|
2000
|
|
|
Hiru pertsonaia hauetatik, bata Kike dugu, hitz egin beharra edo bere pentsamenduak ozen entzuteko beharra daukana, eman behar duen berria gaizki hartua izango ote den susmoa baitu. Bestea, zerbitzari psikologo horietakoa da, lasaitu daitezen bezeroen esanetara jartzen
|
dakiten
horietakoa. Hirugarrena, Andrea dugu, Kikeren emaztearen irudimenezko isla, zeinak senarraren burutik pasatzen diren uzteko eta ondo geratzeko aukera guztiak birtualki antzezten dituen.
|
|
|
Izan ere, ez ditzagun eskuak burura gai honekin bakarrik eraman. Euskal Herria euskara ez
|
dakiten
euskaltzaleez gainezka dago, eta, kuanto, baita erdalzale diren euskaldun askoz ere. Euskal Herriko eliztarren adina 45 urtez gorakoena da eta hala ere, jende gehiena, elizaz ezkontzen da.
|
|
|
Euskal musikan zortziko erritmo ospetsua dago. Horretaz nik baino askoz ere gehiago
|
dakiten
musikologoek aztertu dute zortziko erritmoa, eta turkieraz" herrena" esan nahi duen hitz batekin deitzen dutena dela diote. Erritmo irregular gehien dagoen zonaldea Turkia da.
|
|
|
Egunerokotasun mugatuegi bat, adibidez. Eta nolabait, gaurko egunetik urrutixeago begiratzen ez
|
dakiten
begirada horiek. Gure artean oso errotua dagoen beste jokabide bat ere oso arriskutsua da, eta badu bere izena:
|
|
|
Lan bat egitean gerta litekeen gauzarik txarrena da zuk egindakoa lehendabizi zuri txarra iruditzea da. Inoiz egin ditut ahaleginak, poema batzuk idatzi eta ni konturatu arren" ez dituk onak... baina bada ezpada ere..." nirekin oso kritiko jokatzen
|
dakiten
pertsonei pasatzen (lagun handienak askotan minik handiena ematen dizutenak baldin badira ere). Eta lagunak farrez hasten badira, gaizki habil, adiskide!
|
|
|
Zergatik? Badirelako euskaraz ez
|
dakiten
abertzale batzuk herri honen oso ikuskera kostunbrista dutenak. Eta analogiaz pentsatzen dute, euskaldunok horrelako zerbaitetan ari garela.
|
|
|
Euskaraz ez
|
dakiten
biztanleekin informazio zubiak antolatzea premiazko lana da. Euskal munduaren garapen, lorpen, disgustu, poz eta arazoen berri zuzena izan dezaten eta askotan jasotzen ari diren mezu gaizto eta manipulatzaileen aurrean erantzuna emateko bidea izateko.
|
|
|
Euskarari eta euskaldunei begira, guretzat ulertezina baita Jaurlaritzako zein Diputazioetako goi karguetan elebidunak ez jartzea. Txarrago oraindik euskaldun herrietako zenbait Udaletan euskararik ez
|
dakiten
alkateak jartzea. Jokaera horrek euskalduna, bere burua gutxietsiz, etsipenean uzten baitu.
|
|
|
Batzuentzat Nafarroako erromantzea zela eta beste batzuentzat euskara. Nafarren historiaz hainbeste zekien Arturo Campión-ek ez zuen horrelako zalantzarik, baina ezer ez
|
dakiten
askok bai ordea. Horregatik baztertzen dute euskara, bai eskubitarrek eta bai ezkertiarrek.
|
|
|
Nafarroan, bertako Legebiltzarrak herrialdea zatitu zuen, apartheid lotsagarri batera eramanaz, inguru euskalduna, elebiduna eta gazteleraduna bereiztuta. Baina, inguru euskaldunean badira euskararik ez
|
dakiten
nafarrak, inguru erdaldunean, antzina Lingua Navarrorum zeritzana mintzatzen zen alde hartan, euskaldun nafarrak diren bezala. Hori, 1948an ONUk azaldu zuen Giza eskubideen kontra doa.
|
|
|
Baina hona hemen horren guztiaren muga: . Zer leku emanantiabertzale diren euskaldunei?? 8 Edo euskara ez
|
dakiten
abertzaleei. Ezin erantzun.Impassean gaude, Buesari egurra ematea gauza erraza zen neurrian, zer gertatzen daBuesaren antzeko politika daraman Oliveri euskaldun petoarekin?
|
|
|
(1966c, 450). Horra, bada, Txillardegiren galdera, hizkuntzalariek erantzuten ez
|
dakiten
itauna.
|
|
|
–Hizkuntza alfabetiko batez irakurtzen eta idazten
|
dakiten
pertsonek idazten den bezala mintzatzen dela uste ohi dute, hots, hizkera sortzen duen aparatuak hitzezko soinu indibidualak eta aldagaitzak sortzen dituela, idazmakinak letrak banan banan eta aldaketarik gabe inprimatzen dituen bezalaxe. Pertsona horien hizkuntza ingelesa bada, jakingo dute bai, ebakeraren eta ortografiaren arteko egokitzapena ez dela inola ere bikaina.
