|
2001
|
|
|
Eta ironia kontuak aipatzen baditugu, Juan Martinen meritu literarioak, lehenago esan bezala, patu nahiko tristeko bi nobeletara eta gastronomiari buruzko liburu batera mugatzen direlako da. Hori gutxi balitz,
|
badakigu
idazle modura azaltzen den lekuetan, Madrilen idazle periferikoen jardunaldietara doanean bezala," zozketaz" egokitu zaiola han egotea. Euskal literaturaren txikitasunari, Madrilgo giro literarioaren hutsalkeria (Babelia) eransten dio Saizarbitoriak, egungo egoeraren diagnosi ironikoa, ezpairik gabe.
|
|
2002
|
|
|
" Hitz hok, gizon batek idatzi ditu, asteroko hontantxe, sakon eta zorrotz idazten
|
dakian
idazle batek. Bainan enetzat, izan diren euskaltzale guziek lurpetik jaiki eta dehadar ikaragarri bat egin izan balute bezala izan da.
|
|
|
Bilbon bizi izateko ez da euskeraren preminarik. Euskeraz idazten
|
dakian
idazle askorik, ez da hemen. Eta eurotarik batzuek, gaztelaniaz gustorago egiten dabe.
|
|
2003
|
|
|
EuskM elaberrian ematen dituen datuei jaramoten badiegu, hango protagonistak, Txominek eta Domingo Arregi edo" Txomin" Arrigorrietakoa ez dira besterik Jose Basterretxea idazle gernikarraren ispilua baino, anekdotak aparte lagata, Koreako gerraren hasieretan (1950) institutu horretan lan egiten zuela esanez gainera, aurretik eginiko ikasketen nonzeberriak ere ematen dizkigu, ez
|
dakigu
idazleari guztiz egokitzen zaizkion baina. Unibertsitatean karrera ikasten bost urte eman zituela dio.
|
|
|
–Romain zen bere izena, Romain Gary, eta hura bezala, frantziar idazle ospetsua bezala jantzita ibili ohi zen, jendeari arretarik jarri gabe, esaldiren bat ezpainetan zuela, drama txiki baten antzezpena entseatzen ari den aktore baten moduan. Jendeak begiratu hutsarekin
|
zekien
idazle bat, idazle handi bat zela, zuek izan ezik. Zuek, ertzaintza osoa mobilizatuta ere, ez zenuten inoiz harrapatzeko itxurarik.
|
|
|
Emazteari entzunda
|
badaki
idazle batzuek irakurle bakar batentzat idazten dutela. Dantek Beatrizen ezpainetan irribarre bat ikustearren idazten omen zuen, Borgesek bere aitaren omenez, Malraux ek auzoko dendan lan egiten zuen neska gazte batekin pentsatuz, Romain Garyk, berriz, bere ama, Nina, zuen gogoan.
|
|
2004
|
|
|
lumero uno, esaten duguna. Antza denez, euskal literaturan, norbere liburua edo norbere argitaletxekoren bat ez bada, onik aurkitzen ez
|
dakiten
idazleak izan daitezke punta puntako bakarrak, alegia, erdal literaturak bakarrik ase ditzaketenak. Hori bai, beti euskal literaturan falta denaz, egiten ez denaz beste inor baino ozenkiago mintzatzeko prest.
|
|
2005
|
|
|
Nire fitxa zeukaten, xehetasun guztiekin:
|
bazekiten
idazlea nintzela, bazekiten zer idazten nuen, nire prentsa artikuluen berri zehatza zuten, jakiteagatik, bazuten azken bost urteetan unibertsitatean sinatu nituen manifestuen berri ere. Unión Obrera aldizkariko elkarrizketa batean esana nuen behin," gustuko ditudan poetak behin eta berriz irakurtzen ditut, haiek azken juizioan nire defentsa presta dezaten", baina hortik eternitate osoa Aureliano Buendia edo Oliveira bihurturik pasa nahi izatera, ez zegoen ba aldea!
|
|
2006
|
|
|
Hiru kazetari idazle bakarrari tiroka, galderaka. Baina, kazetariak
|
badaki
idazlea sortzaile dela, astia eman behar zaiola gauzak ekartzeko, mintzoak barruko mintzoari tira eginez sortzen ari baita elkarrizketa berria, mundu berria. Sekula ordura arte errepikatu ez diren irudiez jantzia.
