeena, eta bakean uzten ez zuena, bertze nonbait ere aditzerat eman dizudan bezala eta aitzinago ere hobeki ikusi ahal izanen dugun bezala.
|
|
|
—eta, aitari beha paratzen zela, erran zuen—: Izan ere, aspaldi prometatu nioan Joanesi egunen batean bidaia luze bat eginen
|
genuela
, eta...
|
|
|
Donibanerat heldu ginenean, Urbiaindik harako bidea buruhauste handirik gabe egin ondoren, Arkimedes ere lagun
|
genuela
, osabak denbora hartan berarekin ibiltzen zuen or leiala, han berean ediren genituen Alessandroren untzia eta haren marinelak geure aiduru, Veneziarat itzultzeko kontuan.
|
|
|
Sinetsi nahi al didazu, jaun André, ezen Lisboako portuan egun bat galdu
|
genuela
, bertako ur ezin geldiagoetan masta nagusitik arroako zaku bat gari jaurtitzeko, eta erori zen tokiaren inguruan zirkulu baten trazatzeko. Zeren Pisakoak matematikoki frogatu zuen fenomeno hartaz ari baitziren, igartzen zuelarik ezen masta batetik erortzen utzirikako edozein objektu leku berean erortzen zela, mastaren oinean doi, berez eta halabeharrez, nola untzia geldi zegoenean hala lasterrean eta ziztu bizian.
|
|
|
Eta haiek ziren, pinturaz eta arteaz denaz bezainbatean, jauregian genituen apaindurak, aita Donibane Lohizunetik larunbat hartan itzuli zenean, aita Bartolome Ziaurrizkoa Urbiainen
|
genuela
, lau egunetako misioneen emaiterat etorria. Eta haiek ziren apaindurak, eta aita asmo berri batzuekin zetorren, zeinak amari jakinarazi nahi izan baitzizkion etxeratu bezain fite, baina alferrik, zeren eta amak aita jesuitaren predikuak aditu nahi baitzituen eta berant baitzebilen.
|
|
|
Lehenengo ustekabekoa izan zen ezen ez
|
genuela
Pedro aurkitu amak emanikako direkzionean. " Urteak egin zituen ostatu honetan, baina azken bi urteotan merkeago baterat joan zen, gurea ezin ordaindu zuelako", erran zigun ostatuko nagusiak, bertze ostatu haren direkzionea zemaigula.
|
|
|
Etxegoiendarren etxea sakratua duk!" Baina, aitarenarekin batean, osaba Joanikoten boza aditu nuen, neure kontzientziatik eta barrengo ganberatik oihuka, salatze mota ororen aurka mintzo zena eta erraiten zidana ezen salatzea bera zela bekatu mortalik zikinena eta lohitsuena, eta isilpean salatzea bi bekatu mortal: lehena, salatzeagatik, eta bigarrena, isilpean egiteagatik... eta hargatik egin
|
genuela
, hain zuzen ere, gurutzefikatuaren aitzinean, zina, behartzen ninduena nehor ere ez salatzerat —ez lagun ez etsai—, bizitza osoan.
|
|
|
Eta jakin zuenean noren partetik gindoazen eta zertarat, bere etxerat gonbidatu gintuen. Eta igan ginen elizako eskaileretarik haren etxerat, non kausitu baikenuen haren erranetarat zegoen emazteki bat, indiar horia zena eta adinean sartua; jarri ginen aulki luze baten gainean, atera zigun emazteki indiarrak guaiaba zukua, eta solasean hasi ginen; eta erran genionean don Anselmori ezen kaputxinoen misionerat joaiteko asmoa
|
genuela
eta aita Zacaríasen gomendiozko karta bat generamala, ihardetsi zigun ezen lagun zituela berak ere misioneko indiarrez arduratzen ziren kaputxinoak; baita bertze muturrean zeuden frantziskotarrak ere, zeinek fundatu berri baitzuten bertze misione bat. Eta, noiz eta hango eta hemengo indiarrez galdetu baikenion, erran zigun, Fernando Pachecok bezala, ezen bi indiar suerte zirela inguru haietan:
|
|
|
—Eta itzuli zen aita Bartolome Iruñarat, eta handik egun gutirat izan nuen ideia hura, zerutik etorria iduritu zitzaidana, Pagabasoko leizerat prozesionean joan ginenean, izurriteari buru egiteko, don Laureano buru
|
genuela
; zeren present bainituen nik orduko hitz haiek, san Inaziok Xabierko Frantziskori xuxenduak eta Pedro Huizik kaperako freskoan skribatuak: " Zertarako nahi duzu mundu guztia, baldin zeure arima galtzerat uzten baduzu?"; eta present nituen, halaber, aita Bartolomeren hitzak, neuri xuxenduak bere azken bisitaldian:
|
|
|
" Zer erran behar ote diot nik orain Iruñako Konpainiako aita na gu siari? Zeren errana bainion ezen jauregia, gertuki eta segurtki, Konpainiarena izanen
|
genuela
noizbait, zeure testamentaren arauaz..." Nola inarrosi ninduten hitz haiek errai erraietan, eta nola ohartu nintzen bat batean aita jesuita enekin jokatzen ari zen joko ezin makurragoaz...! Zeren ni Urbiain izurrite hartarik libratzeko ahaleginetan ari bainintzen, eta hura, berriz, kontutxo harekin baitzetorkidan, bere probetxu pertsonala eta Konpainiarena urbiaindarren salbazionearen gainetik paratzen zuela...
