|
2017
|
|
|
Han! Bart esandakoa egia berdaderoa zen, ikusi kurrilo
|
haiek
, hanka bakarra dute den denek.
|
|
|
Kontua interesgarria zirudien, honela, hurrengo egunean, hobeto esanda, atzo gauean, trenez abiatu nintzen Saxoniako probintzia hiri jasanezin horietako batera. Geltoki txikitik kale nagusirantz nindoala paseoan pentsatu nuen ezinezkoa zela, etxe xume eta jendilaje burges txiki
|
haien artean
, Renbrandt en estanpa ederrenen eta Durero eta Mantegnaren grabatuen jabe zen pertsona bizi zitekeela.
|
|
|
Zaharraren alboan emaztea eta alaba zeuden, maisu alemaniarren estanparen irudi femeninoak ziruditela. Estanpako emakume
|
haiek
, Salbatzailearen hilobia bisitatzera etorriak, harri eta zur geratzen dira hilobia irekita eta hutsik dagoela ikustean, izu otzaneko espresioaz eta, aldi berean, mirariarekiko estasi errukiorra eta fedezkoa erakutsiz. Eta halaxe zeuden ama alabak ere.
|
|
|
Berriz ere beldurturik. Oraindik ere nire memorian hain bizi dirauten egun mikatz
|
haietan
bezala.
|
|
|
Kolore gorriko lazoak jartzen zizkidan beti nire ile artean kateaturik. Igande
|
haiek
, nire herriko igandeak. Nire herrian egon nahi nuke orain ere, txikitan jolastu ohi nuen patioari begira.
|
|
|
Otso eta hartzei buruzko ipuinak, gazte adoretsu eta neska bahituei buruzko ipuinak. Berandurarte egoten ziren horrelako egunetan suaren inguruan, suari begira, suaren barnean mundu berriak ikusten, begiak bero, munduko zoriontasun guztia lau pareta
|
haien
barruan kontzentratuko balitz bezala. Gero lotara joaten ziren.
|
|
|
Bai, baina zorigaiztoko
|
haiek
ez zituan eguraldiaren ondorio edo kulpa izan, ijitoarena baizik.
|
|
|
Herria zoragarria zen. Zenbat aldiz jolastu ote zuen kale zahar
|
haietan
, zenbat arrankari harrapatu ote zituen erreka hartako ur gardenetan eta zenbat aldiz igo ote zen mendi eder haietara. Ez, herriak ez zeukan kulparik.
|
|
|
Herria zoragarria zen. Zenbat aldiz jolastu ote zuen kale zahar haietan, zenbat arrankari harrapatu ote zituen erreka hartako ur gardenetan eta zenbat aldiz igo ote zen mendi eder
|
haietara
. Ez, herriak ez zeukan kulparik.
|
|
|
Garai
|
haiek
gogoratzen ari zela ohartu zen aldapa guztiz jaitsi zutela. Plazara heldu ziren.
|
|
|
Baso erdiari azken tragoa eman eta Maialenengana biratu zen beste bi baso erdi eskatzeko. Bi begi urdin
|
haiek
inoiz baino urdinagoak iruditu zitzaizkion Puskasi eta ordaintzean begirada bi putzu urdin haietan finkatu zuen segundo batez. Lau begien artean sortu ziren hariak informazio bide bihurtu ziren.
|
|
|
Baso erdiari azken tragoa eman eta Maialenengana biratu zen beste bi baso erdi eskatzeko. Bi begi urdin haiek inoiz baino urdinagoak iruditu zitzaizkion Puskasi eta ordaintzean begirada bi putzu urdin
|
haietan
finkatu zuen segundo batez. Lau begien artean sortu ziren hariak informazio bide bihurtu ziren.
|
|
|
Begiak baitziren
|
haien
ahoak.
|
|
|
Gauzak ez dira hain errazak!. Badakit Auschwitz-era joanez gero
|
haietako
bat izango naizela baina ez dut beste aukerarik.
|
|
|
Bai bere ipuinetako munduak ditu maiteen. Bere munduak direlako
|
haiek
. Maite bera da jaun eta jabe.
|
|
|
Sarritan joaten da mundu
|
haietara
bizitzera. Baina egunero egunero begiak irekitzen ditu bat batean; iratzargailuaren zarata monotono eta ozenak ametsetako gordelekuetatik bortizki ateratzen duen unean.