|
|
|
Baina utz ditzadan neure kontsiderazione hauek nik baino gehiago
|
dakiten
teologoen eskuetan, eta natorren berriro lehenerat.
|
|
|
Izan ere, badirudi Amsterdameko karriketan ohoin edo pikaro talde bat dabilela, putez eta gaizkinez osatua. Batzuk frantsesak dira eta bertze batzuk gaztelaniaz ongi
|
dakiten
holandarrak, guztiak ere kanpotarren larrutzerat emanak. Eta, horrela, beren egitekoen egiteko, alokatzen dituzte etxe batzuk... eramaiten dituzte putek harat bezero aberatsak... joaiten dira, halaber, gaizkinak, bere puntuan eta bere mementuan, guardiaz mozorroturik... geratzen dira bezeroak jantzirik eta poltsarik gabe... desagertzen dira putak... kontsolatzen dituzte guardiek beren kontseiluekin bezero biluziak...
|
|
|
Egia da baita ere, behar hori daukanak, nola erabili ikasiko duela, ikasteko medioak badaudelako; baina egia da ere Estatu espainiarrean, irakurtzen ez
|
dakiten
edo juxtu oinarrizko testuak irakurtzeko gai diren biztanleen kopurua oraindik ere handia dela. Bestalde, gero eta gehiago dira etxean ordenagailua dutenak.
|
|
|
zizt eginaz batera ezkutatzen
|
dakiten
sugeak.
|
|
2001
|
|
|
Miguel Sanz lehendakaria eta Rafael Gurrea lehendakariordea izan dira dekretu berria defendatu duten aurpegi publikoak. Euskararen erabilera Nafarroako egungo errealitate soziolinguistikora egokitzearena izan da dekretua defendatzeko argudiorik nagusiena, lehengo dekretuaren bidez diotenez euskaraz ez
|
dakiten
nafarrek administrazioko lanpostuetara iristeko eskubideak babestearren, euskaraz ez dakiten herritarrak ez diskriminatzeko alegia.
|
|
|
Miguel Sanz lehendakaria eta Rafael Gurrea lehendakariordea izan dira dekretu berria defendatu duten aurpegi publikoak. Euskararen erabilera Nafarroako egungo errealitate soziolinguistikora egokitzearena izan da dekretua defendatzeko argudiorik nagusiena, lehengo dekretuaren bidez diotenez euskaraz ez dakiten nafarrek administrazioko lanpostuetara iristeko eskubideak babestearren, euskaraz ez
|
dakiten
herritarrak ez diskriminatzeko alegia.
|
|
|
Diru dezente mugitzen dela baieztatu digu Aitorrek, baina diru gehien jokatzen dutenak lagun taldeak izaten direla. Badira ere urtetik urtera galdu eta galtzen ez
|
dakiten
apustlariak, pasadizo mingarriak izaten dira urtero hartaz: «Apustak egiteko era ezberdinak daude eta apust oso konplexuak ere badira.
|
|
|
Ezin esan, bada, zer pentsatzen duten nik azaldutakoaz. Gazteek bai esan didatela oso ondo ezagutzen dudala zahartzaroa, baina, noski, ez dakit beraiek zenbat
|
dakiten
hartaz... Dena dela, horrek ez du garrantzi askorik.
|
|
|
Informatikaz gauza askorik ez
|
dakiten
gurasoentzako programa egokia al da?
|
|
|
Irakasle askok ikasleeientzun, ikusi edo igarritako zerbaitetan oinarrituta erabaki dituzte sarritan klasekozereginak: errakuntzaren bat, ez
|
dakiten
zerbait... Baina normalean egikera horri ezzaio garrantzirik eta sistematizaziorik eman.
|
|
|
Ikasleak hizkuntza bere osotasunean ikusten hasiko dira, horren konplexutasunaz ohartuz joangodira, eta era natural baten erosotasunez komunikatzeko oraindik dituzten zailtasunak ageriago ikusiko dituzte. Horren aurrean, sarri askotan etsipena sor dakieke.Ikasi duten guztia ikasita, ezer gutxi
|
dakiten
inpresioa izan dezakete. Arazo larrihori gainditzeko, alde batetik, ikasketa prozesuan betetzen ari diren urratsarengarrantziaz eta izaeraz ohartu dute ikasleek; eta bestetik, aipatutako zabaltze komunikatiboa traumatikoa izan ez dadin, eskoletako jarduerak planteatzerakoan, ikasleen erritmoei eta gaitasunari kontu handiz erreparatu dieguirakasleek.
|
|
|
Alde horretatik, plazaratu ditudan liburuez mintzatzeakhalako biluzte behar bat ekartzen dit, ibilera pertsonal baten kontakizuna. Mirestenditut beren literatura biziaren goiti beheitietatik at ezartzen
|
dakiten
izkiriatzaileak.Ni ez naiz horietarik. Ene lanaren berri emateko atakan paratzen nauten aldi oro, neure bizi atal batzuk azaleratu beharrean aurkitzen naiz.