|
|
|
...an hartan ediren zuela Paradisua, nahiz eta uste zuen, bertzalde, ezen indiar gorri haiei eman behar zitzaiela Kristoren ezagutza, zeren Kristoren manua baitzen bere dotrina mundu osorat zabaltzea... eta hasi ere, hala hasi zen, Gorukiri eta herriska hartako gazteei eskola emaiten, haienganik haien mintzaira ikasiz, eta haiei gaztelania irakatsiz, geure egiteko hartan Goruki ararteko eta bitarteko
|
genuela
, ebanjelioaren berri jakin zezaten, gauza guztien gainetik.
|
|
|
INDIAR gorrien paradisuaren alde egin zuen Antonio Ibarbia gipuzkoarrak bere buruaren oferenda hura; alferrik, ordea, zeren, handik urtebeterat, guztiok lotan geundela eta gutien uste genuenean —konbentziturik baikeunden ezen, geure iparralderako ihesaldi luzean, oihanak eta sabanak, sabanak eta oihanak zeharkatu ondoren, leku ezin segurago bat ediren
|
genuela
, inguru hartako oihan batean—, indiar horiak sartu baitzitzaizkigun, beren arkuekin eta beren fletxekin, baita zazpi gizon zuri ere, beren arkabuzekin, guztiak ere hotsez eta habarrotsez, hedatzen zutelarik, halatan, beldurraren eta izu ikararen soinua oihanean barrena.
|
|
|
Eta hau guztia erran ondoren, galdetzen dizut: zergatik eman zigun fortuna gaixtoak bertze kolpe gaixto bat, noiz eta uste baikenuen ezen sobera bete
|
genuela
geure maluraren neurria eta ezinezkoa zela, halatan, bertze desditxa edo bertze ondiko bat?
|
|
|
Eta galdegite hura zen ene egoerari buruzkoa, zeren jakin nahi baitzuen zer egiten nuen nik Indietan eta zertarat etorri nintzen. Eta orduan asmatu nuen nola Nafarroan nengoela Antonio Ibarbia zeritzan kapitain ohi bat ezagutu nuen, El Doradoko mapa bat zuena, eta hargatik etorri nintzela harekin Indietarat, eta hargatik egin
|
genuela
Gorukik eta biok iragan berri genuèn oihan hartan barrena, baina ez genuela deus ere aurkitu ez irabazi... eta, are okerrago, zeren, batetik, kapitain ohia eritu eta sukar izugarri baten ondorez hil baitzen, eta zeren baitzirudien, bertzetik, ezen oihanean galdu ginela Santo Tomáserat itzultze asmotan ginenean, nahiz eta azkenean zorte apur bat ere izan genuen... edo zorte handia, hobeki, ez ba...