|
|
|
Amaren istorioetan ez dago Rodolfo bezalako munstrorik. Eta horregatik gustatzen zaizkit ipuin
|
haiek
.
|
|
|
Eta niri iruditzen zitzaidan beste mundu batean edo bizi zela ama. Ipuin
|
haiek
nire amaren errealitatea ziren. Maiteren koadernoa eta liburua nire errealitatea den bezala.
|
|
|
Nola deskribatzen nuen nire mundua, zein errealitatetik at, haraindi baitzegoen. Nola ametsa bailitzan kontatu nituen gaueko oihu ikaragarri
|
haiek
, aita horditurik heltzen zenetan. Eta nola Rodolfori eskerrak ez nituen inoiz ikusi, amari erauziriko odol tantek ezkaratzeko baldosa zurietan eratzen zituzten irudi melankoliko eta ia agoniko haiek.
|
|
|
Nola ametsa bailitzan kontatu nituen gaueko oihu ikaragarri haiek, aita horditurik heltzen zenetan. Eta nola Rodolfori eskerrak ez nituen inoiz ikusi, amari erauziriko odol tantek ezkaratzeko baldosa zurietan eratzen zituzten irudi melankoliko eta ia agoniko
|
haiek
.
|
|
|
Mutil egokia aukeratuz gero, neskatxak ez zuen inoiz diru eta lur faltarik izango, eta horrela, familia eder bat sortu ahal izango zuen. Hori zen, zoritxarrez, antzinako garai
|
haietan
gurasoek nahi zutena beraien alabentzat.
|
|
|
Alde batetik, bere familia pozik egotea nahi zuen alaba gizon batekin ezkonduta ikustean. Baina bestaldetik, benetan zuen mutilak bere etxeko atea inoiz ez zuela joko iruditzen zitzaion, eta garai
|
haietan
adin batetik aurrera garrantzitsuena emazte bihurtzea zen.
|
|
|
Orduan konturatu zen Katalin Ibairen masailetatik behera irristatzen ziren negar tanta
|
haiek
benetako maitasunaren seinale zirela, eta laztan goxo batekin malko bat hartu zion.
|
|
|
Belardietako zuritasunari erreparatu zion Puskasek; hain zuria, hain garbia, azukrea zirudien. Elurte handiak izan ziren azken egun
|
haietakoak
, eta bide gehienetan elurra ikus zitekeen. Herrira sartzeko bidea ere hala zegoen.
|
|
|
Bertara heltzeko hiriko errepide nagusia hartu behar zen, eta, Pagoa ostatuko bidegurutzea iragan ondoren, mendi aldera jo zenbakirik ere ez zuen bide estu batetik. Berehala, gaztainadi bat zeharkatzean, baserriak ikusten ziren lerroan, erreka ziztor baten erara kokatuak, eta artasoroak, sagastiak, belazeak
|
haien
jira guztian, eta gero berriro ere mendiak, basoak, milaka zuhaitz malda guztietan gora.5 Beste mundu bat zen.
|
|
|
Bazkaldu ostean ohean etzanda lo hartu zuen ordu erdian argazki zaharrak ikusten ari zela. Goizaldea eta goiz guztia eman zuen argazki
|
haiek
ikusten. Ordu erdi beranduago, esnatu zenean garai bateko apaizaren argazkia zuen eskuetan.
|
|
|
Zeren hainbeste hitz egiten degu maskulinidadearen krisia eta abar, sasoi batean Balentziagak gure txapel euskalduna modan jarri zuan Hollywooden emakume aktrizen buruetan, feminizatu zigun fum txapela, gizonezkoen sinbolo totala txapela, gizona eta txapela, feminizatu zigun Balentziagak, eta orain zer da Maialen Lujanbiok neurri batean bereganatzen du, orduan dago alde batetikan satisfakzio handi bat, aurreratzen ari gera, baina bestalde gizonezkoak nik uste inkontzienteki, konturatzen gerala gure maskulinitate hori, ba en fin, badijoala, gure gizarte tradizionala ere badijoala, eta alde batetikan zelebratzen dugu, eta beste aldetikan arduratu egiten gera, zer gera gu? Eta nik uste lepotik heldu behar diogu alkarri, porque, eta horko besarkada hain, e, genuino
|
haiekin
, besarkada hain eder haien ondoren, besarkada hura argazki horrek neretzako esaten du dena.
