|
2000
|
|
|
Zergatik esaten zuen orduan berdeak ikusten zitzaizkiola begiak? Arrazoi asko leudeke itaun horri taxuzko erantzun bat emateko, baina nork
|
berak
aurki beza gustukuen lukeena, nik ez dut-eta sekretu hori argituko. Gehiago interesatzen zait zeruaren amildegia; izan ere, norentzat da zerua amildegi bat, paraxutista batentzat ez bada?
|
|
|
Hilotz zen, eta idorki zegien irribarre. Luxuzko anteojo batzuk zeuzkan eskuineko eskuan, ezkerrez maingua baitzen, hark
|
berak
minutu batzuk lehenago adierazi zidanez. Eta adierazi, hain zuzen ere, ordoki lohi bat zeharkatzen ari ginelarik, non begiztatu ahal izan baikenituen gizairudi gogoangarriak eta aitzurketa axolagabean ziharduten aurpegi luzangak.
|
|
|
Guri? Askatasunak
|
berak
. Hautatu beharrak.
|
|
|
Gauzatxo bat, Smart: oinetako
|
berak
erabiltzen dituzu beti?
|
|
|
biz  korra zen, tenple onekoa, zorrotza. Bizarra ezin hobeto egin zion, azal azaleraino, marra geometrikoak markatuz,
|
berak
ohikoa zuen eraz guztiz kontrara. Miraz, gainera, eskuaren jokamolde autonomo hark beste sentimendurik ere ekarri ziolako gogora; sentimendu nahasi samarrak, baina ez zuen hartan gehiago sakondu nahi izan.
|
|
|
begi berri haiek onez eraman zezaketen letra multzo bakarra eta ez ordu laurden batez baino denbora gehiagoz kirol egunkarietakoa zen, eta hizki larriak soil soilik. ...a txirotze hari bai iritzi zion benetan tristea eta penagarria, eta analfabetismoaren atarian sentitzeak seko hondoratu zituen haren animo lehen ere ajetuak, eta halaxe, beste zereginik gabe eta oharkabean, negarrari eman zitzaion luzaroan, eta, halako batean, artean ordu txikietan, besaulkitik jaiki, eta, ordura arte sekula egin ez bezala, telebista piztu zuen; han ikusi zituenak eta hura ikusten
|
berak
egin zituenak geldi bitez geure artean, ez dira-eta lau haizetara barreiatzekoak.
|
|
|
Mendi gailurra igota zeukan; orain jaistea baizik ez zitzaion gelditzen. Zenbat iraungo zuen jaitsierak, erraza edo zaila izango zen ibilbidea, ibiliak
|
berak
esango zion, ez beste ezerk. Noragaldua sentitu zen une batez, hala ere, Brown jauna, zein arrastori jarraitu ongi ikusten ez zuela.
|
|
|
Zer egin behar zuen has zedin arte? Berez etorriko al zen, besterik gabe, ala
|
berak
ere aktiboki esku hartu zuen. Zalantza haien guztien erdian, baina, gauza bat ezinago argi ikusten zuen:
|
|
|
Ardia hiltegira bezalaxe prestatu zen Bonilla jauna elkarriz  ketarako. " Armando Bonilla", esan zuten behin eta berriz hiru aurkezleek mikrofonoetatik, izenak
|
berak
bizi ezinago zorigaitzekoa iragarriko balu bezala. " Armando Bonilla", eta hark bere izena entzuten zuen bakoitzero" zuen zerbitzurako" erantzuten zuen apal eta umil, gutxiagotasun konplexu argi eta garbiz.
|
|
|
Hausnarketa horixe egin nuen, bai, Da Vinci jakintsuaren eskutik, eta uste dut gogoeta polita ez ezik, zorrotza eta egokia ere bazela, nolabait ongi ilustratzen zuelako animaliek ezinago hobeki ilustratu izan dute beti gizakion bizimodua hiru iruzurti gaizto haien izaera eta espiritua. Baina nireak alboratuz, eta atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta
|
berak
hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak berak delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. Nire ustez, hala ere eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke, baina ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea ez uztearren, eta berari zor zaion errespetuz baina, era berean lumaren jabe denaren guztiz desgogora eta atsekabe handiz, eta idazlearen galbahe etiko edo, nahi bada, autozentsuratik iragazita, (betiere irakurlearen mesederako izango delakoan, noski), aitorpen hartatik pasadizo erakusgarri batzuk ekarriko ditut hona, nahikoa eta soberakoak izango direnak, zalantza izpirik gabe.
|
|
|
Hausnarketa horixe egin nuen, bai, Da Vinci jakintsuaren eskutik, eta uste dut gogoeta polita ez ezik, zorrotza eta egokia ere bazela, nolabait ongi ilustratzen zuelako animaliek ezinago hobeki ilustratu izan dute beti gizakion bizimodua hiru iruzurti gaizto haien izaera eta espiritua. ...a atzera hari nagusira itzuliz, esan behar dut eguraldia ez zela ez hotz ez bero, Armando Bonilla zutik zegoela, erronkan, itzalita zegoen kamera bati finko finko begira, eta berak hartu zuela hitza aitorpen edo hustuketa bati ekiteko asmo sendoarekin; eta esan behar dut, zinez esan ere, Deere jaunak aurrez iradoki edo zituen basakeria izugarriak ez zirela inondik ere faltsukeria, Armando Bonillak
|
berak
delektazio psikopataz aitortu baitzituen hemen paperean idaztekoak ere ez direnak, bere izugarrian. Nire ustez, hala ere eta uste hau ziurtasun bihurtzea nahi nuke, baina ez dut horretarako arrazoi nahikorik aurkitu, Bonilla jauna gezurretan ari zen, plantak egiten, esan nahian bezala era guztietara larrutu behar zutenez, itaunketekin eta infamiekin eta gezurrekin txikitu behar zutenez, bada, bai, bidea erraztuko ziela, eta haien odol egarri basatia asetuko ziela denbora puska baterako, ziren astakeriarik beldurgarrienak asmatuz eta bere ahoan jarriz; eta erakutsiz, gainera, egin zituenak gustura egin zituela, eta harro zegoela egindako izugarrikeriez, eta atzera berriz egingo zituela, gogora eta zorion betean, aukera izanez gero; eta irakurlea ez uztearren, eta berari zor zaion errespetuz baina, era berean lumaren jabe denaren guztiz desgogora eta atsekabe handiz, eta idazlearen galbahe etiko edo, nahi bada, autozentsuratik iragazita, (betiere irakurlearen mesederako izango delakoan, noski), aitorpen hartatik pasadizo erakusgarri batzuk ekarriko ditut hona, nahikoa eta soberakoak izango direnak, zalantza izpirik gabe.