|
|
|
Eta galdegite hura zen ene egoerari buruzkoa, zeren jakin nahi baitzuen zer egiten nuen nik Indietan eta zertarat etorri nintzen. Eta orduan asmatu nuen nola Nafarroan nengoela Antonio Ibarbia zeritzan kapitain ohi bat ezagutu nuen, El Doradoko mapa bat zuena, eta hargatik etorri nintzela harekin Indietarat, eta hargatik egin genuela Gorukik eta biok iragan berri genuèn oihan hartan barrena, baina ez
|
genuela
deus ere aurkitu ez irabazi... eta, are okerrago, zeren, batetik, kapitain ohia eritu eta sukar izugarri baten ondorez hil baitzen, eta zeren baitzirudien, bertzetik, ezen oihanean galdu ginela Santo Tomáserat itzultze asmotan ginenean, nahiz eta azkenean zorte apur bat ere izan genuen... edo zorte handia, hobeki, ez baitzen ahuntzaren gauerdiko eztula paraje haietan fama oneko bertze nafar bat ...
|
|
|
Eta, ai, zein urrun geratzen zitzaidan denbora eta sasoin hura, noiz eta Amsterdameko porturat iritsi bezain fite oilarraren moduan ibiltzen baikinen, oilotik oilorat, geure egitekoa egiten
|
genuela
ahalik eta lasterren eta fitezen! Eta nola maradikatzen nuen neure bizitzako aldi hura eta nola ahalketzen nintzen aldi hartaz!, nahiz eta ulertzen nuen, bertzalde, ezen ez zegoela ikasbide hoberik bizitzak berak eskaintzen ziguna baino eta ez zegoela zentzatze zentzuzkoagorik nork bere buruaren gainean egin zezakeena baino, gure hutsen zuzentzeko eta gure falten korrejitzeko eta erremediatzeko... eta bidean abantzatzeko eta aitzina egiteko, azken finean.
|
|
|
ARESTIAN erran dizut ezen presondegi hartan ez
|
genuela
bisitarik, baina egun batean... edo gau batean, hobeki...
|
|
|
Ongi oroitzen dut nola ibaian goiti abiatu ginèn lehen egun hartan, arratsa gainean
|
genuela
, ibai ertzerat egin genuen, gauaren iragaiteko asmoz, eta nola goizean goiz jaiki zen Antonio, eguzkiari orazino hura egiten ziola.
|
|
|
Baina utz dezadan kontu hori alde baterat, zeren eta, bertzenaz ere, anitzetan mintzatu izan bainatzaizu kezkaz eta antsiaz liburuan barrena. Eta, horrela, derradan soilik, don Fidelen plantazionean bizi izan nuen historiaren akabatzeko, ezen Goruki atera nuela lehenik toki batetik, eta Xiritxe ondotik bertze toki batetik... eta aitzina eta aitzina egin
|
genuela
, hartaraz gero, hirurak zaldi gainean, gau ezin garbiago batean, harik eta oihanaren ertzean utzi nituen arte, biharamuneko argi urratzean.
|
|
|
Zeren, dakizun bezala, hargatik gertatu zen, hain zuzen ere, osaba eta bion arteko adiskidetasun isilpekoa, eliza edo elkargo sekeretu iduriko hura fundatzen
|
genuela
, noiz eta aitak zaflako hura eman baitzidan, erraiteagatik ezen ez nuela komunionea egin nahi, Kristoren begiak irentsi nahi ez nituelako, hil hurran ikusi nuen oreinaren begi galduak gogoan.
|
|
|
—Angelusa errezatu gabe...? —galdegin nion, malizios, pentsaturik ezen berriro Angelum erranen zuela, eta anaiak eta biok irri eginen
|
genuela
Angelum haren karietarat.
|
|
|
Villagrandeko dukeak hiru egun egin zituen gure jauregian, eta erran liteke ezen, haren errezibitzeko eta haren omenez eginkizun genituen festen zelebratzeko, Urbiaingo herri kasik osoa izan
|
genuela
morroi edo neskame, zerbitzari edo mirabe. Inurritegi bat zirudien gure etxeak, norat batzuk sartu eta bertzeak jalgi egiten baitziren:
|
|
|
...zkieten, baita alhatzen eta torturatzen ere etengabe, loa eragotziz euli hosto batez, eta hala meneratzen eta bezatzen zituztela urte erdiko epean; erran zigun, gero, ezen, handik aitzina, aski zela, haien gobernatzeko, lokarri edo soka batez giltzurrun aldetik lotzea, eta hala eraman zitezkeela baterat edo bertzerat, soka eskuan harturik eta soka hartaz gidaturik; eta erran zigun, finean, ezen ez
|
genuela
piztia hura sekula kaiolaratu behar, zeren tristetzen eta goibeltzen baitziren, gaixotzen eta hiltzen.