|
|
|
Zeren hainbeste hitz egiten degu maskulinidadearen krisia eta abar, sasoi batean Balentziagak gure txapel euskalduna modan jarri zuan Hollywooden emakume aktrizen buruetan, feminizatu zigun fum txapela, gizonezkoen sinbolo totala txapela, gizona eta txapela, feminizatu zigun Balentziagak, eta orain zer da Maialen Lujanbiok neurri batean bereganatzen du, orduan dago alde batetikan satisfakzio handi bat, aurreratzen ari gera, baina bestalde gizonezkoak nik uste inkontzienteki, konturatzen gerala gure maskulinitate hori, ba en fin, badijoala, gure gizarte tradizionala ere badijoala, eta alde batetikan zelebratzen dugu, eta beste aldetikan arduratu egiten gera, zer gera gu? Eta nik uste lepotik heldu behar diogu alkarri, porque, eta horko besarkada hain, e, genuino haiekin, besarkada hain eder
|
haien
ondoren, besarkada hura argazki horrek neretzako esaten du dena.
|
|
|
Orduan horregatik esaten nuen bertsolari ona izatea dela ur putzuak edukitzea, propioak, zer esana, sentipenak, baina jakitea ur putzu horietatik zipriztintzen maila ezberdinetan. Jubilatuekin zaudenean jubilatuei esatea gauza pertinenteak, eta
|
haiekin
txirikordatzea, haietako, haien festan parte hartzea.
|
|
|
Orduan horregatik esaten nuen bertsolari ona izatea dela ur putzuak edukitzea, propioak, zer esana, sentipenak, baina jakitea ur putzu horietatik zipriztintzen maila ezberdinetan. Jubilatuekin zaudenean jubilatuei esatea gauza pertinenteak, eta haiekin txirikordatzea,
|
haietako
, haien festan parte hartzea.
|
|
|
Orduan horregatik esaten nuen bertsolari ona izatea dela ur putzuak edukitzea, propioak, zer esana, sentipenak, baina jakitea ur putzu horietatik zipriztintzen maila ezberdinetan. Jubilatuekin zaudenean jubilatuei esatea gauza pertinenteak, eta haiekin txirikordatzea, haietako,
|
haien
festan parte hartzea.
|
|
|
Euskaldunak
|
haien
kultura adierazpen bereziengatik dira ezagun.
|
|
|
Wilhem Humboldtek, antropologo alemanak, euskaldunetaz
|
haien
ohiturak jatorrian ziren bezain sinple mantendu direla idatzi zuen XIX. mendean. Ohitura bitxi hauek ia denak indar erakustaldiak dira eta gaur egunean, bizirik daude oraindik.
|
|
|
Gauza
|
haiek
orduan zuzenean ulertuko balituzte, bueno ba fusilatuko zituzten danak. Azpillagak ere Zerainen kantatu zuen bertsoa, orain egon naiz pentsatzen.
|
|
|
Zeharkatu zuen herriya eta iriki zan noiz bait hondartzara, eta han, parez pare itsasoa, eta itsaso olatuetan, olatuak osatutako lerroetan, etengabe, bertsoak. Eta gure gazteak zer egin,
|
haiek
den denak ikasten hasi zen, bertsoz bertso, errimaz errima, zazpi urte egin arte. Eta dan danak ikasi zituenian, atzera berriro bere herrira itzuli zan.
|
|
|
Baina nik orain arte ez dut ikusi saioak zuzenean ikustera joaten den jendetzaren neurriko ezer beste generoetan. Esate baterako, lehengo Yugoslaviako ekitaldi batean izan nintzen eta han ere milaka ikusle zeuden, baina hura oso saio profesionala izan zen,
|
haien
ahozko tradizioa azaltzeko erakustaldia zen, ekitaldia bera baino gehiago, beraz, hein batean ez zen erreala. Sentipena ez zen, adibidez, bertsolaritzak sorrarazten duena bezalakoa.
|
|
|
Ez dut nik asmatu izenburua jarri diot bildumari, adierazteko neuk bilatu gabe, ia ia" nahi gabe"," etorri" zaizkidan poemak direla, hala esaterik baldin badago. Batzuetan poeta ez da bere poemen" errudun" sentitzen,
|
haiek
idaztea beste erremediorik izan ez duela iruditzen zaiolako. Sandro Giacobberen Il Giardino Proibito kantua etorri zitzaidan gogora horretaz pentsatu nuen batean; hortik izenburuaren ideia, eta baita atariko aipuarena ere, jakina.