|
|
|
Ulertzea eskuarekin zerua ukitzea da eta hori osogutxitan gertatzen da. Baina azken finean, gertatu diren gauzen memoria horimantentzeko era bakarra norbaitek idaztea dela
|
badaki
idazleak, erredentzio txikibat badagoelako idaztean. Labur esanda:
|
|
2007
|
|
|
Ezin dugu
|
jakin
idazleek Creeper en berri izan ote zuten idazten hasi baino lehen. Baina argi dago gauza bat dela ia nahi gabe egindako birus erreal baten istorioa, eta beste bat dela planteamendu hau:
|
|
2008
|
|
|
Harkaitz Canoren obra literarioa pixka bat ezagutzen duenak
|
badaki
idazle honen kezka nagusietako bat idazle izateari lotuta dagoela. Canorentzat, apika, literaturaren funtsa ez dagoelako obretan, baizik eta idazlearen nortasunean.
|
|
2009
|
|
|
Ohiko prozedura da honelako kasuetan. Baten bati arraroa iruditzen zaio zu beti etxean egotea, baina
|
badakite
idazlea... edo halako zerbait zarela. Honelako urbanizazioetan jendeak ez du elkar ezagutzen, baina auzoko gehienek erran dute bikote normala zinetela eta inoiz ez zutela liskarrik ikusi edo entzun.
|
|
2010
|
|
|
ikastolak daude, euskaraz emititzen duten irratiak, euskal telebista ere, lau bat urteko haurra!? hortxe, bere ofizioa
|
dakiten
idazleak ditugu, kantari apartak?. Ez dok hamahiru, koek gure Herrian egin zutena eta inguruan sortutako mugida, egun ere bizi bizirik dirauena, berdinik gabeak iruditzen zaizkit?, liburu eta aldizkari duinak ditugu, ongi prestatutako euskaldun karreradunak?: nork sinets dezake gaur egun, Espainiako gobernuko Suárez presidenteak Paris Match en esan zuena:
|
|
|
Idazlea itsusi samarra ere iruditu zitzaidan, egia esan, baina ñabardurak are sendoagotu zidan harenganako begikotasuna, ahuldu beharrean.
|
Banekien
idazlearekin hain epe laburrean topo egitea, batean egunkarian eta bestean kalean, kasualitatea izan zela, zoriaren karanbola bat, baina gertaerak, izaki razionalik razionalena ere bere izaki irrazionalak bizi du?, neure jarreran berresteaz gain, erabakia lehenbailehen betetzera bultzatu ninduen. Biharamunean joango nintzen liburutegira?
|
|
|
Pasatu zen gerra; pasatu ziren gerra ondoko egun haiek, zeinetan euskal mundua basamortu bat baitzen... baina gure Herria ez dago lotan, eta hara denborarekin zer lortu dugun: ikastolak daude, euskaraz emititzen duten irratiak, euskal telebista ere —lau bat urteko haurra! — hortxe, bere ofizioa
|
dakiten
idazleak ditugu, kantari apartak —" Ez dok hamahiru" koek gure Herrian egin zutena eta inguruan sortutako mugida, egun ere bizi bizirik dirauena, berdinik gabeak iruditzen zaizkit—, liburu eta aldizkari duinak ditugu, ongi prestatutako euskaldun karreradunak...: nork sinets dezake gaur egun, Espainiako gobernuko Suárez presidenteak Paris Match en esan zuena:
|
|
|
Idazlea itsusi samarra ere iruditu zitzaidan, egia esan, baina ñabardurak are sendoagotu zidan harenganako begikotasuna, ahuldu beharrean.
|
Banekien
idazlearekin hain epe laburrean topo egitea, batean egunkarian eta bestean kalean, kasualitatea izan zela, zoriaren karanbola bat, baina gertaerak —izaki razionalik razionalena ere bere izaki irrazionalak bizi du—, neure jarreran berresteaz gain, erabakia lehenbailehen betetzera bultzatu ninduen. Biharamunean joango nintzen liburutegira...
|
|
|
Andereñoak idazlan hura egiteko agindu zigunean, bederatzi urterekin, ez
|
nekien
idazle izaterik bazegoenik. Norberaren barne eta kanpo mundua, norberaren ikuspegiak eta irudimenaren uztak, norberaren egunerokoak eta ametsak paperean jartzea bizibidea izan zitekeenik.