|
|
|
Eta bertze uda bateko bertze egun batean —tigrea etxerat ekarri eta handik bi urterat izanen zen, Mattin etxeraturik
|
genuela
orduko, Villagrandeko dukearen etxean bere hirugarren eta azken urtea konplitu ondoren—, basurdea.
|
|
|
Eta, handik aitzina, neure historia kontatu nion eta hark berea kontatu zidan, eta hala aritu ginen bizpahiru ordutan, bazkaldu ere elkarrekin egiten
|
genuela
. Eta ongi jan, hobeki edan... eta, jan edanean igeri dabiltzanen gisarat, erraiten genituèn hitzetan jartzen genuen geure fidantzia eta uste osoa, halako moldez, non iduritzen baitzitzaigun ezen hitzaren indarrez konkistatu eta belaunikaraziko genuela mundua.
|
|
|
Eta, handik aitzina, neure historia kontatu nion eta hark berea kontatu zidan, eta hala aritu ginen bizpahiru ordutan, bazkaldu ere elkarrekin egiten genuela. Eta ongi jan, hobeki edan... eta, jan edanean igeri dabiltzanen gisarat, erraiten genituèn hitzetan jartzen genuen geure fidantzia eta uste osoa, halako moldez, non iduritzen baitzitzaigun ezen hitzaren indarrez konkistatu eta belaunikaraziko
|
genuela
mundua.
|
|
|
Eta, geure ametsen gibeletik, diruz ongi horniturik gindoazen —Antoniok bere poltsan zeramatzan, izan ere, bere etxearen sal-erositik eskuetaratu diruak, baita eltzeitsu batean ezkutaturik zituen bizitza osoko irabaziak ere, poltsa batean gorde genituenak eltzeitsua hautsi ondoren, eta nihaur ere ez nindoan esku hutsik, ez horixe, merezi nuena baino hagitzez ere diru poltsa joriagoa jaso bainuen Piarres Oihartzabal kapitainaren eskuzabaltasunetik, han Donibane Lohizunen geure arteko kontuak zerratzen genituela—: diruz ongi horniturik gindoazen, beraz, ez diru hartaz diru gehiago egin nahi genuelako, zeren guztiz bertzelakoa baitzen gure xedea, baina ikusten genuelako ezen bidaia hartan beharrezkoa izanen
|
genuela
, hainbat gastutarako, geure azken porturat iritsi bitartean.
|
|
|
Eta guk, geure aldetik, geure mapa hura genuen, Utopiako lurren berri emaiten ziguna. Eta, lur haien atzemaiteko, berriz, erabakia genuen, mapari beha, ezen ibai Orinocon barrena egin behar
|
genuela
. Eta ibai Orinocoren ahorat iristeko, bertzalde, La Hispaniolan lehorreratu genuen, lehen urrats gisa, profitatuz galeoi flotak uharte hartan egin izan ohi zuen geldialdia.
|
|
|
Ahantzia nuen nik, ordea, ezen Alain Coup d’Œil en Frantzia berezi hartan Alain Coup d’Œil bera
|
genuela
Jainko eta errege, eta berari zegokiola, ondorez, azken baldintasunen ezartzea. Eta orduan erran zidan:
|
|
|
Eta guk geure mapari so egiten genion, eta bagenekien ezen Santo Tomáserat joan behar
|
genuela
, eta Santo Tomásetik haratago ere bai, Utopiako lurretarat iritsi nahi bagenuen behintzat...
|
|
|
—Pizarrok, Almagrok eta bertze horiek Indiak konkistatu zituztela...? —erran zigun bertze egun batean, konbertsazione haietarik batean, etxe aitzineko jardinaren erdiko iturriaren marmara ere lagun
|
genuela
, ohi bezala— Bada, gure aitak ez gutiago! Hura bai buru argia!
|
|
|
Memorian aztarrika nabilkizula, erran diezazuket ezen Ecclesiasticus ek erakusten digun harako gizon jakintsu haren moldekoa eta eitekoa
|
genuela
geure ama: Fatuus in risu exaltat vocem suam, vir autem sapiens vix tacite ridebit, zeren hura ez bainuen nehoiz ere irri karkaraka ikusi, eta irri egiten ere gutitan; aldi hartan, ordea, bai, behin baino gehiagotan ikusi izan nuen irri egiten osabaren ateraldiekin.