|
|
|
gelak
|
haiekin
beregana nazan.
|
|
|
zeuk ere topa
|
haiekin
,
|
|
|
eta
|
haien
bide gurutzatuei begira,
|
|
|
kasurik gehienetan
|
haien aurka
|
|
|
Baina Ainsara irakasle joan zenean hartu zuen Contek ezaguera: inguruetako herrixketako ikasleek ez zuten gaztelaniaz egiten,"
|
haiek
erakutsi zidaten aragoiera".
|
|
|
Eta ez da hainbeste hamaika aldiz kontatutakoa berriz kontatzea," ez bada ulertzen saiatzea orduko hartan gertatutakoak zergatik hunkitzen gaituen orain, behartzen gaituen posizio hartzera". " Ez dut idazten historia errepika ez dadin, zerrikeria
|
haien
protagonistak zer egiteko kapaz izan ziren gogoratzeko baizik; orain ere, aukerarik txikiena izango balute, zer egiteko kapaz liratekeen. Borrokatzeko, ahal dudan neurrian, dominazio modu bat den oroimenaren suntsiketaren kontra".
|
|
|
" Guk ere badugu CDa, eta atsegin ditugu horko pieza batzuk. Baina ez nau erabat konbentzitzen
|
haien
proposamen musiko estetiko politikoak. Motxian:
|
|
|
Katalana, zein herritakoa?
|
haien
arrapostua. Queretes (sic) herrikoa, nik.
|
|
|
Paral.lel abiapuntu, Sant Pau bihurrikatu, Rambletatik behera hartu zuten Colonen estatuaraino bidea.
|
Haien
ahots zaurituak, minezko oihuak, keinu gehiegizkoak. Haien artean nahi zuen Genetek.
|
|
|
Haien ahots zaurituak, minezko oihuak, keinu gehiegizkoak.
|
Haien artean
nahi zuen Genetek. Lotsaren alabak omen.
|
|
|
turismoak. Lehen Gerra Karlistan herrian agertu ziren soldadu britainiar
|
haiek
hasi zuten: bainatzen ziren eta eguzkia hartzen zuten Portuko hareatzetan, herritarrengan harridura eragin, itsasoko bainuak osasunarentzat kaltegarriak zirela uste baitzen garai hartan.
|
|
|
1980an, Lea Vergine komisarioak Ramaren obra" deskubritu" zuen: lehen akuarela
|
haietako
batzuk sartu zizkion, L" altra metà dell" avanguardia izeneko erakusketa kolektiboan. Ehun bat emakume artistaren lana jaso zen bertan.
|
|
|
Partekatzeko behar bat nuen, neurri batean biluztekoa". Zentzu horretan, badu poema bat, Mai, Labordetak eta abestu izan dutena, garai
|
haien
berri ederki ematen duena. " Ahalik eta argien hitz egiten saiatzen nintzen.
|
|
|
Guardak nahikoa talde handia ziren. Eskualdeak
|
haien
premia zuen. Montubioek gorroto zuten estankoan erostea.
|
|
|
Leihoetan basoetako atxaparrak zituen landatuta. Inguru
|
haietako
neskarik politena zen. Ezagutu orduko, atsegin egin zitzaion Moisesi.
|
|
|
Itxura arraroa sumatzen zitzaion: aurpegiak musu luze ezaugarri
|
haiez
jantzita, ilaje zuri zuria inguruan zaldi azalezkoa zirudien. Begi txikitxoak itzalita eta lehertzeko zorian bezala ikusten zitzaizkion.
|
|
|
Kalea ez zegoen iluna. Lainotzar harro
|
haiek
ez balira, ilargia izango zen. Argitasunak, lainoak zeharkatzean, zuri egiten zuen gaua.
|
|
|
Jaitsi zituen itzalak besoak saihets aldera eta berriro jaso zituen, bidea ixteko. Halako samin eta erregu zantzua zerien keinu
|
haiei
.
|
|
|
Eltxo pila batek estaltzen zuen uren azpian geratu zen arroz soroa. Ur gain gisako batek estaltzen zuen azal guztia, gutxi arte arroz buruak, bete beteak, kulunkatzen ziren ibar
|
haietan
.