|
|
|
benetan ote ziren saltxitxa haiek ketchupez eta ziapez ongi igurtziak irensten zituzten haiek txerri saltxitxak? Txerri saltxitxak baldin baziren, zegatik balio zuen ogitarteko hark solomoak
|
berak
baino bost aldiz gehiago. Erantzuna, zureganako errespetuz, irakurle, neuretzat gordeko dut.
|
|
|
Kale berberak egiten ditu behin eta berriz, beste labirinto edo kobazulo edo uharte batean galduta dabilela pentsatuz, beste tranpa sorgindu eta saihestezin batean, helmugara iritsi dela ere zalantzan jarriz. Erremediorik gabe, taxi bat eskatzen du,
|
berak
ere hainbeste ikasi baitu. Etxeko zuzenbidea ez dutela aldatu ziur daki ahoskatu eta, kixkali egiten dio ahoa, kirio lakarrez korapilatzen urdaila.
|
|
|
Ez da erraza bolada hura zer izan nuen adieraztea. Hego haize egunetan, artoaren beroa nabaritzen duzu aurpegian;
|
berak
adierazten dizu uzta iritsia dela. Ametsaren ondorenek haurtzaroaren uzta iritsi zitzaidala agertu zidaten bezalatsu.
|
|
|
Ateraidazu gin tonic bat, otoi zuzendu natzaio, eta
|
berak
, artean bildots begiekin, irribarre firfira bat marraztu du bere ezpainetan. Gizonek aspertua naukazue Eta nire irribarrea berarenean pausatu dut.
|
|
|
Azken gaua... hasi zait Ruben bere basoa nirera topa egiteko hurbilduz, baina nik atzamar luzea ezpainetan ezarri, eta
|
berak
eten egin behar izan du; gero, barrako solasgaiari heldu dio eta esan dit: Aspertua zaitugun arren, aginduidazu irailean zehar, zuk nahiago duzun asteburuan, Segoviara etorriko zarela.
|
|
|
Ziur nago kristauek denei esaten diezuela hori nik, berari; eta orduan gogotsu erantzun diot
|
berak
eskaini didan musu heze luzeari.
|
|
|
Gaineratu diot lagunak pena handia hartu zuela, baina are penatuago eta harrituago geratu zela senarrak egin zion errietaldi lekuz kanpokoarekin (noski, ez diot esan Dabidek" luxuzko er  tzain" egin izana ospatzeko erosi genuela auto hori, ertzainei egiten zaien deskontu ederraz baliatuz, bestalde; eta errietaldia jaso zuena ni neu izan nintzela, eta harrezkero nahiago izaten nuela oinez edo autobusez ibili, kasik gidatzea ahanzteraino (orain, ordea, berriro ikasi behar nuke). Orduan
|
berak
aitortu dit Santa Monikan, beraren bizilekuan alegia, ez daukala autorik, motor ttiki bat baizik, baina agentziaren furgoneta bere burua baino hobeki zaindu behar duela (agentziak, kolpearen neurriaren arabera, seguruak ordaintzen ez duen konponketaren zatia ordainaraztera eta garajean dauden furgonetak garbitzera zigor  tzen ditu gidariak).
|
|
|
Luisek suizidarena egiten zuen ur ertzeraino hurbildurik, eta Adelak eta Estherrek handik indarka atera nahi zutelako itxurak egiten zituzten. Tomek, azkenik, argazkia atera die(
|
berak
retratero hitza erabiltzen zuen argazkilari esateko). Eskerrak ez didaten esan argazkia ateratzeko.
|
|
|
Ba orain dela gutxi arte ezin izan dute harrapatu, hain zuzen ere Central Park en ezkutatua... Hori argitu didanean, Rubeni musu emateko gogoa etorri zait; baleki zer nolako lasaitua eman didan (ez, Mary Landford ez dago
|
berak
uste bezain gaizki); baina Karmelorekikoa hain gertu sentiturik, badaezpada ere musua biltegian utzi dut.
|
|
|
Eta Dabidek, ertzain sartu aurretik, baina batez ere gero, nire bizitzan poliziarena egin izan duela iruditzen zait, eta harekin galga sakatzen bizi izan naizela. Biok bidaiatu behar bagenuen, autoa beti
|
berak
gidatuko zuen, oporretan berak erabakiko zuen nora joan, zineman berak hautatuko zein film ikusi..., eta ni beti ados, ustez eta nik nahi nuena ere horixe zela. Eta aspertu naiz.