|
|
|
Oroitzen dut, konparazione, noiz eta Moncayoleko erretore jaun Bernard Goienetxe" Mathalas" erreboltatu baitzen, Zuberoako jauntxoen aurka eta Luis XIV.aren gehiegikerien aurka —nork erranen zidan orduan ezen haren lehengusua ezagutzeko parada izanen nuela han Salamancan, zeren zuhaur baitzinen, hain zuzen ere, lehengusu hura, jaun André? —, haren defendatzaile sutsua izan
|
genuela
osaba Joanikot, aitak eta amak etsaitzat hartzen zuten bitartean. Eta nik ez nuen ulertzen, nola aita eta ama egon zitezkeen, katolikoak izanik, jauntxo protestanten alde, eta, aitzitik, osaba Joanikot, bere burua protestant aitortu zuena, katolikoen alde.
|
|
|
Baina ez nadin aitzina, eta natxekion gaiari. Eta derradan ezen, egun haietarik batean, osabari eta bioi gertatua izan
|
genuela
mintzagai bazkalorduan.
|
|
|
Ilargi ederra zegoen, eta uste dut ezen guztiok hartu
|
genuela
harako bidea, ba tzuk lehenago, bertzeak geroago, baina guztiok ere bateratsu, bi zezenketariak —Curro Banderas eta Paco Corrales— izan ezik, biak ere digestioarena baino adarkada gogorragoetarat eginak eta usatuak, hor nonbait, Paco Corralesek bezperan ongi erakutsi zigun bezala. Eta kalonje jaun don Claudio ere mugitu zen azkenean bere tokitik.
|
|
|
emaztekiak toki batean, gizonezkoak bertzean, eta kalonje jaun don Claudio, berriz, ez batean ez bertzean, baina landa hartan zegoen gain tipi bakarrean, pulpitua iduri... Eta auto sakramental iduriko hartan bazirudien, han geunden moduan, ezen gurutzatuen artillero konpainia bat osatzen
|
genuela
, eta konpainia hark sultanaren jauregia hartu nahi zuela, atakea erretaguardiatik jorik eta handik oldarturik. Eta, makurturik geundelako, isilpean gindoazela zirudien, baina isiletik eskas eta urri genbiltzan inguru hartan, bertzalde, zeren bakoitza jo eta ke ari baitzen, bere ahaleginean tinko, orain tiro eta orain ere tiro, nehor ere gibela egin gabe, munizionez ongi horniturik eta spiritu militarrez gainezka, jauregiaren idurizko konkista hartan gure ohorea jokoan balego bezala.
|
|
|
...numero hura seinalatua zelako, zeren mende erdiaren marka baitzeraman, edo aita zinez gizon sentitzen zelako —zeren, Axularrek zioen bezala, gizonak, nehoiz ere izaitekotan behar baitzuen berrogeita hamarretan diru eta hazienda, eta ikusmolde hartarik ezin gizonago izan baitzitekeen—, kontua da ezen festa handi bat prestatu eta organizatu zuela egun hartarakotz, eta anaia ere bertan izan
|
genuela
, Villagrandeko dukearen seme harekin etorria, zeina baitzen, Mattin bezala, bere etxeko primu eta heredero.
|
|
|
Eta, kontu hura hain modu konbentzigarrian garbitzen
|
genuela
, osabak erran zuen:
|
|
|
" Galileok gibelat egin zuen, baina aitzina egiteko, bere Discorsi ekin, eta nik...." Jostetan ari ote zitzaidan osaba, edo, jostetarik harat, kolpe bat prestatu nahian, nola ibili baitzitzaidan eskrementuen historia harekin, Villagrandeko dukea jauregian izan genuenean? Baina, orduan ez bezala, guarnizino hura dorretxearen aitzinean
|
genuela
, ez nion zentzurik ez nehongo aterabiderik ediren haren jostetari, zeren eta halako kolpe batek, alde guztietarik behaturik ere, ezin izan baitzezakeen ondore gaixtoa eta fin gaixtoa baizen. Eta orduan galdetu nion:
|
|
|
alferrik, zeren utzi bezala ediren bainuen etxea. Ordea, sinesten hasia nintzenean ezen biak ere ihes eginak zirela, morroi bat hurbildu zitzaidan, erranez ezen, osaba Joanikoten manuz, urroztarren bordarat joan behar
|
genuela
.