|
|
|
Galderarik egin gabe, aurreikuspen hutsetan babestuta errieta egiten zutenak zoro jasangaitzak iruditzen zitzaizkion. Hura ote zen horrenbeste
|
zekien
idazle eruditoa. Utikan!
|
|
2011
|
|
|
«Pertsonaiak egoera berezi eta muturrekoetan ipintzen dira, indar izugarri eta ezin azalduzkoen menpe, hainbatetan komunikatzeko gaitasuna bera ere kenduz... Horixe da teoria, eta nik uste dut nobelatxo honetan nahiko ongi islatzen dela hori guztia».Istorioan zer gertatzen den oso ondo ez
|
daki
idazleak berak: «Gertatzen da ni nagoela etengabe, ni gertatzen naiz.
|
|
|
Zergatik ez den oraindik ezkondu galdetzen dio neskari, honek 22 urte bakarrik dituen arren. Neskak
|
badaki
idazlea berarekin maitemintzen ari dela eta lehenago edo geroago bere maitasuna aitortuko diola, baina ez daki zer erantzun diezaiokeen. Poliki poliki, idazlearekin dituen txolarte horiek bihurtzen dira bere bizitzaren ardatz.
|
|
2012
|
|
|
Jon Miranderi buruz hitz egin diot, guretzat duen garrantziaz. Ez
|
dakidala
idazlearen izen ofiziala, guretzat Jon bada ere, paper ofizialetan Jean edo beste aldaeraren bat ager daitekeela.
|
|
2014
|
|
|
Herriko bozak en nabaritzen ziren Parza bere egiatasunean eta Bixoko bere herri euskararen berpizteko ahal horretan. Baina jokoa ez zena hondarrean antzerki formei lotua, ez zuena testuak horra eramaten, sustut
|
jakinez
idazleak beti zuzendaritzari hurbil zirela?
|
|
2015
|
|
|
Idazleak
|
bazekien
idazle onek beti liburu bera idazten dutela. Horretan zetzan berarentzat idazketaren araztasuna.
|
|
|
Ez, idatzi zenuen hori ez dator zuk lehenago egindako irakurketa batetik, gero zure inkontzientean ezkutatu zena, eta gero, zure testua idazten ari zinelarik azkenean zure maila kontzientean azaldu zena, zuri otu zitzaizun esaldi berri bat balitz bezala: ongi
|
dakizu
idazle malapartatu haren orrialde hura inoiz ez zenuela irakurri.
|
|
|
Gogoan dut nola esan zuten gizarteak espetxea errealitatetik kanpo utzi nahi duela eta justu horregatik erabaki zutela eurek lau pareten artean idatzitako testuekin ikuskizun bat prestatzea. Ongi
|
baitakigu
idazle asko eta kazetari asko jakin nahi ezean bizi baino (ondo baitakite zer gertatzen den), jakinarazi nahi ezean bizi direla, eta XXI. mendeko gizarte honetan irakurritakoa zalantzan jartzeko dugun gabeziaz ohartzen gara." (AE)
|
|
2016
|
|
|
Baina atertu gabe egiten zuen euria. Minuit argitaletxeko editoreak eta ingurukoek bakarrik
|
zekiten
idazlea non zegoen, baina bazirudien mundu guztiak zuela Raidh hoteleko telefonoa: ez zen isildu ondoko orduetan.
|
|
|
sinesten dugunean; liburua abandonatu bezain laster, zer esanik ez, ez sinestera igarotzen gara. Autofikzioarekin nekez lor daiteke efektu hori, irakurleak ondo
|
baitaki
idazleak etengabeko jauziak emango dituela egiazko gezurraren eta gezurrezko egiaren artean.
|
|
|
|
Badakigu
idazle taldea zegoela, apaizak segurki horiek eramaten zituztelako herriko antzeztaldeak. Duintasuna eskatzen zuten, euskal nortasunaren aldeko jarrera tinkatzen ari zen.
|
|
|
Jules Moulier, euskal letretan Oxobi bezala ezagunagoa dena, XX. mende honetan euskaraz eginiko literaturak izan duen poetarik hoberenetarikoa dugu; hizkuntza formak arras kezkaturik, euskara ederki maneiatzen
|
zekien
idazle honek lau liburu eman zuen argitara bizi zeno.