|
|
|
Eta Dabidek, ertzain sartu aurretik, baina batez ere gero, nire bizitzan poliziarena egin izan duela iruditzen zait, eta harekin galga sakatzen bizi izan naizela. Biok bidaiatu behar bagenuen, autoa beti berak gidatuko zuen, oporretan
|
berak
erabakiko zuen nora joan, zineman berak hautatuko zein film ikusi..., eta ni beti ados, ustez eta nik nahi nuena ere horixe zela. Eta aspertu naiz.
|
|
|
Eta Dabidek, ertzain sartu aurretik, baina batez ere gero, nire bizitzan poliziarena egin izan duela iruditzen zait, eta harekin galga sakatzen bizi izan naizela. Biok bidaiatu behar bagenuen, autoa beti berak gidatuko zuen, oporretan berak erabakiko zuen nora joan, zineman
|
berak
hautatuko zein film ikusi..., eta ni beti ados, ustez eta nik nahi nuena ere horixe zela. Eta aspertu naiz.
|
|
|
Aurre  koan aipatu zenidan behin sagar betekada bat izan zenuela eta harrezkero ezin dituzula ikusi ere egin". (Nik esaten ahal nion
|
berak
duen lehorreriarako oso egokiak direla, osasunerako inondik ere donuts ak baino egokiagoak, baina ohi bezala katuak mihia jan dit...; ni lotsa  garri uztearren, edozer egingo lukee  la  koan nago).
|
|
|
...komunera joan naizenean, bidailagun batzuk abokatu defendatzailea (I) zoriontzen topatu ditut; nonbait, Amelia Hilton delakoa IMAX en ezagutu zuen neska katalan bat da, gure kanpinean bertan egun batzuk pasatzen ari dena; eta harekin hizketan burutazio hori izan, ez bat eta ez bi proposatu, hark onartu, eta halaxe sortu da gure epaiketaren lekukotasunik eraginkorrena izan behar zena, zeren Idoiak
|
berak
aitortu baitu Adelaren erreakzioa guztiz hobea izan dela, zinez egiazkoa zirudiela eta zer pentsatua eman diola. Nik neuk ere, sekula ez nuen imajinatuko Adelaren bizitza ezagutzeko gogoa sortuko zitzaidanik, baina, guztiarekin, aldiren batean edo bestean oso gogorra izango zela pentsatu dut.
|
|
|
Rubenek musu batekin eskertu dit. Eta berehala
|
berak
bere oparia atera dit (nik neurea eman arte ez zuen berea jaso nahi): argazkiak bi aldeetara erakusten zituen marko polit bat eta gure bidaian zeharreko sei argazkiren kopiak.
|
|
|
Berak pozarren hartu nau, eta, besarkada batean estutzearekin batera, musu bat estua, hori bai eman dit. Nik, ordea, ez diot inongo gerezi hezurrik itzuli eta
|
berak
ezohartuarena egin du. Oso adeitsu eta, batez ere, oso kalakari egon da, San Frantziskorako hegaldi luzean zehar diskurtsoa prestatzen aritu izan balitz bezala.
|
|
|
Bai, ez begiratu horrela. Badakit Teresari hori esan niola, eta banekien
|
berak
lehenago edo geroago jakitun jarriko zintuela. Baina, egia esan, zu konbentzitzeko trikimailu bat besterik ez zen izan aitortu dit ezpainetan artean irri maliziotsua erakusten zidala.
|
|
|
Gehiago? atera zaio,
|
berak
zain daraman denbora guztia nabarmentzearekin batera, eta orduan Teresari entzun diot: " Gizon guztiak bezala, hau ere egoista hutsa".
|
|
|
" Gizon guztiak bezala, hau ere egoista hutsa". Ni prest nago zuri nahi bezainbat denbora emateko jarraitu du, oraingoan isilunea
|
berak
egiten zuela, baina zuk ere eskain iezadazu niri tartetxo bat: joango al gara norabait afaltzera?; lasaiago hitz egin dezakegu.
|
|
|
Dabidek
|
berak
kontatu zidan hori guztia eta, egun batez, aita asaldatua nola joan zi  tzaion, burumakur eta errukarri, bi anaien arteko harreman horren berri ematera. Baina berria ematearekin aski ez, eta Karmelo jakitun jartzeko Karmelori tiro egiteko eskatu zion, zehatzago esanik, harreman hura bertan behera uzteko (lotsagatik, Josebari ezer ez esatea exijitu zion).
|
|
|
Ez diot minik egin gura", errepikatzen zidan larrusendo hark, niri minik eragin ez balit bezala). Hurrengo egunetan,
|
berak
ez zuen gaia berriro ere hizpidera ekarri nahi izan, esan beharrekoa esana zegoela adierazten zidan, maite ninduela errepikatzearekin batera. Eta harrezkero noraezean ibiltzen hasi nintzen, bakarrik, nahiz eta Teresaren laguntasuna ezinbestekoa gertatu zitzaidan:
|
|
|
taldekide guztiek Rakelen atzetik nabilela pentsa  tzen ote dute? Rakelentzako moduko mutila Ruben dela erantsi zidan; baina mutil hori dela eta ez dela, atzo ez nintzen pub irlandarrean sartu
|
berak
aurrea hartu zidalako. Dena jakin gura baduzu, handik Rakelekin irten zen eta, furgonetara iritsi aurretik, elkarri musu bat ematen ikusi nituen.
|
|
|
Bidailagunok txandakatu egiten gara gidariaren alboan joateko. Gidariak kopilotuari eskuratzen dion lehenengo gauza" Road Atlas" bat izaten da, han begiratu, eta errepide egokia hautatzen lagun diezaion, izan ere
|
berak
ez baitu errepidea nahi bezain ongi ezagutzen. Horrez gain, kopilotuak musikaz eta aire egokituaz ere arduratu behar izaten du.