|
|
|
Zoko batean mahai luze bat zegoen, eta, harat egiten
|
genuela
, garagarnoa eskatu genuen guk ere. Berehala bildu zitzaizkigun dozena erdi bat neska.
|
|
|
Eta, are gehiago, zeren, baldin egia bada, anitz jakintsuk idurikatzen duen bezala, ezen deabruak infernuan abariziosak abariziosekin bereizi eta partzelatzen dituela, ohoinak ohoinekin, arnegariak arnegariekin, eta, finean, kideak kideekin eta suertekoekin, prestik eta gerturik egon bainintekeen ni, iritzi haren arabera, deabruari berari ere neure arimaren saltzeko, baldin, ordainean, Mignonekin bereizten eta partzelatzen baninduen infernuko gela berean betierekotz! Eta imajinatzen nuen nolakoa izan zitekeen gure infernuko egonaldia, eta ohartzen nintzen ezen Mignonek eta biok, geure egarrien asetzeko, ez
|
genuela
Lazaroren behar handirik izanen, halako suertez, non nekez joanen baikintzaizkion hari ur xorta baten galdez, zeren, bertzenaz ere, guhaur ere ongi baino hobeki molda baikintezkeen geure egiteko hartan, geure gorputzeko ur gordeen iturria elkarri irekitzen geniola, bataren mihiak bertzearen mihitik edan zezan, eta bataren ezpainek bertzearen ezpainetarik.
|
|
|
erran beharrik ez dizut ezen azken erran hartan trufaz bezala aritu zitzaigula, eskarniozko irria ezpainetan; haatik, begien hertsireki batean irritik beltzurirat egiten zuela eta ezpata bularraren aitzinean dantzatzen zigula, erran zigun: " Haragizko bekatua egiten ari zinetela, alegia!" Eta, hartaraz gero, sermoi batean aritu zitzaigun, lizun gaixto batzuk ginela eta merezia
|
genuela
hura guztia, zeren bekatuaren ahalke ez zenak ahalketu behar izaiten baitzuen azkenean behin eta birritan, guk mementu hartan bezala; eta erran zigun, halaber, ezen, guztiarekin ere, ezin urosagoak ginela, zeren eta hura ez baitzen ohiko sarealdi haietarik bat, gobernariek aldian behin manatzen zutena, hiria jende lohi lizunaz garbitzeko, eta gartzelaldi jendetsu batekin akabatzen zena. Eta, ai, nola desiratu nuen orduan ere ezinezkoa, jaun An dré!
|
|
|
Bide nagusia ikusmen
|
genuela
, Volvoak, argi keinukaria piztu gabe, bira egin zuen, bat batean, bigarren mailako errepide batera. Ezustean harrapatua, gibelka egin behar izan nuen, Ximurrak eta Kristinak hautatutako bidegurutzeraino.
|
|
|
Are gutiago etenik gabeko harreman iraunkor baten emaitzaz. Jadaneko urte franko genituen noizetik noizerat baizik elkar ikusten ez
|
genuela
. Fideltasun suerte bat, orduan?
|
|
|
Uzkurdurak bazkalondoan hasi zitzaizkion tarte jakinetan errepikatzen, eta arratsaldeko sei eta erdietan hartu nuen telefonoa. Beraz, aparatua gakotu eta" Zentrora" joan behar
|
genuela
aditzera eman nionean, bildots baten gisara jarraiki zitzaidan. Bere burua Ospitaleko Ama Etxeko aparkalekuan ikusi zuelarik lotu zitzaidan:
|
|
|
Leku jendetsu eta builatsua, haize girotuaren arrimora funtzionarioz, etxekoandrez eta saltzailez mukuru betea. Mahai bakarra gelditzen zen, zoko zokoan; hura geuretu genuen, kafe bana eskuan
|
genuela
. Esne opil bat gehitu nion neureari, ez bainuen oraino gosaldu.
|
|
|
Charlyren vodka. Itxura xelebrea
|
genuela
gogoratu zitzaidan: hiru gizon larri, berrogeitaka denak, mukizuak bezala karrika erdian botila dantzan.