|
|
|
Oheburuarentzat oheburu zaharretatik eta multzoari tonu lizuna emateko elementu asko berrerabil daitezke, hasiera batean logela baten dekorazio klasikoarekin zerikusirik ez dutenak. Lorategiko burdin hesi zahar bat, surf ohol bat, postigoak edo politak diren baina non gorde oso ondo ez
|
dakiten
zurezko beste pieza batzuk… Horiek guztiak, ondo garbitu eta egoki zaharberritzen badira, gelaren dekorazioan txerta daitezke, Tuvalu Homeren webgunean ikus daitekeen bezala. Biniloak edo marrazkiak paretan Irudia:
|
|
|
Gizon dotorea zen. Emakume bat nola lausengatu ondotxo
|
dakiten
horietakoa. Bezeroekin ez sekula maitemintzeko aholkatu zidaten baina Herminio berezia zen, nire lehenengo bezeroa, eta uste dut ikusi orduko enamoratu nintzela.
|
|
|
Liburutegian sartu eta, betiko moduan, apal guztietatik ibiltzea, ordenarik gabe, begiak libururik liburu, irakurrita izan zein izan ez, eta liburutegira zerk eraman nauen gogoratzea –Borges, Jorge Luis– eta metodikoki bilatzen hastea: Bor, Bor, Bor... eta Borges topatu beharrean" Boralli, Ivan" topatzea eta zeharo harritzea, ez dudalako inondik ezagutzen, eta literaturaz asko
|
dakiten
lagunei galdetu diedalako eta beraiek ere ez, eta liburua hartzea, Gaiztakerien gaztelua, 1876, eta negar egitekoa izan da: ez nik edo lagunek edo munduko entziklopedia guztiek edo Internetek Boralli ez ezagutzea, baizik eta Boralliren beraren semearen alabaren alabaren semeak ere ez ezagutzea, nahikoa duelako ordenagailuari aginduak emateko jakin beharrekoa ikastea, edo futbolari ohi batek idatzitako liburuaren izenburua gogoratzea.
|
|
|
Bistan da hemen Karmelo Etxegarairentzat eta hitz hori orduan erabili zuten guztientzat euskaraz dakiena dela euskaldun. Hemen dugun kontua da nola deitu behar ditugun euskaraz ez
|
dakiten
, baina Euskal Herriko seme alde batetik edo bestetik diren erdaldunak.
|
|
|
Nire proposamenaren nondik norakoei buruz galdetu zidan gero. Gogoan dut euskaraz ez
|
dakiten
euskal herritarren hizkuntza harresia aipatu niola, besteak beste. Halaber, esan nion osasungarri litzatekeela, erdal hiztunen herritartasunarentzat bezala euskal hiztunon bertakotasunarentzat ere (euskara inoren aurka erabili baino, euskara geure buruen alde baliatu nahi dugun euskal hiztunontzat, alegia), euskal komunitate osoak gure arazo, kezken eta nahien berri izatea.
|
|
|
Inoiz idatzi nuen bezala, interesgarria litzateke ezagutzea euskaraz ez
|
dakiten
euskal herritarrek euskal munduaz duten irudia eta euskal munduarekin duten harreman sentimentala: guk proiektatzen duguna eta proiek  tatzen dugun horretatik jasotzen dutena.
|
|
|
PrudenGa rtziaren kezka Lur Argitaletxeak euskarazko sortzelanari muzin egitean zetzan, eta proposatzen zuen irtenbidea, argia: " lanaren pisu nagusia euskaraz ongi
|
dakiten
historialari profesional euskaldunengan jarri behar da". Lur Entziklopediaren arduraduna den Josu Zabaletaren erantzun minduaren ardatz nagusienetako bat historialari euskaldunen gaitasun eza izango litzateke.
|
|
2002
|
|
|
Erabilera ezagupenarekin alderatu behar dela aipatu duzue lehen. Erabileraren erdia haurrekin egiten da, eta haurrekiko erabilera horretan euskaraz gutxi
|
dakiten
nagusien kopurua handia da. Distortsiona dezake horrek zenbait datu?
|
|
|
Alegia, bizitzan une batean hizkuntzaren hautaketa egin behar da kontzienteki, batez ere gaztetxoen adinean eta nerabezaroan. Euskara
|
dakiten
gazte askok ez dute euskararen aldeko hautua egiten, beste faktoreek erraztasuna, arau soziala, …\ eraginda.
|
|
|
Erabilera ez formalean ere ez dugu behar bezala asmatu, eta hor egiten da bizitza gehiena. Eskolak euskaraz
|
dakiten
pertsonak ematen dizkigu baina ez euskal hiztunak, alegia, euskaraz mintzo direnak, eta gainera eskolari ezin diogu hori eskatu. Hori beste nonbaiten landu behar da eta hor ere ez dugu behar bezala asmatu.
|
|
|
Adibide batzuk emateko, Jaime Gil de Biedma, Angel Gonzalez, Luis Alberto de Cuenca, Abelardo Linares, Roger Wolfe, Michel Gaztambide… Baina akaso nigan eraginik handiena izan duten idazleak iparramerikarren artean bilatu genituzke: Raymond Chandler, Hammett, James M. Cain, Ross Macdonald, Bukowski edo Sam Shepard bezalakoetan, prosa idazterakoan ere poetak izaten
|
dakiten
horietan. Handietan handi den Pio Baroja ahaztu gabe, jakina.