|
|
|
Niri aukera bakarra bururatzen zait. Betiko moduan, zure mezua utzi ahal didazu, zure mezu, eman dezagun ofiziala, eta hori izan dadila
|
berak
entzuten duena. Eta gero, beranduago, baina Rakelek mezua entzuna duela ziurtatutakoan, ostera ere bigarren mezua uzten saiatu ahal zara, egiazkoa edo.
|
|
|
Danek Zabriskie Point era eraman gaitu. Hura muino gisako bat zen eta haraino, bero sapa beldurgarri harekin, nekez bada nekez igo gara (Arches parke nazionalean bezala, bazirudien hemen ere norbaitek seguruenik deabruak
|
berak
basamortuan likido sukoiren bat isuria zuela eta paisajea flanbeatzen ari zela; horren froga ziren Visitor Center eko termometroak, itzalpean, seinalatzen zituen 49? 5 graduak). Gatz eta hondarrezko basamortu hura, zenbait tokitan itsasoko maila baino beherago zegoena, niri fotografiagarri eta filmagarri baino gehiago hipnotizagarri gertatu zait.
|
|
|
Baina errepide estuan aurrera, denak bero kiskalgarriaz kexuka ari zirela, Adelak, beharrizan fisiologikoak zirela-eta mesedez gelditzeko eskatu du. Danek doi batean itxaroterik ez ote zuen galdegin dio, baina Adelak ezetz erantzun, oso larria zela eta, gainera, txorakeriarik ez egiteko, bestela
|
berak
ongitxo dakiena egingo duelako... (Adelaren ezusteko erreakzio horrek oraingoan ere harri eta zur utzi gaitu).
|
|
|
Gure taldekooi afaria prestatzea ez zegokigunez, kanpineko garbigailuetara joan naiz arropa zikinarekin. Eta oso berezia izan da han Karmelo bakarrik zegoelako, eta nik badakidalako bera zertan dabilen eta
|
berak
badakielako ni nola nagoen.
|
|
|
Rubenek benetan maiteminduta dagoela esan dio eta Rakelekin loteria tokatu zaiola. En plus, Ruben inbidiagarria zaiola aitortu dit, eta net bikote egokia osatzen dutela, nor norentzat, eta
|
berak
esan bezala diotsut nik zuri ere. Ez dakit mingarria egingo zaizun ala ez, baina, en toute lettre, amaitu du esanez Rakel eta Ruben luze barik aldarean imajinatzen dituela, eta Las Vegasen aukera hori alferrikaldu izanaz damutuko direla, eta bera aitabitxi aukeratu ez izanaz...
|
|
|
Ni hotzikara porrokatzaile batek zeharkatu nau buruko ile garaienetatik oinetako behatz ttikienaren atzazaleraino, eta aurren aurrena bururatu zait Karmelo kontakatilu hutsa dela eta dena kontatu diola, baina gero kontrakoa pentsatu dut (nik berea sekretupean dudan neurri berean du
|
berak
nirea ere isilpean).
|
|
|
Gurean ere hamaika sesio ttiki eta handiren arrazoia izan ohi zen garbiketarena, eta ez zen konpondu, Dabidek uste bezala, garbitzaile bat kontratatzearekin. Funtsean, begirada desberdinak genituela esa  ten zuen
|
berak
: aurrena, eztabaidaren hastapenean, emakumeok zikinkeriarako begirada mikroskopikoa dugula esaten zuen, hauts arteko akaroak antzemateraino; hurrena, nik leihoetako kristalak, lanparako, komuneko ispiluko zipriztinak eta ohepeak oroitarazten nizkionean, berak obsesionatua nengoela leporatzen zidan; hurrenago.....
|
|
|
Funtsean, begirada desberdinak genituela esa  ten zuen berak: aurrena, eztabaidaren hastapenean, emakumeok zikinkeriarako begirada mikroskopikoa dugula esaten zuen, hauts arteko akaroak antzemateraino; hurrena, nik leihoetako kristalak, lanparako, komuneko ispiluko zipriztinak eta ohepeak oroitarazten nizkionean,
|
berak
obsesionatua nengoela leporatzen zidan; hurrenago.....
|
|
|
Guztiarekin, Dabid ere asko aldatu zen garbitasuna dela eta, batez ere higiene per  tsonalarekiko, batez ere arroparekiko, batez ere,
|
berak
zioenez," luxuzko ertzain" izatea lortu zuenetik. Baina orduan ere nork eta nik neuk garbitu, lisatu eta jaso behar haren arropak dotore baino dotoreago ematen ziotenak, bestalde.
|
|
|
Guztiarekin, nik ez dakit Rubeni nola lagundu, eta damu doi bat ere sortzen zait eragin diodan nahasmendua dela eta. Baina
|
berak
zoriontsu dela esan dit, eta asko pozten dela lagunek egin zioten bidaia opariagatik. Eta beharbada bozkario hori aski da elkarrengana biltzeko, elkarrez mozkortzeko.
|
|
|
Badakizu, hemen, zenbait estatutan ikaragarri lege zorrotzak dituztela. Bon, ba kontua da poliziak negozioko buruak salatzea proposatu ziola eta
|
berak
, ustezko adiskideak guztiz desagertu eta arbuiatu zutenez, salatu egin zituen. Horren ordainetan, poliziak beste nortasun bat, beste izen bat eman, eta Massachusetts estatura eraman zuen, Bostondik ez oso urrun dagoen herrixka batera.