|
|
|
Luzatu zen, Juantxori hozka egin nahirik. Katua zirudien, jada atzapar itxura zuten esku handi
|
haiengatik
ez balitz.
|
|
|
Ez da ezer itsumena baino ankerragorik; eta itsumustuan erabilitako aihotz
|
haiek
bizi haritxo baten ile xerloa utzi zioten Chancho rengori.
|
|
|
|
Haietako
bat belardian lurreratu zen lotsati, nahikoa gertu. Gizakia beldurgarria da; baita hil eta gero ere.
|
|
|
Zer eskubide dute gu, itsasotik ateratako gizakiok, mendean hartzeko?
|
Haien
Inti edo Quilla143 gurtzen ote ditugu bada. Gure jainkoa iparraldekoa da:
|
|
|
lur beheretan bizi diren itsasoko gizonek hartuko dute nitaz mendekua.
|
Haietako
bat naiz: itsasotik ateratako gizona.
|
|
|
Eta gau beltzaren erdian, urruneko mendi elurrak besterik zuri ez diren gau batean, ile korda luzeko zaintzaileak engainatuz, biak ihesi joan ziren. Tomebamba inperialak, muino arteko arroan kokaturik, elurrezkoa zirudien
|
haien
atzean.
|
|
|
Atzera egitean, xala askatu eta bularrak jaso zitzaizkion, jantzitik atera nahiez bezala. Zorabiatuta, beldur nintzen
|
haiei
begiratzeko bekatuagatik. Barrena arindu nahiez, urrian garbituko nintzela pentsatu nuen, eskolak hasi aurretik aitortzera joanda.
|
|
|
Mendi lepoek, geldirik, zorabiatzerainoko hegan nabarmentzen zituzten hodeiak. Horma, itxitura, ate, argi ahul
|
haiek
... guztiek inguratzen zuten Heinrich, baraualdiaren errainu hauskorraren dardara lainotan.
|
|
|
Ilargiak argi errainu zurbila egiten zuen Rosaren bekokian. Neska ekuadortarretan hain gustukoak zituen begi beltz mindu
|
haiek
ume izutuen eskaria igortzen zioten.
|
|
|
Baltsan emandako hilabeteek eraginda, erasan ere egin zioten zentzugabekeria
|
haiek
. Neguko egunsentitan aski zuen, zuhaitz beltzen artean, Zaíno uherrari begiratzea ubidearen berezko zabalera hiru aldiz handiagoa zuela jakiteko eta zubitarako erabil zitzakeen enborrak zeramatzala ohartzeko, edota montubioek egozten zioten arima gaiztoa sentitzeko.
|
|
|
buruzagi nagusi eta aginte handiko gizon harena. Berau izan zen huankavilca
|
haien
aurpegiak, gerrarako seinale gisa, gudu achiotez141 estali zituen aurrena, hegoaldeko Inkak eskatzen zuen orein, espezia eta neskatxa zerga ordaintzeari uko egin ziotenean.
|
|
|
Bazekiten beren besoen mende zutela bizitza. Gauak zeharkatzeke harrapatzen bazituen, istriborrean, itsas otso ikaragarriak bezala, beltz ageri ziren arroka
|
haiek
, inork ez zuen, guztion truke, sareko berun ale bat bera ere emango. Bai astuna zela" Niña del Mar"... sotoan zeramatzan bost mila kokoak eta guzti!
|
|
|
Almadietan ibiltze ian jentilak, lengo
|
haiek
... inguru hautan izandako indiyuak... otoitzeakuan igarotze ia... Paitatik datozen sechurak123 bezelakuk dia.
|
|
|
Entzunak zituzten noizbait jentilak: palmondo edo mangle artean edo esteroetan arrantzan aritzen direnei noizbehinka agertu ohi zaizkien antzinako indiar
|
haiek
. Halakoek esan zuten.
|
|
|
Ur palastak itsutzeraino sartzen ziren. Amorrazioan, eskuetako azala zuritzen zuten soka
|
haiek
bizia zutela ziruditen, haizearekin. Txanberga ere, une batean itsas hondora begira zen eta zeru garaira, hurrengoan.
|
|
|
Une labur
|
haietan
, ibaia bete ur gazi ahoan, Miteri dena bizi bizi etorri zitzaion burura: taita124 zaharra lastozko txabola zarpailean; sandiak eta kokoak jasotzen zituzten lur saila; marrazoa bezain zapala zen bongo125 hartan egindako arrantza egunak; gezalaga arrean jasotako petrolio gazteluak; ahotik odola zeriela hildako bi zaharrak, arreba...