|
|
|
" Zure bearrean gagoz, zurearenean soillik, eta ez besterenean. Guztiak dute zure bearra, baita ez dakitenak ere; ta ez dakitenek,
|
dakiten
aiek baiño areago. Gose danak, ogibilla ari dela uste du, ta zure gosez baitago egon; egarri danak, ura opa duala uste du, baiña zure egarri da; geisoa, osasuna irrikitzen duala ta dago, baiña aren gaitza zure jabe ez izatean datza.
|
|
|
Beti dago eredugarri den norbait: kritika garraztasunik, haserrerik edo alferrikako tentsiorik gabe egiten
|
dakiten
pertsonak, giro lasaia, zentzuzkoa eta tolerantziazkoa sortzen dakitenak, ideiak era baketsuan kontrajarri ahal izateko.
|
|
|
Arina eta bizkorra zirudien ezezagunak, erraz mugitzen
|
dakiten
horietakoa, ariketa asko egiten ohiturikoa, lasterka egin eta jauzika ibili ohi den gizasemearen itxurakoa. Baina, batez ere, eta beste berezitasun guztien artean, gazte haren kera zen azpimarratzekoa:
|
|
|
UEUn erabatekoa, MUngehienak eta UPV EHUn eta UD DUn erdiak inguru. Euskaraz
|
dakiten
ikasleenportzentajea %49 ingurukoa da hauetan. .
|
|
|
Euskaraz
|
dakiten
irakasleak
|
|
|
Beste alde batetik, normala denez, euskaraz
|
dakiten
ikasleen portzentajea%49 ingurukoa dela uste dugu (proiekzioa). Datu honek oraindik indartuagotuegiten du aurreko paragrafoko argudioa.
|
|
|
Euskaraz
|
dakiten
ikasleak
|
|
|
Euskaraz
|
dakiten
ikasleenportzentajea
|
|
|
Euskara ez
|
dakiten
irakasleen zentralitatean eraikita dagoenEuskal Herriko Unibertsitate Publikoan, euskalduntzearenaldeko leloa betetzeko gauzatu zen, euskal adarra?. Bilakaerakonkretuak, nabarian utzi ditu hezkuntzan, ikerketan, ikas-materialetan, ikasleen eskarian, irakasleriaren baldintzasozio laboraletan eta irakasle horien lanbide garapeneansortutako zenbait arazo.
|
|
|
Euskara ez
|
dakiten
irakasleen zentralitatean eraikita dagoen Euskal Herriko Unibertsitate Publikoan, euskaldunizazioaren aldeko leloa betetzeko gauzatu zen, euskal adarra?. Bilakaera konkretuak, nabarian utzi ditu hezkuntzan, ikerketan, ikas-materialetan, ikasleen eskarian, irakasleriaren baldintza sozio laboraletan etairakasle horien lanbide garapenean sortutako zenbait arazo.
|
|
|
– Euskara ez
|
dakiten
erdal irakasleek markatutako politika.
|
|
|
Horretarako, euskara ez
|
dakiten
irakasleek, saileko interesak, era zinikoanerabiliko dituzte egiazko diskriminazioa justifikatzeko, berentzako onartezina den politika moldea irakasle elebidunei inposatzen saiatzen dira?. Politika molde horren ondorioz, bi irakasle mota garatu dira unibertsitatean:
|
|
|
Gainera, erabakiguneak kontrolatzen dituzten euskaraz ez
|
dakiten
irakasleek, ongia eta gaizkia, ezarriko dute; eta horrekin batera, baita irakasleonak zein diren eta irakasle txarrak zein diren ebaluatzeko irizpideak.Euskararen eta herriaren kalterako den unibertsitate eredua birsortuz.
|
|
|
Gehienek markatutako norabidea hauxe da: alde batetik, egunerokotasunak dakartzan arazoei aurre egiteko ekimen ezberdinak bideratzea; beste alde batetik, euskara ez
|
dakiten
irakasleek inposatutako ghetto bantustanaren eremua onartzea. Normalki, irakasle horiek, goi mailako boterean euskara ez dakiten irakasleen errekonozimendua bilatuko dute,, irakasle onak?
|
|
|
alde batetik, egunerokotasunak dakartzan arazoei aurre egiteko ekimen ezberdinak bideratzea; beste alde batetik, euskara ez dakiten irakasleek inposatutako ghetto bantustanaren eremua onartzea. Normalki, irakasle horiek, goi mailako boterean euskara ez
|
dakiten
irakasleen errekonozimendua bilatuko dute,, irakasle onak, direla erakusteko asmoz.
|
|
|
Konklusio gisa: irakasle elebidun gehienak eramandako jardunbide praktikoa edo estrategia euskara eZ
|
dakiten
irakasleen estrategiaren osagarriaizan da.