|
|
|
Maiatzean, delako paperak eskuz esku zebiltzanean, zenbait egun baizik ez nuen emazteak etxetik igorri ninduenetik. Hortaz, ez nengoen opor asmoetan, kontuan hartu gabe, gurean, Kristina
|
genuela
beti udaren antolatzaile. Handik goiti, erabakia geroratua nuen, estakuru mestakuru, auzia atera zen guztietan.
|
|
|
Ikastetxeko predikari suharrenek otoitzak aholkatzen zizkiguten gisako desegokieretarako, baina horiek ezpainetara ekarri ezinik, daldara batean kiribiltzen nintzen ohe gainean. Torturaldiak amaierarik ez zuen, harik eta ama, jaikitzeko tenorea
|
genuela
eta, gelaratzen zitzaigun arte. Fraideek errieta ematen zidaten gero; ene telebistaren aitzinean berandutua salatzen omen.
|
|
|
Ailegatu eta bortz minutura, Ximurrak" nire" deitzen zuen gelan sarturik egonen ginen, Ximurrak" nire" deitzen zuen disko jogailua piztuta eta esku batean ogitarteko bat ziztor —errea, gure beso bete luze— eta bertzean zerbeza edo freskagarriren bat
|
genuela
. Haizu zen, gainera, berriz eskatzea, mutur beltzik ikusi gabe, eta, hura bezain muntako, bakea bermatua zegoen:
|
|
|
Horrelaxe zuritu omen zuen bere burua. Erran gabe doa guk ez
|
genuela
eskurik batere aferan, Ximurrak —nork eta Ximurrak! — ez baitzuen haxixa gurekin partekatzeko inolako asmorik, dirutzeko baizik, oporretako gastuak berdindu alde. Bisnes tiki bat.
|
|
|
Nitaz zen bezainbatean, mota guztietako bermeak eman nizkion tai batean. Ez ginela New Yorken bizi eta elkarrekin egoteko trabarik ez
|
genuela
izanen. Ordutegi alua nuela, bistan da, baita halako beharkizun batzuk ere semearekin, baina horiek guztiak ez zirela traba gure artekoan, atzemanen bainuen, bai alajainkoa, guretako denborarik!
|
|
|
Aingeru aurpegi horretan ez zen, alabaina, trufa aierurik, sufrimendu neurtezin eta isilaren marka baizik. Burutapen gaiztoa berehalako batean aienatu zuen geroago eta hazitzenago zihoakidan grinak, eta behin berriz baietz erantzun nion, baietz bada, aurkituko
|
genuela
hura gelditzeko manera, zinez, baina —eta hau, hitzez barik, buruan baizik ez nuen erabili— mesedez eta faborez, ez nintzala berriz ere geldiaraz, ez nintzala, otoi, ezegitekoren bat eginen ez banuen. Eta, nire mezua, osoki adierazi gabe ere, osoki ulertua zuelakoan, ekin nion berriz haren tertziopelozko gorputzari.
|
|
|
Nik dakita... Egun pare bat kanpora ginela emakumea etxean utzita, eta itzulitakoan gisa horretan aurkitu
|
genuela
. Siesta bitartean berez hil zela baizik ez zian ondorioztatuko.
|
|
|
—Hala baitzen —errepikatu Ximurrak— Hildakoan mugitu izana sumatuko zian beharbada, baina zer erran zezakeen gure kontra, suspertu nahirik honat eta harat erabili
|
genuela
ihardetsiz gero. Hobe genuela bere horretan utzi izan bagenu?
|
|
|
—Hala baitzen —errepikatu Ximurrak— Hildakoan mugitu izana sumatuko zian beharbada, baina zer erran zezakeen gure kontra, suspertu nahirik honat eta harat erabili genuela ihardetsiz gero? Hobe
|
genuela
bere horretan utzi izan bagenu? " Bada, bai jauna, izeba hiltzen zaigun hurrengoan berorrek dioen bezala eginen dugu"...
|
|
|
Txintik ez dik atera, behintzat. Ezta, gorpua kanpin denda barnean zegoela, iltze eta burdina guztiak aterata, izeba olanean bildu behar
|
genuela
erran diodalarik ere. Beharrik azken urteetan eskastera egina zuen emakumeak!