|
|
|
Pozoia hitzetan baino, hitzon soinuan zeramaten.
|
Haiekiko
belarri mina ez zen gizatiarra, ezta aberetiarra ere. Karkaxazko euri jasa baten marmar zabala oroitarazten zioten.
|
|
|
Ez zekien Heinrich-ek zergatik, baina ahots
|
haien artean
, emakumeenak ziren okerrenak. Argi ziztak izututako saguzar pilaren kirrinka madarikatuak bezala karraskatzen zuten.
|
|
|
Argi ziztak izututako saguzar pilaren kirrinka madarikatuak bezala karraskatzen zuten. Gorrotoak jotako algara
|
haien artean
, ikasketa lagun zituen eta amazona nazionalsozialista egin ziren neska batzuena nabarmentzen zitzaion besteena baino likitsago: Elsa Loeve, Amalia Schmidt, Frida Stein...
|
|
|
Zenbat gau eman zituzten hala, mendian! " Tigrero" izatea zen
|
haien
ogibidea. Tigre ehizan ziharduten, eskopetak ahate ehizako postaz kargatuta.
|
|
|
Izan ere, Ekuadorko modernismoaren erreferentea den Medardo Ángel Silvaren() heriotzakoan178 eta 16 urte bete artean eredutzat zuen poetaren taxu modernistan idatzitako lehen poemak izan ezik, Gallegos Lararen lerroetan herriko pertsonaia xumeak eta
|
haien
egoerak dira erabateko protagonista: bizitzeko lain ozta ozta ateratzen duten nekazariak, gizarteko zibilizazio moduekin eten eta hirira mozkortzera baino ez datozen ehiztari eta basomutilak, jornaleko peoi eta ofizialak, azken aurrekoen menpeko ziren indiarrak, edo beltzak, edo emakumezkoak, edo kaleko mutikoak.
|
|
|
Ezerk ez zuen, ordea, aldentzen izaki
|
haienganako
izu ikaratik: Ashaverorekin175 nahasi eta iraganeko mendeen ilunpeetatik, bi mila urteren sakonetik, harrika hiltzera atera zitzaizkion piztietatik.
|
|
|
Irakurri ere, irakurri nituen oin oharrean aipatzen ditudan hiru idazle
|
haien
ipuinak. Liburukiak idazle bakoitzaren zortzina ipuin zekartzan; eta, egia esan, doinu eta kutsu berriz jantzirik zetozkidan, nireak bezalako belarri europarretara.
|
|
|
Badugu, ordea, gertakari
|
haietatik
gutxira koka dezakegun datu zehatz bat. Joaquín gaztea, 18 urte besterik izan ez arren, Guayaquilgo intelektual gazteen ikur bihurtu zen jada:
|
|
|
Idazteko zaletasuna eta lana! bazter utzi gabe, 30eko hamarkada hasteaz bat, buru belarri hasi zen politikan: 1931n Juventud Comunista n izena eman eta langileekin bat eginik jardun zuen urte
|
haietako
borroketan nazio osoan. Joan etorri horietan eskuz esku jardun zuen Nela Martínez Espinosa gaztearekin eta hartu emana ezkontzan burutu zen 1935ean177 Bikote bizitzak, ordea, hilabete batzuk bakarrik iraun zuen.
|
|
|
Gorago aipatzen nuen gure egilearen estilo aldaketara itzuliz, zerikusirik izan ote zuten horretan azaroaren 15eko gertakariek? Kontuan izanik idazlearen lehen literatur urrats
|
haietatik
urtebetera gertatu zirela, niri behintzat ez litzaidake harrigarria egingo pertsona helduaren izaera finkatuz doan nerabezaro gaztaro bitarteko gertaera haiek nortasunean, hautu politikoetan eta arte joeretan utzitako zantzua izatea.
|
|
|
Gorago aipatzen nuen gure egilearen estilo aldaketara itzuliz, zerikusirik izan ote zuten horretan azaroaren 15eko gertakariek? Kontuan izanik idazlearen lehen literatur urrats haietatik urtebetera gertatu zirela, niri behintzat ez litzaidake harrigarria egingo pertsona helduaren izaera finkatuz doan nerabezaro gaztaro bitarteko gertaera
|
haiek
nortasunean, hautu politikoetan eta arte joeretan utzitako zantzua izatea.