|
|
|
Euskararen adarrarekiko dauden hutsuneak, unibertsitateko plangintzarileporatuko liokeen politika berriak, irakasle elebidunen eskubideei emangolieke lehentasuna, irakasle elebidunen eskubide eta eginbeharrak definitukolituzkeen, arauketa berria? eskatuz, aspalditik euskara ez
|
dakiten
irakasleen eskubide eta eginbeharrak arautu dituzten modura?. Euskara hutseanlan egiten duten irakasleen kontratuen ezabaketa ere eskatu beharkogenuke, ghettoaren aldeko, harrapagailu?
|
|
|
Unibertsitate ofizialak duen ereduak, zeinak ezker eta eskuma zabaladituen? euskara ez
|
dakiten
irakasle pilo bat kontratatu ditu, barnekodemokrazia errepresentagarriaren erakundeak kontrolatzen ditu, barnekodinamikak eta irakasleriaren promoziorako irizpideak inposatu dizkigu, bere intereserako diren sartze/ esklusio dinamikak ezarriz, eta ohituraendogamiko, pribatizatzaile eta baztertzailea funtzionamendu arrunteansendotuz. Gainera, irakasle elebidunek egindako ghettoaren aldekodinamikak proiektua bideratzeko behar dugun, giza errekurtso minimoa, gutxitu du.
|
|
|
Ikasle gazte eta helduaren autonomia da gaur egun lortu nahi den helburuetako bat: ikasten ikasten
|
dakiten
pertsonak nahi ditugu. Asko dira ikasten ikastekoproposatutako bideak, baina, dirudienez, guztiek ez dute eramaten autonomia mailaeta autonomia mota berdinera.
|
|
|
Alde batetik, ezinezkoa egiten zaigulakohamaika txanda antolatzea; eta, bestetik, ikasle guztientzat onuragarria delako: goi urratsetan daudenentzat aukera ezin hobea da ikasi duten guztia praktikan jartzekoeta entzule arretatsuak edukitzeko, eta behe urratsekoei komunikazio estrategiakaktibatzen laguntzen die, ulermen estrategiak besteak esaten ari direna ulertzeko, eta komunikazio estrategiak
|
dakiten
gutxi horrekin parte hartzeko eta hizlaria beste hizkuntza batera ez pasatzeko; azken finean, hauek izango dira beste testuinguruetan erabili dituzten estrategiak.
|
|
|
Eta hirugarren fasean, telefonoan bezala, aurretik ez
|
dakiten
lan bat, galderanagusiarekin harremana izaten du, batzuetan gaia da oinarria eta besteetan testu era; adibidez, eguneko efemerideak emanda, gertaera historiko bat kontatu, EuskalHerrian dauden desberdintasun klimatologikoak, jokoak edo denbora pasak...Estrategiak aktibatu behar ditu, aurrekoan prestatu duen lan hori honetaraekartzeko, ikasi dituen mekanismoak bat batean aktibatzeko. Ekintzek eginkizunbat edukitzea garrantzitsua iruditzen zaigu, ikasleek helburu bat izan behar dutezati honetarako.
|
|
|
(?) noraezean dabiltza, sortu duten zerbitzuarekin zer egin ez
|
dakiten
udal gobernuen pasibitatearen menera, hil artean bizi, hutsaren hurrengo oihartzun sozial eta entzulego mailak dituztela, aurrera gabe atzera, mirarian edo atea behin betirako itxiko duen udal aginduaren zain9.
|
|
|
Nire eskuek ez
|
dakiten
krimenen bat ezagutzen badute pelasgotarren nahiz atzerritarren hiriek, oraintxe da zerbait egiteko unea. Egindako dongekeriak eurak izan daitezela bultzatzaile, denak batera berrituta:
|
|
|
berbetan ez
|
dakiten
umetxoek; berdin horiek uste dute
|
|
|
Izan dezagun orain atsegin betea, edo besoetatik edo hain ondo gogor egiten ez
|
dakiten
hatz horietatik.
|
|
|
“Bada ebidentzia zientifiko bat, tratatu gabeko gaixotasun periodontalak beste konplikazio garrantzitsu batzuekin lotuta daudela adierazten duena, hala nola aspirazio pneumonia, osteoporosia emakumeengan eta, haurdun daudenen kasuan, pisu gutxiko haur heldugabeak sortzea”, azaldu du estomatologoak. Azterketa baten arabera, haurrak denbora baino lehen zergatik jaio diren ez
|
dakiten
kasuetan, %20 ama tratatu gabeko piorrea baten ondorio da. Diabetikoek ere arreta handiz zaindu behar dute ahoa.
|
|
|
Agintariek kontrolatzen ez
|
dakiten
izurri bihurtu dira “zabor mezuak” edo “spam”, orrialde erotikoak iragartzen dituzten mezu engainagarri eta eskatu gabeak, Viagra naturala edo ordu erdian aberastea. Merkataritza Batzorde Federalak (FTC) amaitu berri du “spam” praktika, doako bideo-jokoen kontsolak agintzen zituena baina, berez, erabiltzaileak helduentzako eduki orri batera bideratzen zituena, minutuko 3,99 dolar (4,44 euro) kobratzen zuena.