|
|
|
Ezin dizut ukatu Rubenekin barrena piztu egin zaidala, eta
|
berak
eskaini didala hasieran neure burua pausatzeko eta negar egiteko behar nuen sorbalda, eta horren ondotik behar beharrezkoa zitzaidan goxotasuna. Baina Rubenekikoa ikuskizun da eta, hasi baldin bada, hasi besterik ez da egin.
|
|
|
" Ez zaitez tuntuna izan", entzun diot Teresari," Etxea zeuretzat dela esan behar zenion. Bila dezala
|
berak
apartamendua...".
|
|
|
Beharbada Dabiden aginduz bidaia osoan zelatatua izan naizelako, beharbada oraingoan Dabidek
|
berak
zelatatuko ote ninduen beldur nintzelako, topatu dudan lehenengo geltokira heldu den lehen autobusa hartu dut: ez nuen inondik ere nahi inork gehiago jarrai nintzan.
|
|
|
Albo batera bazterturik, nik begirune handiz ibiltzen ikusi dut eta, aurrealdeko bankuetara iritsi ondoren, belaunikatu eta bertan egonean geratu dela. Ez dakit, nik ez nuen bera bezalako gazte bat horrela imajinatuko eta horrek pentsarazi dit
|
berak
ere seguruenik bere arrazoiak izango zituela halako babesleku bat bilatzeko; baina nik ez nuen inorekin egoteko gogorik, bai, irten egin naiz.
|
|
|
Gau batez, sekula ez dut ahantziko, lapurrak sartu ziren
|
berak
zaintzen zuen lantokian. Beldurrak hilik, komunean ezkutatu zen, eta han geratu zen harik eta lapurrek alde egin zutela ziurtatu zuen arte.
|
|
|
Gaur goizean ere, fardelak eta kargatzeko bildu garenean, begien bistakoa izan da gure arteko tentsioa eta, bide batez, gaur elkartu zaigun bidaiari berriaren euforia zeren, banan banan ahots handian agurtu gaituenean, aski lekuz kanpo geratu baita. Bestalde, nabarmen samar jantzirik egoteaz gain zapata eta galtzerdi txuriak, fraka motzak doi doian agerian uzten zituen alkandora hawaiar koloretsu bat eta begiak ikusezin egiten zizkioten eguzkitako betaurreko ispiludunak,
|
berak
egin du kopilotu lana (gaur inork ez zuen Danen alboan joan nahi). Eta bidaian zehar Tomek, horixe baita bidaiari berriaren izena, behin baino gehiagotan ohartarazi dio Dani hain agudo ez joateko, estatu honetako poliziak oso zorrotzak direla eta isunak, berriz, oso handiak.
|
|
|
Gizateriaren gaizkia zigortzeko bidalia jarraitu du
|
berak
nik ezagutu ez, baina katixima bateko definizio zahar bat zirudiena errepikatuz.
|
|
|
Berak orduan niri gerritik heldu, eta, desesperatuki, nik urruntzen nion mihia bilatu du. Baina luze gabe topatu du eta musutan ito gara, elkar estutzen eta laztantzen genuen bitartean, mundua eta, ondorioz, gu une batetik bestera urpean desagertzear balego bezala, harik eta
|
berak
, auhen bat jaurtiz, lurretik altxatu nauen arte. Gero, nik haren eskua hartu eta nire sexura eraman dut, harenaren gainean nirea pausatu eta igurtzika hasi naiz edo zait, eta nire auhenak Rubenen ahoan egin du oihartzun.
|
|
|
Gizateriaren gaizkia zigortzeko bidalia amaitu du
|
berak
.
|
|
|
Ni, noski, Karmeloren atzetik egokitu naiz, irrikaz bainengoen haren mezua entzuteko. Eta berehala entzun dudanak baino gehiago, egoerak
|
berak
gaizkitu nau. Ez dakit nola esan.
|
|
|
Ez dakit nola esan. Nire bidaia hau erretrasmititzen ari direlako sentsazioa izan dut, intimitaterik ez banu bezala, eta, Karmelo oraindik ere aski atsegina zaidan arren (azken batean,
|
berak
nire berri duen neurri berean dut nik harena, edo hortxe hortxe, eta, bestalde, mezuan sumatzen zaio ez dela gaiztoz ari, ez dela gustura ari), ez zait batere atsegina egiten beraren begiradapean ibili behar izatea, eta are gutxiago Teresa etxean ez topatzea eta harekin askatu ezin izatea. Eta orain ere Dabidek ere dena kontrolpean...
|
|
|
Eta denak zorionak emanez eta zer oposaketa mota ote ziren galdezka hasi zaizkit. Eta niri damutu egin zait beste ateraldi hoberik eduki ez izana, hartara ez bainuen nire harridura ezkutatu, eta bozkarioa itxuratu behar izango; zeren telegrama, izan, Dabidena baitzen, eta mezua, telegrama bat izateko, Dabidek idatzia izateko,
|
berak
bidalia izateko, zinez txundigarria (egia esatera, Karmelok proposamen hori egina ziola jakin arren, ez nuen inondik ere halakorik espero, beharbada Dabidek apenas ezer irakurtzen zuelako, ezer idazten ez zuelako). Eta nik irribarre egin behar izan dut, bai orduan bai handik gutxira, bazkaritan, nire alde topa egin duten bakoitzean.
|
|
|
barre egingo nuke 6.30ak eta 12ak orduen kontu hori dela eta ez dela (Dabid jostarin jarri, eta, inguruka, arraren dantza erritualak egiten hasten zitzaidanean, 12etan zegoela esan ohi zidan, erlojuaren orratzak irudikatuz, zakila tente eta alegera zuela alegia; eta noizbait 6.30etan zegoela esanez gero, nik beheraka eta mengel zegoela uler  tzen nuen), baina gaur, gaur ez dit irribarrerik ttikiena ere eragin. Geroenean, komunetik irten, eta taldekideengana hurbiltzean, Ruben harrera gelan giltza itzultzen ikusi dut, eta Dabiden telegramako poemaren giltza galdua agian Dabidek ez, baina Rubenek
|
berak
izan dezakeela bururatu zait.