|
|
|
Iraultza Liberalarekin batera eratu zen 1895ean, herrialde osoan Kostaldean batik bat handitzen ari zen kriminalitateari aurre egiteko. Ezagutu ahal zutenen lekukotasunik ez dugu jaso, baina idazleak zantzu oso argiz eta egiazkoz ere bai ote, erakusten digu
|
haien
jokamoldea. 1956an Ekuadorko polizia talde guztiak bateratu zirenean amaitu zen talde honen autonomia eta desagertu zen.
|
|
|
Gaitzizen hori ematen zaie Ekuadorko Kostaldeko biztanleei. Aberearen antzera,
|
haiek
ere berritsuak, ipurtarinak, berrizaleak, alaiak... baitira.
|
|
|
Kolore urdinekoa da. Bizilekua zuhaitzetan egin ohi du eta arriskutsua gerta liteke, ustekabean estropezu egin baitaiteke beraiekin eta
|
haien
ziztada mingarria jaso.
|
|
|
Idazlearen garaian Guayaquilgo industria handiek (La Universal, La Florencia...) markatzen zituzten lan jardunaren hasiera amaierak; eta ia ia egunaren martxa bera ere. Egileak kasu honetan, aipatu gabe, izen" handi"
|
haien
nolabaiteko aierupenezko deitura hau asmatu zuen.
|
|
|
Holandan 132 urtez iraun zuen argitaratzaile familia baten eta, horiekin loturik,
|
haiek
argitara eman zituzten liburuei ematen zaien deitura. Liburuok ospe handia lortu zuten XVII. mendean, txikiak, merkeak eta entretenigarriak zirelako.
|
|
|
Espainolak iritsi aurretik, gai izan ziren inkei aurre egin eta menpe ez erortzeko.
|
Haien
izaeraren adibide argia izan liteke geroago uharte horretan atxilotu eta herio zigorra eman ziotela Vicente de Valverde, Cuscoko lehen apezpikuari (1541).
|
|
|
Ekuadorren, behintzat, arraza zurikoek mespretxuz eta iseka gisa erabiltzen duten espresioa, halako hori azkenen artean azkena dela adierazteko. Idazleak, testuingurua baliatuz, zurion jokatzeko eskema darabil beren beregiz, ezinezkoa baita indiar hizkuntza eta kulturako batek irain gisa erabiltzea,
|
haiek
ez diotenez hitzari adiera negatiborik ematen.
|
|
|
Bejucoa eta bejucoa.
|
Haiek
arboladiak! Eta azpian, isilpe beltza.
|
|
|
Nola lokartu zen lurrean? Ezagutzen ez zituen zuhaitz
|
haien
hostailapean sortzen zen basa usainak eraginda. Nekea izan zen?
|
|
|
Eta iztermami
|
haien
erdialdetik zetorkion, suge irritsez inguraturik, sentipen xurgatzaile eta latz hura. Eta etorriz zetorkion amodioaren zorabioa.
|
|
|
Eta, bera zenaren erpin dardarakoian min eta gozamena emanez, unetik unera ugariagoak eta basatiagoak ziren laztan
|
haien
erdian, zer zen sentitzen zuena?
|
|
|
Beso maitale
|
haiek
lepoa estutzen ari zitzaizkion. Itotzen ari zen.
|
|
|
Ehunduz zihoakion, besoz eta zangoz. Mendien zukua, musu
|
haien bidez
, sartzen ari zitzaion bere baitara.
|
|
|
Airea erabat kutsatzen zuen hauts fina azalean itsatsi eta masa egiten zitzaien lepoaldean, aurpegian. Mutikoak begiak babesteko zituen betaurreko beltz
|
haiek
burezur itxura zemaioten aurpegiari.
|
|
|
Aurpegiak, zurbila izan arren, edertasun zantzu batzuk erakusten zituen. Baina begi
|
haiek
!
|
|
|
|
Haientzat
jolasa zen. Gerrak zauritutakoak izaki, ez ziren, halere, ohartzen.
|
|
|
Onartu egin zuten. Halabeharrak, hala, ez zuen
|
haien gain
ezertan esku hartuko. Milioika izan ziren, hainbat herrialdetan barna, beren burua eskaintzea onartu zutenak.
|