|
|
|
Ez ote zen den dena planta huts izango? Egia edo gezur, gauza da gizonkilo dohakabe haren malkoek eragina izan zutela guregan, eta nolabait ahanzturaren lanbroan galdu nahi izan
|
genuela
haren iragana, eta ulertu ez ulertu noski, baina gure barkazioa, ordea, lortu zuela giza-munstro hark, eta gure errukia, egin zituen bidegabekeria haiengatik guztiengatik. Armando Bonillak, ordea, ez bide zuen nahikoa gure erruki isilekoarekin, Otsotzarmendiren hitz adiskide girokoekin; gonbidatuak Horazioren liburu bat atera zuen patrikatik, anteo  joak jarri, eta, ozenki, kamerari begira, irakurri zuen:
|
|
|
Baina, tira, salbuespenak salbuespen, jendea ongi portatu zela esan behar, eta ez da horixe meritu eskasa ikusi ziren gordinkeriak ikusi eta gero. ...n zuelako ikuskizuna, eta ikusiz gozatu; baina niri ez dit noski aditz horrek balio, nik ez bainuen ikusi, pairatu baizik, desgogara guztiz, eta min handia eragin zidaten ikusitako hainbat basakeriek; eta emanaldiak iraun zuen tarte amaigabean, atzera ene haurtzaroarekin akordatu nintzen, eta talko hautsekin; eta pentsatu nuen emakume haien ezpainak ikustearekin batera, izakia makurra zela oso, ez
|
genuela
, askotan, ere merezi, eta munduaren kontra idatzitako hitzak oro alferrikakoak zirela, galdu egiten zirela egunen nekean, eta beti ematear ziren urra  tsetan; eta ezpain haiek nola irekitzen ziren, nola egiten zioten irribarre argi ilun hauskara azkengabeari ikusi behar izan nuenean, munduaren azken muga irudikatu nuen ene baitan, muga hori non ez baitago ezeren kontzientziarik, non izua eta ha... Eta, azkenik, pentsatu nuen hala ere munduak merezi zuela, ezin gintezkeela beti bizi nazkaren uretan ito ez ito nekagarri horretan, eta, munduari uko egin nahi izanez gero, baldintza bat bete behar dela ezinbestez eta aurretik; alegia beraren konkista.
|
|
|
Erdi gaixorik edo gaixo ezagutu nuen ama beti. Txikitan ez dira errealitate baten mugak oso taxuz neurtzen, eta gaur badakit osasun ahulekoa
|
genuela
, baina orduan ama ez zen ama besterik. Oso ongi betetzen zuen bere tokia, asko maite genuen eta beste inguru batean aztertzeko gaia izango dut gaixo edo erdi gaixo ote zegoen auzia.
|
|
|
Guk hazten genituen behiak... Uste okerretan dabiltza hogeita hamaseian dena galdu
|
genuela
pentsatzen dutenak. Gauza bera, guztia irabazi zutela pentsa  tzen dutenak ere.
|
|
|
Gu hirurok jolasean jarraitu behar
|
genuela
eta, zenbatzen ari ginela, Zapel azaldu zitzaigun, berriz, sasien artetik. Migel belarrietatik hartu, eta zelaiaren ertz batera eraman zuen.
|
|
|
Horren adibide, kontatu diot badudala lagun bat orain dela gutxi marka bereko auto bat erosi duena eta, egun batez, garajetik irtetean, zutabearen kontra igurtzi ez oso nabarmen bat egin ziola autoaren hegal bati. Gaineratu diot lagunak pena handia hartu zuela, baina are penatuago eta harrituago geratu zela senarrak egin zion errietaldi lekuz kanpokoarekin (noski, ez diot esan Dabidek" luxuzko er  tzain" egin izana ospatzeko erosi
|
genuela
auto hori, ertzainei egiten zaien deskontu ederraz baliatuz, bestalde; eta errietaldia jaso zuena ni neu izan nintzela, eta harrezkero nahiago izaten nuela oinez edo autobusez ibili, kasik gidatzea ahanzteraino (orain, ordea, berriro ikasi behar nuke). Orduan berak aitortu dit Santa Monikan, beraren bizilekuan alegia, ez daukala autorik, motor ttiki bat baizik, baina agentziaren furgoneta bere burua baino hobeki zaindu behar duela (agentziak, kolpearen neurriaren arabera, seguruak ordaintzen ez duen konponketaren zatia ordainaraztera eta garajean dauden furgonetak garbitzera zigor  tzen ditu gidariak).
|