|
|
|
Zenbatetan ez ote zen ibili, bada, umetan, Domundeko eltzeitsuarekin hara eta hona dirua biltzen, bere buruari esaten ziola: " Gaur, hemendik konbertituko ditinat Kristoren fedearen berri ez
|
dakiten
haur fedegabeak, neure otoitzekin eta neure limosnatxoekin, eta bihar, berriz, handik, berandu gabe moja izango bainaiz eta Txinara joango bainaiz, misioetara". Auskalo bere xede hura bete izango ez ote zuen, baldin eta bere bidean beste irakasle hura tartekatu izan ez balitzaio, batxilerra Donostiako mojetxe batean ikasten ari zela!
|
|
|
Alabaina, erraz belaxkatzen dira hauetako zenbait, noiz eta aitzinean duten elkarrizketari kortejanteak euskararen alde deusik egin gabe izanik ere, doktrina ofiziala (ofizialeek egiten duten doktrina esan nahi dut) ogirik eta edaririk gabe zuzenean irensteko prest ageri direnean. Kabestrua ongi estaltzen
|
dakiten
adiskide bainoago lagun diren pertsona prestuekin gertatzen da hori. Lekuz kanpoko amontegin dabiltzalako itxura hartzen du batek.
|
|
|
Alde batetik, inork ere ez duelako gustuz onartzen agian bere etxea ez duela behar lukeen bezain txukun eta garbi, beti bai baita norbait zure balizko gardentasuna urdekeria apurño batekin lizuntzen duena. Bestetik, gainerako etxeekin gertatzen ez den bezala, etxe honen inguruak garbitzaileez beterik daudelako, euskaraz ez
|
dakiten
garbitzaileez, denak barrandari lanetan, beti adi nor dabilen hor, etxe barnean, kiratsa lurrin bihurtu nahian isats eta garbikari guztiak hartu eta etxea behin betikoz garbitu eta ikuztera sartzeko prest daudenak. Hobe, hobe kontu hauetan ere lauhazka ibiltzea, jendea, kanpokoa nahiz barnekoa, erraz samurtzen delako.
|
|
|
• Hegoaldean gero eta handiagoak dira familia euskaldunak sortzeko aukerak, euskaraz
|
dakiten
gazteak gero eta gehiago diren neurrian.
|
|
|
• Euskaraz ez
|
dakiten
askok euskararen alde egin dute seme alaben ikasteredua hautatzerakoan.
|
|
|
Berri honetan, jakina, euskaraz
|
dakiten
irakasleak bakarrik onartuko lirateke. Ikasleen aldetik ez legoke problemarik.
|
|
|
Galera horren arrazoiak era askotakoak izan daitezke, baina argi dago ikasleek dutela euskaraz ikasi irakasleek ez badakite. Euskaraz
|
dakiten
ikasleen kopurua %49koa da eta irakasleena aldiz %29koa, eta dakiten horien artean euskaraz zerbait irakasten dutenak %20 Hau da, Euskal Herriko Unibertsitateetan ez dago euskaraz dakien behar adina irakaslerik eta daudenak ez dira euskaraz irakasteko probetxuz erabiltzen. Datu horien alde ezkorra ezaguna da; baina niri hemen datu horien alde baikorra, hau da, unibertsitatean euskaraz dakien masa kritikoa 2000 ikasturtean 47.422 ikaslekoa izan dela interesatzen zait.
|
|
|
Galera horren arrazoiak era askotakoak izan daitezke, baina argi dago ikasleek dutela euskaraz ikasi irakasleek ez badakite. Euskaraz dakiten ikasleen kopurua %49koa da eta irakasleena aldiz %29koa, eta
|
dakiten
horien artean euskaraz zerbait irakasten dutenak %20 Hau da, Euskal Herriko Unibertsitateetan ez dago euskaraz dakien behar adina irakaslerik eta daudenak ez dira euskaraz irakasteko probetxuz erabiltzen. Datu horien alde ezkorra ezaguna da; baina niri hemen datu horien alde baikorra, hau da, unibertsitatean euskaraz dakien masa kritikoa 2000 ikasturtean 47.422 ikaslekoa izan dela interesatzen zait.
|
|
|
Datu horien alde ezkorra ezaguna da; baina niri hemen datu horien alde baikorra, hau da, unibertsitatean euskaraz dakien masa kritikoa 2000 ikasturtean 47.422 ikaslekoa izan dela interesatzen zait. Euskaraz
|
dakiten
ikasle horiek gaztelania ala frantsesa ezagutzen dute, eta, lehen esan bezala, gero eta gehiago izango dira ingelesa ikasten lauurterekin hasitako ikasleak ingelesez komunikatzeko gai direnak eta ikasgaiak ingelesez ikasi dituztenak. Ikas arlo bat ingelesez erakutsiko duen irakaslea ikastoletan aurkitzen bada, nahiz eta ez izan erraza ingelesez ikas arlo bat erakutsiko duenik aurkitzea, Unibertsitate mailan honelako irakasleak izatea errazagoa litzateke.