|
|
|
Ustezko lagun horri dena kontatu, eta bion artean idatzi genuen. Gainera,
|
berak
poematxo bat ere gehitu zuen... Jakiten badut, jakin.
|
|
|
Malo, malo, malo! Presidenteak
|
berak
ez badakizki gure lehen presidenteen izenak, gureak egin du! hasi da fiskala (T) espantuka.
|
|
|
Kanpinera iritsi bezain laster, motxila dendan utzi, arropa garbia hartu, eta dutxa har  tzera joan naiz (egia esatera, gaur ere gustura hartuko nuke bainu bat haur ttikientzako xaboiarekin, eta gero igurtzi batzuk almendra olioarekin, agian Rubenek
|
berak
emanak, agian Rubenek berak emanak...) Komunean Laurarekin egokitu naiz eta, dutxak noiz libratuko zain geundela, jakitun jarri nau:
|
|
|
Kanpinera iritsi bezain laster, motxila dendan utzi, arropa garbia hartu, eta dutxa har  tzera joan naiz (egia esatera, gaur ere gustura hartuko nuke bainu bat haur ttikientzako xaboiarekin, eta gero igurtzi batzuk almendra olioarekin, agian Rubenek berak emanak, agian Rubenek
|
berak
emanak...) Komunean Laurarekin egokitu naiz eta, dutxak noiz libratuko zain geundela, jakitun jarri nau:
|
|
|
Kontua da Adelak ere ikusi zuela, eta bideoan grabatu zuela Dan Rakeli jaisten zelan lagundu zion, eta kontua da Adelak Dani txantajea egin gura diola material horrekin: antza, gidaria taldekideak arroilera eraman, eta itzulitakoan atzera dendan sartu denean, Adela joan egin zaio, badakizu, Estherrekin duen apustua irabaztera, baina, normala denez, Dan haserretu egin zaio, eta erotuta dagoela esan, eta gura duena egiteko mendekuaren bideo horrekin,
|
berak
Rakel furgoneta gainean lo egitera gonbidatu baino ez zuela egin. Futxo eta errefutxo!
|
|
|
Baina, esan bezala, ez diot deitu eta, beraz, ezin bada jakin bera zer moduz dagoen. Teresak, Dabid bihotzera tiro egin zidan gansterra dela oroitarazi dit (noski, Chicagon nagoelako esango zuen hori);
|
berak
ez dauka hori zertan oroitarazi, nik hainbeste badakit, baina aldi berean ezin dut ahantzi elkarrekin igaro ditugun urteak, urte gehienbat atseginak. Ez dakit:
|
|
|
" Furgonetan bertan saiatu nintzen Dan xaramelatzen, baina kanpamendua bera bakarrik altxatzen tematu zen eta nire gizona ikustearekin etsi behar izan nuen. Gaur ere ez dut zorte onik izan, baina oraindik bidaia luzea da, eta konturatu naiz erokeria dela taldeko pertsona bakar bati erreparatzea eta, zer arraio, Karmelori ere gustura asko eskainiko nioke nire platera"; horrekin batera jakin ahal izan nuen, izan ere ni ez bainintzen batere ohartu, Tom Estherri inguruka dabil  kiola edo
|
berak
, behintzat, hori uste duela. " Etengabe aipatzen dit Mexikon rancho bat eraiki nahi lukeela eta ondo legokeela hura beste norbaitekin aurrera ateratzea.
|
|
|
Baina hotelera itzuli arren, frufrua ez zen berehala amaitu; Luis Adelarekin joan zen Rakelen beraren gelara, eta Esther, ezetz imajinatu, Rubenenera. Luisek
|
berak
kontatu dit Esther Rubenen ohean sartu ere egin zela, baina ezin izan zuela ezer lortu. Antza, bezperan ere harekin ligatzen saiatu ei zen, baina, ezin izan zuela ikusirik, bart eraso bortitzagoa jo du, zuzenean haren ohean sartuz.
|
|
|
Gaur bi txango egin ditugu, goizean Dou  ble O Arch eraino eta, arratsaldean, Delicate Arch eraino, eta bietan eguzkiak pasata ibili gara, ura eta itzalaren irrikaz; bazirudien norbaitek seguruenik deabruak
|
berak
basamortuan likido sukoiren bat isuria zuela eta paisajea flanbeatzen ari zela.
|
|
|
Egun hartan inoiz baino beharrezkoagoa egin zitzaidan Dabiden presentzia, baina orduan bizkartzain" luxuzko ertzain", beraren hitzetan izateko ikastaro bat egiten ari zen, eta etxera itzuli zen arte ez nuen nire amorrazioa askatzerik izan. Arratsalde beranduan, Dabid heldu, eta dena kontatu nionean, berehala deitu zuen autobus konpainiara (orduan ere, nire ordez
|
berak
egin zituen egin beharrekoak).
|
|
|
Oztopoek gure arteko amodioa benetakoagoa egiten zuten, goragoko maila batera igo. Gainera,
|
berak
hala eskatuz gero, prest nengoen gure harremanak, behin behingoz, agintaldiak irauten zuen bitartean eteteko eta hark presidente izateari utzi arte itxaroteko.
|
|
|
Bai,
|
berak
jarraitu nahi izan zuen harik eta bere posizioa kolokan ikusten hasi zen arte.