|
|
|
“Italian ikusezina naiz, ez naute ezagutzen, ez naute kalean geldiarazten. Horrela bizi nahi dut, aske”.{ 36} Inork ez omen
|
daki
idazlea denik ere. Alabaina, ikusi dugun bezala, bere liburuetan ez dira falta Italiari eta italiarrei egindako kritikak.
|
|
2017
|
|
|
Gogoetalari bat ez da derrigor irakasle bat. Soluzioa beti
|
badakiten
idazleek higuindu egiten dute. Baina soluziorik ez daukatenek, gutxienez problema baldin badaukate, eta esaten badakite, nahikoa egiten dute problemak ezkutatu gurago duen gizarte batean(, bien poser un probleme n, est pas le supposer d, avance resolu?).
|
|
|
– Zor diozula? Ez daki irakurtzen, ez du inoiz ikasiko, eta ez du inoiz
|
jakingo
idazlea zarenik ere.
|
|
2018
|
|
|
50 ale baino ez ziren salbatu.Iruñean zinen 1978ko sanferminetan, 19 urterekin. Ordurako
|
bazenekien
idazle izan nahi zenuela, edo gertaera haiek bultzatu zintuzten idaztera. Ordurako ari nintzen informazioa biltzen istorio laburrak idazteko. Ordurako, 40 urte iraganak ziren Gerra Zibiletik, eta arkeologia historikoa egiten ari nintzela iruditu zitzaidan.
|
|
|
Irakurlearentzat, berriz, irakurketa ez da arteza, zeharkakoa baizik, mesfidantzazkoa, bai
|
baitaki
idazlearen eta bere artean zentsorea egon dela. Bikotearen ohean bortxatzailea sartzearen parekoa da.
|
|
2019
|
|
|
Jolasean
|
dakien
idazle bat da Harkaitz Cano. Serioa da.
|
|
|
Niri bai, eta horrez gain, gauzak kontatzerakoan, batzuetan sentitzen dut xehetasun guztiekin deskribatu behar dudala leku bat, gertakari bat, elkarrizketa bat... eta beste batzuetan, berriz, pintzelkada arin batez margotzen dut asteetako bizimodua, ñabarduretan sartu gabe. Ez
|
dakit
idazleen teknika den ala nire ezintasuna, kontua da horrela ateratzen zaidala eta ez dakidala bestela egiten.
|
|
|
" Literatur testu batek
|
badaki
idazleak esan nahi zuena baino gehiago esaten. Aurkikuntza eder asko ez dira autoreak kontzienteki sortuak izaten, hizkuntzaren tekla edo giltzaren bati emandakoan lortutako etekin oharkabekoak baizik.
|
|
|
Itzultzaileak ez du zertan
|
jakin
idazleak zein bidaide izan dituen liburu bat idazterakoan. Nik ere ez dakit nire testuak zein bidaide iradoki dizkion itzultzaileari.
|
|
2020
|
|
|
Baina zehazki, zer da Basa Sagarre?
|
Badakigu
idazleak deskribaturik, hamalau etxe eta inguramen bat direla. Bestela erranik, hamalau baserri eta Garaziko mendialdea:
|
|
|
|
Badakizu
idazle guztiek desiratzen dutela euren lana famatua bilakatzea.
|
|
2021
|
|
|
Ba (da) zuk nahi duzuna esan, baina... Aitortu dugu, hala ere, zenbait arrazoinamendu luzeren ondoko bada oso iluna gertatzen dela askotan, non ez
|
baitakizu
idazleak zer esan nahi duen: esandako hori egia da, bada(= zeren, zergatik, ezen...) ala beste hau:
|
|
|
Anjel Lertxundiren aburuz, «gaztelaniaz hobeto idazten zuela aitortzen
|
zekien
idazle honen euskal erronkak ez dira nolanahikoak izan». Heldutasun literario handi baten jabe zela etorri zen Caracastik.
|
|
|
Ipuinei entzun egin behar omen zaie; sekretu hau ondotxo
|
dakite
idazleek. Bai idazle handiek, bederen.