|
|
|
Dinamika horren ondorioz, indibidualismo, korporatibismo eta elkartasun ezarekin batera, erdal irakasle hutsaren" zentralitatea" ezarri dute euskara ez
|
dakiten
irakasleek unibertsitatearen oinarrian; funtzionamendu arruntae rdara hutsean ziurtatuz eta irakasle elebiduna ghetto bantustan baten eremuan bigarren motako irakasle bihurtuz. Halaber, euskal irakasleak boteredinamika ren periferian kokatuz. Horrela, unibertsitate estatalak pilaturiko dinamika historikoak euskara ez dakiten irakasle pila bat kontratatu ditu, unibertsitatearen euskalduntzea ezinezko bihurtuz.
|
|
|
Dinamika horren ondorioz, indibidualismo, korporatibismo eta elkartasun ezarekin batera, erdal irakasle hutsaren" zentralitatea" ezarri dute euskara ez dakiten irakasleek unibertsitatearen oinarrian; funtzionamendu arruntae rdara hutsean ziurtatuz eta irakasle elebiduna ghetto bantustan baten eremuan bigarren motako irakasle bihurtuz. Halaber, euskal irakasleak boteredinamika ren periferian kokatuz. Horrela, unibertsitate estatalak pilaturiko dinamika historikoak euskara ez
|
dakiten
irakasle pila bat kontratatu ditu, unibertsitatearen euskalduntzea ezinezko bihurtuz. Gainera, testuinguru horretan, irakasle despedituen auzian, hain lotsagarri izan den irakaslego propioa defenditu dutenen aurkako irtenbide errepresibo eta militarizatuak kontsolidatu egin ditu aipatutako balio eta jarduera guztiak.
|
|
2003
|
|
|
Baina bitxi izateak ez die hilezkortasunik eman eta, gaur egun, arnasik gabe ari dira geratzen euskalkiok. Erronkarierak, dagoeneko, ez du hiztunik eta zaraitzueraz
|
dakiten
bizpahiru lagun baino ez dira geratzen. Hala ere, itzaltzear dauden euskalki horien garra indartzeko ahaleginetan dabilenik bada; besteak beste, Aitor Arana idazlea buru belarri dabil hiztegiak eta euskalki horiek ikasteko liburuak osatzen, Hiria argitaletxearen ekimenaren baitan.
|
|
|
Gaur egun, Euartako Mari Kruz Esarte andrea eta Otsagiko Zoko eta Eseberze jaunak (bi gizon) dira zaraitzueraz
|
dakiten
azken hiztunak. Zaraitzu haran piriniarra da; iparraldean Behe Nafarroa eta Zuberoa ditu, ekialdean Erronkari osoa, hegoaldean Romanzado ibarra dauka, eta mendebaldean Aezkoako bailara eta Urraul Goiti.
|
|
|
Bere egoerari buruz oso gutxi hitz egin da prentsan. Itziarrek esan zigunez,
|
dakiten
bakarra Xabierrek Martxelori eta abokatuei aitortu ziena da. Eta Itziarrek Martxelok esandakoaz dakiena zera da:
|
|
|
Horregatik nire haurrak dauden eskolan proposamen bat egin dut: guraso boluntario batzuei dei egin diet, bai baitaude gurasoen artean batzuk kirol zenbait egin dituztenak eta gutxi gehiago ezagutzen dituztenak, kirol horrek iraungo duen hiru hilabetetan haurrekin ibil daitezen
|
dakiten
hori erakusteko. Bestela ohartzen zara, eskola batzuetan oso gaizki egiten ari dela lan hori, nahiz eta badauden ongi egiten dutenak.
|
|
|
Hori Getxoko Behargintza Zentroarekin ari gara aurrera eramaten. Behargintza Zentroak lan poltsa bat sortuko du merkataritza alorrean lan egin nahi duten eta euskaraz
|
dakiten
pertsonekin, merkatariek ordezko euskaldun bat hartzeko modua izan dezaten. Beraz, merkatariak bere kontura ez badu euskaraz dakien ordezkorik topatzen lan poltsara joko genuke.
|
|
|
Segurtatu igerian ez
|
dakiten
umeek adinaren araberako txalekoa edo antzeko salbamendu elementua jarrita daramatela, gorputz osoa azalean baina, batez ere, burua uretatik kanpo mantentzea erraztuko diena.
|
|
|
Euskara ez
|
dakiten
edo ahantzi nahi duten. Establishment, eko herritarrentzat, dezagun erdaraz errepika: Une nation existe quand, dans une société, un nombre significatif de personnes se comportent comme si elles constituaient une nation.
|
|
|
Oñati? herri izen horrek berak, gar bat pizten du, euskaldun zerbait
|
dakiten
guzien baitan.
|
|
|
Horretarako bi baldintza behar ziren: «euskararen jabe bikain eta trebe diren irakasleak» eta «euskaraz
|
dakiten
ikasleak»12.
|
|
|
1.4 Magisterio eskola. Euskaraz
|
dakiten
ikasleentzat, irakaskuntza osoa euskaraz. Euskaraz ez dakitenak jakinda irten daitezela.