|
|
|
Oraindik maite dut eta, halabeharrez esan behar izan dituenak gorabehera, ziur nago
|
berak
ere maite nauela aitortu du presidenteari (D) tinko begira (argi dago Adelak aurrera jarraitzen duela apustua irabazteko bere estrategiarekin).
|
|
|
Futxo eta errefutxo! Tomek izan ezik, gainerakook barre zantzo ederrak egin genituen, baita Rakelek
|
berak
ere dena argitu zenean. Baina ederra, benetan ederra Monument Valley ko paisajea izan da.
|
|
|
Gaurkoan, bestalde, Hillary (Olga) galdezkatu dute eta
|
berak
berretsi egin du aurreneko sentimendu inarrosaldia igaro ondotik, senarrarekiko orain sentitzen duen amodioa handiagoa dela.
|
|
|
Gure landarearen sustraiak orain inoiz baino sendoago daude eta hurakanik bortitzenak ere ez luke lekuz aldaraziko adierazi du Lewinskyri (A) begira; (baina nik ez diot sinetsi amodio hori inondik ere desberdina izango da, sendoagoa beharbada, baina niri hurakanarena gehiegitxo iruditu zait eta errealitateak
|
berak
frogatu du hori; uste dut oraingoan sutsuegi jokatu duela, urrunegi joan dela defentsa horretan, eta senarrak ere harriturik begiratu dio). Ongitxo dakit hanka sartzea nirea izan balitz ekin du besterik espero ez genuenean, berak ere barkatu egingo zidala.
|
|
|
Gure landarearen sustraiak orain inoiz baino sendoago daude eta hurakanik bortitzenak ere ez luke lekuz aldaraziko adierazi du Lewinskyri (A) begira; (baina nik ez diot sinetsi amodio hori inondik ere desberdina izango da, sendoagoa beharbada, baina niri hurakanarena gehiegitxo iruditu zait eta errealitateak berak frogatu du hori; uste dut oraingoan sutsuegi jokatu duela, urrunegi joan dela defentsa horretan, eta senarrak ere harriturik begiratu dio). Ongitxo dakit hanka sartzea nirea izan balitz ekin du besterik espero ez genuenean,
|
berak
ere barkatu egingo zidala. Bestalde, bikote guztiei opatuko nieke horrelako esperientzia bat izatea, amodioa, benetako amodioa zer den ikus dezaten amaitu du bataren eta bestearen jardunak txalotzen dituen Estherren esku zartekin batera.
|
|
2001
|
|
|
Baina, gizona, horrelako kasu berezi baten aurrean... Alkateak
|
berak
emango dizkizu baimen paperak eta beharrezko zera guztiak...
|
|
|
Behean, kalean, minutuek aurrera egin ahala, jendea ugarituz doa, inolako ordenik gabe multzokatuz. ...rtaratzen; eta geroago, ordu erdi bat geroxeago edo, polizien eta suhiltzaileen aginduei jarraituz, txaloz lagundurik, jendetza izugarriak lelo moduan errepikatzen duen esaldi bat entzuteko parada du, gero eta ozenago beregana aireratzen dena; eta, entzun uste duena ezin sinetsirik baina ziur egonik entzun duena ongi entzun duela, beherantz begira  tzen du burua poliki poliki mugiturik, eta han,
|
berak
nahi lukeen moduan koltxoi erraldoi bat ikusi ordez, hutsune handi xamar bat sumatzen du, behean eta bere pare parean, hain zuzen, eta klarionez margoturik, zirkulu gorri perfektu baten barnean, gorpu baten silueta izan litekeena, hanka besoak zabal zabal eginda, beltzez.
|
|
|
Halakoetara nork edo zerk behartzen gaituen jakin gabe, bideari ekiten diot, ene itzalarekin lerroz lerro. Batzuetan, biziak
|
berak
ere nazka ematen du. Eguneroko gurpil zoroak ez du sakontasunerako astirik uzten.
|
|
|
Enfin. Inguruneak eskaintzen dizuna hartu  ala, nor berarenari eutsiz, nor
|
berak
gura duenaren bila jarraitu?
|
|
|
Baliteke erantzuna
|
berak
hots, betiko denbora oihalak edukitzea.
|
|
|
Zerbait nahi du. Oraindik
|
berak
ere oso ondo ez dakien zerbait aurkitu nahi du. Lo gelditu da senarra Â, aizkora lanek (eta bestelakoek) eragindako nekeen ondorioz.
|
|
|
Esan deutsat  josteko lain egiten zarenerako trapu zahar bat zintzilika ipinita nahikoa izango dozula, eta horretarako ez dagoela josten ikasteko  premiarik Â. Baina
|
berak
, erre eta erre, erakusteko eta erakuste  ko. Tira ba, hara hemen bost erremintok.
|
|
|
Horixegatik ideatu eben abadeak eta
|
berak
udako domeka eguerdi ostetako eskolarena.
|
|
|
Neretzat? eta krak!, laugarren aloza askatu zen neskatilaren paparren, aurrekoetan bezala,
|
berak
bakarrik entzuteko moduan.
|
|
|
Kasetea jarri dut, apunteak hartzen eta ibili gabe, lasai egoteko. Elkarrizketa bat egitea zen asmoa;
|
berak
orain arte esandakoari jarraituz, eta haria galdu gabe, elkarrizketa informal eta ahal denik naturalena egitea. Bere berbetan aritu gara, gure herriko berbetan, nik berarekin, beti, egiten dudan moduan.
|
|
|
Aitak sutean erreko zela esaten zuen. Amak, ordea, ezetz,
|
berak
ez zuela sekula ere jaitsi dendara... Gaur arte.
|
|
|
Neskak, barriz,. Ernio? izenagaz
|
berak
brodaturiko mukizapia sartu eutsan alkandora poltsikoan mutilari.