|
|
|
Ipuina, ordea, perpaus ugariz taxutzen da, eta perpausei entzun egin behar omen zaie; sekretu hau ere ondotxo
|
dakite
idazleek. Bai idazle handiek, bederen.
|
|
|
Perpausa, baina, zenbait hitzez eratzen da, eta hitzei ere –nola ez– entzun egin behar omen zaie; sekretu hau, besteak bezalaxe, ondotxo
|
dakite
idazleek. Bai idazle handiek, bederen.
|
|
|
Hitza, azkenik, hizki gutxi batzuez osatzen da, eta hizkiei –igarriko zenuten honezkero– entzun egin behar omen zaie; sekretu hau, denen gainetik, ondotxo
|
dakite
idazleek. Bai idazle handiek, bederen.
|
|
|
Teatro gehiegi egin nuke Wikipediaren gezurrak harritu edo eskandalizatu egin ninduela esateko.
|
Banekien
idazleen figura historikoak zuritzeko eta desitxuratzeko, Espainiako Entziklopedia Librea (eta Grandea) tresna bikaina dela, baina ez nekien tresna horrek zenbat ate zabalduko zituen nire bizitzan. Urteak neramatzan narratiba lanik idatzi gabe, ez neukan literaturaren analisirik egiteko interes profesionalik eta ez nekien ia ezer 1.000 pezetako billeteetan agertzen zen idazleari buruz.
|
|
|
Literatura unibertsala ondo ezagutzen zuen –gaztelaniaz, frantsesez, alemanez, italieraz, ingelesez, katalanez eta galegoz irakurtzen zuen, nik dakidala– eta poesia itzulpen zoragarriak egin zituen. Kritika literarioaren eta literatura konparatuaren alorrean ere analisi bikainak idatzi zituen, Orixeri Bide barrijak dela-eta zuzendutako" Erantzunak", adibidez, eta prentsan idatzi zituen artikuluek frogatzen dute Aresti baino lehen bazegoela gure artean mailukada ederrak ematen
|
zekien
idazle bat.
|
|
|
Erakusketa Victor Hugoren portuko etxean zen.
|
Dakigunez
idazle frantsesak izenburuko" Voyage dans les pyrenees" liburua idatzi zuen. Koldo Izagirrek Idi' orgaren karranka (Elkar, 2002) izenaz ederki euskaratu zuen Victor Hugoren liburu hori.
|
|
2022
|
|
|
Gainerakoek, berriz, ez zioten ia hitz egiten. Denek
|
zekiten
Idazle Afrikarrendako azken Lipton Sariketa irabazia zuela, hamabost mila liberako diru saria hartuta. Ez zioten hizpiderik eman beren hegaldiei buruzko solas gizabidetsuan.
|
|
|
Ez
|
dakit
idazle izateaz lehenengoz noiz amestu nuen. Ez dakit zein egunetan literaturzaletu nintzen.
|
|
|
Jon Casenavek atzeman nahi izan du, bestalde, Ramuntcho zer izan zen garaiko euskal idazle gazteentzat, zer nolako eragina ekarri izan zuen. Ez du atera konklusio irmorik, ez
|
baitaki
idazle gazte haientzat eredu, ispilu ala errebultsiboa izan ote zen. Kasu bat aipatzearren, Jean Etxepare medikuari buruz dioena errepikatuko dut hemen:
|
|
|
Lagunak ba omen zekien heriotza izango zela bizitza nobela denaren amaiera. Ordea, hil atarira arte, lagunak ez zuen
|
jakin
idazle laguna euskalduna zela, ez euskal literaturan duen sonaren berri izan ere. Sarri, Sarri, Sarri... son bitxia da, antza.
|
|
|
Galia Zesarrekin hartu zutenak Provenceko galo erromatarrak omen ziren; Jerusalemeko Galbarioan Jesus kurutziltzatu eta zaindu zutenak, inguruko arabeak. Eta gainera, euskaldunak erromatar armadetan famaturik zirela ere
|
badakigu
idazle ezagun batzuen izkirioetarik: balentriak egiten zituzten Germaniako mugan.
|
|
2023
|
|
|
‘‘Eguna’ egunkaria (1937): zer
|
dakigu
idazleez? ’, Hermes 56, 20
|
|
|
" Eguna egunkaria: Zer
|
dakigu
idazleez?", Hermes 56: 20
|