|
|
|
Izan ere, maiatzean aurrera egin ahala eta uztailaren hasierara arte, hau da, abalen erreprodukzio garairaino, GREFAko taldeak ez du atsedenik hartzen. Oraindik bere kabuz elikatzen ez
|
dakiten
eta bizia salbatzeko gizakiaren eskua behar duten kume mordoa iritsi da bere instalazioetara. “Aste bakar batean 300 alerekin elkartu gaitezke.
|
|
|
Hala ere, margarinak gurinaren aurrean duen arrakasta ukaezina da. Batez ere landare osagaiez osatutako produktua izateak mesede egiten dio, zalantzarik gabe, kontsumitzaileari, nahiz eta gutxik
|
dakiten
margarina ez dela ehuneko ehun begetala. Izan ere, alderdi hori etiketan jaso behar da.
|
|
|
Askotan, ez dira eguneko otordu gomendatuak egiten, hau da, hiru otordu indartsu (gosaria, bazkaria eta afaria) eta kolazio bat edo bi (bazkaria eta askaria), eta, beraz, ez da beharrezko energia irensten. Aurrez prestatutako elikagaiak oso lagungarriak dira janaria prestatzen ez
|
dakiten
pertsonentzat, baina gehienek sodio eta gantz saturatu asko dutenez, ez da gomendatzen produktu horiek neurriz kanpo kontsumitzea, batez ere hipertentsioa edo hiperkolesterolemia izanez gero, nahiz eta sodio eta koipe gutxiko marka komertzialak dauden (ikus beti etiketa). Dieta orekatuan jan behar dena Dieta orekatuak ahalik eta elikagai mota gehien bildu behar ditu, karbohidratoak, proteinak eta gantzak, mineralak eta bitaminak falta ez daitezen.
|
|
|
Gomazkoa zen pilota eta gardena, eta gomazko suge bat zeukan barruan, kiribilduta. Sugeek eta amaginarrebek bakarrik kiribiltzen
|
dakiten
moduan zegoen kiribilduta sugea. Baina ez zen suge terrorifikoa, ez; ganora handirik gabeko sugea zen, apur bat anarkista.
|
|
|
–Ikusten, nola
|
dakiten
...?
|
|
|
filosofo frantsesen libururen bat duenak, irakurri gabe, berehala jar dezala gotzainaren edo dagokion eliz ordez  kariaren eskuetan. Liburu horiek irakurrita filosofoak eta teologoak jausi baldin badira, nola ez dira galduko, bada, ia irakurtzen ere ez
|
dakiten
xaloak, modagatik edo jakin min gaiztoagatik ari direnak?
|
|
|
— Ez
|
dakiten
guztiek diozu ala dakitenek ere?
|
|
|
Etorri bezala, alde. Hegaberek egiten
|
dakiten
moduan. Haizeak egiten duen moduan.
|
|
|
Gogaipenetik zutitzen
|
dakiten
hitzak esatea?
|
|
|
ez
|
dakiten
horietakoa izan nahi nuen,
|
|
2004
|
|
|
Euskara jakitea, aldiz, aukerakoa da, eta, testuinguru horretan euskararik ez jakitea ohikoena da. Baina, administrazioek, besteak beste, euskaraz ere
|
dakiten
herritarrei zerbitzua eskaini behar diete, bada, zerbitzu egokia nola eskaini euskaraz jakin ezean. Halakoak, baina, jendearen presioaren eta eskariaren baitara ekarri ohi dira.
|
|
|
Bagenekien, eta zeuk inork baino hobeto, euskarak zer balio zuen euskal nazioak biziraupen propioa izan zezan. Zeure etsaiek
|
dakiten
bezalaxe, bestalde, Euskal Herrian bertan, autogorrotozko manifestazio erdeinagarri batean, jipoitzen dutenean!
|
|
|
Txata adibidez oso tresna baliagarria da horretarako. Euskaraz
|
dakiten
argentinarrek parte hartu ohi dute. Arratsaldero 100 pertsona inguru egoten dira on line euskaraz hitz egiten.
|
|
|
Estatistikek erakusten digutenez, igerian ez
|
dakiten
pertsonen kopurua azken hogei urtean murriztu bada ere pertsona gazteen artean, batik bat, ugariegi dira oraino besakada batzuk joz eroso sentitzeari uko egin dioten gizon emakumeak.
|
|
|
Ahozko jardunean, auzitegiak probidentzia bidez izenda dezake, interpretatzaile gisa zein hizkuntza erabili eta berori
|
dakiten
gizabanakoetatik edozein, itzulpen zehatza egingo duela zin egin edo hitz ematen badu.
|
|
|
1 Gaztelania edo hala denean autonomia erkidegoko berezko hizkuntza ofiziala ez dakien pertsonari itaunketa egin behar bazaio, edo pertsona horrek adierazpenen bat egin behar badu, edo ebazpenen bat berari jakinarazi behar bazaio, orduan auzitegiak, probidentzia bidez, hizkuntza hori
|
dakiten
gizabanakoetatik edozein izenda dezake interpretatzaile gisa, horri itzulpen zehatza egingo duelako zin egitea edo hitzematea eskatuz.
|