|
|
|
Berez, burua enborrari lotzen zaion gorputz  zatiari deitzen diogu lepoa eta, jantzietan, zati hori inguratzen duen tela puskari. Zure amamak" sama" deituko lioke horri,
|
berak
bizkarrari deitzen baitio lepoa. Baina guk ez.
|
|
|
" Halaxe ikasten da, baina", diotso bere buruari, egunak soineko beltz iluna janzten duen bakoitzean. Denboraren zinta metrikoa bereganatu nahi luke, aldi bakoitzari
|
berak
nahi duen luzerako soinekoa josteko.
|
|
|
Bizitzan, eten gabe berrituz doan oihal erraldoi honetan, aurrera begira noan neurrian atzoko arropei, herenegungoei..., txikitakoei agur egin behar izan diet. Agur, nahi gabe, derrigorrez, halabeharrez..., edonoren barnean, bizitzak
|
berak
sorturiko artaziak direlako, azken batean, soineko berri baten patroia egiten laguntzan diguten adiskide etsaiak.
|
|
|
" etxeko zapatilak mahaitxopean eta kulero zikinak gela iluneko  palankanan!". Mezatara joateko mantila, ondo tolestuta, mahaitxoko tiraderan mutilari
|
berak
egingo dio ohea.
|
|
|
" Badakizu, errekaduetan...", erantzuten diot nik. Baina
|
berak
, erre eta erre," Erromeriara joan behar jonagu!", esaten dit, ile tente, orduantxe bertan aurreskua dantzatzera joango balitz moduan.
|
|
|
Ni behintzat ezin naiteke zalantzan has Europari buruz, nire sustrai guztiak Europan baititut. Europaren kultura?
|
berak
sortutako nahiz besterengandik hartutako gaiez oratua, gu guztiona da, nirea ez ezik, nahi badugu eta nahi ez badugu.
|
|
|
Jakintzak erreka jo zuela aldarrikatu  zuen Brunetière k eta geroztik ere horrelako zerbait ematen dute aditzera zenbait albistarik. Gezurretan noski, zoroak
|
berak
igarriko baitio jakintza aurrera doala, onerako edo txarrerako.
|
|
|
5 Adiskide Berri zen Mitxelenak
|
berak
erabiltzen zuen goitizena hainbat idazlan, elkarrizketak batez ere, izenpetzeko.
|
|
|
orain maiz aipatzen diren foruak [itzultzea]. Berak dioenez foruak nork bereak ditu eta tokian tokikoak dira, eta
|
berak
esaten du Bizkaiko foruak, gainerakoak hor konpon, behar lukeela euskaraz egon eta norbaitek saiatu behar lukeela euskaraz jartzen. Aita Zabalak  bazuen segur aski egiteko presakakoagorik eta aurrean bidaltzen du aski itxuratxarki erantzun batean Ulibarri eta Ulibarriren asmo hori; ez zuen ikusten zer arraiotarako behar zuen Bizkaiko foruak euskaraz jarria egon.
|
|
|
Beste hizkuntza batean behintzat ez lirateke literatura bezala hartuko, baina, jakina, gure artean hamazazpigarren mendean ez da hainbeste Dotrina eta ez da hainbeste hizkuntzaren lekuko, non eta Kapanagaren Dotrina bazter daitekeen. Gipuzkoan hemezortzigarren mendean ez dira hainbeste Larramendi baino lehenago idatzi zuten lekukoak eta horien artean Otxoa de Arinek oso leku nabarmena du eta nahiz
|
berak
hizkuntzagatik eta beste zenbait arrazoi berezirengatik literatura aldetik  interes gehiegirik ez izan, beti izango da aipatua. Orain ezagutzen dugun baino liburu eta paper gehiago agertzen ez diren bitartean behintzat, beti izango dira aipatuak bata eta bestea euskal literaturaren historia batean.
|
|
|
Beti agertzen den adibide bat aipatzeko, Santxo de Elsoren Dotrina Iruñean agertu zenetik alerik gelditu bada, ez dakigu non dagoen. Orain badiote Madrileko handizki nafar batzuen etxean ote dagoen, ez dakit egia den ala ez, eta egia balitz ere, nola, ni oker ez baldin banago, ez dagoen inolako eskubiderik pertsona bati bere ondasun bezala duen liburu bat agerrarazteko edo agertzera behartzeko, gorde nahi baldin badu gordeko du,
|
berak
atera nahi duen arte.
|
|
|
Ez dut uste guztira ehun bertso gorde direnik (eta bertso esatean lerro esan nahi dut) edo gehienez berrehun, eta horiek ere zatika eta bakanka heldu zaizkigu. Teatroaz beste horrenbeste esan behar; orain badakigu, Oihenarti eskerrak, hamaseigarren mendean pastoralak eta bestelakoak bazirela Baxenabarren ere, ez Zuberoan bakarrik, eta Oihenartek
|
berak
ematen digu horien egile baten edo besteren izena eta obra batena ere bai, Artzain gorria; baina izena baizik ez dakigu zoritxarrez eta artzain hori nor zenik ere ez.
|
|
|
lehenik eta behin, ez da zaila Mitxelenak bere  bizitzan zehar bizi izandako hainbat esperientzien arrastoari jarraitzea testuetan barrena, honako honetan lerro artean, beste hartan ageri agerian. Etxepareren kartzelaldia hizpidera dakarrenean, Espainiako gerraren ondoren
|
berak
sufritu zuen kartzelaldi luzeaz ere ari da. Film batean kontatutako gerrak aitzakia ematen dio gerraz pentsatzen duena zehazteko:
|